2018 جىلدىڭ 1 توقسانىنىڭ قورىتىندىسى بويىنشا رەسپۋبليكاعا 2 545 وتباسى نەمەسە 4 416 ەتنيكالىق قازاق قونىس اۋدارىپ، ورالمان مارتەبەسىن الدى. ورالمانداردىڭ كوبى – 43,2% وزبەكستاننان، 43,7% - قحر-نان، 5,7% - موڭعوليادان، 3,4% - تۇركمەنستاننان، 0,6% - رەسەيدەن جانە 3,4% - باسقا ەلدەردەن كوشىپ كەلدى (ادام سانى).

ورالمانداردىڭ ەڭ كوپ بولىگى: الماتى – 39,1%، وقو - 18,2%، ماڭعىستاۋ – 9,9% وبلىستارىنا جانە الماتى ق. – 6,9% قونىستاندى. ەڭبەككە قابىلەتتى جاستاعى تۇلعالار - 64,8%، 18 جاسقا دەيىنگى بالالار – 26,4% جانە زەينەتكەرلەر – 8,8%-دى قۇرايدى. ءبىلىم دەڭگەيى بويىنشا ەڭبەككە قابىلەتتى جاستاعى ورالماندار قاتارىنان 14,9%-ڭ جوعارعى، 24,0%-ڭ ارنايى ورتا، 49,2%-ڭ جالپى ورتا جانە 11,9%-ڭ ءبىلىمى جوق.

ورالماندار – بۇل قازاقستان رەسپۋبليكاسى ەگەمەندىك العان كەزدە ونىڭ شەگىنەن تىس جەرلەردە تۇراقتى تۇرعان جانە قازاقستانعا تۇراقتى تۇرۋ ماقساتىمەن قر زاڭناماسىنا سايكەس كەلگەن ۇلتى قازاق شەتەلدىكتەر نەمەسە ازاماتتىعى جوق ادامدار. «ورالمان» (قازاق تىلىنە اۋدارعاندا «ورالعان» دەگەن ماعىنانى بىلدىرەدى) تۇسىنىگىنىڭ ءوزى بىرەگەي بولىپ تابىلادى، ويتكەنى الەمدىك تاجىريبەدە ول بەلگىسىز. ورالماندار باسقا دا يمميگرانتتار سياقتى ۋاقىتشا  نەمەسە تۇراقتى تۇرعىلىقتى مەكەنجايى  بويىنشا تىركەلۋگە مىندەتتى.  ورالماندار تومەندە سيپاتتالعان مەملەكەتتەن كۆوتالار مەن جەڭىلدىكتەرگە قۇقىلى.

ورالماندارعا، ەتنيكالىق قازاقتارعا جانە ولاردىڭ وتباسى مۇشەلەرىنە ۇسىنىلاتىن مەملەكەتتىك قولداۋ شارالارى

"ورالمان مارتەبەسىن" العان تۇلعالار جانە ولاردىڭ وتباسى مۇشەلەرى كەلەسىمەن قامتاماسىز ەتىلەدى:

ورالمانداردى بەيىمدەۋ جانە بىرىكتىرۋ ورتالىقتارىنداعى تەگىن بەيىمدەۋ جانە بىرىكتىرۋ قىزمەتتەرى، ولار مىنالاردى قامتيدى:

اقپاراتتىق جانە انىقتامالىق قىزمەتتەردى ۇسىنۋ;

اۋدارما بويىنشا قىزمەتتەردى كورسەتۋ;

جۇمىسقا ورنالاستىرۋدا، كاسىبي دايىندىقتا، قايتا دايارلاۋدا جانە بىلىكتىلىكتى ارتتىرۋداعى كومەك;

قازاقستان رەسپۋبليكاسى تاريحى، مادەنيەتى جانە ءداستۇرى بويىنشا، زاڭناما نەگىزدەرىنە جانە شاعىن بيزنەستى اشۋ بويىنشا وقىتۋ كۋرستارىن وتكىزۋ;

ءار ءتۇرلى مادەني ءىس-شارالاردى وتكىزۋ;

قۇقىقتىق كومەك كورسەتۋ (كەڭەستەر، كونسۋلتاتسيالار بەرۋ جانە ورالمانداردى قابىلداۋ، ازاماتتىق، الەۋمەتتىك جاردەماقىلاردى الۋ وڭىرلىك كۆوتاسىنا ەنگىزۋگە تىركەلۋ، ءوتىنىش بەرۋدە كومەك كورسەتۋ);

قازاقستاندىق ازاماتتىق الۋ جانە قۇجاتتاندىرۋ ماسەلەلەرىنە جاردەمدەسۋ;

تەگىن مەديتسينالىق كومەكتىڭ كەپىلدەندىرىلگەن كولەمىن الۋعا جاردەمدەسۋ;

مەملەكەتتىك جانە ورىس تىلدەرىن وقىتۋ;

مەملەكەتتىك اتاۋلى الەۋمەتتىك كومەكت الۋعا جاردەمدەسۋ;

قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسىنداعى زاڭناماسىنا سايكەس مەديتسينالىق كومەك;

تەحنيكالىق جانە كاسىپتىك، ورتا بىلىمنەن كەيىنگى جانە جوعارى ءبىلىم بەرۋ باعدارلامالارىن ىسكە اسىراتىن ءبىلىم بەرۋ ۇيىمىنا وقۋعا ءتۇسۋ كەزىندە قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ۇكىمەتى ايقىندايتىن مولشەردە قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ازاماتتارى بولىپ تابىلمايتىن ۇلتى قازاق تۇلعالار ءۇشىن قابىلداۋ كۆوتاسى كوزدەلەدى.

قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ازاماتتارىمەن تەڭ الەۋمەتتىك قورعاۋ.

قازاقستان رەسپۋبليكاسى زاڭناماسىنا سايكەس جۇمىسپەن قامتۋعا جاردەمدەسۋ.

قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ "اتاۋلى الەۋمەتتىك كومەك تۋرالى", "قازاقستان رەسپۋبليكاسىنداعى ارناۋلى مەملەكەتتىك جاردەماقى تۋرالى" زاڭدارىنا سايكەس جان باسىنا شاققاندا تابىسى كەدەيلىك شەگىنەن اسپايتىن ورالمانداردىڭ قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ازاماتتارىمەن تەڭ اتاۋلى الەۋمەتتىك كومەك جانە ارناۋلى مەملەكەتتىك جاردەماقى الۋعا قۇقىعى بار.

2013 جىلعى 21 ماۋسىمداعى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ "قازاقستان رەسپۋبليكاسىندا زەينەتاقىمەن قامسىزداندىرۋ تۋرالى" زاڭىنا سايكەس قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ اۋماعىندا تۇراقتى تۇراتىن ورالماندار قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ازاماتتارىمەن تەڭ زەينەتاقىمەن قامتاماسىز ەتۋ قۇقىعىمەن پايدالانادى.

قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ جەر كودەكسىنە سايكەس ورالماندارعا  جەكە قوسالقى شارۋاشىلىق جۇرگىزۋ، باق ءوسىرۋ جانە ساياجاي قۇرىلىسى ءۇشىن جەر ۋچاسكەلەرىن بەرۋ اۋىلدىق ەلدى مەكەندەردىڭ جەرىنەن، اۋىل شارۋاشىلىعى ماقساتىنداعى جەرلەردەن، يمميگراتسيالىق جەر قورىنان، ارنايى جەر قورىنان جانە قورداعى جەرلەردەن ۋاقىتشا وتەۋسىز جەر پايدالانۋ قۇقىعىمەن جۇزەگە اسىرىلادى.

ءوز كەزەگىندە، ورالماندارعا شارۋا نەمەسە فەرمەر قوجالىعىن جانە تاۋارلىق اۋىلشارۋاشىلىق ءوندىرىسىن جۇرگىزۋ ءۇشىن جەر ۋچاسكەلەرىن بەرۋ اۋىلدىق ەلدى مەكەندەردىڭ جەرىنەن، اۋىل شارۋاشىلىعى ماقساتىنداعى جەرلەردەن، ارنايى جەر قورىنان،  يمميگراتسيالىق جەر قورىنان جانە قورداعى جەرلەردەن ۋاقىتشا جەر پايدالانۋ قۇقىعىمەن جۇزەگە اسىرىلادى.

ورالماندارعا ماتەريالدىق كومەك: جەڭىلدىكتەر، جاردەماقى، تولەمدەر

ورالماندارعا جانە ولاردىڭ وتباسى مۇشەلەرىنە كەلەسى قوسىمشا ماتەريالدىق كومەك بەرىلەدى. جەرگىلىكتى اتقارۋشى ورگاندار ورالمانداردى قابىلداۋ كۆوتاسىنان تىس قازاقستان رەسپۋبليكاسىنا قونىس اۋدارعان ورالماندارعا جانە ولاردىڭ وتباسى مۇشەلەرىنە قر ازاماتتىعىن قابىلداۋ تۋرالى شەشىمدى شىعارعاننان كەيىن تۇراقتى تۇرعىلىقتى جەرىنە بارۋ جانە مۇلىكتى تاسىمالداۋ بويىنشا شىعىنداردى وتەۋدى قامتيتىن ءبىر جولعى جاردەماقىلاردى بەلگىلەي الادى.

جاردەماقى تولەۋ ءتارتىبى مەن شارتتارىن حالىقتىڭ كوشى-قون ماسەلەلەرى بويىنشا ۋاكىلەتتى ورگان بەكىتەتىن ۇلگىلىك قاعيدالار نەگىزىندە وبلىستاردىڭ، رەسپۋبليكالىق ماڭىزى بار قالالاردىڭ، استانانىڭ اكىمدىكتەرى بەكىتەدى.

ورالمانداردىڭ كوشىپ كەلۋ كۆوتاسىنا ەنگىزىلگەن ورالماندار مەن ولاردىڭ وتباسى مۇشەلەرى قر اۋماعىنا كىرۋ كەزىندە كولىك قۇرالدارىن قوسا العاندا جەكە پايدالانۋعا ارنالعان مۇلىككە كەدەن تولەمدەرىن تولەۋدەن بوساتىلادى.

ورالمانداردى جانە قونىس اۋدارۋشىلاردى قابىلداۋدىڭ وڭىرلىك كۆوتاسىنا ەنگىزىلگەن وتباسىلارعا 2017-2021 جىلدارعا ناتيجەلى جۇمىسپەن قامتۋدى دامىتۋ جانە جاپپاي كاسىپكەرلىك باعدارلاماسى اياسىندا سۋبسيديا بەرۋ تۇرىندە مەملەكەتتىك قولداۋ شاراسى كورسەتىلەدى:

كوشۋ ءۇشىن – وتباسىنىڭ ءاربىر مۇشەسىنە 35 اەك بىر جولعى تولەم.

تۇرعىن ءۇي جالداۋ (جالعا الۋ) جانە كوممۋنالدىق قىزمەتتەردى تولەۋ شىعىستارىن جابۋ ءۇشىن، ول اي سايىن 12 اي ىشىندە 15-30 اەك ارالىعىندا ءبىر وتباسىنا تولەنەدى.

ورالمان قانداي ەرەجەلەردى ساقتاۋى ءتيىس جانە تولەمدەر قانداي جاعدايدا تولەنبەۋى مۇمكىن؟

ورالمانداردى قابىلداۋدىڭ وڭىرلىك كۆوتاسىنا قوسۋ باسىمدىلىعىن مىناداي رەتتەگى ەتنيكالىق قازاقتار قولدانادى:

بەلگىلى ءبىر ماماندىق بويىنشا ءتيىستى ءبىلىمى، بىلىكتىلىگى جانە تاجىريبەسى بارلار;

كوپبالالى وتباسىلار;

جوعارى وقۋ ورىندارىندا وقۋ مۇمكىندىگى بار، كامەلەتكە تولعان جاستار.

قايدا جۇگىنۋ كەرەك جانە قانداي قۇجاتتار بولۋى قاجەت؟

ورالماندار دەپ تانىلعان تۇلعالارعا بەلگىلەنگەن ۇلگىدەگى كۋالىك بەرىلەدى. ورالمان كۋالىگى قاتاڭ ەسەپتىلىك قۇجاتى بولىپ تابىلادى جانە كوشى-قون تۋرالى زاڭمەن كوزدەلگەن جەڭىلدىكتەر جانە وتەماقىلاردى الۋ ءۇشىن نەگىز بولىپ تابىلادى.

ورالمان مارتەبەسىن تاعايىنداۋ تۋرالى ءوتىنىشتى وتباسىنىڭ كامەلەتكە تولعان مۇشەلەرىنىڭ ءبىرى جەكە نەمەسە وكىلى (سەنىمحات بويىنشا) اكىمدىككە بەرەدى.

وتىنىشكە مىناداي قۇجاتتار قوسا بەرىلەدى:

ءومىربايان (ەركىن نىساندا);

ءوتىنىش بەرۋشىنىڭ جانە ونىمەن بىرگە قونىس اۋدارعان ونىڭ وتباسى مۇشەلەرىنىڭ جەكە باسىن كۋالاندىراتىنقۇجاتتاردىڭ، پاسپورتتىڭ، كامەلەتكە تولماعان بالالاردىڭ تۋ تۋرالى كۋالىكتەرىنىڭ كوشىرمەلەرى.

قر اۋماعىنا كەلگەن جانە ولاردى ورالمان دەپ تانۋ تۋرالى ءوتىنىش بەرگەن تۇلعالار:

جولداما العاننان كەيىن ءۇش كۇن ىشىندە ۋاقىتشا ورنالاستىرۋ ورتالىعىنا كەتۋگە;

تۇرعىلىقتى ورنى تۋرالى ءتيىستى اۋماقتىق ميگراتسيا قىزمەتتەرىن  حاباردار ەتۋگە جانە قر زاڭناماسىمەن بەلگىلەنگەن تارتىپتە ىشكى ىستەر ورگاندارىندا تىركەۋدەن وتۋگە;

ۋاقىتشا ورنالاستىرۋ ورتالىعىندا  تۇرۋدىڭ بەلگىلەنگەن ءتارتىبىن ساقتاۋعا;

مەديتسينالىق تەكسەرۋدەن وتۋگە، ەكپەلەردى الۋعا، ەمدەلۋگە، سونداي-اق دەنساۋلىق ساقتاۋ ورگاندارىنىڭ نۇسقامالارىن ورىنداۋعا;

ءوتىنىشتى قاراستىرۋعا قاجەتتى مالىمەتتەردى ءتيىستى كوشى-قون قىزمەتتەرىنە حابارلاۋعا مىندەتتى.

كوشى-قون تۋرالى زاڭنىڭ 23-بابىنا سايكەس ورالماندار قالعان شەتەلدىكتەر جانە ازاماتتىعى جوق تۇلعالارعا قاراعاندا قر تۇراقتى تۇرۋعا رۇقسات الۋ ءۇشىن قر بولۋ كەزەڭىندە ءوزىنىڭ تولەم قابىلەتتىلىگىن راستاۋدى ۇسىنۋ قاجەتتىلىگىنەن بوساتىلادى.

Abai.kz