سەن باس بولساڭ، قىزمەتشi حالقىڭ اياق بولادى. قۇتىپ.

ينتەلليگەنتسيا - تاپقا دا، پارتياعا دا كiرمەيتiن، نە بولماسا بەلگiلi كاسiپقوي­لاردىڭ ۇيىم مۇشەلەرi دە ەمەس، ول تiپتi الەۋمەتتiك توپ­قا دا جاتپايتىن ارتەكتi, ءارتۇرلi ماماندىقتارداعى ازاماتتار جيىنتىعى. سوندىقتان ونىڭ قادiر-قاسيەتiن، بولمىس-بiتiمiن تەك وقىعان بiلiمدi جاننان iزدەۋدiڭ ءوزi دە ازدىق ەتەدi. ينتەللي­گەنتتiك - اۋىلداعى نەمەسە قالاداعى كەز كەلگەن قاراپايىم ادامنىڭ بويىنان تابىلۋى بەك مۇمكiن قۇبىلىس. ول - سونىمەن بiرگە، ءوزiنiڭ تۋابiتتi مادەنيەتتiلiگiن بىلاي قويعاندا، ەڭ الدىمەن وي مەن iس-ارەكەتiن ەل-جۇرت، حالىق، مەملەكەت پەن قوعام، ۇلت مۇددەسi ءۇشiن iشكi-سىرتقى ەرiك-ەركiندiگi ارقىلى باتىل ايتىپ، اتقارا الاتىن ازامات. ياعني، تولستوي ايتۋىنداعى "نە موگۋ مولچات" دەگەن ۇعىم-تۇسiنiگiندەگi پرينتسيپشiل تۇلعا.

سەن باس بولساڭ، قىزمەتشi حالقىڭ اياق بولادى. قۇتىپ.

ينتەلليگەنتسيا - تاپقا دا، پارتياعا دا كiرمەيتiن، نە بولماسا بەلگiلi كاسiپقوي­لاردىڭ ۇيىم مۇشەلەرi دە ەمەس، ول تiپتi الەۋمەتتiك توپ­قا دا جاتپايتىن ارتەكتi, ءارتۇرلi ماماندىقتارداعى ازاماتتار جيىنتىعى. سوندىقتان ونىڭ قادiر-قاسيەتiن، بولمىس-بiتiمiن تەك وقىعان بiلiمدi جاننان iزدەۋدiڭ ءوزi دە ازدىق ەتەدi. ينتەللي­گەنتتiك - اۋىلداعى نەمەسە قالاداعى كەز كەلگەن قاراپايىم ادامنىڭ بويىنان تابىلۋى بەك مۇمكiن قۇبىلىس. ول - سونىمەن بiرگە، ءوزiنiڭ تۋابiتتi مادەنيەتتiلiگiن بىلاي قويعاندا، ەڭ الدىمەن وي مەن iس-ارەكەتiن ەل-جۇرت، حالىق، مەملەكەت پەن قوعام، ۇلت مۇددەسi ءۇشiن iشكi-سىرتقى ەرiك-ەركiندiگi ارقىلى باتىل ايتىپ، اتقارا الاتىن ازامات. ياعني، تولستوي ايتۋىنداعى "نە موگۋ مولچات" دەگەن ۇعىم-تۇسiنiگiندەگi پرينتسيپشiل تۇلعا.

جالپى، ينتەلليگەنتسيا وكiلiنiڭ ينتەللەك­تۋالدىق (زياتكەرلiك) تاۋەلسiزدiگi, ەرiك-ەركiندiگi, ونىڭ كوپ قاراپايىم ادامداردان باستى ايىرماشىلىعى - اتاق-دارەجە، شەن-شەكپەن قۋعاندارعا قوسىلمايتىن، سولاردىڭ سويىلىن سوققاندى بىلاي قويعاندا، ءسوزiن سويلەمەيتiن يماندىلىعى. ال يمان - اللا بەردi قۇبىلىس. وسىنشاما قادiر-قاسيەتكە يە ادامنىڭ، ياعني ينتەلليگەنتتiڭ ماقسات-مۇراتى، ۇستانىم-تۇجىرىمى، باعىت-باعدارى نەدە؟ قانداي جاعداي، نەندەي iس-ارەكەتتەردە كورiنەدi? جالپى، قازiرگi قازاقستان جاعدايىندا ينتەلليگەنتسيا ءوزi ءومiر ءسۇرiپ، ارالاسىپ جۇرگەن قوعامىنىڭ جاناشىرى بولۋ ارقىلى ۇلتتىڭ، ەل-جۇرتتىڭ قورعاۋشى كۇشi بولا الۋدا ما؟

بۇل جەردە قازاقتا شىن ءمان-ماعىناسىنداعى ينتەلليگەنتسيا بار ما دەگەن سۇراق جۇرمەيدi. ويتكەنi, ول بار. ەندەشە، ولاردان ۇلت مۇددەسi ءۇشiن نە اتقارىپ، قانداي iس-ارەكەتتەر جاساپ جاتىر دەپ سۇرالۋى تيiس. سەبەبi, قازاق ينتەلليگەنتسياسى قازiرگi كەزدەگi مادەنيەتتەر مەن وركەنيەتتەر قاقتىعىسىنىڭ شارىقتاۋ شىڭى عالامداستىرۋ وتiندە تۇر. ارقانى كەڭگە بەرiپ، ويلانىپ-تولعانۋعا مەرزiم قىسقا، ۋاقىت ۇشقىر. الەمدiك-ەكونوميكالىق ماتەريالدىق داعدارىستى بىلاي قويعاندا، رۋحاني-مادەني تۇيىققا تiرەلەردەي كۇيدiڭ ءوزi بۇكiلادام­زاتتىڭ باسىن تاۋ-تاسقا ۇرارداي كۇيگە تۇسiرگەن. ونىڭ قاسىندا قازاق - قۇرتاقانداي عانا، ەگەمەندiك پەن تاۋەلسiزدiكتiڭ ءدامiن جاڭا تاتقان ەل-جۇرت. ەندەشە، ۇلت ينتەلليگەنتسياسىنا تۇسەر سالماق تا اۋىر. وسى تۇستا "اكەلەر مەن بالالاردىڭ", ياعني ۇرپاق جالعاستىعى ۇلتتىق تۇرعىدان ۇندەسە مە؟ ءۇردiس جالعاستىعى ۇزiلگەن جوق پا؟ ياعني، ارىدان تارتپاي-اق، بەرiدەن قايتار­عاندا ۇلتتىق ينتەلليگەنتسيانىڭ قايماقتارى بوكەيحانوۆ، بايتۇرسىنوۆ، مۇستافا شوقاي، مiرجاقىپ دۋلاتوۆ سەكiلدi الاشتىقتاردىڭ ەڭبەگi ەش بولماي، بiز قازiرگi ءوزiن ينتەلليگەنت سانايتىندار، ولاردىڭ ايتىپ-جازىپ قالدىر­عاندارىمەن، iس-ارەكەتتەرiنiڭ ۇردiستەرiن ءۇزiپ العان جوقپىز با؟ تاڭiرلiك سەنiم-نانىمنان باستالىپ، مۇسىلماندىق-يماندىلىق نەگiزبەن ۇشتاسقان قازاقتىڭ ۇلتتىق-مەملەكەتتiك ءۇزiپ جالعانعان تاۋەلسiزدiگi مەن ەگەمەندiگi باياندى بولۋ جولىندا ينتەلليگەنتسيا نە iستەدi, نە iستەۋi كەرەك؟ ەگەر ول قازاق حالقىنىڭ موينىنا مiنگەن ەركە ۇل-قىز، وقىپ-توقىعانىن پايدالانىپ، قول جەتكiزگەن اتاق-دارەجە، شەن-شەكپەنiمiزدi مالدانىپ، ماسىل­عا اينالعان جاندار بولسا، وندا ينتەلليگەنتسيادان نە پايدا؟ قازiر قاراپايىم حالىق ينتەلليگەنتسيادان باتىل iس-ارەكەت، جاريالى دا اشىق جۇرگiزiلگەن دەموكراتيا باعىت-باعدارىنداعى ۇلتتىق ۇردiسكە نەگiزدەلگەن يدەيا كۇتەدi. ەگەر حالىق، ونىڭ iشiندە ۇلت "قاراڭعى", "قاۋقارسىز", "كومبiس", "ماڭگۇرت" بولسا، وعان ينتەلليگەنتسيا كiنالi. ول ونىڭ ۇلتقا كوشباسشى بولا الماۋىنان. قاتتى بولسا دا ايتايىق، ۇلتتى تۇزەي الماسا، ول - ينتەلليگەنتسيانىڭ سورلىلىعى. قازiرگi حالىقتى، جالپى قازاق قوعامىنىڭ نامىسىن ءولتiرiپ، جەمقورلار مەن پاراقورلار، الىپساتارلار، جاعىمپازدار مەن جالتاڭدار، رۋحقا قاراعاندا ماتەريالدىق قۇندىلىقتارعا دەن قويعانداردىڭ ۇلتتى، مەملەكەتتi, ونىڭ رۋحاني جانە ماتەريالدىق قۇندىلىقتارىن تالان-تاراجعا سالىپ، كوكپارعا اينالدىرۋى - سونىڭ كورiنiسi. 1986 جىلعى جەلتوقسان كوتەرiلiسiندە جۇبان مولداعاليەۆ، الدان ايىمبەتوۆ سياقتى بiرلi-ەكiلi ينتەلليگەنتسيا وكiلiنiڭ باس كوتەرۋiنەن باسقا iس-ارەكەتكە بارماي، سول كەزدە ويانعان ار-وجدان، نامىستى بۇگiنگi كەزدە جەر ەتۋiمiز دە سوعان سايادى. كەشەگi مالوۆودنىيداعى شەشەن، ەڭبەكشiقازاق اۋدانىنداعى ۇيعىر جانە تۇلكiباستاعى تۇرiكتەر وقيعاسىنداعى نامىستى بەرمەگەن ۇلت وكiلدەرiنiڭ جاستارىن سوتتاتىپ، جەرگە قاراتۋىمىزدان باستاپ، "اعايىندى وكپەگە قيسا دا، ولiمگە قيمايتىن" قادiرلi قاسيەتتi اتتاپ ءوتiپ، ۇلتتىق ينتەلليگەنتسيانىڭ وزىق وكiلدەرi التىنبەك سارسەنبايۇلى مەن زامانبەك نۇرقادiلوۆتi سۋىق قولعا اتتىرىپ، ومiردەن وتكiزۋiمiز دە - زيالىلاردىڭ السiزدiگi, ساتقىندىعى. ونى ايتاسىز، تiپتi الماتى قالاسىن كوپ جىلدار بويى بيلەگەن حراپۋنوۆ سياقتىلاردىڭ تۇرمەدە وتىرماي شەتەل اۋىپ كەتۋiنiڭ ءوزi دە بيلiك باسىنداعى ينتەلليگەنتسيانىڭ قاۋقارسىزدىعىنان. قازiرگi قازاق ينتەلليگەنتسياسىنىڭ بويىن نەمقۇرايلىلىق جايلاعان. ال، نەمقۇرايلىلىق "دوسىڭنان قورىقپا، ازار ءتۇبi ساتىپ كەتەر، جاۋىڭنان قورىقپا، ازار ءتۇبi اتىپ كەتەر، قورىقساڭ دا نەم­قۇرايلىلىقتان قورىق", ويتكەنi, ول - "ساتىپ تا، ءولتiرiپ تە" كەتەتiن قۇبىلىس. قازiرگi بiزدiڭ ينتەلليگەنتسيانىڭ بويىنداعى ەڭ باستى كەمشiلiك سانالاتىن دەرتتiڭ بiرi سول نەمقۇرايلىلىقتا جاتىر.

مۇستافا شوقاي: "ۇلتتىق زيالى دەپ كiمدەردi ايتامىز؟ بiر قاراعاندا جەڭiل كورiنگەنiمەن، شىن مانiندە بۇل سۇراۋعا دۇرىس جاۋاپ قايىرۋ وڭاي ەمەس. وقىعان، تاربيە كورگەن ادامنىڭ ءبارiن زيالى دەپ اتاپ، ونى سول ادام ءوزi ءتان بولعان ۇلتتىڭ "ۇلتتىق زيالىسى" قاتارىنا قوسا بەرۋگە بولادى دەپ ويلاساق، ءسوزسiز قاتەلەسەمiز. بiزدiڭشە، بەلگiلi بiر مۇرات-ماقساتتاردىڭ سوڭىندا جۇرگەن جانە سول بەلگiلi مۇرات-ماقساتتار توڭiرەگiنە جينالعان وقىمىستىلاردى عانا زيالى دەپ ايتۋعا بولادى. ۇلتتىق زيالىلار قاتارىنا تەك ءوز حالقىنىڭ ساياسي، ەكونوميكالىق جانە الەۋمەتتiك دامۋىنا قالتقىسىز قىزمەت ەتە الاتىن ادامدار عانا كiرە الادى" دەپ كەسiپ-پiشەدi دە، "زيالىلاردىڭ مiندەتi ۇلى دا قاسيەتتi بولۋى سەبەپتi وتە اۋىر" دەگەن تۇيiنگە كەلەدi. بiزدiڭشە، بۇدان ارتىق ايتۋدىڭ ءوزi ەش مۇمكiن ەمەس. ينتەلليگەنتسيا قازاق ومiرiنە، ۇلت تاريحىنا يدەيالىق-ساياسي تۇرعىدان ارالاسىپ، ونى قالىپتاستىرىپ قانا قويماي، وعان ەۆوليۋتسيالىق جولمەن دامۋىنا ىقپال ەتۋi تيiس. كەز كەلگەن ۇلى ۇلت، بەينەلەپ ايتقاندا، جان رەتiندە وزiنiڭ مەملەكەتتiك ءتانiن قالىپتاستىرۋعا تىرىسادى جانە ءوزiنiڭ مەملەكەتتiڭ جانى ەكەنiن سەزiنەدi.

"حالىقتى ۇلت دەڭگەيiنە كوتەرۋ، ياعني ونى جات ۇستەمدiكتiڭ تەپكiسiنەن قۇتقارىپ ءوز مەكەمەلەرiنە يە، تاۋەلسiز بiر جەكە تۇلعاعا اينالدىرۋ سىندى نەگiزگi ماقساتقا جەتۋ ءۇشiن ۇلتتىق زيالى قا­ۋىم مەن ول ءوزi ءتان بولىپ وتىرعان حالىق بۇقاراسى اراسىندا بiر ورتاق سانا بولۋى تيiس. مiنە، وسى سانانى ايقىنداۋ، ياعني حالىق تiلەگiن دۇرىس جانە انىق بiر فورماعا كەلتiرۋ، اتالعان ماقساتقا جەتۋ ءۇشiن iس پەن ارەكەت باعدارلاماسىن جاساۋ - زيالىلاردىڭ مiندەتi. زيالىلار قاۋىمى وزدەرiنiڭ تاريحي مiندەتiنiڭ مۇددەسiنەن شىعۋ ءۇشiن نە iستەۋلەرi كەرەك؟ البەتتە، تەك جۇكتەلگەن مiندەت­تەردi اتقارۋمەن عانا شۇعىلدانۋ جەتكi­لiكسiز. زيالىلار ءوز حالقىنا قىزمەت ەتۋ­دiڭ، حالىقپەن ورتاق تiل تابىسا بiلۋ­دiڭ نەعۇرلىم تيiمدi جولدارىن تابا بiلۋلەرi تيiس", - دەيدi مۇستافا شوقاي تاعى دا. تاۋەلسiزدiگiمiزدi جاريالاعانىمىزعا دا جيىرما جىلعا جۋىق ۋاقىت بولدى. العاشقى جاس­قانشاقتاي باسىپ، جالتاڭداي قاراعان ادەتiمiز كەلمەسكە كەتەتiن دە مەزگiل جەتتi. ەندi قازاق ءوز ينتەلليگەنتسياسىنان ۇلتتىق ءسوز بەن ۇلتتىق Iس-ارەكەت كۇتەدi. قۇدايعا شۇكiر، ءسوز تۇسiنەتiن، ونى Iس-ارەكەتكە اسىراتىن ۇلتتىڭ تiلi قىسقارىپ، بiلەك-قارىمى تارتىلىپ قالعان جوق، ازiرشە. بۇگiنگi قيىن-قىستاۋ، تىعىرىققا تiرەلگەندەي كۇي كەشكەن قازاق كۇننەن-كۇنگە شىڭدالىپ، شىمىرلانىپ كەلەدi. بۇگiندە وعان سول ۇلت ينتەلليگەنتسياسىنىڭ قاسيەتتi دە، كيەلi ءسوزI, ءارi ناقتى دا ورنىقتى Iس-ارەكەتI قاجەت. جوعارىداعى مۇستافا شوقاي ءسوزi دە سونى مەڭزەيدi.

قازاقستان مەملەكەت رەتiندە ءوزiنiڭ ۇلتتىق ءسوزIن ايتىپ، ۇلتتىق Iس-ارە­كەتIن كورسەتپەسە، ەشقانداي ۆاليۋتالىق قوردىڭ دا، ەشقانداي دا نەسيە مەن زاەم­نىڭ دا كومەگi ماڭگiلiك ازىق بو­لا المايدى. ول ۋاقىتشا "كوز جاسىنىڭ" كورi­نiسi, جەتiم-جەسiرگە ۇسىنىلعان اياۋشىلىقتىڭ بەلگiسi, "الماقتىڭ دا سالماعى بار" دەگەن قاعيدانىڭ ايعاعى بولىپ قانا قالادى. ايتا بەردi, قازاق بايلىعىن ەركiن يەلەنiپ، ەشقانداي جازاعا تارتىلماي شەتەل اسىپ كەتكەن حراپۋنوۆ سەكiلدi شەنەۋنiكتەردiڭ ءسوزI مەن Iس-ارەكەتI ۇيلەسپەي، وڭعا باسپادى. نەگە ولاردىڭ سوڭىنان بۇگiندە قوڭىراۋلاتىپ، نەگە ارتىنان ءسوز بوراتامىز؟ ويتكەنi, ولار ۇلتتىق ءسوز بەن ۇلتتىق Iس-ارەكەتكە سەنبەدi, وعان بارمادى. وزدەرiنiڭ قۇلقىن تولتىرارلىق، وزدەرiنشە شەكسiز، تاۋسىلمايتىنداي كورiنەتiن "قولدىڭ كiرiنە" سەندi. سوندىقتان دا، ولار سەكiلدi ادامدار ۇلت رۋحىن كوتەرەتiن ۇلتتىق تەلەارنالارعا، كۇندەلiكتi مەرزiمدi باسىلىمدارعا نازار سالمايدى. قازاقتاي جۇرتتىڭ ادەت-عۇرپىن، سالت-ءداستۇرiن، سانا-سەزiمiن، ءومiر ءسۇرۋ جۇيەسiن بۇزاتىن كۇيرەتۋشi كۇشتiڭ كوزi - ۇلتتىق ەمەس، ءارi بەيتوپىراق باسىلىمدارعا، تەلەارنالارعا كومەك بەردi. ال، كوسموپوليتتەر مەن نيگيليس­تەردiڭ، بەيتوپىراق كەيبiر كۇيرەتۋشi كۇش - بەلگiلi بiر توپ، ۇلكەن حالىقتىڭ iشiندەگi از ۇلت وكiلدەرiنiڭ ۇلتتىق توپىراققا نەگiزدەلمەگەن باتىسشىل، جالپىحالىقتىق سوزدەرI مەن Iس-ارەكەتتەرIن قايدان دا، قاشاندا دا مەرزiمدi باسىلىمدار مەن تەلە-راديولاردان كۇندە ەستiپ، بiلiپ جاتىرمىز. قازiرگi ۇلتتىڭ "مىلتىقسىز مايدان" وتiندە قالۋىنىڭ دا سىرى سوندا. سوندىقتان، قازاققا وزiندەي قاراپايىم، ورىندالۋعا كەلەتiن، يماندىلىققا نەگiزدەلiپ، ۇلتتىق ار-وجدان، جاڭارىپ-جاسارعان ۇلتتىق ادەت-عۇرىپ، سالت­-سانا ارتتىراتىن مەملەكەتتiك، قوعامدىق قوزعالىستاعى، ءارi كۇندەلiكتi تۇرمىس-تiرشiلiك اينالىمىنداعى ۇلتتىق ءسوز بەن ۇلتتىق Iس-ارەكەت كەرەك. اتا زاڭىمىزدان باستاپ، كۇندەلiكتi وزگەرتiلiپ، تولىقتىرىلىپ جاتقان زاڭدارىمىزعا دەيiن وسى باعىت-باعداردا دايىندالىپ، قابىلدانىپ جاتسا، نۇر ۇستiنە نۇر. ولاردى كiم ايتىپ، iسكە اسىرادى؟ ارينە، الدىمەن ۇلتتىق ينتەلليگەنتسيا. ەگەر قازاق قانشا بيiك بولسا، ونىڭ اينالاسىنا شوعىرلانعان ۇلتتار مەن ۇلىستار دا سونشالىقتى بيiككە كوتەرiلەدi. قازاقتار قازاقستاندا فرانتسۋزداردىڭ فرانتسيادا، يسپاندىقتاردىڭ يسپانيادا، اعىلشىنداردىڭ انگلياداعى سانىنا قاراعاندا الدەقايدا ارتىق. سوعان قاراماي، اتالعان مەملەكەتتەر وزدەرiن ۋنيتارلىق، ۇلتتىق مەملەكەتپiز دەيدi دە، ال بiز بولساق، كوپۇلتتى ەل ساناتىنا جاتامىز. ارينە، بiزدiڭ مەملەكەتiمiزدiڭ كوپ ۇلتتان تۇراتىنىنا ەشقانداي كۇمان جوق. بiراق، ول بiزدi ۋنيتارلىق، ۇلتتىق مەملەكەت قۇقىمىزدان ايىرماۋى كەرەك قوي. ال ەندi الەۋمەتتiك يدەياعا كەلسەك، ونىڭ نەگiزi تەگiن بiلiم مەن دەنساۋلىقتى تەگiن ەمدەۋدەن باستالۋى تيiس. ەڭ ارى كەتكەندە ولار كەز كەلگەن ادامعا قول جەتكiزەرلiكتەي دارەجەدە بولسا. بۇل ۇلتتى كەلەشەك الەۋمەتتiك تەڭسiزدiكتەن ساقتار ەدi. دەنi ساۋ، بiلiمi جان-جاقتى ۇلت ەشۋاقىتتا جەردە قالماي، ءوزiنiڭ ۇلتتىق ءسوزI مەن ۇلتتىق Iس-ارەكەتIن دالەلدەي الادى. ۇلتتىق جانە الەۋمەتتiك قۇندىلىقتاردىڭ نەگiزدەرi دە سوندا. سونىمەن بiرگە قازاقستان - يمانعا نەگiزدەلگەن مۇسىلماندىق جولىنداعى ەل-جۇرتتىڭ مەكەنi. قازاقتىڭ سالت-ءداستۇر، ادەت-عۇرىپ، سانا-سەزiمi دە يماندىلىق پەن مۇسىلماندىلىققا قوسا و باستا تاڭiرلiك نەگiزدە قالىپتاسقان. ەندi بiز سونى سىرتتان كەلiپ، سىرتتان تە­لi­نiپ جاتقان دiني اعىمدار مەن مەنتالي­تەتiمiزگە جات مورالدىق تۇرمىس-تiر­شiلiك، ادەت-عۇرىپ كورiنiستەرiنەن قورعاۋىمىز دا ساقتاۋىمىز كەرەك. مiنە، باستى ماسەلە وسى. قۇداي ەكi جiككە بولiنگەن اعايىن اراسىنداعى دiني، يدەيالىق قايشىلىقتاردان ساقتاسىن. ونىڭ ارتى قايدا اپارىپ سوعارى بارشامىزعا بەلگiلi.

ۇلتتىق جانە مەملەكەتتiك جاعدايداعى ءومiردiڭ كوزi ءارi قوزعاۋشى كۇشi جەكە تۇلعالاردى دايىندايتىن، ولاردىڭ مول مۇمكiندiكتەرiن تولىق اشاتىن دەموكراتيالىق يدەيا. ول دەموكراتيا - دالا، ۇلتتىق دەموكراتيا ۇلگiلەرiن بو­يىنا سiڭiرiپ، سول ارقىلى الەمدiك دەموكراتيا ۇلگiسiنە ءوزiنiڭ كەسكiن-كەلبەت، بەت-پiشiن، بولمىس-بiتiمiن جوعالتپاي ۇلاسسا. وسىناۋ قاسيەتتەر كەي تۇستاردا كەزدەسەتiن ۇلتتىق نەمقۇرايلىقتان ارىلۋعا بەيiمدەيدi, تاربيەلەيدi. ال قابدi­راحمانوۆشىلدىق پەن ەسiمشiلدiك، سۇلەي­مەنوۆشiلدiك جانە "جاڭا ۇلت (قازاقستاندىق ۇلتتى ايتىپ وتىر - ا.ءا.) قالىپتاستىرۋ ماقساتىنا قازاق ەتنوسى دارمەنسiزدiكپەن كiرiسكەنiن...", "جاڭا مەملەكەت قۇرۋ كەزiندە مiندەتتi تۇردە جاڭا ۇلت قالىپتاستىرۋ مiندەتi تۇرادى" دەپ سايراۋشى ەرعاليشىلدىق ەتەك العان دەموكراتيا مەن ءسوز قازاقتى ۇشپاققا شىعارمايدى. ۇلت ابستراكتسيالى ادام قۇقى مەن زاڭدىلىقتاردان ارىلىپ، ولاردى ناقتى قازاقتى قورعايتىن قۇندىلىقتار رەتiندە ۇلتتىق ءسوز بەن ۇلتتىق Iس-ارەكەت ارقىلى جۇزەگە اسىرۋى تيiس.

كەز كەلگەن ماسەلە الدىمەن مەملەكەت، ونىڭ كiندiك ۇلتىنىڭ ماقسات-مۇددەسi نەگiزiندە قارالىپ، شەشiلۋi تيiس. ونى ايتاسىز، بەرiسi كەڭەستiك كەزەڭنەن باستاپ قازاقستاندى كiمدەردiڭ باسقارىپ، ولاردىڭ قالاي باسقارعانىن دا تاريحتان بiلەمiز. ولاردىڭ ءسوزi مەن iس-ارەكەتتەرiنە دە قانىقپىز. بۇل بiزگە تاريحي ساباق بولۋى تيiس. ءيا، كۇندەلiكتi iشەر تاماق، كيەر كيiم قازاقستاندىقتاردىڭ قاي-قايسىسىنا دا جات ەمەس. سوندىقتان دا، سوڭعى جىلدارداعى ەل كورiپ، جەر شالۋدان بايقاعانىمىز، ۇلتىمىز بiرتiندەپ ەڭسە كوتەرiپ كەلەدi. ياعني، ولار قازiر كوكتە قۇداي، سونان كەيiن وزدەرiنە سەنۋ كەرەكتiگiن جاقسى بiلiپ، سەزiنگەن. ەندەشە، قازiر قازاققا - ۇلت ينتەلليگەنتسياسىنىڭ ۇلتتىق ءسوزI مەن ۇلتتىق Iس-ارەكەتI اۋاداي قاجەت. ەل كورiپ، جەر شالۋدان تاعى بiر بايقاپ، كوڭiلگە تۇيگەنiمiز، ۇلتتىڭ قۇلاعى ءتۇرۋلi, كوزi تiگۋلi, بiلەك-بiتiمi مەن بiلەك قارىمدارى سونى كۇتۋدە. وعان ۇلت ينتەلليگەنتسياسى نەعۇرلىم ەرتە كiرiسپەسە ەرتەڭ كەش، وتە كەش بولادى. ەگەر بۇگiن ۇلت ينتەلليگەنتسياسى ءوزiنiڭ ۇلتتىق ءسوزIن ايتىپ، ۇلتتىق Iس-ارەكەتIن جۇزەگە اسىرماسا، وندا ونى ەرتەڭ وزگەلەر ايتىپ، وزگەلەر جۇزەگە اسىرادى. اقپاراتتىق كەڭiستiك جانە دەموگرا­فيا­لىق احۋال جاعدايىنداعى قازاقستاننىڭ بۇگiنiن ويلاۋ ونىڭ ەرتەڭiنە دەگەن جاۋاپكەر­شiلiكتi ارتتىرادى. مىسالى، دەموگرافيالىق جاعدايعا كوز سالايىقشى.

ەستەرiڭiزگە سالايىن، يتتi ءولتiرۋ ءۇشiن وعان ۋدى نە ءدارiنi نانعا، بولماسا ەتتiڭ اراسىنا سالىپ بەرەدi ەمەس پە؟ ونى جەگەن يت ءا دەگەندە جۇرەك جالعاعانىمەن، كەلە-كەلە ولەتiنi بەلگiلi. كەيبiر سىرتتان تەلiنiپ جاتقان جايلاردى كورگەندە وسى بiر كەلەڭسiز كورiنiس ەرiكسiز كوز الدىما كەلەدi. مۇنى مەن نەگە ايتىپ وتىرمىن؟ بايقاساڭىزدار، سوڭعى كەزدەرi "رەپرودۋكتيۆتiك دەنساۋلىقتى قورعاۋ", "رەپرودۋكتيۆتiك قۇقىق", "جىنىستىق قاۋiپسiزدiك", "بالا تۋدى جوسپارلاۋ", "جىنىستىق تاربيە" سەكiلدi باتىستان تەلiنگەن تiركەستەر مەن تەرميندەر كەڭ ءورiس الىپ جاتىر. مiنە، وسىنداي جايلاردى ۇلتتىق ينتەلليگەنتسياعا جاتاتىن مامان-دارiگەر، پروفەسسورلار مەن دوكتورلار قاراپايىم حالىققا نەگە ءتۇسiندiرiپ بەرمەيدi?

- "رەپرودۋكتيۆتiك دەنساۋلىقتى قورعاۋعا" كiرەتiندەر - ابورتتار جانە ت.ب.

- "رەپرودۋكتيۆتiك قۇقىققا" جاتاتىندار - سول ابورتتىق قۇقىق جانە بالالاردى مەكتەپتەن "جىنىستىق قاتىناسقا تاربيەلەۋ" جانە ت.ب.

- "جىنىستىق تاربيە" - جاسوسپiرiمدەردiڭ ساناسىنا بالا تۋدان باس تارتۋدى سiڭiرۋ، جىنىستىق قاتىناستىڭ قىر-سىرى مەن ابورتتىڭ جولدارىن ۇيرەتۋ.

- "انانى تۋدان قورعاۋ" بiر بالا بولسا دا ساپالى بولسىن پرينتسيپiنە نەگiزدەلگەن باعىت-باعدار.

بايقاپ وتىرسىزدار، كەزiندە "بiر قوزى ارتىق تۋسا، بiر تال جۋسان ارتىق وسەدi" نەمەسە "بiر ادام ومiرگە كەلسە، ءوز ريزىعى بiرگە كەلەدi" دەگەن پرينتسيپتە ءومiر سۇرگەن ۇلتىمىزعا جوعارىداعى سىرتتان تەلiنگەن جايلار قانشالىقتى اسەر ەتiپ جاتىر. سونى ءتۇسiندiرiپ بەرەتiن مامان ۇلت ينتەلليگەنتi قايدا؟ نەگە ۇندەمەيدi? ولار قانشالىقتى ءۇنسiز قالسا، ۇلتتى قۇرايتىن كەلەر ۇرپاقتىڭ وبال-ساۋابى دا سولاردىڭ موينىندا. ال، مۇنداي اۋىر سىننان ءوتۋ ءۇشiن قازاق ەندi ۇلت رەتiندە ۇزاققا سوزىلعان شاكiرتتiكتەن وزگە ۇلتقا ۇلگi بولارلىقتاي ۇستازدىق دارەجەسiنە كوتەرiلۋi تيiس. ەندەشە، ورىس تاريحشىسى ن.م.كارامزيننiڭ: "وقۋ جاقسى ارi وقۋ كەرەك تە، بiراق ماڭگi شاكiرت بولىپ قالۋ ادامعا دا، حالىققا دا قاسiرەت", - دەگەن ءسوزiن قازاق ۇلت رەتiندە دە، ءاربiر كوكiرەك كوزi اشىق ازامات ۇلت ينتەلليگەنتi رەتiندە دە ۇلگi تۇتپاسا بولمايدى. مiنە، وسى كەزدە ۇلت ينتەلليگەنتسياسى ۇلتتىق ءسوز ايتپاي، ۇلتتىق Iس-ارەكەتكە بارماي iرگەلi ەل بولىپ، وركەنيەتتi مەملەكەتتەر قاتارىنا قوسىلا المايمىز. قوسىلا قالعاندا دا ۇلتتىق بولمىس-بiتiمi جوق، جالپىحالىقتىق ۇلگiگە ساي، تولقۇجاتىندا اتى-ءجونi كورسەتiلمەگەن قازاقستاندىقتار عانا بولىپ قوسىلامىز. قازiرگi توپان اقپاراتتار تاس­قىنى يدەيا جانە يدەولوگيالارمەن بiرگە ارتەكتi دiني اعىمداردىڭ iشتەي دە، سىرتتاي دا قاقتىعىسى قازاقتى iرگەلi ەل ەتەمiن دەگەن ءاربiر ۇلت ينتەلليگەنتسياسىنان سو ۇلتتىق ءسوز بەن ۇلتتىق Iس-ارەكەتتI كۇتەدi. وسى تۇستا بەلگiلi ورىس فيلوسوف-تاريحشىسى پ.فلورەنسكيدiڭ: "وكiلەتتi باسقارۋى بار مەملەكەتتەگi بۇقارانىڭ ساياسي ەركiندiگi بۇقارانى الداۋ جانە سول بۇقارانىڭ ءوزiن-ءوزi الداۋى بولىپ تابىلادى... وكiلەتتi باسقارۋ كەزدەيسوق توپتاردىڭ بيلiگiنە جانە جالپىعا بiردەي سات­قىندىققا، ال ءباسپاسوزدi جالعان ءسوي­لەۋگە يتەرمەلەيدi" دەگەن پiكiر-تۇجىرىمىنا يەك ارتقىمىز كەلەدi. ويتكەنi, مۇندا تومەندە تiلگە تيەك بولاتىن جايعا قاتىستى سىردىڭ بiر ۇشتىعى بار. شىنىندا دا، بiز قازiر جوعارىدا كەلتiرiلگەن پiكiر تۇجىرىمداعى كوڭiل-كۇي مەن iس-ارەكەتتi باستان كەشiپ جاتىرمىز. بۇگiندە نە كوپ، پارتيا كوپ، تاعى نە كوپ، گازەت كوپ. كوپ... كوپ... ال، ولاردىڭ ساپاسى قالاي؟ ۇستانعان باعىت-باعدارلارى مەن ماقسات-مۇراتتارى قوعامدىق، مەملەكەتتiك، ۇلتتىق مۇددەسiنەن شىعا ما؟ ولاردىڭ قاي-قايسىسى بولماسىن وزiنشە شىرىلداپ شىندىق ايتادى، اھ ۇرىپ اقيقاتقا جۇگiنەدi. بiراق، سونىڭ كوبiسi وتiرiك، كوبiسi دەماگوگيا، بوسسوزدiلiك، ابستراكتسيا... ولاردىڭ قوزعاۋشى كۇشi - ۇلتتىق ءسوز بەن iس-ارەكەتتەن ادا ينتەلليگەنتسيا. سول ۇلت، قوعام، ۋنيتارلى مەملەكەت مۇددەسiن كۇيرەتۋگە بiردەن-بiر ىقپال ەتiپ جۇرگەندەردiڭ قاتارىندا ليۋمپەندەر بار. ولار دا وزدەرiن ينتەلليگەنتتەرمiز دەيدi. ەگەر، ينتەلليگەنت ۇعىمىنا جوعارىداعى العان بiلiمi تاراپىنان كەلسەك، شىنىندا دا، ولار ينتەلليگەنتتەر. سوندىقتان، بiز وسى بiر قاسيەتتi ۇعىمعا بiرجاقتى "بiلiمدiلiك" تالاپ-تiلەگiنەن كەلمەۋiمiز كەرەك ەكەن. ليۋمپەندەر بەيۇلتشىل، ءوزiنiڭ تۋعان مادەنيەتi مەن وركەنيەتiنەن، ادەت-عۇرىپ، سالت-ساناسىنان، دiل مەن تiلiنەن قول ۇزگەندەر. ولاردا ساتقىندىق باسىم. ياعني، ولارعا قوعامدىق، مەملەكەتتiك، ۇلتتىق ماقسات-مۇددەدەگi بيلiكتi ەش سەنiپ تاپسىرۋعا بولمايدى. بۇگiندە بيلiك باسىنا ۇمتىلىپ جۇرگەن، تiپتi, ليبەرال-رەفورماتور ينتەلليگەنت وكiلدەرiنiڭ كوپشiلiگi سول دارەجەدەگi ادامدار. ولار بايلىققا جەتكەن قول، بيلiككە دە جەتەدi دەپ ويلايدى. جانە ونى حالىقپەن بiرگە جاساپ ءجۇرمiز دەپ تە كوڭiل تو­يىندىرادى. وكiنiشكە قاراي، ولاردىڭ حالىقتان قول ءۇزiپ كەتكەنi قاشان. مiنە، سوندىقتان دا بiز ينتەلليگەنتسيا مەن حالىقتىڭ اراسىنداعى بايلانىس بۇگiندە ۇزiلگەن دەسەك، ارتىق ايتقانىمىز ەمەس. قوعامنىڭ باي مەن كەدەي بولىپ تاپقا ءبولiنۋiنiڭ دە سىرى سوندا. بiزدە قازiر كەيبiر ءوزiن ينتەلليگەنت سانايتىندار ءوز اتا-بابا تاريحىنان كەندە قالىپ، وزiندەگi باردى قاناعاتتانباي الدەقايدان الدەبiر ادامداردان (بiزدiڭ جاعدايدا، باتىستان), ءوزiن بەدەلدi سانايتىن ۇيىمداردان الەۋمەتتiك-قوعامدىق، ايتا بەردi ساياسي سiلكiنiستi كۇتەدi. قازاق تاعدىرى فەنيكس قۇسقا ۇقساس. سوندىقتان، ۇلتتىق يدەيانى الىستان iزدەپ، تون پiشپەي، سول قازاقتىڭ وزiنەن iزدەۋiمiز كەرەك. اتاقتى گراف م.سپەرانسكي (سiبiر گەنەرال-گۋبەرناتورى - ا.ءا) پاتشا اعزامعا جازعان قىزمەتتiك حاتتاماسىندا قىرعىز-قايساق دالاسىندا سەكسەۋiل دەگەن وسiمدiك وسەتiنiن ايتا كەلiپ، ونى بiر-بiرiنە ۇرىپ جاراتىنىن تiلگە تيەك ەتەدi دە، قىرعىز-قايساقتىڭ ءۇش ءجۇز، رۋعا بولiنەتiندiگiن مالiمدەي كەلە، ولاردى باسقارۋدىڭ وڭاي جولى بiر-بiرiنە ايداپ سالىپ، الگi سەكسەۋiلدەي سىندىرىپ تۇتاستىعىن بۇزۋعا بولاتىنىن جازادى. مiنە، سول كەزدەن باستاپ پاتشالىق رەسەي مەن ۇلى قىتايدىڭ قازاقتى بiر-بiرiنە ايداپ سالۋ پرينتسيپiن ۇستانۋى بۇرىنعىدان دا كۇشەيە ءتۇستi. ءسويتiپ، قازاق سوناۋ بiرiنشi پەتردەن باستاپ بۇگiنگi كۇنگە دەيiنگi ارالىقتا "بiرiن-بiرiنە ۇرىپ جارۋ" ۇستانىمىنىڭ قۇربانى بولىپ، ول كەلە-كەلە قازاقتىڭ ءوز اراسىنداعى دەرتكە اينالدى. سونىمەن، الگi دەرت بۇگiندە اسقىنىپ بiز قازاقستاندىقپىز، قازاقستاندىق ۇلتپىز دەگەن جاعىمسىز تۇسiنiك قالىپتاستىرىپ، قازاق دالاسىنىڭ جانە قازاق ۇلتىنىڭ وتكەنi جانە بولاشاعى جوق، بiزدەردi بۇگiنگi كۇن عانا توپتاستىرىپ، بايلانىستىرىپ تۇر دەگەن ۇعىمعا دەيiن جەتتi.

بiز تولىققاندى ينتەلليگەنتتiك تەك-تامىرىمىزدى قاي كەز-كەزەڭنەن تارتۋىمىز كەرەك. مۇحامەدسالىق باباجانوۆ پەن ش.ءۋاليحانوۆ زامانىنان با؟ الدە ودان دا ءارi نەمەسە بەرiگiرەكتەگi م.شوقاي، ا.بايتۇرسىنوۆ، ءا.بوكەيحانوۆتان وربiتۋگە تيiسپiز بە؟ مۇنى ايتىپ وتىرعانىمىز، قازاق ينتەلليگەنتسياسىنىڭ جانى، سانا-سەزiمi قازاقتىڭ ۇلتتىق تاريحي-تابيعي تاعدىرىنداي قايشىلىققا تولى جاعدايدا قالىپتاستى. ايتا بەردi, ول كەڭەس وداعى كەزiندەگi 20-30-جىلدارداعى ۇلتتىق كەسكiن-كەلبەت جانە سانا-سەزiمدەگi مەملەكەتشiلدiگi, دiني ۇستانىمى، ۇلتشىلدىعىنان كەلە-كەلە ايىرىلىپ تا قالدى. قازاق ينتەلليگەنتسيانىڭ مiنەز-قۇلىق، سانا-سەزiمi مەن تۇيسiگi ءارتۇرلi iشكi جانە سىرت­قى فاكتورلار اسەرiنەن قالىپتاسقان. اسiرەسە، كەڭەس وداعى كەزiندە سىرتقى فاكتوردىڭ ءرولi ەرەكشە بولدى دا، iشكi فاكتور بiرتە-بiرتە تۇنگi جانعان بالاۋىز شامداي وشە بەردi. سوندىقتان دا، قازiرگi قازاق ينتەلليگەنتسياسىنىڭ تابيعي-تاريحي تۇيسiگi جانە دە سانا-سەزiمi, السiز. ويتكەنi, ول قازاقتىڭ باسىنان وتكەن تولقىن-تول­قىن تاريحي-الەۋمەتتiك، ساياسي-قوعامدىق كەزەڭ-كەزدi بار بولمىسىمەن قورىتا الماي، سولاردىڭ استىندا قالىپ، قيىن-قىستاۋ كەزەڭنەن كوز اشا الماي كەلەدi. قازiرگi حالىقارالىق جانە الەمدiك جاعدايداعى كەلەڭسiز قۇندىلىقتاردىڭ ەلiمiزگە ەنتەلەي ەنۋi - سونىڭ ايعاعى. ەندەشە، بۇل - قازاق ينتەلليگەنتسياسى وتكەننەن ەش ساباق الماعان دەگەن ءسوز. كەڭەس يدەولو­گياسى مەن يدەياسى قازاق ينتەلليگەنتسياسىن ءۇش جاعدايدا كۇيرەتتi نەمەسە داعدارىسقا ۇشىراتتى. بiرiنشi, iشتەي رۋحاني مۇگەدەك ەتiپ قالىپتاستىرسا، ەكiنشi, سىرتتان تەلiنگەن جاتجۇرتتىق ءتالiم-تiربيە ارقىلى ينتەلليگەنتسيانى ءوز ۇلتىنان قول ءۇزدiردi. وسىدان كەلدi دە ۇلتتىق ينتەلليگەنتسيا بيلiك الدىندا قۇرداي جورعالايتىن جاسقانشاق بولىپ قالىپتاستى. سوندىقتان دا، ينتەلليگەنتسيا قازiر كلاسسيكالىق "كiم كiنالi?" ەمەس، "نە iستەۋ كەرەك؟" دەگەن سۇراقتار توڭiرەگiندە iس-ارەكەتكە كوشەتiن وي قوزعاۋعا تيiس. ۇلتتىق يدەيانى دا وسى تۇستان iزدەۋiمiز كەرەك. ەگەر بiز قازiرگiدەي، الدە بiرەۋلەر سەكiلدi مەملەكەتiمiزدi بiرتۇتاس ۋنيتارلىق، ۇلتتىق مەملەكەت دەمەي، "مى - نە مونوناتسيونالنوە گوسۋدارستۆو" جانە كوپۇلتتى رەسپۋبليكا دەپ ايدارلاي ۇكiلەپ، اسپەتتەپ جاتساق، ۇلتتىق ءسوز بەن iس-ارەكەت كiمگە كەرەك؟ مىسالى، رەسەيدiڭ الەمدەگi ورنىن سارالاي وتىرىپ، مارقۇم ورىس سىنشىسى، ءارi تاريحشى-فيلوسوفى ۆاديم كوجينوۆ: "رەسەي ۇلتتىق مەملەكەت ەمەس، كونتينەنت", - دەسە، ونىڭ قانداسى ا.دۋگين پراۆوسلاۆيەگە نەگiزدەلگەن ورىس شوۆينيزمiن ناسيحاتتايتىن ەۋرازيا يدەياسىن ۇسىنادى. ال، ولاردىڭ بiردە-بiرەۋi بiزدi اينالىپ وتپەسi تاعى انىق. ەندەشە، بiزگە قانداي ۇلتتىق يدەيا كەرەك؟

مەن قازاقستاندى قازاقسىز كوز الدىما ەلەس­تەتە المايمىن. سول ۇلت قازiر اقپاراتتىق جانە ەتنودەموگرافيالىق مايداننىڭ وتiندە تۇر. ۇلتتىق ءسوز بەن iس-ارەكەت بiزگە سول مايداندا وزگەنi قورلاپ، اياقاستى ەتپەي ءوزiمiزدiڭ ۇلتتىق مۇددەمiزدi قورعاپ قالۋعا ەرەكشە كومەكتەسەر ەدi. مەملەكەتiمiز بۇگiندە اۋىر-جەڭiلiنە قاراماي بەلگiلi بiر نارىقتىق كەزەڭنەن ءوتتi. ەندەشە، قازiر بiزگە سول نارىققا لايىق ۇلتتىق ينتەلليگەنتسيا مەن ۇلتتىق ءسوز بەن iس-ارەكەت كەرەك. ينتەلليگەنتسيا، الدىمەن مەملەكەتiمiزدiڭ دەموگرافيالىق جانە اقپاراتتىق-ساياسي تەحنولوگياسىن قازiرگi زامانعا ساي ۇلتتىق نەگiزدە ورگiزۋ ارقىلى، ۇلتتىڭ ءتانi مەن رۋحىن، ماتەريالدىق جاعدايىن تەڭ دارەجەدە دامىتۋعا اتسالىسۋى تيiس. ال بۇگiنگi كۇنگە دەيiن امان كەلگەن ءداستۇرلi, ءارi قايتا قالىپقا كەلۋiن كۇتكەن ۇلتتىق رۋحاني قۇندىلىقتارىمىز جاڭا ماعىنا-ماندەگi, سونان سوڭ، ارتۇردەگi قايتا قۇرىلعان ماتەريالدىق-پراكتيكالىق قىزمەت پەن ەكونوميكالىق رەفورمالارعا باستاما بولماسا بولمايدى. ول ءۇشiن شىعارماشىلىق-ينتەللەكتۋالدىق كۇش-جiگەردi جيناقتاۋعا تيiسپiز. ونى جيناقتاۋ ءۇشiن جوعارىدا تiلگە تيەك ەتكەن ليۋمپەندەرگە جول بەرمەۋiمiز كەرەك. ال، ليۋمپەندەر - تۋعان مادەنيەتiنەن قول ۇزگەن ادامدار، بiراق، ولاردا ينتەللەكت جوق دەۋگە بولمايدى. بار. بiراق، ولار ۇلتىنا جات جۇرتتاي قارايدى.

جالپى، ۇلتتىق يدەيا مەن يدەولوگيانىڭ ورىندالۋى ۇزاق پروتسەسس، ال ۇلتتىق ءسوز بەن iس-ارەكەتكە باتىل بارۋ ودان دا اۋىر. ولاردى ۇلتتىق ينتەلليگەنتسيا قالىپتاستىرادى. ال قازاقستاندا ينتەلليگەنتسيانىڭ ءتورت توبى بار. ولاردىڭ بiرiنشiسi - تازا قازاق تiلiندە سويلەپ، وزگە تiلدەردi جاقسى مەڭگەرگەندەر; ەكiنشiسi - باسقا تiلدەردi جاقسى بiلiپ، ءوز تiلiن شالا-شارپى يگەرiپ، نەمەسە ودان تiپتi ماقۇرىم قالعاندار، ءۇشiنشiسi - ورىس ينتەلليگەنتسياسى، ءتورتiنشiسi - وزگە ۇلىستار مەن ۇلتتاردان قۇرىل­عان ينتەلليگەنتسيا وكiلدەرi. مiنە، سولاردىڭ سوڭعى ۇشەۋi - ۇلتتىق يدەيا مەن يدەولوگيا­نىڭ قالىپتاسىپ، ۇلتتىق ءسوز بەن iس-ارەكەتتiڭ مەملەكەتتiك-ەلدiك، قوعامدىق-ساياسي ومiرگە قويان-قولتىق ارالاسۋىنا بارىنشا كەدەرگi كەلتiرەتiندەر (ەكiنشiلەردiڭ بۇل ماسەلە دە ءسوزi دە، iس-ارەكەتi دە اۋمالى-توكپەلi بولۋى مۇمكiن - ا.ءا). ويتكەنi, ولار اتالعان قۇندىلىقتار ەتەك الىپ كەتسە، بiز ەكiنشi سورتتى ينتەلليگەنتسيا وكiلدەرi بولىپ قالامىز دەپ قورقادى. سوندىقتان، ولاردى قالىپتاستىرىپ، ونى ودان ءارi دامىتۋ جولىندا بار سالماق بiرiنشiلەرگە تۇسەدi. ايتپەسە، اتالعان قۇندىلىقتاردى قالىپتاستىرۋ سونشالىقتى قيىن ماسەلە ەمەس. ەندiگi ءسوز دە، Iس-ارەكەت تە ينتەلليگەنتسيا تاراپىنان بولۋى تيiس.

امانحان ءالiمۇلى

http://www.zhasalash.kz/saraptama/3925.html