جوعارعى سوتتا «زاماناۋي سوت تورەلىگى جۇيەسىندەگى وتباسىلىق سوت» تاقىرىبىندا حالىقارالىق «دوڭگەلەك ۇستەل» ءوتتى. جيىندى جوعارعى سوت توراعاسى جاقىپ اسانوۆ جۇرگىزدى.

ءىس-شاراعا جوعارعى جانە جەرگىلىكتى سوتتاردىڭ سۋديالارى، پارلامەنت دەپۋتاتتارى، مەدياتورلار، مۇددەلى مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ، ۇەۇ، سونداي-اق بىرقاتار حالىقارالىق ۇيىمداردىڭ  وكىلدەرى قاتىستى.

جوعارى سوت توراعاسى فورۋمدى اشا كەلە، وتباسى مەملەكەت پەن قوعامنىڭ ىرگەتاسى ەكەنىن اتاپ ءوتتى. «ءتارتىپ پەن زاڭ وزگەرسە دە، وتباسىلىق قۇندىلىقتار وزگەرمەيتىن كيەلى ءارى ماڭگىلىك قۇندىلىقتار. بارلىق جاقسىلىق اتاۋلى وتباسىنان باستاۋ الادى. كوشەدە، قوعامدىق ورىنداردا ورىن الاتىن قاتىگەزدىكتىڭ ءتۇپ تامىرى وتباسىندا بولعان جاعدايلاردىڭ كورىنىسى»، - دەدى ج.اسانوۆ.

جيىنعا قاتىسۋشىلار وتباسىلىق داۋلاردى قاراۋداعى سوتتار قىزمەتىنىڭ اعىمداعى جاي-كۇيىنەن حاباردار بولدى. يۋۆەنالدى سوتتار اۋىر جانە اسا اۋىر قىلمىستاردان بولەك، قىلمىستىق ىستەر مەن 14 ساناتتاعى ازاماتتىق ىستەردى قارايدى. سولاردىڭ قاتارىندا بالانىڭ تۇرعىلىقتى جەرىن انىقتاۋ، اتا-انا قۇقىعىنان ايىرۋ، بالا اسىراپ الۋ، اليمەنت ءوندىرۋ، سونداي-اق كامەلەتكە تولماعاندارعا قاتىستى  بارلىق اكىمشىلىك ىستەر بار. «اجىراسۋ، مۇلىكتى ءبولىسۋ، كوپ جاعدايدا بالالاردىڭ قاتىسۋىمەن بولاتىن تۇرمىستىق زورلىق-زومبىلىق سەكىلدى باسقا دا ىستەردى جالپى يۋريسديكتسياداعى سوتتار قارايدى»، - دەدى ج.اسانوۆ.

جوعارى سوت توراعاسى قازىرگى زامانعى وتباسى قۇقىعى ارنايى ءبىلىم مەن داعدىلاردى تالاپ ەتەتىنىن اتاپ ءوتتى. «وتباسىمەن جانە بالالارمەن جۇمىس ىستەيتىندىكتەن، وتباسىلىق داۋ-جانجالداردى شەشۋ بويىنشا سۋديالاردىڭ ايرىقشا تاجىريبەسى بولۋى ءتيىس. بۇل جۇمىسقا پسيحولوگتاردى، قاقتىعىستانۋشىلاردى، مەدياتورلار مەن باسقا دا مامانداردى تارتۋ قاجەت»، دەپ ەسەپتەيدى ج.اسانوۆ. سينگاپۋرداعى وتباسىلىق سوت جۇمىسىنىڭ تاجىريبەسى وزىق ۇلگى رەتىندە اتالىپ ءوتىلدى.  يۋنيسەف-ءتىڭ قازاقستانداعى وكىلى يۋري وكساميتنىي وتباسىلىق سوتتاردى سىناقتان وتكىزۋ جانە قۇرۋ تۋرالى ايتا كەلە، اجىراسۋ مەن نەكەسىز تۋىلاتىن بالالار سانىنىڭ كوبەيگەندىگىنە جانە ءاربىر ءۇشىنشى وتباسىنىڭ شاڭىراعى شايقالىپ جاتقاندىعىنا الاڭداۋشىلىق ءبىلدىردى. سپيكەر زورلىق-زومبىلىق فاكتىلەرى تۋرالى اقپارات بەرۋ تەتىكتەرىنىڭ جەتكىلىكسىزدىگىن ايتا كەلە، سوت جۇيەسىندە سۋديالاردى مامانداندىرۋ جانە سوتتاردى بالالاردىڭ مۇددەسىنە قاراي باعدارلاۋ ماسەلەسىنىڭ وزەكتى كۇيىندە قالىپ وتىرعاندىعىن اتاپ ءوتتى.

يۋ.وكساميتنىي سوتتان تىس تاتۋلاسۋ شارالارى بىرقاتار مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ جۇكتەمەسىن ازايتاتىن ەكونوميكالىق تۇرعىدان نەعۇرلىم ءتيىمدى ءتاسىل بولۋمەن قاتار، وتباسى مەن بالالاردى دامىتۋعا وڭ ىقپال ەتەتىندىگىنە ايرىقشا توقتالىپ ءوتتى.  وسى رەتتە ول: «قازاقستاننىڭ بالالارعا ارنالعان سوت تورەلىگى سالاسىنداعى تاجىريبەسىنە حالىقارالىق قاۋىمداستىقتىڭ قىزىعۋشىلىعى زور، اسىرەسە ورتالىق ازيا ەلدەرىنە ۇلگى بولا الادى»، - دەپ اتاپ كورسەتتى.

جوعارعى سوتتىڭ سۋدياسى ۇلبوسىن سۇلەيمەنوۆا قازاقستان ءۇشىن نەكەنى بۇزۋ الدىندا تاراپتارعا تاتۋلاسۋ راسىمىنەن ءوتۋ، پسيحولوگپەن كەزدەسىپ، ءدارىس تىڭداۋ مىندەتى جۇكتەلەتىن شەتەل تاجىريبەسىن ەنگىزۋ ءتيىمدى بولۋى مۇمكىندىگىن اتاپ ءوتتى. وتباسىلىق داۋلاردى شەشۋ ءۇشىن سوتتا نەمەسە سوتتان تىس تاتۋلاسۋدىڭ مۇمكىندىگى زور. «جوعارعى سوتتىڭ مەدياتسيا جونىندەگى جوبالارى كوپشىلىكتىڭ سۇرانىسىنا ساي كەلۋدە. مۇنى الەۋمەتتىك زەرتتەۋلەر مەن باق-تا جاريالانعان ماتەريالداردان كورۋگە بولادى»، - دەدى سۋديا.

ۇ.سۇلەيمەنوۆا وتباسىلىق سوتتاردىڭ جۇمىسىنا قاتىستى بىرقاتار ۇسىنىستارىمەن ءبولىستى.

ءماجىلىس دەپۋتاتى  زاعيپا باليەۆا وتباسىلىق سوتتاردى قۇرۋ يدەياسىن قولداي كەلە،  اتا-انالارى ايىرىلىسقاندا بالالاردىڭ كىممەن قالاتىنىن انىقتاۋ ماسەلەسىن شەشۋ كەزىندە بالالاردىڭ جاس مولشەرى شەكتەلىمىن (10-نان تومەن جاسقا دەيىن) ازايتۋ قاجەت دەپ سانايدى. ول زاڭدى بۇزعان كامەلەتكە تولماعانداردىڭ مۇددەلەرىن قورعايتىن سوت تورەلىگى تۇجىرىمداماسىن ازىرلەۋ مەن قابىلداۋدىڭ ماڭىزدىلىعىن اتاپ ءوتتى. كامەلەت جاسقا تولماعاندارعا قاتىستى قىلمىستىق ىستەردى قىلمىستىق قۋدالاۋدىڭ سوتقا دەيىن العاشقى ساتىسىندا توقتاتۋ مۇمكىندىگىن ارتتىرۋ ۇسىنىلدى.

ەۋروپاداعى داۋلاردى شەشۋ ورتالىعىنىڭ پرەزيدەنتى كاتارينا كرەسال ەۋروپادا سوتتاسۋدىڭ قىمباتقا تۇسەتىندىگىن، تاتۋلاسۋدىڭ ءتيىم ءتاسىل ەكەندىگىن ايتتى. مەدياتورلاردىڭ قىزمەتىنە اقى مەملەكەتتىك بيۋدجەت ەسەبىنەن تولەنەتىندىگىن ايتا كەلە، كليەنتتەر ءۇشىن وتباسىلىق  مەدياتسيا تەگىن جۇرگىزىلەتىندىگىن اتاپ ءوتتى. سلوۆەنيا سوتتارىندا  وتباسىلىق  داۋلاردىڭ 75% مەدياتسيانىڭ كومەگىمەن اياقتالادى.

ۇلىبريتانياداعى كورام پالاتاسىنىڭ كورولدىك ادۆوكاتى مارك تۋمەي انگلياداعى وتباسىلىق سوتتاردىڭ قىزمەتى تۋرالى بايانداما جاسادى. سپيكەر بۇل سوتتاردا بالانىڭ پىكىرى باستى نازاردا بولاتىندىعىن اتاپ كورسەتتى. سوتتار بالانىڭ مۇددەسىنە ساي دۇرىس شەشىم شىعارۋ ءۇشىن ءتيىستى قۇرالدارمەن جاراقتاندىرىلعان. اتالعان سوتتاردا ىقتيمالدىق فاكتورى ەسەپكە الىنادى. ماسەلەن، كىسى ءولتىردى دەپ ايىپتالعان ادامدى جالپى يۋريسديكتسياداعى سوت اقتاپ شىققانىمەن، وتباسىلىق سوتتا اتالعان قىلمىس بالانىڭ قاۋىپسىزدىگىن ايىپتالۋشى قانشالىقتى قامتاماسىز ەتە الدى دەگەن سۇراق تۇرعىسىنان قارالادى.

فورۋمدا باس پروكۋروردىڭ ايرىقشا تاپسىرمالار جونىندەگى كومەكشىسى سالتانات تۇرسىنبەكوۆا، قوستاناي جانە شىعىس قازاقستان وبلىستارىنىڭ ازاماتتىق ىستەر جونىندەگى سوت القالارىنىڭ توراعالارى ۆلاديمير دولگيح پەن دامير ابدىعاليەۆ، سوت تورەلىگى اكادەمياسىنىڭ ۆيتسە-رەكتورى ءنازيليا راززاق، سونىمەن قاتار بىرقاتار قوعامدىق ۇيىمداردىڭ وكىلدەرى دە ءسوز سويلەدى.

جيىن بارىسىندا قاتىسۋشىلار ءوزارا سىندارلى پىكىر الماستى.

«دوڭگەلەك ۇستەل» جۇمىسىنىڭ قورىتىندىسى بويىنشا ءتيىستى ۇسىنىمدار قابىلداندى. وندا وتباسىلىق سوتتار بويىنشا حالىقارالىق  تاجىريبەنى زەردەلەۋ، داۋلاردى (شيەلەنىستەردى) سوتقا دەيىن رەتتەۋ، وتباسىلىق جانە ت.ب. داۋلار بويىنشا ءوتىنىش قابىلداۋ ساتىسىندا تاتۋلاسۋ راسىمدەرىن مىندەتتى تۇردە قولدانۋ قاجەتتىلىگى اتاپ كورسەتىلدى.

Abai.kz