باشقۇرت جاستارى ەلدiڭ تاۋەلسiزدiگiنە نۇقسان كەلتiرەتiن جايتتارعا الاڭداۋشىلىق بiلدiرiپ، الاڭعا شىقتى. ولار بىلتىر دا ماسكەۋدiڭ ورتالىقتاندىرۋ ساياساتىنا نارازىلىقتارىن اشىق كورسەتiپ، باشقۇرت تiلiندەگi بiلiم وشاقتارىنىڭ جابىلىپ جاتقاندىعىنا جۇمىلا دابىل قاققان بولاتىن.
باشقۇرت جاستارىنىڭ ءوز ەلiنiڭ، تiلiنiڭ، ۇلتىنىڭ ناعىز پاتريوتتارى ەكەندiگiنە بiزدiڭ دە كوزiمiز جەتكەن. گازەتiمiزدiڭ رەداكتسياسىنا ات باسىن بۇرعان بiر توپ باشقۇرت جاستارى كرەملدiڭ وزبىر ساياساتىن سىناپ، جەرگiلiكتi حالىقتىڭ بۇگiنگi حال-احۋالىن پاش ەتكەن ەدi. ولار قانشاما رەت قىساستىق كورسە دە، باشقۇرت ۇلتى ءۇشiن كەۋدەسiن وققا دا توسەيتiندiگiن جايىپ سالعاندا، iشتەي ريزا بولىستىق. سەبەبi باشقۇرتستان مەملەكەتiنiڭ بۇگiنگiسiنە باس اۋىرتىپ، ەرتەڭiن ويلايتىن دا وسى جاستار.
جاقىندا باشقۇرت جاستارى، ستۋدەنتتەر باشقۇرت تiلi مەن مادەنيەتiنiڭ شەكتەلiپ جاتقاندىعىنا نارازىلىق رەتiندە اشتىق اكتسيالارىن باستاپ، شەرۋ وتكiزەتiندiكتەرiن جاريالادى. باشقۇرت ەلiنiڭ تاۋەلسiزدiگiن ساقتاپ قالۋ ءۇشiن جينالعاندار قولدارىنا "تiلi جوقتىڭ - ەلi جوق!" دەگەن ۇراندى كوتەرiپ شىعىپتى.

باشقۇرت جاستارى ەلدiڭ تاۋەلسiزدiگiنە نۇقسان كەلتiرەتiن جايتتارعا الاڭداۋشىلىق بiلدiرiپ، الاڭعا شىقتى. ولار بىلتىر دا ماسكەۋدiڭ ورتالىقتاندىرۋ ساياساتىنا نارازىلىقتارىن اشىق كورسەتiپ، باشقۇرت تiلiندەگi بiلiم وشاقتارىنىڭ جابىلىپ جاتقاندىعىنا جۇمىلا دابىل قاققان بولاتىن.
باشقۇرت جاستارىنىڭ ءوز ەلiنiڭ، تiلiنiڭ، ۇلتىنىڭ ناعىز پاتريوتتارى ەكەندiگiنە بiزدiڭ دە كوزiمiز جەتكەن. گازەتiمiزدiڭ رەداكتسياسىنا ات باسىن بۇرعان بiر توپ باشقۇرت جاستارى كرەملدiڭ وزبىر ساياساتىن سىناپ، جەرگiلiكتi حالىقتىڭ بۇگiنگi حال-احۋالىن پاش ەتكەن ەدi. ولار قانشاما رەت قىساستىق كورسە دە، باشقۇرت ۇلتى ءۇشiن كەۋدەسiن وققا دا توسەيتiندiگiن جايىپ سالعاندا، iشتەي ريزا بولىستىق. سەبەبi باشقۇرتستان مەملەكەتiنiڭ بۇگiنگiسiنە باس اۋىرتىپ، ەرتەڭiن ويلايتىن دا وسى جاستار.
جاقىندا باشقۇرت جاستارى، ستۋدەنتتەر باشقۇرت تiلi مەن مادەنيەتiنiڭ شەكتەلiپ جاتقاندىعىنا نارازىلىق رەتiندە اشتىق اكتسيالارىن باستاپ، شەرۋ وتكiزەتiندiكتەرiن جاريالادى. باشقۇرت ەلiنiڭ تاۋەلسiزدiگiن ساقتاپ قالۋ ءۇشiن جينالعاندار قولدارىنا "تiلi جوقتىڭ - ەلi جوق!" دەگەن ۇراندى كوتەرiپ شىعىپتى.
باشقۇرتستانداعى ساياسي جاعدايدى ۋىسىندا ۇستاپ كەلگەن رەسەي بيلiگi سوڭعى كەزدە ورىن العان توتەنشە جاعدايلاردىڭ سالدارىنان بiرشاما ۋاقىت الىستاپ كەتكەن-دi. بۇل كەزدە ولاردىڭ iسi دومودەدوۆو اۋەجايىنداعى جارىلىستى جاساعان قانiشەرلەردi iزدەۋمەن جانە ورىس اسiرەۇلتشىلدارىنىڭ كاۆكاز بەن ورتا ازيا ميگرانتتارىنا قارسى شابۋىلدى ۇيىمداستىرۋىن تارازىعا سالۋمەن بولدى. وسىنداي اۋىر وقيعالاردان كەيiن رەسەي فەدەراتسياسى قول استىنداعى مەملەكەتتەر مەن ۇلتتاردىڭ تىنىشتىعىن ساقتاۋعا بەلدi بەكەم بۋىپ، بiرقاتار شارالاردى پىسىقتاي باستادى. رەسەي پرەزيدەنتi د.مەدۆەدەۆ ۋفادا قاۋiپسiزدiك كەڭەسiنiڭ وتىرىسىن وتكiزiپ، ۇلتارالىق كەلiسiمدi كۇشەيتۋ ماسەلەسiن ورتاعا سالدى. بۇل جيىنعا ۇكiمەتتiڭ رۇقساتىن العان ازاماتتىق قوعام وكiلدەرi عانا جiبەرiلiپ، باشقۇرتستان جاستار ۇيىمىنىڭ بەلسەندi مۇشەلەرiنە ەسiك جابىق بولدى. مەدۆەدەۆ قازiرگi كەزدە رەسەيدە اۋىزبiرشiلiكتiڭ ازايىپ كەتكەندiگiنە ەكپiن تۇسiرە كەلە، رەسەيدەگi ءاربiر ازاماتتىڭ ورىس تiلiندە سويلەۋi ماڭىزدى ەكەنiن، ەلدiڭ بiرلiگi ءۇشiن بiرىڭعاي مادەنيەت بولۋى كەرەكتiگiن باسا ايتقان. الايدا وسى كەزدەسۋدەن ءۇش كۇن بۇرىن "قاۋiپسiزدiك پەن تىنىشتىقتى ساقتايمىز" دەگەن ساياساتىن استىرتىن جۇرگiزۋگە پەيiلدi الىپ يمپەريا ءوزiنiڭ قاۋiپسiزدiك كۇشتەرi ارقىلى باشقۇرتستاندا يسلامشىل ەكسترەميستەر دەگەن كۇدiكپەن 4 ادامدى قاماۋعا العان-دى. وسى ارەكەتتەرiنەن كەيiن ء"اربiر ازامات ورىس تiلiندە سويلەۋi قاجەت" دەگەن مەدۆەدەۆتiڭ ءسوزi دە، ءوزi دە باشقۇرت جاستارى ءۇشiن ازiرەيiلدەي كورiنگەنi راس.
باشقۇرت جاستار وداعىنىڭ بەلسەندiلەرi ناۋرىزدىڭ 3-iنەن باستاپ نارازىلىق اكتسياسىن باستادى. ولار باشقۇرت ۇلتشىلدارىنا قارسى پوليتسيانىڭ قىسىمىن توقتاتۋدى، ءوز ۇيىمدارىنىڭ بەلسەندiلەرiن قاماۋدان بوساتۋدى تالاپ ەتiپ وتىر. باشقۇرت جاستار وداعىنىڭ بۇرىنعى جەتەكشiسi ارتۋر يدەلباەۆ پەن ۇيىم بەلسەندiسi ايرات ديلمۇحاممەدوۆ الاياقتىق جانە ەكسترەميزم ايىپتارى بويىنشا تۇتقىندالعان. بiر اپتانىڭ iشiندە اشتىق اكتسياسىنا 150 ادام قوسىلىپ، نارازىلىق شاراسىن بiرگە جالعاستىردى. تەك باشقۇرتستان پرەزيدەنتi رۋستام حاميتوۆتىڭ تiكەلەي ارالاسۋىنان كەيiن، شارانى ۇيىمداستىرۋشىلار ناۋرىزدىڭ 13-iندە اشتىقتى ۋاقىتشا توقتاتقان ەدi. بiراق جاستار ۇيىمى ناۋرىزدىڭ 23-iندە تالاپتارى ءالi ورىندالماعانىن جاريالاپ ءارi وزدەرiنە قولداۋشىلار جيناۋ ماقساتىندا شەرۋلەر وتكiزۋمەن قاتار، ءساۋiر ايىندا اشتىق اكتسياسىن قايتا باستايتىن جوسپارلارى بار ەكەندiگiن مالiمدەدi.
باشقۇرتستان جاستار وداعىنىڭ قازiرگi جەتەكشiسi فلوريد باگاەۆ: "ۋفادا، ناۋرىزدىڭ 25-iندە وتكەن العاشقى شەرۋدە ۇكiمەتتەن جانە قاۋiپسiزدiك قىزمەتتەرiنەن ەتنيكالىق توپتار مەن مۇسىلمان جەتەكشiلەرiن ءوز جايىنا قويۋدى تالاپ ەتتiك. ولارعا قارسى قۋدالاۋلاردىڭ توقتاتىلۋىن سۇرادىق", - دەيدi. ونىڭ ايتۋىنشا، قاۋiپسiزدiك كۇشتەرi باشقۇرت مەكتەپتەرi مەن گازەتتەرiنە بارىپ، ولاردى "ەكسترەميستiك ۆەب-سايتتارعا كiرiپ وتىر" دەپ قارا كۇيە جاعىپ، ايىپتاعان. بۇل - ونسىز دا باشقۇرت تiلiندە بiلiم بەرەتiن مەكەمەلەردiڭ جۇمىسىنا شەكتەۋ قويىپ، باشقۇرت تiلiندە حابار تاراتاتىن اقپارات قۇرالدارىن تۇنشىقتىرۋدىڭ بiر جولى iسپەتتەس. بۇگiنگi باشقۇرت جاستارى 1993 جىلدان بەرi باشقۇرتستان پرەزيدەنتi قىزمەتiن اتقارعان مۇرتازا راحيموۆتىڭ بىلتىر شiلدەدە كەنەتتەن ورنىنان الىنۋىنداعى باستى سەبەپتi وسىدان كورەدi. ويتكەنi راحيموۆ بيلiگi تۇسىندا باشقۇرت ۇلتجاندىلارى مەملەكەت تاراپىنان قولداۋعا يە بولعاندىعىن ەشكiم ۇمىتا قويعان جوق.
رەسەيدiڭ وپپوزيتسيالىق ساياساتكەرi ۆلاديمير رىجكوۆ: "ەڭ باستى يدەولوگيا - پۋتيننiڭ يمپەريا قۇرىپ جاتقاندىعى. بۇل ەلدi قۇرتادى. تاتارستان، باشقۇرتستان جانە ياكۋتيا - يمپەريانىڭ پروۆينتسيالارى سياقتى" دەگەن پايىمىن ۇسىندى. شىنىندا دا، رەسەيدەگi ۇكiمەتتەر مەن رەسپۋبليكا باسشىلارى كرەمل بيلiگiنiڭ ايتقانىنا يلانىپ، ايداعانىنا كونiپ ءجۇر. تiپتi باشقۇرتستاننىڭ جاڭا پرەزيدەنتi رۋستام حاميتوۆتiڭ دە اشتىق جاريالاپ جاتقان ستۋدەنتتەر تالابىن ورىنداي الماۋى، جاستارعا قولۇشىن بەرۋگە ارەكەت ەتپەۋi, ونىڭ السiزدiگiن انىق كورسەتتi دەيدi ساراپشىلار.
سوڭعى جىلدارى ماسكەۋدiڭ رەسەيدi بiرتۇتاس مەملەكەتكە اينالدىرۋ ساياساتىنا كۇش سالىپ جاتقانى بەلگiلi. تiپتi رەسەي عىلىم اكادەمياسىنىنىڭ زاڭگەر-مامانى مەحتي شاريفوۆتiڭ وسى ماسەلەگە قاتىستى جاساعان ساراپتاماسىندا "ايماقتاعى بيلiكتەردە ەشقانداي قۇرىلىمدىق مۇمكiندiكتەر بولمايدى جانە جەرگiلiكتi ازاماتتىق توپتار شەشiم قابىلداۋ شارالارىنا قاتىسا المايدى" دەلiنگەن. سەبەبi 2004 جىلى پۋتين فەدەراتسيا باسشىلارىن سايلاۋدى الىپ تاستاپ، ايماق جەتەكشiلەرiن كرەمل تاعايىندايتىن جۇيە ەنگiزگەن بولاتىن. ناتيجەسiندە ايماق باسشىلارىن، سالىق، پروكۋراتۋرا، پوليتسيا، تۇرمە، ءبارi-ءبارiن ماسكەۋ قاتاڭ قاداعالاۋىندا ۇستاماقشى. مۇنداي كەزدە جەرگiلiكتi قۇرىلىمدار مەن ۇلتتاردىڭ ءوز پiكiرiن ەمiن-ەركiن جەتكiزۋi دە قيىنعا تۇسەتiنi ءسوزسiز.
سوعان قاراماستان، باشقۇرت ۇلتىنىڭ جاستارى تiلi, دiنi, ۇلتى ءۇشiن اشتىق اكتسياسىن جالعاستىرا تۇسەتiندiگiن اشىق ايتتى. بiراق ولاردى قورعاپ قالۋى تيiس مەملەكەت باسشىلارى مەن قوعامدىق ۇيىمدار باس كوتەرە مە، جوق پا، ول جاعى كۇماندi.

«تۇركىستان» گازەتى