الەمدىك باق سوڭعى كۇندەرى ەكى الىپ دەرجاۆا باسشىلارىنىڭ كەزدەسۋى حاقىندا جازا باستادى. ارينە، رەسمي كەزدەسۋدەگى رەسمي اڭگىمەنىڭ ءبارى "ادەمى". سول "ادەمى  اڭگىمەنىڭ" ءوزىن سىناپ، ترامپتى اعاش اتقا تەرىس مىنگىزىپ جاتقاندار جەتەرلىك. رەسمي اڭگىمەنىڭ سىرتىندا جالپىعا بەلگىلى ەمەس قانداي جاعداياتتار ءسوز بولدى؟ اۋعانستانداعى مۇددەلەر ماسەلەسى  قالاي شەشىلدى؟ ورتالىق ازياداعى بىرنەشە مەملەكەتتىڭ مۇددەسىن تۇيىستىرگەن كاسپي جايى ءسوز بولدى ما؟ بىزدە گەوساياساتتى تامىرشىداي تاپ باساتىن ماماندار تاپشى بولعاندىقتان دا بۇل سۇراقتارعا دەر كەزىندە جاۋاپ بەرىلمەدى.

كرەمل پروپوگانداسىنىڭ "سولوۆەيى" اتانعان ۆلاديمير سولوۆەۆ ترامپ پەن ءپۋتيننىڭ كەزدەسۋى الدىندا بۇيرەكتەن سيراق شىعارعانىن جازعانبىز. ول  بۇل جولى قيىننان قيىستىرىپ، "كاسپيدە اقش اسكەري بازالارى ورنالاستىرىلىپتى-مىس" دەگەن ماسەلە كوتەردى.

قازاقتى قولبالاسىنداي ۋىسىندا ۇستاعىسى كەلەتىن رەسەيدىڭ جاي عانا توك-شوۋىن جۇرگىزۋشىسىنىڭ توتەدەن ماسەلە قويۋىنىڭ استارىندا نە بار؟ ەكى پرەزيدەنتتىڭ نازارىن تىكەلەي كاسپيگە اۋدارتۋ ەمەس پە؟ انشەيىندە اۋزىنان ءسوز شىقپايتىن سالقىنقاندى ءابدىراحمانوۆتىڭ باسقارۋىنداعى سىرتقى ىستەر مينيسترلىگى شوۋمەننىڭ سوزىنەن شورشىپ ءتۇسىپ، وعان جاۋاپ تا بەرىپ ۇلگەرگەن ەدى.

پۋتين اۋعانستاندى اقش-تىڭ يەلىگىنە ءبىرجولا قالدىرىپ، كاسپي ماسەلەسىن تەك ءوزىم شەشەمىن دەگەن قۇقىققا يە بولۋى مۇمكىن بە؟ ءبىز وسى ساۋالعا ءازىمباي عالي مەن ماقسات جاقاۋدىڭ تاراپىنان جاۋاپ ىزدەپ كوردىك.

ءازىمباي عالي، ساياساتتانۋشى:

- مەنىڭ ويىمشا، اقش تاراپىنىڭ باستى تاكتيكاسى - ەكى مەملەكەت اراسىنداعى جاعدايدى قيىنداتپاۋ. نەگىزگى ماقسات – رەسەي ەكونوميكاسىن تۇنشىقتىرۋدى كوزدەيدى.  ياعني، ازىرگە اقش وزدەرىنىڭ جوسپارىمەن كەلە جاتىر. ولاردا بيلىكتىڭ ءۇش تاراپى ءبىر-ءبىرىن باقىلايدى. سوندىقتان ترامپ بار بيلىكتى قولىنا الىپ، ءبىر ءوزى شەشىم شىعارادى دەگەنگە سەنبەيمىن. دەسە دە، ەكى الىپ دەرجاۆانىڭ باسشىلارىنىڭ ديپلوماتيالىق كەزدەسۋى رەسەي تاراپىنىڭ قوعامدىق پىكىرىن جۇمسارتتى. ءسىز ايتىپ وتىرعان كۇدىككە جول بەرمەۋ ءۇشىن ءبىزدىڭ مەملەكەت اقش-پەن اراداعى ديپلوماتيالىق قاتىناستاردى نىعايتىپ، وسىعان دەيىنگى بايلانىستى ودان ارمەن كۇشەيتە ءتۇسۋى كەرەك. كاسپي اۋماعىنداعى شەكارامىزدى كۇزەتۋ ءۇشىن اسكەري كەمەلەردى، اسكەري پورتتى كۇشەيتۋ كەرەك. سوندا ءبىز رەسەيگە تاۋەلدى بولمايمىز. كاسپي ماسەلەسىن ترامپ پەن پۋتين ءبىر رەت كەزدەسە سالىپ شەشىپ تاستاي المايدى. 

ماقسات جاقاۋ، ساياسي ساراپشى:

- كاسپيگە قاتىستى ءبىزدىڭ رەسمي جاۋابىمىز رەسەيگە ايتىلعان. ياعني، اقش ترانزيتتىك باعىت رەتىندە كاسپي ارقىلى ارسەنالىن وتكىزۋگە قۇقىعى بار. ءبىز ءوز شەكارامىزدىڭ اۋماعىنان كىمدى وتكىزەمىز، كىمدى وتكىزبەيمىز، ءوزىمىز شەشەمىز. سوندىقتان دا، كاسپي تەكە-تىرەسەتىن اڭگىمە ايماعى بولا قويماس دەپ ۇمىتتەنەمىن.

ترامپتىڭ ءستيلى - بيزنەستىك ستيل. ونىڭ مۇددەسى تەك ەكونوميكالىق تەتىكتەردى جابۋ، اشۋ، قولدان سانكتسيالار ۇيىمداستىرۋمەن شەكتەلەرى انىق. ديپلوماتيانىڭ ءوزى - قارۋدىڭ كۇشىنە ەمەس، ەكونوميكالىق قۋاتتىلىققا سۇيەنەدى. اقش شىن كۇشىن كورسەتەمىن دەسە، وعان قۋاتى جەتەدى. رەسەيمەن ازىرشە ساياسي ساۋدامەن جۇمىس ىستەۋگە مۇددەلى بولىپ وتىر. 

راس. قازىر گەوساياساتتا ۇلكەن ساياسي ساۋدالار ءجۇرىپ جاتىر. ءتىپتى، سوڭعى كەزدە كاسپيدىڭ ستاتۋسىن قايتا قاراعىسى كەلەتىن ەلدەر كوبەيدى. "الەمدىك ماسشتابتا كاسپيدى كول رەتىندە ەمەس، تەڭىز دەپ تانىپ، تەڭدەي ءبولىپ الالىق" دەيتىن قۇدايى  كورشىلەرىمىز دە بار.

قوش! تامىز ايىندا كاسپي جاعالاۋىنداعى ەلدەردىڭ ديپلوماتتارى باس قوسپاق. بۇل كەزەكتى ساياسي جيىن با، جوق الدە ترامپ پەن ءپۋتيننىڭ كەزدەسۋىنىڭ ناتيجەسىن جاريالايتىن مىنبەر الاڭى بولماق پا؟

مۇنى  بىلاي قويعاندا اقش پرەزيدەنتىنىڭ ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك جونىندەگى كەڭەسشىسى دجون بولتون رەسەي پرەزيدەنتى ۆلاديمير ءپۋتيندى كۇزگە قاراي ۆاشينگتونعا كەلىپ قوناق بولىپ كەتۋگە شاقىردى. بۇل كەزدەسۋدە قانداي ماسەلەلەر  ءسوز بولۋى مۇمكىن؟

كرەمل پروپوگانداسىنىڭ "سولوۆەيى" اتانعان سولۆەۆتىڭ جانىگۋى جامان ەدى؟

نۇربيكە بەكسۇلتانقىزى

ارنايى Abai.kz ءۇشىن