شەتەلدىك باق، اسىرەسە، رەسەي ءباسپاسوزى ترامپتى "اقىماق، اۋمەسەر، قوجاناسىر" رەتىندە كورسەتەدى. ترامپ – ميلليونەر ەمەس، ميللياردەر. وتە اككى جانە اقىلدى ادام. اقش قۇقىقتىق كەڭىستىگىندە ترامپ سەكىلدى مىقتى ادام عانا ميللياردەر بولا الادى.

ترامپ زاڭعا سايكەس جولمەن بايىدى، باسقا جاعدايدا سوتتالىپ كەتەتىن ەدى. "ترامپتىڭ بيزنەستەگى تالانتى شامالى، ول بىرنەشە رەت بانكروتتىقتىڭ الدىندا بولعان" دەيدى جۇرت. بۇل راس، بىراق ول - وسىنداي كوپ سىن مەن قيىنشىلىقتان وتكەن ناعىز  بيزنەسمەن. "بەكەر ادام تاز بولماس" دەگەندەي، قاسقا باسىنىڭ شاشى بەكەر اعىرىپ تۇسپەگەن.ترامپتىڭ ساياسات پەن بيزنەستەگى باقتالاستارى: "اقش سايلاۋشىلارى ۇلكەن قاتەلىك جاسادى" دەپ جازىپ ءجۇر. بۇنىڭ ءبارى بەكەر ءسوز.

باتىس الەمى  اربىر 7-12 جىلدا ءبىر رەت ەكونوميكالىق داعدارىسقا ۇشىراپ وتىرادى. ترامپ اقش-تىڭ ءار مەرزىمدى داعدارىسىنان امان شىعىپ، داۋلەتىن ءوسىرىپ وتىردى.

ءيا، ەل ايتقانداي، ترامپ قىز قۇمار، سەرى، كەيدە اۋمەسەر. كەيدە اسا ادەپسىز قىلىق كورسەتەدى. كەيبىر ۇزىن ەتەكتى نازىكجاندى بيكەشتەر بالە شىعارىپ، ترامپتان اقشا تالاپ ەتكەن. ءبىرىنشى ايەلىمەن ۇلكەن قارجى بەرىپ، اجىراسقان. ياعني، ترامپ وتباسىلىق ومىردە پالەندەي ۇلگىلى جىگىت ەمەس. وعان قوسا ترامپ پارا الاتىن جىگىت بولۋى دا ىقتيمال، بىراق ىزىنە تۇسەتىن قۇرىلىمدار ازىرشە ەشتەڭە دالەلدەگەن ەمەس.

ترامپ پرەزيدەنت بولىپ بىردەن سايلاندى. ترامپتىڭ بيزنەس تاجىريبەسى مول بولعانىمەن، ونىڭ ساياسي تاجىريبەسى تىم از بولاتىن، بىراق باسقا ۇمىتكەرلەردەن ول وق بويى وزىق بولىپ شىقتى. اقش ءباسپاسوزىنىڭ جارتىسىنا جۋىعى ول ەل تىزگىنىن قولىنا العاننان باستاپ ترامپتى جامانداۋدا ءبىر كۇن تىنىم العان ەمەس.

وسىلاي "جاپپاي جامانداعان ترامپ اقش ءۇشىن نە ءبىتىردى، قانداي ناتيجەگە جەتتى؟" دەگەن ساۋالعا جاۋاپ بەرەيىن. ترامپ - رەسپۋبليكالىق پارتيانىڭ وكىلى. رەسپۋبليكالىق پارتيا وڭشىل ليبەرالدىق قاناتتا. ولاردىڭ ۇعىمىندا مەملەكەت جەكە ازاماتتىڭ ءىسى مەن ەكونوميكالىق تىرشىلىگىنە ارالاسپايدى، بىراق ماكروەكونوميكالىق زاڭنامالىق نەگىز جاسايدى. اقش-تا زاڭ داۋىرلەيدى. اقش-تىڭ ساياسي جۇيەسى ءۇش تاراپتان تۇرادى: زاڭ شىعارۋشى، سوت بيلىگى، اتقارۋشى بيلىك. اقش - پرەزيدەنتتىك رەسپۋبليكا. اقش پرەزيدەنتىنىڭ قۇزىرەتى بيىك، ول اتقارۋشى بيلىكتىڭ باسشىسى. سونىمەن بىرگە اقش ساياسي جۇيەسىندە زاڭ شىعارۋشى بيلىك اقش پرەزيدەنتىنىڭ ءار قادامىن قاداعالايدى. سوت بيلىگى دە - دەربەس.

بۇگىنگى اقش-تىڭ ساياسي قۇرىلىمى مەن ساياساتى باياعى قازاق حاندىعىنىڭ ۇستانىمىنا سايكەس كەلەدى. قازاق حاندىعىن مەن كونسەنسۋستىق دەموكراتيالىق مونارحيا دەپ اتاپ ءجۇرمىن. قازاق حاندىعى ورىسحان ۇرپاعىنان حان سايلاعان. حان بولىپ سايلانۋ قۇزىرى بەلگىلى سۇلتانداردىڭ سايلاۋ ءراسىمىنىڭ ناتيجەسىنەن تۋىنداعان. حان سايلاۋ ەرەجەسى بويىنشا بەس قارۋى ساي، ات تۇرماندى، جەتەكتەگى اتى تاعى بار تۇلعا عانا سايلانۋ دارەجەسىنە جەتكەن. سوندىقتان حان سايلاۋ راسىمىنە "دەكلاسسيروۆاننىي ەلەمەنتتەر" (تابى تومەن) قاتىسا الماعان. حان اتقارۋ ىسىنە جارامسىز بولىپ شىقسا، قازاقتىڭ ءۇش باس زاڭى - “قاسىم حاننىڭ قاسقا زاڭى”، “ەسىم حاننىڭ ەسكى زاڭى” جانە “تاۋكە حاننىڭ “جەتى جارعىسى” نەگىزىندە بيلىك اۋىسىپ وتىرعان. وسى ءۇش كونستيتۋتسياعا سايكەس قازاق حاندىعىندا يمپيچمەنت ءراسىمى (ۋاكىلدىگىنەن ايىرۋ) بولعانىن بايقايمىز. قازاقتىڭ ەكى حانىنىڭ بيلىگى ءساتسىز بولىپ، يمپيچمەنتكە (ۋاكىلدىگىنەن ايىرۋ) ۇشىراعان. قازاق حانىنىڭ بيلەۋ قۇزىرەتى - قولباسشىلىق. بىزدە حاننىڭ ابسوليۋتتىك مونارحيالىق قۇزىرەتى بولماعان. حان اسكەر باسى رەتىندە شايقاستا باسقا تاراپتىڭ باسقارۋشىسىمەن جەكپە-جەككە شىعۋى ءجيى كەزدەسىپ، حان ءولىمى بولىپ تۇرعان. سوندىقتان دا بيلەر سوتىنىڭ بايلامى - مىزعىماس شەشىم سانالاتىن.

ءبىز اڭگىمەنى ترامپتىڭ باسپاسوزدە كەلەمەجدەلۋىنەن باستاعانبىز. ترامپ – مىقتى پرەزيدەنت. ماعان ونىڭ ءىرى دەرجاۆالارمەن كەلىسسوز جۇرگىزۋ تاكتيكاسى مەن ستراتەگياسى ۇنايدى. ماسەلەن ەۋروپالىق وداق مۇشەلەرى ناتو-عا مۇشەلىك جارنا رەتىندە تىم از قارجى جۇمسايدى دەپ، ولاي بولسا ناتو كەرەك ەمەس دەپ، تۇجىرىمدادى. گەرمانيا باسشىلارى رەسەيدەن باتىس ەۋروپاعا گاز قۇبىرىن تارتۋعا رەسەي رۇقسات بەرىپ، رەسەيدىڭ بيۋدجەتىن تولتىرىپ جاتىر. سويتە تۇرا گەرمانيا ناتو اسكەري بيۋدجەتىن 4  پايىزعا جەتكىزۋدى دۇرىس دەپ ەسەپتەمەيدى. شىندىقتى بەتكە ايتۋدا اسىرەلىك جوق. اقش ناتو-نىڭ نەگىزگى شىعىندارىن ءوزى وتەۋدە. ارينە بۇنداي شىعىنداردا اقش-تىڭ ەكونوميكالىق ەۋروپامەن باسەكەدە كەمشىن ءتۇسۋى ابدەن تۇسىنىكتى. ترامپتىڭ قويعان تالابىنان كەيىن ەۋروپالىق وداقتىڭ ەليتالىق تۇلعالارى تەرەڭ ويلانۋدا.

ترامپتىڭ رەسەيمەن ساياسي ءادىسى دا وتە تەرەڭ. اقش رەسەيگە سانكتسيالاردى جاۋدىرتادى. ياعني، ءبىر قولىمەن اۋىر سانكتسيالارعا قول قويادى دا، ەكىنشى قولىن دوستىق نيەتپەن رەسەيگە سوزادى. "مەن رەسەيگە قاتتى سەنەمىن" دەيدى سوسىن. وسىلايشا رەسەيدىڭ قوعامدىق پىكىرى ءۇشىن "ترامپ - رەسەي مەن ءپۋتيننىڭ جان دوسى، جاناشىرى" بولا قالادى. ءبارىن ءبۇلدىرىپ وتىرعان اقش سەناتى بولىپ شىعا كەلەدى. ورىس ءباسپاسوزى: ء“وزىمىز قالاپ العان ترامپىمىز -ترامپۋشكا” دەپ ەركەلەتىپ ەسىركەپ جاتادى.

بۇل ساياسي ءادىستىڭ وتىمدىلىگى ترامپ رەسەيدىڭ اشۋىن پالەندەي شاقىرمايدى، كەرىسىنشە دۇردارازدىقتى باسىپ وتىرادى. ياعني الەمدىك قىرعي-قاباق سوعىسقا، قىرعىن اپاتقا جول بەرمەي وتىر. ال رەسەيدىڭ ەكونوميكاسى قۇردىمعا كەتىپ بارادى. رەسەي ەكونوميكاسىنىڭ ىشكى جيىنتىق ءونىمى كولەمى 1990 جىلى الەمدە ءتورتىنشى ورىندا بولسا، 2018 جىلى - 12-13 ورىنعا دەيىن قۇلدىرادى. ەندى بۇل قۇلدىراۋ بىرازعا دەيىن جالعاسا بەرسە، رەسەي ءۇشىنشى الەمنىڭ يزگوي (الاستالعان), سۇيكىمسىز مەملەكەتىنە اينالادى.

باتىس ەلدەرى رەسەيدى ىدىراتۋعا دايىن وتىر. قىتايدىڭ دا سول داعدارىستان الارى بار. ءحىح عاسىردىڭ ورتاسىندا رەسەي داعدارىسقا ۇشىراعان قىتايدىڭ امۋر وزەنىنىڭ ساعاسىنداعى ەكى وبلىسىن تارتىپ العان. سول تۇستا قىتايدىڭ جەرىن تالاعان ۇلىبريتانيا مەن پورتۋگاليا قىتاي جەرىن قايتارىپ بەردى. رەسەي ءالى قايتارماي وتىرعان ول ولكەلەردى قىتاي قايتارۋعا دامەلى. سول سەبەپتەن قىتاي شىن نيەتپەن رەسەيدىڭ دوسى بولعىسى كەلمەيدى.

اڭگىمەنى ترامپتىڭ اڭعالدىعى ەمەس تەرەڭدىگىنەن باستادىم: ءپۋتيننىڭ اشۋىن ءباسپاسوز الدىندا باسۋعا تىرىسىپ، جالعان دوستىعىمەن ءپۋتيننىڭ كوڭىلىن اۋلايدى، ال رەسەي ەكونوميكاسى قۇردىمعا ءبىرجولا باتىپ، جوق بولادى. پۋتين شاماسىنا قاراماي اقش-قا قارسى كونترسانكتسيا ەڭگىزگەن بولادى. ول كونترسانكتسيالار رەسەيدىڭ ءوز ەكونوميكاسىنا اۋىر سوققى بولىپ ءتيىپ جاتىر.

Abai.kz