- ءامين اتا، ءسىزدىڭ بالا كەزىڭىز قاھارلى سوعىس جىلدارىنا تاپ بولىپتى. كۇن كورۋدىڭ ءوزى قيىن تۇستا ۇلكەن سپورتقا بەت بۇرۋ وڭاي ەمەس. ءبارى قالاي باستالىپ ەدى؟

- ءامين اتا، ءسىزدىڭ بالا كەزىڭىز قاھارلى سوعىس جىلدارىنا تاپ بولىپتى. كۇن كورۋدىڭ ءوزى قيىن تۇستا ۇلكەن سپورتقا بەت بۇرۋ وڭاي ەمەس. ءبارى قالاي باستالىپ ەدى؟
- راس ايتاسىڭ، قازاق ءۇشىن ىزعارى از بولماعان، الاش بوزداقتارى قازا تاپقان 37 جىلى دۇنيەگە كەلىپپىن. ول كەزدە قازىرگىدەي جاعداي جوق، اۋىل بالالارىمەن بىرىگىپ قولدان جاساعان دوپتى قۋعانىمىز بولماسا، ۇلكەن سپورت تۋرالى ويلاۋدىڭ ءوزى قيىن ەدى. سول كەزدەرى وزىمنەن ۇلكەن نەمەسە قاتار بالالاردان وق بويى وزىق بولسام كەرەك. مەكتەپتەگى جىلدارىم سوعىس ءبىتىپ، ەلدىڭ ەڭسەسىن كوتەرە الماي جۇرگەن كەزىنە تۇسپا-تۇس كەلدى. ول كەزدەگى مۇعالىم دەگەنىمىز سوعىسقا بارماي قالعان ەرلەر نەمەسە بۋىنى بەكىمەگەن جاس قىزدار بولاتىن. سوعىستان جارالانىپ كەلگەن اكەم مەن ونىڭ ءىنىسى ءبىزدىڭ ءبىلىم الۋىمىزدى ارمان ەتتى. ناۋقاستىعىنا قاراماستان، قولىنداعى بار جاندىعىن ساتىپ، اتىراۋداعى ينستيتۋقا وقۋعا جىبەردى. وسىندا كۋليكوۆا دەگەن كىسىنىڭ جۇگىرۋگە قابىلەتتى جاستاردى جيناپ، دايىندايتىنى تۋرالى ەستىدىم. كۋليكوۆانىڭ ۇيىرمەسىنە قابىلدانعاننان كەيىن، اتىراۋ چەمپيوناتىن جەڭىپ، 1956 جىلى  تۇڭعىش رەت وتكەن قازاقستان حالىقتارىنىڭ سپارتاكيداسىندا جاقسى ناتيجەلەر تىركەۋگە مۇمكىندىك تۋدى. وسىدان سوڭ كسرو حالىقتارىنىڭ سپارتاكياداسىندا جارىس جولىنا شىقپاسام دا، كىل مىقتىلاردى كوزبەن كورىپ، تاجىريبە جيناۋ باقىتى بۇيىردى. سپورت شەبەرى دەگەن رازريادتى ورىنداۋدىڭ ءوزى ۇلكەن كۇشتى قاجەت ەتەتىن ول كەزدە. ون بەس وداق رەسپۋبليكانىڭ سەن تۇر، مەن اتايىندارى ىشىنەن كسرو قۇراماسىنا قابىلدانۋ قيىننىڭ قيىنى. مەنىڭ سپورتتىق عۇمىرىم وسىلاي  جالعاسىپ كەتە بەردى، اينالايىن. باستىسى، ەش نارسە وڭايلىقپەن كەلگەن جوق.
- كسرو قۇراماسىندا قابىلدانۋدىڭ وڭاي ءىس ەمەستىگىن ايتتىڭىز. كوپتەگەن قازاق سپورتشىلارىنا ماسكەۋدەگى باپكەرلەردىڭ قىرىن قاراعان تۇسى از ەمەس. ەلدىڭ ەڭ باستى كومانداسىنا قابىلدانۋ ساتىندە سىزدە مۇنداي قيىندىق تۋمادى ما؟
- ارينە، داڭقتى بوكسشىمىز ءابدىسالان نۇرماحانوۆتىڭ وليمپيالىق ويىندار مەن الەمدىك دودالاردا توپ جاراتىن قاۋقارى بار ەدى. ابىلسەيىت ايحانوۆتى مەدۆەدتەردىڭ كولەڭكەسىندە قالدىرعانى راس. بىراق، جەڭىل اتلەتيكادا ءبارى كوزگە ۇرىپ تۇرادى عوي. مارەنى ءبىرىنشى كەسكەن سپورتشىنى قۇرامادان تىس قالدىرۋعا ولاردىڭ حاقى جوق. جۇيرىكسىڭ بە، وزىپ كەلىپ ءوزىڭدى كورسەت. بوكس، كۇرەس سىقىلدى جەكپە-جەك تۇرلەرىنە قاراعاندا جەڭىل اتلەتيكادا ءوزىڭدى دالەلدەۋ وڭايىراق. قارسىلاسىڭا شاڭ قاپتىرىپ كەتكەنىڭدى جانكۇيەر مەن باپكەر بايقاسا بولدى. قازىر، ءتىپتى باسقا. دامىعان زامانداعى جەڭىل اتلەتيكاعا تورەشىنىڭ دە قاجەتى جوق. ەلەكترونيكا داۋرەنى شىن مىقتىنى انىقتاۋعا سەپتىگىن تيگىزىپ جاتىر.
- كەزىندە ءوزىڭىز تالاي جۇلدە سالعان جەڭىل اتلەتيكادان وليمپيادا ويىندارىندا ەڭ كوپ مەدال تاراتىلادى.  وكىنىشتىسى، «سپورت پاديشاسىنان»  قازىرگى جەڭىسىمىز كوپ ەمەس...
- دۇرىس ايتاسىڭ. مەن الپىسىنشى جىلداردىڭ اياعىندا سپورتتىق عۇمىرىما نۇكتە قويىپ، باپكەرلىككە بەت بۇردىم. جەتپىسىنشى جىلداردىڭ باسىندا كەڭەس ۇكىمەتىنىڭ سپورتى قارقىنىن باسەڭدەتىپ، الەمدىك سىنداردا جۇلدەدەن قاعىلا باستادى. ول كەزدەگى سپورت تىزگىنىن ۇستاعان ادامدار اقىماق بولعان جوق. جاپپاي سپورت زالدارى مەن سپورت مەكتەپتەرىن كوبەيتۋ تۋرالى بۇيرىق شىقتى. ءدال قازىرگى كەزدە بىزگە وسىنداي جۇيە كەرەك. بار ىنتا، ماقساتىمىزدى سپورت ينتەرناتتارى مەن سپورت مەكتەپتەرى، زالدارىن تۇرعىزعا جۇمساۋىمىز قاجەت دەگەن ويدامىن.  ەلىمىز تاۋەلسىز اتانعان تۇستا ءبىزدىڭ سپورتتىڭ ءباسى تومەندەپ كەتتى. بىراق، ودان بەرى دە جيىرما جىل ءوتتى عوي. بۇگىن سپورت عيماراتتارىن كوبەيتىپ، اۋىلدىڭ قارا دومالاقتارىن سپورتقا تارتۋ ارقىلى، ءبىز 2020-2024 جىلدارداعى وليمپيادا ويىندارىنىڭ جۇلدەگەرلەرىن دايىندايمىز. مەن لوندوندا توپ جارامىز دەپ ايتا المايمىن. ءتىپتى، 2016 جىلى دا جۇلدەسىز قالۋىمىز مۇمكىن.  جەڭىل اتلەتيكاداعى ناتيجەسىزدىك ءارى قاراي جالعاسىن تاپسىن دەمەسەك، كادر ماسەلەسىن تەزىرەك شەشىپ، سپورت مەكتەپتەرىن كوبەيتۋدى كۇن تارتىبىنەن تۇسىرمەۋ قاجەت. ماسەلەن، قازاقتىڭ سپورت جانە تۋريزم اكادەمياسى ءوز مىندەتىن تولىق اتقارىپ وتىرعان جوق. وسى اكادەميادا دەنە شىنىقتىرۋ ءپانىنىڭ مۇعالىمىن دايىندايتىن كافەدرا اشۋ كەرەك دەگەندى ايتىپ جۇرگەنىمە قانشا بولدى. رەسپۋبليكالىق سپورت كوللەدجى دە امالبەك تشانوۆ باسشىلىققا كەلگەن سوڭ ەڭسەسىن تىكتەي باستادى. مۇڭايتپاسوۆ اتىنداعى سپورت ينتەرناتتى استاناعا كوشىرىپ اكەتۋ دە قاتە شەشىم. وبلىستارداعى جاعدايدى ايتپايسام دا بولادى. قازىرگى ءبىزدىڭ باستى ماقسات - بۇقارالىق سپورتتى جولعا قويۋ.
- ءامين اتا، جەڭىل اتلەتيكادان ۇلتتىق قۇرامادا قاراگوزدەردىڭ جوقتىعىنا سەبەپ نە؟ تاۋەلسىزدىك العالى ءتورت رەت جازعى  وليمپ ويىندارى ءوتتى، جۇلدە الماق تۇگىلى، جارىس جولىنا شىققان قازاقتى كورمەدىك.
- قۇرامادا قازاقتاردىڭ جوقتىعى مەنىڭ دە جانىما باتادى. بىراق، بار بولىپ الماي وتىرعان ەشتەڭەسى جوق. قازاق بالالارى جەڭىل اتلەتيكادان گورى ۇلتتىق سپورتقا اينالىپ كەتكەن كۇرەس پەن بوكستى، ودان قالسا شىعىس جەكپە-جەكتەرىن مەڭگەرگەندى ءجون سانايدى. مۇمكىن، جەڭىل اتلەتيكاداعى ءماز ەمەس جاعدايدىڭ دا اسەرى بار شىعار. 1997 جىلى زەينەتكە شىققانعا دەيىن ۇلتتىق قۇرامانىڭ باسى-قاسىندا ءجۇردىم. جاڭادان دەربەس ەل اتانعان ساتتە باپكەرلەرمەن  اقىلداسا كەلىپ، قازاق اۋىلدارىن ارالاۋدى قولعا العانبىز. جۇگىرۋگە قابىلەتتى بالالاردى ىرىكتەپ الىپ، سپورت ينتەرناتقا اكەلەمىز. مەنىڭ قول استىمدا 60-تان اسا بالا جاتتىقتى. ولاردىڭ ەشقايسىسىن قازاق، ورىس دەپ بولگەن جوقپىن. بىراق، ءبارىبىر قازاقتىڭ وزا شاپقانىن، قازاقتىڭ تۇعىردان تۇرعانىن كورگىم كەلەدى. سپورتىمىز تۇرالاپ تۇرعان كەزدە جاپونيانىڭ بەلگىلى سپورت كيىمدەرىن شىعاراتىن كومپانياسىنا ءوتىنىش جازىپ، ءبىراز جىل تەگىن كيىم الىپ تۇردىق. جاپونيا قازاقستاندى جاڭادان ەگەمەندىك الىپ، بويىن ەندى تۇزەپ جاتقان ەل دەپ كومەك قولىن سوزدى. راحمەت سول ءۇشىن. جىلىنا ءجۇز كيىم جيناعى كەلەدى. الپىسىن ۇلتتىق قۇراماداعى بالالارعا الىپ قالامىز دا، قالعان قىرىق داناسىن وبلىستارعا تاراتامىز. وسىلاي كۇن كورگەن كەزدەر دە بولدى. قازىرگى  جاعدايىمىز ونىڭ قاسىندا القام شۇكىر عوي. وليمپيادا ويىندارىندا اتوي سالاتىن قازاق بالاسى اۋىلدا قۇم كەشىپ ءجۇر. سولاردىڭ كوزىن اشساق، شىركىن دەپ ارماندايمىن. ءبىر سەناتوردىڭ ماعان: «اعا، اقشاسىن بەرەمىن، 6 جىلدىڭ ىشىندە ءبىر چەمپيون شىعارىپ بەرشى» دەگەنى بار. بالا 10-12 جاسىندا سپورتقا كەلسە، دايىندىققا 7-8 جىل انىق كەرەك. ودان كەيىن ول سپورتشىنى حالىقارالىق جارىستاردا شىڭداۋ كەرەك. سودان كەيىن بارىپ، وليمپيادا تۋرالى ويلانا باستايسىڭ. كەزىندە سەيداعاڭنىڭ ءتالىمىن العان نەسىپ جۇنىسباەۆ دەگەن سپورت ءجۋرناليسى كىل قازاقتان قۇرالعان «نامىس» فۋتبول كلۋبىن قۇردى ەمەس پە؟! قازاقستاننىڭ ءار تۇكپىرىن ارالاپ ءجۇرىپ، دوپ تەبەتىن قارا دومالاقتاردى قاتارعا قوستى. ءدال وسىنداي جۇيەنى جەڭىل اتلەتيكادا قازىر قولدانساق تا كەش ەمەس.
- ريم وليمپياداسىنىڭ كۇمىسىن ولجالاعان قازاق عۇسمان قوسانوۆپەن جاقسى دوس بولعانىڭىز راس. الايدا، ءبىرتۋار ۇلىن  جاستار تۇگىلى، اعا بۋىن وكىلدەرى دە ۇمىتىپ بارا جاتقان سىڭايلى
- وسى جايت وكىنىشتى. ۇگىتتەۋ جۇمىستارى از بولعاننان كەيىن، وليمپيادادا وزا شاپقان عۇسمانىن قازاق ۇمىتىپ بارادى. بىردە سپورت اكادەمياسىنىڭ پرورەكتورى مەنى ستۋدەنتتەرمەن كەزدەسۋگە شاقىرعان. سوندا بولاشاق جەلاياقتار عۇسمان قوسانوۆتىڭ، ءامين تۇياقوۆتىڭ كىم ەكەنىنەن بەيحابار بولىپ شىقتى. 90-ى جىلى عۇسمان باقيلىق بولدى. 91-ءى جىلدان باستاپ  ونىڭ اتىنداعى حالىقارالىق تۋرنير وتكىزۋدى قولعا الدىم. بيىل بۇيىرسا جيىرما ءبىرىنشى رەت وتەدى. ازيا فەدەراتسياسىنا حات جازىپ، اقتاۋ جاقتاعى مۇنايشىلاردان كومەك سۇرادىم العاشىندا. قازىر فەدەراتسيا اقشا بولەدى، ۇساق-تۇيەك دەمەۋشىلەر بار، ءداستۇرلى ءتۋرنيردى ۇزبەي كەلەمىز ازىرگە. بىراق، رەسەيلىك، ەۋروپالىق مىقتى جەلاياقتاردى شاقىرۋعا قارجىنىڭ ازدىعى قولبايلاۋ بولىپ وتىرعانىن جاسىرمايمىن. بىلتىر ستاديون جوندەۋدە تۇرعاسىن كۇز كەزىندە وتكىزدىك.
- قازىر قۇراما باپكەرلەرى سىزدەن كەڭەس سۇراپ، اقىلداسىپ تۇرادى ما؟
- فەدەراتسيا، ۇلتتىق قۇرامامەن قاتىناسىم ۇزىلگەن جوق. شامام جەتكەنشە جارىستار مەن جينالىستاردى جىبەرمەيمىن. مامان دايارلاپ، سپورت مەكتەپتەرىن كوبەيتەيىك دەگەندى رەتى كەلسە تەمىرحانعا دا (دوسمۇحامبەتوۆ) ايتىپ ءجۇرمىن. جالپى، جەڭىل اتلەتيكانىڭ جاعدايى ءسال دە بولسا وڭعارىلىپ كەلەدى.  جاستار بار. قاراعاندىدا وتكەن قىسقى چەمپيوناتقا 400-گە جۋىق جەلاياق قاتىستى. ەندى وسىلاردىڭ ساپاسىنا ارتتىرساق بولعانى.  «جەلاياقتار جەلمەن ىعىپ كەتكەن جوق».
- ءامين اتا، ءسىز بالا كەزىڭىزدەن جىر داستان وقىپ، كىتاپقا قۇمار بولىپ ءوسىپسىز...
- ارينە! ۇلكەننىڭ تاربيەسىن كورگەننەن كەيىن كىتاپتان الشاقتاعان جوقپىن. قازىرگى جاستار ينتەرنەت دەيدى، باسقا دەيدى، ايتەۋىر كىتاپ وقىماۋدىڭ امالدارىن تاۋىپ جاتىر. ءالى ەسىمدە، فرانتسياداعى حالىقارالىق جارىسقا بارعان كەزدە مۇستافا شوقايدىڭ كىتابىن ساتىپ الدىم. ونى تىعىپ، باپكەرلەردىڭ كوزىنەن تاسادا ۇستاپ، ەلگە اكەلىپ، وقىدىم. قۇراماداعى كەز كەلگەن ادام بۇل كىتاپتى كورىپ قالعاندا، مەنىڭ سپورتتىق عۇمىرىم دالادا قالاتىن با ەدى دەپ ويلايمىن قازىر. قيىن كەز ەدى عوي. كگب وكىلدەرى مۇستافانى حالىق جاۋى رەتىندە ناسيحاتتاۋىن توقتاتار ەمەس. ال، شوقايدىڭ ءوزى جازعان كىتاپتى وقىپ، كوپ نارسەگە كوزىم اشىلدى. «تەمىر جولدى جاعالاي جاتقان قازاقتاردىڭ كەسىلگەن باستارى» دەگەن تىركەس ءالى كوز الدىمدا. جانىم تۇرشىكتى. بۇگىندە بوداندىق قامىتىنان قۇتىلعانىمىز ءۇشىن ءتاۋبا دەيمىن.

- اڭگىمەڭىزگە راحمەت!

www.masa.kz ينتەرنەت گازەتى