ناۋرىزدىڭ 5-ءى كۇنى وبلىستىق شايماردان ساريەۆ اتىنداعى ونەر مۋزەيىندە بەلگىلى قىلقالام شەبەرى رافاەل سلەكەنوۆتىڭ جەكە شىعارماشىلىق كورمەسى اشىلدى. كورمەگە ونىڭ بوياۋى كەپپەگەن 49 جۇمىسى ءىلىندى.

ونىڭ سۋرەتتەرىندەگى كوز قارىقتىرار ءار الۋان اشىق تا قانىق بوياۋلار كوڭىلىڭدى سەرگىتىپ، جانىڭدى جادىراتادى. كورمەنىڭ اشىلۋىنا ارنايى كەلگەن رافاەلدىڭ گوللانديالىق دوسى ميستەر مارتين دە وسىنى ايتتى. جانە، اتىراۋلىق سۋرەتشى دوسىنىڭ جاڭا جۇمىستارىن تاماشالاۋعا ۇنەمى اسىق تۇراتىنىن جەتكىزدى. ءبىز رافاەلدى اسەرلى كورمە بارىسىندا اڭگىمەگە تارتقان ەدىك.

بالا كۇنىمنەن يحتيولوگ بولۋدى ارماندادىم

- رافاەل، كورمە جايىندا ايتىپ وتسەڭىز؟

- مەنىڭ كورمەلەرىم جىل سايىن كوكتەمنىڭ العاشقى كۇندەرىنەن باستالادى. بۇل داستۇرگە اينالعانداي. كوكتەم مەزگىلىندە تابيعاتتىڭ جاڭارىپ، ويانۋى سەكىلدى، شىعارماشىلىق ادامدارى دا ۇلكەن شابىتتا بولاتىنى بەلگىلى. كورمەگە قويىلعان سۋرەتتەرىمنىڭ باسىم بولىگى - كوكتەم تاقىرىبىنا ارنالعان. كورمە اتاۋى دا سول سۋرەتتەرىمنىڭ ءبىرىنىڭ اتىنا سايكەس، «مۋزا كوكتەم» دەپ اتالدى.

- ءسىزدىڭ كورمەدەگى جۇمىستارىڭىزدا سۋدان بالىق ۇستاعان بالانىڭ سۋرەتى كوپ ەكەن. بۇل نەنى اڭعارتادى؟

ناۋرىزدىڭ 5-ءى كۇنى وبلىستىق شايماردان ساريەۆ اتىنداعى ونەر مۋزەيىندە بەلگىلى قىلقالام شەبەرى رافاەل سلەكەنوۆتىڭ جەكە شىعارماشىلىق كورمەسى اشىلدى. كورمەگە ونىڭ بوياۋى كەپپەگەن 49 جۇمىسى ءىلىندى.

ونىڭ سۋرەتتەرىندەگى كوز قارىقتىرار ءار الۋان اشىق تا قانىق بوياۋلار كوڭىلىڭدى سەرگىتىپ، جانىڭدى جادىراتادى. كورمەنىڭ اشىلۋىنا ارنايى كەلگەن رافاەلدىڭ گوللانديالىق دوسى ميستەر مارتين دە وسىنى ايتتى. جانە، اتىراۋلىق سۋرەتشى دوسىنىڭ جاڭا جۇمىستارىن تاماشالاۋعا ۇنەمى اسىق تۇراتىنىن جەتكىزدى. ءبىز رافاەلدى اسەرلى كورمە بارىسىندا اڭگىمەگە تارتقان ەدىك.

بالا كۇنىمنەن يحتيولوگ بولۋدى ارماندادىم

- رافاەل، كورمە جايىندا ايتىپ وتسەڭىز؟

- مەنىڭ كورمەلەرىم جىل سايىن كوكتەمنىڭ العاشقى كۇندەرىنەن باستالادى. بۇل داستۇرگە اينالعانداي. كوكتەم مەزگىلىندە تابيعاتتىڭ جاڭارىپ، ويانۋى سەكىلدى، شىعارماشىلىق ادامدارى دا ۇلكەن شابىتتا بولاتىنى بەلگىلى. كورمەگە قويىلعان سۋرەتتەرىمنىڭ باسىم بولىگى - كوكتەم تاقىرىبىنا ارنالعان. كورمە اتاۋى دا سول سۋرەتتەرىمنىڭ ءبىرىنىڭ اتىنا سايكەس، «مۋزا كوكتەم» دەپ اتالدى.

- ءسىزدىڭ كورمەدەگى جۇمىستارىڭىزدا سۋدان بالىق ۇستاعان بالانىڭ سۋرەتى كوپ ەكەن. بۇل نەنى اڭعارتادى؟

- ءوزىم جايىق وزەنى ماڭىندا دۇنيەگە كەلگەن سوڭ، بالالىق شاعىم دا سول وزەننىڭ جاعالاۋىندا ءوتتى. وزەن جاعاسىندا جالاڭ اياق جۇگىرىپ، تالاي رەت اسىر سالىپ وينادىق. بالىق اۋلاپ، قۇتقارىپ تا جۇردىك. مەن بالا كۇنىمنەن يحتيولوگ بولۋدى ارماندادىم. ءالى ەسىمدە، جايىق جاعاسىندا ءولىپ جاتقان بالىقتاردى كورگەندە، كادىمگىدەي ايايتىنمىن. سۋرەتتەرىمدە كىشكەنتاي بالانىڭ ارمانى بەينەلەنگەن. بۇل بالا بالىقتى كەرى سۋعا جىبەرىپ جاتىر. جالپى، ومىردە ادام بالاسى ءبىر نارسەگە قولى جەتكەنمەن ونىمەن قوشتاسۋعا دا دايىن بولۋى كەرەك. مۇندا تەرەڭ پالساپالىق ۇعىم جاتىر. تىرشىلىك اتاۋلىعا ىزگىلىكپەن قاراۋ كەرەك دەگەندى تۇسىندىرەدى. قىسقاسى، سۋرەتتە مەنىڭ ورىندالماس ارمانىم كورسەتىلگەن. بۇل وتكەن كۇندەردەن ەستەلىك قانا.

- ءسىز قازاقستانداعى سۋرەتشىلەردىڭ ىشىندە حالىقارالىق «Micra Art Group Stokholm» سۋرەتشىلەر بىرلەستىگىنىڭ بىردەن-ءبىر العاشقى ءارى جالعىز مۇشەسىسىز. بۇل بىرلەستىك سۋرەتشىگە نە بەرەدى؟

- الەمنىڭ قاي ەلىندە وتكەلى جاتقان سۋرەتشىلەر كورمەسىن نەمەسە ءتۇرلى سيمپوزيۋمداردى ءبىلىپ وتىرۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. جالپى، بەينەلەۋ ونەرى سالاسىندا اقپارات الماسۋعا قولجەتىمدىلىك ءۇشىن جاقسى. بىراق، ول جولساپار شىعىنىن قارجىلاي وتەۋدى ءوز موينىنا المايدى. ءبىر ارتىقشىلىعى - سۋرەتشىنى ءتۇرلى ينتەراكتيۆتى فورۋمداردا كەڭىنەن تانىستىرا الادى. وسىلايشا ىستامبۇلدا وتكەن «بەيبىتشىلىك ءۇشىن!» اتتى ينتەراكتيۆتى اكتسيادا قاتىسۋعا مۇمكىندىك الىپ، ول ارقىلى مەنىڭ كوپتەگەن جۇمىستارىم جان-جاقتى تانىستىرىلدى. ەندىگى ينتەراكتيۆتى فورۋم شىعىس ەۋروپادا وتپەك.

ەڭ باستىسى - ەشكىمگە ەلىكتەمەيمىن

- ءسىزدىڭ جۇمىستارىڭىز اقش، نورۆەگيا، انگليا، نيدەرلاندىداعى ونەرسۇيەر قاۋىمنىڭ جەكە كوللەكتسيالارىندا ساقتاۋلى. بۇل ەلدەردەن بولەك، تاعى قاي ەلدىڭ ازاماتتارى سۇرانىس ءتۇسىرىپ جاتىر؟

- قازىرگى كۇنى كانادادان ۇسىنىس ءتۇسىپ وتىرعان جايى بار. وندا 11 كارتينام بىرەۋدىڭ جەكە كوللەكتسياسىندا ءۇش جىلداي كوپشىلىك نازارىنا ۇسىنىلادى، ياعني كورمەگە شىعارىلماق. بىراق، مەن جۇمىستاردى كورمەگە قويىپ، ولاردان كوممەرتسيالىق تابىس تابۋدى ماقسات ەتىپ قويمايمىن. سۋرەتشى ءۇشىن شىعارماشىلىق ەركىندىگى ماڭىزدى. سۋرەتشىنىڭ ءستيلى انىق تا ايقىن بولۋى كەرەك. مەن قاتىپ قالعان قاعيداعا سۇيەنگىم كەلمەيدى. مەنىڭ باعىتىم - قازىرگى زامانعى كوركەمسۋرەتكە جاتادى. ونى ناقتى ءبىر جانرعا جاتقىزۋعا كەلمەيدى. بىراق، ونەرتانۋشىلار مەنىڭ شىعارماشىلىعىمدا ارالاس تاسىلدەر بارىن ايتادى. ول ەۋروپالىق مودەرنيزم مەن قازاقتىڭ ءداستۇرلى ونەرى ارالاسقان دەيدى. ەڭ باستىسى - مەنىڭ ەشكىمگە ەلىكتەمەيتىنىم.

- سۋرەتتەرىڭىزدەگى كەيىپكەرلەر كوبىنەسە جاپون تەكتەس كەلەدى. ونىڭ سەبەبى نەدە؟

- مەن جاپوندىق ءداستۇرلى «سينتويزم» ءدىنى مەن «داو» ىلىمىنە كوپ ءۇڭىلدىم. ونداعى ۇستانىمدار ۇنايدى. «سينتويزم» ءدىنى تابيعاتتى ايالاۋعا، تابيعاتقا سىيىنۋعا شاقىرادى. بىراق، بۇل مەنىڭ سول دىنگە كىردىم دەگەن ءسوز ەمەس. مەن بارلىق فۋندامەنتالدى ءدىندى مويىنداعىم كەلەدى. دىندەرگە دە كوسموپوليتتىك كوزقاراسپەن قارايمىن. جانە، ءوز جۇمىستارىمدا جاپون كەلبەتىن سالايىنشى دەمەيمىن، ول ىشكى جان دۇنيەمنەن وزىنەن ءوزى شىعىپ وتىرعان دۇنيە.

رۋحاني ازىقتى اڭساعان ادامنىڭ ساناسى جوعارى

- قازىرگى سۋرەتشىلەردىڭ پروبلەمالارىن قاۋزاساق؟

- مۇنى پروبلەما دەۋگە دە كەلمەيتىن بولار. ەۋروپا مەن شىعىستىڭ كوركەمسۋرەت ونەرىنە دەگەن مەنتاليتەتى بولەك. ەۋروپا ەلدەرىندە ءجيى بولىپ جۇرگەن سوڭ، ونداعى ونەر مۋزەيلەرىنە كەلىپ تۇرعان حالىقتىڭ ۇزىن كەزەگىن كورەمىن. وندا مۋزەيگە كىرۋ باعاسى 20 ەۋرودان جوعارى كەتە بەرەدى. قىمبات. بىراق سوعان قاراماستان، ونداعى زەينەتكەرلەردىڭ وزدەرى نانىن جەمەسە دە، سول مۋزەيگە بارىپ، رۋحاني ازىق الىپ قايتۋعا تىرىسادى. رۋحاني ازىقتى قاجەت ەتىپ، ادەيى ىزدەپ بارىپ تۇرادى. بىزگە، قازاق حالقىنا سونداي قاجەتتىلىك قاجەت. جالپى، رۋحاني ازىققا سۇرانىسى بار ادامنىڭ ساناسى دا جوعارى بولادى. ونىڭ ادامعا دەگەن كوزقاراسى، مادەنيەتى جوعارىلاماق. سوندا اينالاداعى ينفراقۇرىلىم دا وزگەرەدى. مەن سوعان سەنەمىن.

بىزدە سۋرەتشىلەر وداعى، ونەر اكادەمياسى بار، بىراق، ولار سۋرەتشىلەرگە قارجىلاي قولداۋ ءبىلدىرىپ، ماتەريالدىق كومەك كورسەتە المايدى. بۇل - ءبىر. ەكىنشىدەن، كەڭەس وداعى تۇسىنداعىداي بارلىق سۋرەتشىلەر وداعى ءبىر-بىرىمەن ارالاسپايدى. بۇل ارينە، جاقسى ەمەس. وزگە ەلدەرگە تانىلۋعا جول جوق دەگەن ءسوز بۇل. ال سۋرەتشى گالەرەيالارعا قاتىسۋ كەرەك. جول ءجۇرىپ، ەل كورىپ، شەتەلدەرگە ءجيى شىعۋى كەرەك. وزگە سۋرەتشىلەرمەن تاجىريبە الماسىپ، شىعارماشىلىق ءوسۋ ءۇشىن قاجەت بۇل. قازىر سۋرەتشىلەر شەتەلدەگى كورمەگە قاتىسۋ ءۇشىن ءوز قارجىسىمەن بارادى. جانە، اقشاڭ بولعاننىڭ وزىندە دە ول ەلدەردە جايلى كورمە زالدارى ءاردايىم دا بوس بولمايدى. سەبەبى، وندا دا ءار جەردىڭ ءوز كەرەمەتتەرى (گەني) جەتەرلىك. وسىعان قاراماستان، سۋرەتشىلەر وزدەرى تىرىسىپ باعادى. ءبىر ايتاتىنى، سۋرەتشى بارعان جات ەلدەگى ءبىزدىڭ ەلشىلىك وكىلدەرى كەيدە ەشقانداي دا قولۇشىن سوزبايدى. تەك، شەكتەن شىققان جاعدايلاردا، ءولىم اۋزىندا بولساڭ عانا كومەككە كەلەدى. مۇمكىن، ارىز ايتۋ دا كۇنا شىعار. مەن ەشتەڭە سۇراپ تۇرعان جوقپىن. بۇگىندە بىزگە كەرەگى - ەلىمىزدەگى مۋزەيلەر تۇراقتى جۇمىس ىستەپ، كورمەلەردى ءجيى ۇيىمداستىرۋى. سونداي-اق، سول مۋزەيلەر قورىنا اماناتتاپ، سەنىپ تاپسىرعان سۋرەتتەرىمىز بارلىق ەرەجەلەرگە سايكەس، دۇرىس تەمپەراتۋرادا ساقتالسا ەكەن دەيمىن. بۇل وتە ماڭىزدى.

- ءسىزدىڭ شەبەرحاناڭىزدا قانشا كارتينا بار؟ ونىڭ ىشىندە ەشكىمگە قيمايتىنىڭىز بار ما؟

- شەبەرحاناداعى 300-گە جۋىق كارتينامنىڭ ىشىندە «نەبەسنىي رازۋم» اتتى جۇمىسىمدى وزىمە قالدىردىم. ول تۋرالى ۇزاق ايتۋدىڭ قاجەتى جوق، ونى كورگەن ءاربىر ادام ءار ءتۇرلى پايىم ايتۋى مۇمكىن. بۇل كوسموپوليتيزم تۋرالى. سول سۋرەت جانىما جاقىن. مەن وسى سەكىلدى سۋرەتتەرىمدى كورمەگە قويا الامىن، بىراق ساتپايمىن.

- ال مىنا كورمەدەگى قاي جۇمىسىڭىز سىزگە ەتەنە جاقىن؟

- «پەرۆىي پوتسەلۋي» جۇمىسى. ونىڭ بىرنەشە نۇسقاسى بار. ءتۇرلى كولوريت، ءتۇرلى راكۋرستتان الىنىپ سالىنعان. وندا ەكى ادامنىڭ ۇيلەسىمى بەينەلەنگەن. كەيدە بۇرىنعى جۇمىستارىڭدى قايتالاپ سالعىڭ كەلىپ تۇرادى.

- تاپسىرىسقا قالاي قارايسىز؟ جانە ودان باس تارتقان كەزدەرىڭىز بولدى ما؟

- بارلىق سۋرەتشىلەر دە ءار ۋاقىتتا دا تاپسىرىسپەن جۇمىس ىستەگەن. لەوناردو دا ۆينچي، رافاەل سانچو دا... ماسەلە - نەنى سالۋعا تاپسىرىس بەرگەنىندە. ارينە، سەنىڭ سالعىڭ كەلمەگەن دۇنيەڭدى سال دەپ ەشكىم سالدىرا المايدى كۇشتەپ. ەگەر ۇسىنىپ جاتقان تاپسىرىس ونەرىڭدى قۇتقارسا تاپسىرىس قاجەت دەپ ويلايمىن.

انىقتاما

رافاەل سلەكەنوۆ 1973 جىلى 20-قاڭتاردا اتىراۋ وبلىسىنىڭ يندەر اۋدانىندا دۇنيەگە كەلگەن. 1998 جىلى حالەل دوسمۇحامەدوۆ اتىنداعى اتىراۋ ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ «مۋزىكا جانە بەينەلەۋ ونەرى» فاكۋلتەتىن ءبىتىردى. 1999 جىلدان قازاقستان سۋرەتشىلەر وداعى جاستار بىرلەستىگىنىڭ مۇشەسى جانە اتىراۋ جاس سۋرەتشىلەر بىرلەستىگىنىڭ توراعاسى. «جىگەر-2000» حالىقارالىق جاس سۋرەتشىلەر فەستيۆالىنىڭ لاۋرەاتى، «شابىت-2001» ءىV حالىقارالىق جاستار شىعارماشىلىعى فەستيۆالىنىڭ لاۋرەاتى. 2011 جىلدان قر سۋرەتشىلەر وداعىنىڭ مۇشەسى. جەكە كورمەلەرى استانا، الماتى، اتىراۋ، اقتاۋدا ءوتىپ كەلەدى.

جازىپ العان اينۇر اسىلبەكقىزى

سۋرەتتى تۇسىرگەن اۆتور