وسىدان ەكى جىلداي بۇرىن تۋريستىك سالادا الداۋمەن اينالىسىپ جۇرگەن «ارت ازيا» دەگەن فيرمانىڭ ۇستىنەن الدانعان بىرنەشە ادام سوتقا جۇگىنسە، سۋديا جاسالعان قۇجاتتار دۇرىس، سوندىقتان ەشقانداي الاياقتىق جوق، «ءبارى زاڭدى» دەپ شەشىم شىعارىپ، كوزگە كورىنىپ تۇرعان  قىلمىسقا قارسى ەش ارەكەت جاساي الماي، الداۋدى زاڭداستىرىپ، ءىستى جاۋىپ تاستاعان. بۇل تۋرالى «ينفورمبيۋرو» سايتىندا ەگجەي تەگجەيلى جازىلعان. (س.ماۋلەتباي.، «كاك تۋرفيرمى رازۆوديات لوحوۆ تۋريستوۆ نە پرەستۋپايا زاكون»، 29. 11. 2016 گ.)

ءسويتىپ... ىستەرىنەن زاڭسىزدىق تابىلماعان «ارت ازيا» سودان بەرى جۇگەن- قۇرىقسىز جوسىپ، وزدەرىنىڭ ارەكەتتەرىن جالعاستىرۋدا ەكەن. قازىر ءتىپتى ەشكىمنەن ايىلىن جيماي، استاناداعى باس پروكۋراتۋرانىڭ تۇبىنەن وفيس اشىپ، كليەنتتەرىن سەندىرە ءتۇسۋ ءۇشىن ونىڭ اتىن جامىلۋعا دەيىن بارىپ وتىرعان كورىنەدى. جۋىردا ءبىزدىڭ ءبىر ارىپتەسىمىز ءوزىنىڭ قالاي الدانعانى تۋرالى بىلاي بايانداپ بەردى:

«بۇلاردىڭ «مەنەدجەرلەرى» ءتۇرلى سۋپەرماركەتتەردە، كوپشىلىك ورىنداردا سىعاننىڭ ايەلدەرى قۇساپ ادامدارعا جابىسا كەتىپ، قولدارىنا «ديسكونت كارتا» دەگەن ءبىر قاعازدى تىقپالايدى ەكەن. ماعان دا ءبىر ورىس ايەلى جابىسا كەتىپ، جۋىردا بولاتىن ۇتىسقا قاتىسىڭىز، ەشتەڭەڭىز كەتپەيدى، مىنا نومەرىڭىز ۇتىپ شىعادى دەپ الگى قاعازدى قولىما سۇعىپ، اتىم مەن تەلەفونىمدى جازىپ الدى».

دامىعان ەلدەردە وسىنىڭ ءوزى-اق جەكە ادامنىڭ قۇقى مەن بوستاندىعىنا قول سۇعۋشىلىق دەپ تابىلار ەدى. دەم الىپ، وزىمەن ءوزى جۇرگەن ادامنىڭ مازاسىن الىپ، «مىنانى الا كورشى» دەپ بىرەۋدىڭ بىردەڭەنى تىقپالاۋىنا ولاردا جول جوق. ءوزىڭنىڭ زاتىڭدى ساتقىڭ كەلسە ارناۋلى جالداعان ورىندا، زاڭدى جولمەن، سالىق تولەپ، ورىن الىپ، ءوزىڭنىڭ ۇسىنىسىڭدى جاساۋىڭ كەرەك. ال ءوز بەتىمەن كەتىپ بارا جاتقان تانىمايتىن ادامنىڭ مازاسىن الىپ، جابىسا كەتىپ، سىعاندىق جولمەن، وزگەلەرگە كورسەتپەي، بىردەمە تىقپالاۋعا بولمايتىنى ولاردىڭ زاڭدارىندا اشىق كورسەتىلگەن. مۇنداي ءىس – زاڭسىزدىق، ادامنىڭ ەركىندىك قۇقىنا قول سۇعۋ دەپ تانىلىپ، ارنايى جازا قولدانىلادى. ىزدەگەن كىسىگە ءبىزدىڭ زاڭدارىمىزدا دا ونداي باپ بار، بىراق ونى بىلۋگە دە، ىزدەۋگە دە ءبىزدىڭ كوپتەگەن سۋديالارىمىزدىڭ بىلىگى دە، ءبىلىمى دە جەتپەيدى... جاسىراتىنى جوق، كەيدە ونداي باپتاردى قاساقانا بىلمەگەن بولادى. 

سونىمەن زارداپ شەگۋشىنىڭ اڭگىمەسىن ءارى قاراي تىڭدالىق:
«ەكى-ءۇش كۇننەن كەيىن الگى ايەل تەلەفون سوعىپ، مەنىڭ «ماڭگىلىك ەل كوشەسىندەگى16-1» ۇيگە جۇبايىممەن بىرگە جەدەل كەلۋىمدى قيىلا ءوتىندى. (ال «ماڭگىلىك ەل -14» ۇيدە باس پروكۋراتۋرا ورنالاسقان). نە ءۇشىن كەلەمىز دەگەن سۇراققا: «ۇتىستىڭ ناتيجەسىنە قاتىساسىز، ءسىز ۇتتىڭىز» دەدى. كەلمەي جاتىپ، قاتىسپاي جاتىپ، مەنىڭ ۇتقانىمدى ءبىلىپ وتىرعاندارى قىزىق ەكەن دەپ ويلادىم دا، نە دە بولسا بارىپ كورمەك بولدىم. ەرتەسىنە كەلسەك، ەشقانداي ماڭدايشا، اتاۋ جوق، جاسىرىن دەۋگە بولاتىن، تەك بىرنەشە جاس جىگىتتەر مەن قىزدار تولىپ جۇرگەن ورىنعا تاپ بولدىق. اتى جوق، زاتى جوق بۇل نە قىلعان ورىن دەپ كۇدىكتەنىپ قالدىق. ءبىز سياقتىلار بىرنەشە جۇپ ەكەن، ارقايسىمىزدى ءبىر-بىرىمىزبەن سويلەستىرمەي، الاسا ۇستەلدەر ءتىزىلىپ، مۋزىكا قاتتى ويناپ تۇرعان ءبىر ۇزىن بولمەگە كىرگىزىپ، بولەك-بولەك وتىرعىزدى. وسى جەردە ارقايسىمىزبەن فيرمانىڭ ادامدارى جەكە-جەكە سويلەسىپ، «ارت ازيانىڭ» جەتىستىگىن، تابىستىلىعىن ت.ت. ماقتاپ وتىردى. ارا-اراسىندا قايبىر تۋرفيرمالاردىڭ جارنامالىق روليكتەرىن كورسەتىپ، وتىرعانداردى تاپ وزدەرىنىڭ ىستەرىندەي تاڭىرقاتتى. ايتۋلارىنا قاراعاندا 12 300 ەۋروعا بۇلاردىڭ جولدامالارىن ءتورت جىلعا الۋ كەرەك ەكەن، سوندا ءتورت جىل بويى بەس جۇلدىزدى قوناقۇيلەردە بىرنەشە ەلدە دەم الۋعا بولادى ەكەن. اقىنى قىمباتسىنعاندارعا قولما قول 9 400 ەۋروعا تۇسىرەتىندەرىن ايتتى. ويلانايىق، كورەيىك دەگەندەرگە اكتسيا بۇگىن عانا، باسقا ۋاقىتتا مۇنداي جەڭىلدىك بولمايدى دەپ سوقتى. وسىنىڭ ءبارى كۇدىكتىلەۋ كورىنگەن سوڭ، ءتورت جىلدا قانداي قالاعا، قانداي دەمالىس ورىندارىنا بارۋعا بولادى دەگەن ناقتى سۇراقتار قويساق ۇناتپاي، بىزگە قالاي سەنبەيسىز، ءبىز الاياق بولساق باس پروكۋراتۋرانىڭ تۇبىندە جۇمىس ىستەمەگەن بولار ەدىك دەپ بەدەلدى ورگاننىڭ اتىن جامىلىپ، بىزبەن سويلەسكەن جانداۋلەت وسى ءسوزدى بىرنەشە رەت قايتالاپ، بەت باقتىرمادى. 

قىسقاسى ءبىز ءتورت جىلدان باس تارتىپ، ۇتىس قاشان بولادى دەگەن ەدىك، ونىڭ وتكىزىلگەنىن، بىزگە چەرنوگوريا ەلىنە باراتىن جولداما تۇسكەنىن ايتتى. «قانە جولداما» دەگەن ەدىك، ونى انىقتايمىز، ءوزىمىز حابارلاسامىز دەستى. ال جولداما تىركەلۋى ءۇشىن 69 مىڭ تەڭگە تولەۋىڭىز كەرەك دەدى. ايتقانداي جولداما ەمەس، «SRG Global Travel LLP” دەگەن فيرمانىڭ «جارنامالىق سەرتيفيكاتى» دەگەندى قولىمىزعا بەرىپ، مىنە، وسى بارلىق جەڭىلدىكتەردى جاسايتىن قۇجات، ال قاي قالاعا، قاشان باراتىنىڭىزدى ءبىزدىڭ ادامدار ەرتەسىنە حابارلاپ ايتادى دەپ تىقپالادى. (سودان بەرى بىزگە مىنە، ءبىر ايدان استى ەشكىم حابارلاسقان دا جوق).

ءارى ويلانىپ، بەرى ويلانىپ، بالكي جارناما ءۇشىن جەڭىلدىك جاساپ جاتقاندارى شىعار دەپ، دجاميليا كۋلاكسۋەۆنا كوكباەۆا دەگەن ديرەكتورىنىڭ اتىنان جاسالعان كەلىسىمشارتقا قول قويىپ، 69 مىڭ تەڭگەمىزدى بەرىپ كەتتىك... 

ايتا كەتەرلىگى، بارلىق قاتىناستار، كەلىسىمشارت ورىسشا جاسالدى. سوندىقتان دا كەلىسىمشارتتىڭ شارتتارىن تولىق ءتۇسىنىپ تە ۇلگەرمەدىك. ۇيگە كەلگەن سوڭ اسىقپاي قاراعاندا عانا وسىنىڭ ءبارى الداۋ ءىسى ەكەنىن ۇقتىق. ويتكەنى، فيرما وزدەرىنە ەشقانداي ناقتى مىندەتتەمە الماعان، تەك جيىرما ءتورت ايدا مىندەتتەمەسىن ورىنداۋى مۇمكىن دەگەنگە ساياتىن بۇلدىر-بۇلدىر بىردەڭەلەر جازىلىپتى. 24 اي دەگەنى ۇزاققا سوزىپ، الدارقاتۋدىڭ امالى. مۇنىڭ الداۋ ەكەنىن ۇققان سوڭ ەكىنشى كۇنى فيرماعا كەلىپ، اقشامدى قايتارۋىن تالاپ ەتكەن ەدىم، قايداعى... ماڭايلارىنا دا جولاتپادى» دەپ كۇيىندە ارىپتەسىم. 

مىنە، وسىلاي، ايدىڭ كۇننىڭ امانىندا، استانانىڭ قاق ورتاسىندا، باس پروكۋراتۋرانىڭ جانىندا الاياقتار توبى بوسىپ ءجۇر. ولارعا ءاي دەيتىن اجە، قوي دەيتىن قوجا جوق، ءتىپتى سول ورگاننىڭ اتىن دا جامىلاتىن بولىپتى. ولاردى تيا الاتىن زاڭىمىز جوق، زاڭ بولسا دا ونى قولدانۋدى تالاپ ەتە الاتىن قۇقىق قورعاۋ ورگاندارىمىز جوق سياقتى، بىلىكتىلىگى تومەن بولعاندىقتان ولار حالىقتىڭ قۇقىن قورعاي الماي، وندايلاردان جەڭىلىپ قالا بەرەتىنگە ۇقسايدى. 

ەندى نە ىستەيسىڭ دەگەن ەدىم، زاڭدى جاقسى بىلەتىن ارىپتەسىم ءوزىنىڭ باس پروكۋراتۋراعا شاعىم بەرگەنىن ايتتى. «بىزدە بارلىق جازباشا مامىلەلەر مەملەكەتتىك جانە ورىس تىلدەرىندە جاسالۋى مىندەتتى. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ تىلدەر تۋرالى زاڭىنىڭ 15 بابىندا «قازاقستان رەسپۋبليكاسىندا جەكە جانە زاڭدى تۇلعالاردىڭ جازباشا نىساندا جاسالاتىن بارلىق مامiلەلەرi قاجەت بولعان جاعدايدا باسقا تiلدەردەگi اۋدارماسى قوسا بەرiلiپ، مەملەكەتتiك تiلدە جانە ورىس تiلiندە جازىلادى» دەپ ناقتى كورسەتىلگەن. مەن زاڭنىڭ وسى بابىنا سۇيەنىپ، ورىس تىلىندە عانا جاسالىپ، ماعان تۇسىنىكسىزدەۋ بولعانى سەبەپتى مەنىڭ قۇقىم بۇزىلعانىن، سول سەبەپتى كەلىسىمشارتتى بۇزىپ، اقشامدى قايتارىپ بەرۋلەرىن ءوتىندىم» دەدى ول.

دۇرىس-اق ەكەن، ونىڭ ۇستىنە ادامداردىڭ قۇقى مەن بوستاندىعىنا قول سۇعىپ، الداپ ارباۋمەن قولدارىنا كۇماندى شاقىرۋ قاعازدارىن تىقپالاۋ ارقىلى، ولاردىڭ اقشالارىنان ايرىلۋىنا جول اشاتىن فيرمانىڭ ءىس-ارەكەتىنە دە تيىم بەرىلەر دەگەن ۇمىتتەمىز. سايىپ كەلگەندە زاڭ اتاۋلىنىڭ ءبارى ادامداردىڭ قۇقىعى مەن بوستاندىعىن قورعاۋى كەرەك قوي. وزدەرىنىڭ ەشقانداي زاڭدى بۇزباي، حالىقتى الداپ جاتقانىنا سەنىمدى وسى توپتى قۇرىقتاۋ قازاقستان قۇقىق قورعاۋ ورىندارىنىڭ بەدەلى مەن بىلىكتىلىگىن سىنعا سالاتىن ءسات ەكەنى داۋسىز. سونىمەن بىرگە باس پروكۋراتۋرانىڭ مەملەكەتتىك ءتىلدىڭ مۇددەسىن دە قانشالىقتى ىجداھاتپەن قورعاي الاتىنى دا وسى جەردە كورىنەدى. 

جاقسىباي سامرات

Abai.kz