وزبەكتەر قازىر بىزگە قاي جاعىنان الساڭ دا ۇلگى. ءتىلىن، ءدىنىن، ءداستۇرىن سولار عانا جانىن سالىپ قورعاپ قالىپ جاتىر. بۇرىن دا سونداي ەدى، قازىر دە سونداي وزبەك.

وسى جاڭا لەنتادان «قاتىن» دەگەن سوزگە بايلانىستى ءبىر پوستتى وقىپ قالدىم. «ايەل» دەگەنگە ابدەن ۇيرەنىپ قالعان قىز-كەلىنشەكتەر ونى جاقتىرماي جاتىر ەكەن. جالاڭباس، جالاڭبۇت ومىرگە ۇيرەنىپ قالعانداردىڭ ورامالعا قارسى شىققانى سەكىلدى بولىپ كورىندى ول ماعان. بۇل دا سول ساۆەت كەزىنەن قالعان ساياساتتىڭ زاردابى. وزبەكتى نە ءۇءشىن ايتتىم؟

«قاتىن» دەگەن سوزدەن ءبىزدى 1925 جىلداردان باستاپ جەرىتە باستادى. 1927 جىلى «ايەل تەڭدىگى» دەگەن جۋرنال شىققان. بۇل سول كەزدەگى قازاق قوعامىنا بەلگىسىز ءسوز بولاتىن. كەيىن ونىڭ اتىن قايتادان «قازاقستان ايەلدەرى» دەپ وزگەرتتى دە، «ايەل» دەگەن «سوۆرەمەننىي» ءسوزدى جۇرتتىڭ ساناسىنا سىڭىرە باستادى. ونى ەسكىلىكتىڭ قالدىعى سياقتى بولىپ كورىنگەن «قاتىن» دەگەنگە التەرناتيۆا ەتىپ الدى. بىزدەن باسقالاردىڭ ءبارى – وزبەك تە، قاراقالپاق تا، تاتار، نوعاي، تۇرىكپەندەر دە «ايەل» دەگەن سوزدەن باس تارتىپ، قاتىندارىن كەمسىتكەن جوق. نەگە كەمسىتكىسى كەلگەن جوق؟ ويتكەنى، ايەل – اراب تىلىندە ەشقانداي حۇقى جوق، كۇڭنىڭ ورنىنا جۇرەتىن ادامنىڭ اتى بولعان.

قاتىن - قاي كەزدە دە (يمپەراتريتسا، گوسپوجا دەگەن سياقتى) ستاتۋستى بىلدىرەتىن. قىز-كەلىنشەكتى قازاق كەمسىتپەگەن. ونى جاتجۇرتتىق دەپ ايالاپ، بىرەۋدىڭ قاتىنى (گوسپوجا) بولادى دەپ ماپەلەپ وسىرگەن. كەمسىتىپ، ونى ەشقانداي مۇراگەرلىك حۇقى جوق كۇڭ دارەجەسىنە دەيىن «كوتەرۋ» - ساۆەت كەزىنەن باستالعان «تەڭەستىرۋ» ساياساتى.

ايتپاقشى، وزبەكتەر دە تۋرا سونداي جۋرنال شىعارعان. بىراق ولار ايەل دەگەن ءسوزدى الىپ تاستاپ، «وزبەكستان قوتىن-قىزلارى دەپ اتادى. «تاتارستان قاتىنلارى» دەگەن جۋرنال شىعاردى، تاتارلار دا جارىسىپ.

«قاتىن دەگەن ءسوز – يمپەراتريتسا، گوسپوجا دەگەنمەن بىردەي ءسوز بولعان» دەدىم عوي. ەگەر «قاتىن» دەگەن ءسوز قىز-كەلىنشەكتى كەمسىتەتىن ءسوز بولسا، وندا ءبىز حاننىڭ بايبىشەسى بولعان تاريحتاعى اتاقتى قاتىندار - تايدۇللا قاتىن، ماندۇقاي قاتىن، وگىل-قايمىش قاتىن، سورقاق قاتىن، تەركەن قاتىنداردى دا كەمسىتكەن بولىپ شىعار ەدىك. بىراق ولار قاتىن (گوسپوجا) دەگەن ستاتۋسپەن تاريحتا قالدى...

جولىمبەت ماكىشتىڭ facebook پاراقشاسىنان

Abai.kz