بىزدە وسى كەيىنگى كەزدەرى «ءبىز ءويتىپ جاتىرمىز، ءبىز ءبۇيتىپ جاتىرمىز» دەپ سىرتى  ءبۇتىن، ءىشى ءتۇتىن دەيتىندەي جىلتىراق ەسەپ بەرۋدە الدىمىزعا جان سالمايتىنداي ىلدام-جىلدام بولىپ شىقتىق پا دەپ قورقامىن. سوناۋ كەڭەس وداعى كەزىندەگى جوعارى جاققا اسا ۇنايتىن راپورت بەرىپ، ودان كەيىن «كۇل بولماسا، بۇل بولسىن» دەپ جايباراقات وتىرا بەرەتىن سىرقات قازىر قايتا قوزعان سىڭايلى. وزگەسى وزگە، قۇرىلعانىنا كوپ بولماسا دا اتىنان ات ۇركەتىندەي قاھارلى مەكەمە - مەملەكەتتىك قىزمەت ىستەرى جانە جەمقورلىققا قارسى ءىس-قيمىل اگەنتتىگىنىڭ جىل باسىنان بەرگى اتقارعان ىستەرىنە ءبىر ءسات كوز جىبەرەلىك. ولاردىڭ بارلىق سايتتارعا شىققان ەسەبىن وزىمىزشە تالداپ كورەلىك.

اگەنتتىكتىڭ ءباسپاسوز قىزمەتى ەلىمىزدەگى 30-دان استام اكىم مەن ونىڭ ورىنباسارلارى پارا الدى دەپ كۇدىكتەنەتىنى تۋرالى حابارلايدى. الدىمەن «ە، باسە. پاراقورلار جازاسىن العان ەكەن» دەپ قۋانىپ قالدىق. الايدا ولاردىڭ تىزىمىنە كوز سالعاندا ول قۋانىشىمىز سۋ سەپكەندەي باسىلدى. ەسەپتەن ونى وزدەرىڭىز دە بايقار ەدىڭىزدەر. جاڭاعى ۇستالعان 31 اكىمنىڭ بىرەۋ وبلىستىق دەڭگەيدە، 4 قالالىق، 5 اۋداندىق جانە 21 اۋداندىق اكىم كورىنەدى. بۇل اقپاراتتان اگەنتتىكتىڭ پارمەنى نەگىزىنەن اۋىلدىق، ارى كەتكەندە قالا مەن اۋدان اكىمدەرىنە عانا جەتەتىنى كوزگە ۇرىپ تۇر. بۇدان ارى قاراي اگەنتتىك جاڭاعى اكىمدەردىڭ نە ىستەگەنىن تاپتىشتەپ تۇسىندىرەدى. ماسەلەن، پاۆلودار وبلىسىنداعى قالقامان اۋلىنىڭ اكىمىنىڭ نەنى بۇلدىرگەنىن، سونداي-اق الماتى وبلىسى بايسەركە اۋىلى اكىمى ورىنباسارىنىڭ مەملەكەتكە قانداي زيان تيگىزگەنىن، بۇدان ءارى اقمولا وبلىسى ارشالى اۋدانى جىبەك جولى اۋىلى اكىمىنىڭ كاسىپكەرلەردەن قانشا پارا العانى، مۇنىمەن قاتار وسى وبلىستاعى قوسشى اۋىلىنىڭ اكىمىنىڭ 200 مىڭ تەڭگەنى قالتاعا باسقانى جىپكە تىزگەندەي ەتىپ ايتىپ شىعادى. ودان سوڭ ارينە، ءسوز اراسىندا ءبىر-ەكى قالا مەن اۋدان اكىمدەرىنىڭ زاڭسىز قىلىقتارى جايلى دا ءسوز قوزعاي كەتەدى.

ال ەڭ باستىسى، جوعارىدا ءبىر اتاعان وبلىس اكىمى جايلى جاق اشپايدى. «ول قاي وبلىستىڭ اكىمى، نەنى ءبۇلدىرىپتى، قانداي جازا الىپتى؟» دەگەن ساۋالدارعا مۇلدە جاۋاپ جوق. سوندا بۇل نە قىلعان سىپايىلىق؟ جالپى بۇل اگەنتتىكتىڭ باستى مىندەتى پارا العانداردى تەك مۇرنىنان ءتىزىپ ۇستاۋ ەمەس، ەڭ الدىمەن مۇنداي زاڭسىزدىقتاردى بولدىرماۋ ەكەنىن مۇلدەم ۇمىتىپ كەتەدى. ال قانداي قىلمىستىڭ الدىن الۋدىڭ باستى قاعيداسى - قانداي دا دارەجەدەگى اكىم بولماسىن، ونىڭ سيىقسىز قىلىعىن اشىپ ايتۋ ەمەس پە؟ سوندا عانا وزگەلەر تاعىلىم الىپ،  تابەتىن تيۋعا ۇمتىلارى ءسوزسىز. ال ءبىز بولساق، «باس سىنسا بورىك ىشىندە، قول سىنسا جەڭ ىشىندە» دەگەن وزىمىزگە تىم ىڭعايلى ساياسات ۇستاپ وتىرمىز. مۇنداي ارەكەتپەن ۇزاققا بارمايتىنىمىز ءسوزسىز.

ءجا، جاڭاعى «اسا قۇپيا» اكىمىمىزگە قايتىپ ورالالىق. جارايدى، اتىن ايتۋدى ار ساناساق تا ونىڭ باسشى ەسەبىندەگى جاۋاپكەرشىلىگىن قايدا قويامىز؟ جالپى بىزدە قانداي دا باسشى قاراماعانداعىلار ءۇشىن جاۋاپ بەرۋ كەرەك ەكەنىن نەگە ەسكە سالىپ وتىرمايمىز؟ الدە وبلىس اكىمى زاڭدى بەلشەسىنەن باسىپ، ويىنا كەلگەنىن ىستەسە دە وعان «ءاي دەيتىن اجە، قوي دەيتىن قوجا» بولماعانى ما؟ مۇنداي ۇعىممەن قايدا بارىپ تىرەلەمىز؟ ەگەر قاراماعىنداعىلار نە ىستەپ جاتسا دا، مۇرتىن بالتا كەسپەيتىن باسشىدان نە ءۇمىت، نە قايىر كۇتۋگە بولادى؟

ماسەلەن، الىسقا بارماي-اق، جاقىندا عانا ۇيىنەن اناۋ-مىناۋ ەمەس دارداي 1,5 ميلليون دوللار تابىلعان ەلىمىزدىڭ سىرتىق ىستەر مينيسترلىگىنىڭ بىلدەي ءبىر جاۋاپتى حاتشىسىن قايدا قويامىز؟ ادامنىڭ ميىنا سىيمايتىن وسىنشاما وراسان قارجىنى ەش قىمسىنباستان قالتاعا باسقان جوعارى لاۋازىمدى قىزمەتشىنىڭ باسشىسى ەڭ بولماسا مورالدىق جاۋاپقا تارتىلماي ما؟ ول قانشا دەگەنمەن مينيستلىكتەگى مينيستردەن كەيىنگى ەكىنشى ادام ەمەس پە؟ وسى ۆەدوموستۆوعا بولىنەتىن ميلليونداعان، ءتىپتى ميللياردتاعان اقشانى اشسا الاقانىندا، جۇمسا جۇدىرىعىندا ۇستايتىن ادامدى  ەشبىر باقىلاماي، تىم ەركىنە جىبەرگەن مينيستر سۋدان تازا، سۇتتەن اق پا؟ ارينە، كۇنى ەرتەڭ «مەن ەشتەڭە بىلگەن جوقپىن. ارىم تازا. مەنىڭ كىنام وعان تەك قۇلاي سەنىپ قالعاندىعىم» دەپ وپ-وڭاي قۇتىلا سالارى ءسوزسىز. ەندەشە «ۇستالماعان ۇرى ەمەس» دەيمىز دە قويامىز-داعى. وسىندايدا ورىستاردىڭ «دوۆەرياي، نو پروۆەرياي» دەگەن ماقالى ەسكە تۇسەدى. بىراق ءبىز ونى باسشىلىقا المايمىز عوي. ويتكەنى ءوز اقىلىمىز وزىمىزگە جەتەدى. قايداعى ءبىر حالىقتىڭ ايتقانىن تىڭداساق، تاعىمىزدان ءتۇسىپ قالمايمىز با؟ ودان دا ءوزىمىزدىڭ «سەن تيمەسەڭ، مەن تيمەن بادىراق كوز» دەگەن ماقالى الدەقايدا ىڭعالى، الدەقايدا پايدالى.

الىسقا بارماي-اق ءوز وبلىسىمىزدى مىسالعا كەلتىرە كەتەلىك. ءبىر كەزدە  وبلىستىڭ تىزگىنىن ۇستاعان ءوزىمىزدىڭ نۇرالى سادۋاقاسوۆتىڭ دا «جولى» بولدى. ول باسقارعان تۇستا قوستاناي قالاسىنىڭ اكىمىنەن باستاپ، تالاي لاۋازىمدى جاندار ۇستالىپ جاتسا دا قاتاڭ جاۋاپكەرشىلىككە تارتىلعان جوق. مۇنى ايتامىز، ول «قىزمەتتەن ءوز ەركىمەن كەتۋىنە بايلانىستى» ورنىن بوساتتى. بۇلايشا حالىقتى الداۋدىڭ قانداي قاجەتتىلىگى بار؟ مۇنى وتىرىك سىلاپ-سيپاماي-اق، «اكىم قىزمەتىن دۇرىس اتقارماي، قاراماعانداعىلاردى قاتاڭ قادالاماعانى ءۇشىن قىزمەتىنەن بوساتىلادى»  دەپ اشىعىن ايتسا، وزگەلەرگە جاقسى ءبىر ساباق بولماس پا ەدى؟

الدە بىزدە «كورمەس، تۇيەنى دە كورمەس» دەگەن ۇستانىم الدەقايدا ىڭعايلى دا سەنىمدى مە؟ الايدا مۇنىڭ تۇبىندە تىعىرىققا تىرەيتىنىن ءبىزدىڭ بيلىكتىڭ ءالى دە بىلمەي وتىرعانى تاڭ قالدىرادى.

ايتپاقشى جاقىندا جاقسى حابار ەستىدىك. اتالمىش اگەنتتىكتىڭ باسشىسى ا.شپەكباەۆتىڭ ايتۋىنا قاراعاندا وسى ۆەدوموستۆانىڭ جاي قىزمەتكەرلەرىنىڭ ايلىعى ورتا ەسەپپەن 330-350 مىڭ تەڭگەگە كوتەرىلەتىنىن جۇرتقا جايىپ سالدى. مۇنىڭ قاجەتتىلىكتەن تۋعان جاقسى قادام ەكەنى ءسوزسىز. الايدا تەك جالاقانى كوبەيتە بەرۋدەن ولاردىڭ جۇمىستارى جاقسارا قويسا يگى. باسشىنىڭ ماسەلەنىڭ وسى جاعىنا دا كوڭىل بولگەنى ءجون سەكىلدى.

جايبەرگەن بولاتوۆ، قوستاناي

Abai.kz