يسلام ءدىنى-بەلگىلى ءبىر قاۋىمعا نەمەسە ۇلتقا عانا ەمەس كۇللى ادامزاتقا تۇسىرىلگەن اقىرعى ءدىن. اللاھ تاعالا حاق ءدىندى ءتۇسىندىرىپ، ۇيرەتۋ ءۇشىن قاشاندا پايعامبارلار جىبەرىپ وتىرعان. ادام بالاسىنا اق پەن قارانى، اقيقات پەن جالعاننىڭ ارا جىگىن اجىراتىپ كورسەتۋ ءۇشىن اقىرعى پايعامبارى مۇحاممەدتى (س.ع.س.) جىبەردى. بۇل جايىندا قۇراندا ءانبيا سۇرەسىنىڭ 107-اياتىندا: «ءبىز سەنى بۇكىل الەمگە راحمەت ەتىپ قانا جىبەردىك »- دەيدى. ناداندىقتىڭ باتپاعىنا  باتىپ، ادامدىقتىڭ اسقارىنا جەتە الماي اداسقان جۇرەكتەردى جاراتۋشى بەلگىلەگەن ءتارتىپ پەن ءومىر سۇرۋگە ۇندەگەن كۇللى پايعامبارلار ەركەك بولعان، بىراق سول پايعامبارلاردىڭ بارشاسىن اللاھ تاعالا انانىڭ قۇرساعىندا جەتىلدىرىپ، ايەل زاتىنا پايعامباردى ومىرگە اكەلۋ مارتەبەسىن بەرگەن.

يسلام ءدىنى-بەلگىلى ءبىر قاۋىمعا نەمەسە ۇلتقا عانا ەمەس كۇللى ادامزاتقا تۇسىرىلگەن اقىرعى ءدىن. اللاھ تاعالا حاق ءدىندى ءتۇسىندىرىپ، ۇيرەتۋ ءۇشىن قاشاندا پايعامبارلار جىبەرىپ وتىرعان. ادام بالاسىنا اق پەن قارانى، اقيقات پەن جالعاننىڭ ارا جىگىن اجىراتىپ كورسەتۋ ءۇشىن اقىرعى پايعامبارى مۇحاممەدتى (س.ع.س.) جىبەردى. بۇل جايىندا قۇراندا ءانبيا سۇرەسىنىڭ 107-اياتىندا: «ءبىز سەنى بۇكىل الەمگە راحمەت ەتىپ قانا جىبەردىك »- دەيدى. ناداندىقتىڭ باتپاعىنا  باتىپ، ادامدىقتىڭ اسقارىنا جەتە الماي اداسقان جۇرەكتەردى جاراتۋشى بەلگىلەگەن ءتارتىپ پەن ءومىر سۇرۋگە ۇندەگەن كۇللى پايعامبارلار ەركەك بولعان، بىراق سول پايعامبارلاردىڭ بارشاسىن اللاھ تاعالا انانىڭ قۇرساعىندا جەتىلدىرىپ، ايەل زاتىنا پايعامباردى ومىرگە اكەلۋ مارتەبەسىن بەرگەن.

پايعامبارىمىز (س.ع.س.): «جۇماق-اناڭنىڭ تابانىنىڭ  استىندا»-دەگەن. يسلامنىڭ ايەل زاتىنا دەگەن قۇرمەتىن پايعامبارىمىز (س.ع.س.) وسىلايشا جەتكىزگەن. بۇگىنگى قىز بالا ەرتەڭگى اياۋلى-انا. ۇلتتىڭ بولاشاعىن، ەل باستايتىن كوسەمىن، قول باستايتىن باتىرىن، توپ جاراتىن ءدۇلدۇلىن دۇنيەگە اكەلەتىن دە انا. بولاشاق انا بولاتىن قىز بالانى، بابالارىمىز: «قىزعا قىرىق ۇيدەن تىيىم »-دەپ، سۋىق قول، جەلىككەن كوڭىلدەن قىزعىشتاي قوري بىلگەن. قىزدان ار، جىگىتتەن نامىس كەتسە بولاشاعى بۇلىڭعىر تارتىپ، تاعى تەڭسەلىپ، باعى باسىنان ۇشاتىنىن تەرەڭ تۇسىنگەن. «ەس بىلگەن قىز ەتەگىن جابادى»-دەگەن. كەڭ كويلەك كيىپ ەتەگىن ۇزارتۋ تەك بويىندا يمانى بار قىزدىڭ ءىسى. قۇراندا اللاح تاعالا نۇر سۇرەسىندە: «ءمۇمين (مۇسىلمان) ايەلدەرگە دە ايت: (بوگدە ەرلەردەن) كوزدەرىن ساقتاسىن.  ءارى ۇياتتى جەرلەرىن (زينادان) قورعاسىن. سونداي-اق زەينەتتەرىن كورسەتپەسىن ... جانە بۇركەنشەكتەرىن ومىراۋلارىنا ءتۇسىرسىن...»-دەيدى.

قارت كاسپي مەن التاي تاۋدىڭ اراسىن قورعاپ كەلگەن بابالارىمىز ۇل-قىزىن قۇراننىڭ جولىمەن تاربيەلەگەن، ولاي دەيتىنىمىز نۇر سۇرەسىندە بۇيىرىلعان اللانىڭ ءامىرىن،  دالانىڭ دانالارى جوعارىدا ايتىلعان ماقال-ماتەلدەرى، قاناتتى سوزدەرى مەن ورنەكتەپ ۇرپاققا وسيەت ەتكەن. جەلەگى جەرگە ءتۇسىپ قۋراعان بايتەرەكتەن گورى، تامىرىندا ءنارى، جامىلعان جاپىراعى بار جاسىل جەلەكتىڭ تابيعاتتا كورىكتى، كۇن كۇيدىرگەندەرگە كولەڭكە، سەرۋەندەگەندەرگە سايا، قوعام ءۇشىن قىمباتتى بولىپ كەلەتىنى سياقتى اۋرەتىن جاپقان ايەل دە   اللانىڭ جانە ادامداردىڭ اراسىندا ابىرويلى،  ۇرپاققا ۇلگى بولماق.

پايعامبارىمىز (س.ع.س.) ۇيات پەن يماننىڭ دوس ەكەنىن، ەگەر دە ءبىر ادامنان ۇيات كەتسە وندا ارتىنان يمان كەتەتىنىن ايتقان. اۋرەتتى جەرىن  قىمتاپ جابۋ ەس بىلگەن يماندى قىز بالانىڭ ءىسى ەكەنىن بابالارىمىز تايعا تاڭبا باسقانداي ەتىپ ايتىپ كەتكەن. يماندى جاسقا ءۇمىت ارتقان كەشەگى ماعجان جۇماباەۆ:

قاجۋ بار ما تۇلپارعا،

تالۋ بار ما سۇڭقارعا!

يمان كۇشتى ولاردا،

مەن جاستارعا سەنەمىن.

-دەپ جىرلاعان ەكەن.

تابيعاتتىڭ ۇيلەسىمىنەن ءبىر مىسال كەلتىرە كەتەيىك. ماسەلەن، پىسكەن الما جەمىسىنىڭ قابىعىن ارشىپ نەمەسە قابىعىنا داق تۇسسە وندا سول الما جەمىسى ءشىرىپ، جەۋگە جارامسىز بولىپ قالادى. ويتكەنى قابىعى جوق الماعا ءارتۇرلى ميكروبتاردىڭ قونۋى ونى تەك شىرۋگە اپارادى. سول سياقتى ايەل زاتىنىڭدا سىرتىندا كويلەگى بولىپ ونى ءارتۇرلى سۇق كوزدەردەن قورعاماسا، المانىڭ بۇزىلعانىنداي ايەلدىڭ دە ابىرويىنىڭ توگىلۋى وپ-وڭاي. ال ايەلدىڭ ارى بىلعانسا، بولاشاق ۇرپاق بۇزىلادى. ۇرپاقتىڭ بۇزىلۋى-ۇلتتىڭ جويىلۋىنا اپارادى. سوندىقتان قازاق اتامىز ەرتە زاماندا-اق: «اعاش كوركى جاپىراق، ادام كوركى شۇبەرەك»-دەگەن ەكەن.

جامباسىن جالتىراتىپ، ءتوسىن جالاڭاش كورسەتىپ ءجۇرۋدى «مادەنيەتكە» بالاعان  باتىسپەن كەشە عانا ءاليا مەن مانشۇك «جاۋ»-دەپ اتىسقان ەدى عوي؟ بۇل كۇندە «شىعىستى» شەتكە تارتىپ، «باتىستى» مادەنيەت دەپ قابىلداعانىمىز قالاي؟ كىندىك كورسەتىپ، شاشىن جالبىراتىپ، قىسقا كويلەك كيۋ اتام قازاقتا جوق ەدى عوي؟ بابالار باسقان ءىزدى باسپاي، تاريح اتتى تاعدىرلار تاقتاسىنا زەر سالماساق، كەلەشەكتىڭ ەسىگىن كۇلىپ قاعا المايمىز.

يسلام-كۇناعا ۇشىراعان ادامدى ازاپتاۋعا ەمەس، كۇنانىڭ الدىن الۋعا قۇرىلعان جۇيە ءھام ءومىر ءسۇرۋ ءتارتىبى. سوندىقتان اللاھ تاعالا ايەلدىڭ اۋرەتىنىڭ اشكەرە بولىپ نامىسى  تاپتالماس ءۇشىن، وتاندى سۇيگەن، عىلىمدى سۇيگەن ازاماتتاردىڭ اتان جۇرەكتەرى ەتەگى قىسقا ەركەلەرگە ەلىكتەپ قۇنسىز سەزىمنىڭ قۇربانى بولماس ءۇشىن، اۋرەتىن جابۋدى بۇيىرعان. وسىنداي اللاھ بەلگىلەگەن ءتارتىپ پەن ەتەك جەڭىن قىمتاپ، اۋەزوۆشە ايتساق «شاريعات ءشالىسىن» كيىپ ءجۇرۋ بۇل اتا ءدىنىمىزدىڭ تالابى، بابالاردىڭ وسيەتى. ماحمۇد قاشقاري ءبىر ولەڭ جولىندا:

اتىمەن ءتاڭىرىمنىڭ ءبىلىم جيدىم،

ءومىردىڭ كوڭىلىمە سىرىن ءتۇيدىم،

گۇلىمە تاۋدىڭ تازا سۋىن قۇيدىم،

مارتەبەم سونان مەنىڭ بيىكتەپتى.

-دەگەن ەكەن. اللانىڭ امىرىنە بوي ۇسىنىپ، يمان مەن ءومىر سۇرەر بولساق ەلىمىزدىڭ مارتەبەسى ءالى دە بيىكتەي تۇسپەك.

«اباي-اقپارات»