ايگۇل وماروۆا. «جاڭا ەفرەيتورعا» ەش قاتىسىم جوق
- ايگۇل، ءسىز «جاس الاشتاعى» جانبولات مامايدىڭ ماقالاسىن وقىدىڭىز با؟ ول بۇركەنشەك اتپەن سايتتا جاريالانعان ماقالانىڭ اۆتورى ءسىز دەپ وتىر عوي؟
- ءيا، مەن «جاس الاشتان» جانبولات مامايدىڭ ماقالاسىن وقىپ تاڭ قالدىم، ءارى سونىڭ ارقاسىندا سپيك.كز سايتىندا «جاڭا ەفرەيتور؟» دەگەن ماقالانىڭ شىققانىن ءبىلدىم. بىراق جانبولاتتىڭ سپيك.كز «يزۆەستيا» گازەتىنىڭ ۆەب-سايتىنان كوشىرىپ باسقان (اتالعان سايتتا سىلتەمە سولاي كورسەتىلىپ تۇر) كوممەنتاريدەن «بۇركەنشەك» اۆتور ىزدەپ بۇلىنگەنىن تۇسىنە المادىم. ايتكەنمەندە، ول قالىپتاسقان ادەپ بويىنشا مەنەن كەشىرىم سۇراپ «جاس الاشتا» جارىق كورگەن ماقالاسىن تەرىسكە شىعارۋعا ءتيىس. «جاڭا ەفرەيتورعا» مەنىڭ ەش قاتىسىم جوق، قاتىسىمنىڭ جوقتىعىن مەنىڭ جازۋ ستيلممەن، ەلكتروندى پوشتامدى تەكسەرۋ ارقىلا دا وپ-وڭاي دالەلدەۋگە بولادى.
ماماي ايتقان جايت، ماماي جازعانداي ەمەس. ماماي مىرزا ماستەر-كلاسستا نە بولعانىن «ۇمىتىپ» قالسا كەرەك. راس، ءبىزدىڭ ورتامىزدا قازاق ءتىلى تۋرالى اڭگىمە قوزعالدى. ورىس قىزى سوندا ورنىنان تۇرىپ تەحنيكالىق ءبىلىم بەرەتىن جوو-دا وقيتىنىن، قازاق ءتىلى وزىنە ەرتەڭ ءىس بارىسىندا، تەك ءىس بارىسىندا عانا ەمەس، كۇندەلىكتى ومىردە اسا قاجەت ەكەندىگىن، ال قازاق ءتىلىن ۇيرەنۋگە تالابى بولعانىمەن قاراجاتىنىڭ جەتپەيتىندىگىن ايتتى.
- ايگۇل، ءسىز «جاس الاشتاعى» جانبولات مامايدىڭ ماقالاسىن وقىدىڭىز با؟ ول بۇركەنشەك اتپەن سايتتا جاريالانعان ماقالانىڭ اۆتورى ءسىز دەپ وتىر عوي؟
- ءيا، مەن «جاس الاشتان» جانبولات مامايدىڭ ماقالاسىن وقىپ تاڭ قالدىم، ءارى سونىڭ ارقاسىندا سپيك.كز سايتىندا «جاڭا ەفرەيتور؟» دەگەن ماقالانىڭ شىققانىن ءبىلدىم. بىراق جانبولاتتىڭ سپيك.كز «يزۆەستيا» گازەتىنىڭ ۆەب-سايتىنان كوشىرىپ باسقان (اتالعان سايتتا سىلتەمە سولاي كورسەتىلىپ تۇر) كوممەنتاريدەن «بۇركەنشەك» اۆتور ىزدەپ بۇلىنگەنىن تۇسىنە المادىم. ايتكەنمەندە، ول قالىپتاسقان ادەپ بويىنشا مەنەن كەشىرىم سۇراپ «جاس الاشتا» جارىق كورگەن ماقالاسىن تەرىسكە شىعارۋعا ءتيىس. «جاڭا ەفرەيتورعا» مەنىڭ ەش قاتىسىم جوق، قاتىسىمنىڭ جوقتىعىن مەنىڭ جازۋ ستيلممەن، ەلكتروندى پوشتامدى تەكسەرۋ ارقىلا دا وپ-وڭاي دالەلدەۋگە بولادى.
ماماي ايتقان جايت، ماماي جازعانداي ەمەس. ماماي مىرزا ماستەر-كلاسستا نە بولعانىن «ۇمىتىپ» قالسا كەرەك. راس، ءبىزدىڭ ورتامىزدا قازاق ءتىلى تۋرالى اڭگىمە قوزعالدى. ورىس قىزى سوندا ورنىنان تۇرىپ تەحنيكالىق ءبىلىم بەرەتىن جوو-دا وقيتىنىن، قازاق ءتىلى وزىنە ەرتەڭ ءىس بارىسىندا، تەك ءىس بارىسىندا عانا ەمەس، كۇندەلىكتى ومىردە اسا قاجەت ەكەندىگىن، ال قازاق ءتىلىن ۇيرەنۋگە تالابى بولعانىمەن قاراجاتىنىڭ جەتپەيتىندىگىن ايتتى.
قازاق ءتىلىن ۇيرەنۋ كۋرسىنا ايىنا 5 مىڭ تولەۋ كەرەك ەكەن. الىستان كەلگەن، جاتاقحانادا تۇراتىن قىز ءۇشىن 5 مىڭ تەڭگە ءبىراز اقشا. مەن مامايدان قىزدى «رۋح پەن ءتىل» كلۋبىندا وقىتساق قالاي بولادى دەپ سۇرادىم. ماماي كلۋبتىڭ ول ءۇشىن قۇرىلماعانىن ايتىپ مەنىڭ وتىنىشىمنەن باس تارتتى. سول كەزدە ماستەر-كلاسسقا قاتىسىپ وتىرعان ستۋددەنتتەر كلۋب نەگە قازاق ءتىلىن ۇيرەنەمىن دەپ تالاپتانعان جاستارعا جاردەمدەسپەيدى دەگەن سىڭايدا سۇراقتاردى توپەپ بەردى. سونداعى ماماي ءالى ەسىمدە. ول توڭىرەگىنە ىزالانا قارادى. ەۋرازيا ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ ستۋدەنتى جانبولات ماماي تاريحي دەرەكتەردى قانشالىقتى بىلەدى ەكەن دەپ سۇراعاندا ءتىپتى ىزادان جارىلارداي بولدى. سويتسەك ول دىم بىلمەيتىن بولىپ شىقتى. وقىعان شىعارسىزدار، شىندىقتى عانا جازعىش ماماي «جاس الاشتىڭ» بەتىندە بۇنىڭ بىرىندە ايتپاستان جالتارىپ كەتتى. ماماي ءسىرا، الگى اتالعان جيىنعا قاتىسقان جاستاردىڭ وسى كۇنى بار-جوعىن دا جادىنان شىعارىپ العان سياقتى. ولار مەنىڭ كورگەنىمدى اينا قاتەسىز قاي ۋاقىتتا بولسا دا ايتىپ بەرە الادى.
- گازەتكە قارسى ماقالا جازۋ ويىڭىزدا جوق پا؟
- ءيا، مەن قازىر گازەتتىڭ ادرەسى مەن مامايدىڭ ماقالاسىنا قاتىستى سوتقا دەيىنگى شاعىم دايىنداپ جاتىرمىن.
- جانبولات ماماي دەگەن جىگىتتى جاقسى تانيسىز با؟
- جانبولات ماماي دەگەن جىگىتتى مەن 2008 جىلدىڭ قاڭتار ايىندا العاش رەت كورگەنىم بار (جانبولاتتىڭ جالعان ايتپاعان جالعىز ءسوزى وسى عانا). مەنى دە، ماستەر-كلاسسقا كەلگەن وزگەلەردى دە ونىڭ اياقاپتاي كوكىرەگى مەن قۇرداستارىنا قاراپ قۇجىرايىپ سويلەگەن ءسوزىنىڭ مانەرى قايران قالدىردى. ماستەر-كلاستا قازاقستاننىڭ جوعارعى وقۋ ورىندارىنان كەلگەن ستۋدەنتتەر بولدى. ولاردىڭ دەنى مامايمەن تۇيدەي جاستى، كەيبىرى ودان بىرەر جاس ۇلكەن بولسا كەرەك. سوندا دا ول پاڭدانا سويلەپ تۇردى. بىراق، ەۋرازيا ۋنيۆەريستەتىنىڭ ستۋدەنتى سۇراق قويعان كەزدە مامايدىڭ كەرتيگەن كىسىلىگەنەن تۇك تە قالمادى; ول ءوز بويىنا ولشەپ تىگىلمەگەن كۇپىنىڭ ىشىندە كۇپىنگەن بىرەۋ ەكەن.
مامايمەن ماستەر-كلاستان كەيىن ەش قارىم-قاتىناسىم بولعان ەمەس.
- قالاي ويلاسىز، قازاق ۇلتشىل حالىق پا؟ قازاق ۇلتشىلدىعى قاۋىپتى مە؟
- تىلەۋى تەرىس بىرەۋلەر ايتىپ جۇرگەندەي قازاق ۇلتشىلدىعىن ءوز باسىم كورگەن ەمەسپىن. قازاق دەگەن- قوڭىرجاي، مەيماندوس حالىق قوي. ورىستىڭ كەڭقولتىق ادامى دا بىزدەر سياقتى. سۆەدرلوۆسكدە، قازىرگى ەكاتەرينبۋرگتە وقىعان مەن ورىس حالقى تۋرالى ەپتەپ بىلسەم كەرەك.
قازاق ۇلتشىلدىعى قاۋىپتى مە دەپ سۇرايسىزدار؟ ەندەشە، سىزدەرگە سۇراق: قازاق ۇلتشىل بولىپ كىمگە قۇقاي كورسەتىپتى وسى كۇنگە دەيىن؟
قازاق ءتىلى وركەندەپ كەمەلدەنگەن ءتىل. وسىنداي عاجايىپ ءتىلدى ماماي سياقتىلاردىڭ مەنشىكتەپ، قاراۋىل بولۋىن ءوز باسىم ەش قالامايمىن.
- ءسىز كوسموپوليتسىز بە؟
- كوسموپوليت دەگەن ول قانداي ادام؟ ماماي ءتۇسىندىرىپ بەرسىنشى ماعان كوسموپوليتتىڭ كىم ەكەنىن.
«اباي-اقپارات»
ايدوس سارىم. «جاس الاشتىڭ» ءسوزى - قۇراننىڭ ءسوزى ەمەس
- ايدوس، سوڭعى كەزدەگى «جاس الاش» گازەتىندە وزىڭىزگە قارسى جازىلىپ جۇرگەن ماقالالاردىڭ سەبەبى نە دەپ ويلايسىز؟
- ءوز باسىم بۇل ماقالالاردىڭ قالاي، كىمنىڭ ايتاعىمەن جازىلىپ جاتقانىن جاقسى بىلەمىن، استارىن دا قاپىسىز تۇسىنەمىن. الايدا، وعان باسىمدى قاتىرعىم كەلىپ وتىرعان جوق. شىنىمدى ايتسام، سوڭعى كەزدەرى «جاس الاشتىڭ» ادەبي بەتتەرىنەن باسقاسىن وقىعىم دا كەلمەيدى.
- نەگە؟
- «جاس الاش» كەزىندە ءوزىم قىزمەت ىستەگەن، قازاق باسپاسوزىندەگى قادىرلى قاراشاڭىراقتىڭ ءبىرى ەدى. وكىنىشكە وراي، بۇگىنگى كۇنى بۇل گازەت ۇستانعان باعىتى ۇسىنىقسىز، قاساڭ ويلار مەن قاتىپ قالعان پىكىرلەردىڭ قالىبىنان شىعا الماي وتىر. ساياسي ماقالالاردىڭ ءبىرىنشى سويلەمىن وقي سالا ونىڭ نەمەن اياقتالاتىنىن الدىن-الا بىلۋگە بولادى. بۇل گازەتتىڭ تاۋسىلعانىنىڭ بەلگىسى. ايتارى تۇگەسىلسە دە اپتىعا بەرەتىن گازەت بەلگىلى ءبىر توپتىڭ ۇگىت-ناسيحاتتىق قولشوقپارىنا اينالادى. ال، ۇلتتىڭ ارمان-مۇراتى، مۇڭ-مۇقتاجى سول توپتىڭ ويلاپ-توپشىلاعانىنداي عانا ەمەس قوي. قوعامدا وزگە دە سان-الۋان كوزقاراس بار. بۇل تەك قانا مەنىڭ ەمەس، گازەتتە قىزمەت ىستەگەن بىرنەشە بۋىن وكىلدەرىنىڭ پىكىرى.
- دەيتۇرعانمەن گازەت باسىنداعىلار وزدەرىن «ۇلتتىڭ ءسوزىن سويلەپ، كۇرەسىپ جۇرگەن باسىلىمبىز» دەۋدەن شارشامايدى عوي؟
- بۇگىن «مەن ۇلتقا قارسى جۇمىس ىستەپ ءجۇرمىن» دەپ اشىق ايتۋعا كىمنىڭ ءداتى شىداي الادى؟ ۇلتقا قىزمەت ەتۋ - تەك «جاس الاشتىڭ» ايتقانىمەن عانا ءجۇرىپ تۇرۋ دەگەندى بىلدەرمەسە كەرەك. «سق»-دان، كەشەگى «سوتسياليستىك قازاقستاننان» سىقيىپ شىققان رىسبەكتىڭ «جاس الاشتى» جاندىرا الماعانىن كورىپ، ءبىلىپ ءجۇرمىز بۇگىن. ەسىڭىزدە بولسىن، اۆتوريتارلىق بيلىكپەن اۆتوريتارلى جولمەن كۇرەسۋ - كوسسىزدىك. كۇرەس قارعىس ايتىپ، قارا اسپاندى جامىلۋمەن بىتپەيدى. بۇل ءتىپتى كۇرەس تە ەمەس. دەموكرات بولساڭ - دەموكرتيالىق قۇندىلىقتاردى ءوز بويىڭنان تابا ءبىل. ءبارىن وزىڭنەن باستا. قىسقاسى مەنىڭ ايتارىم ءبىر: «جاس الاشتىڭ» ءسوزى - قۇراننىڭ ءسوزى ەمەس، رىسبەك سارسەنباي پايعامبار دا، ونىڭ ۇمبەتى دە ەمەس. سول اعامىز جۇرتقا ءسوز ايتپاس بۇرىن كەۋدەسىن «كەمىرگەن» جەگى قۇرت سياقتى رۋشىلدىق، جەرشىلدىك اۋرۋلارىنان ايىقسىن. سوسىن كورەرمىز.
- ماقالالاردىڭ اۆتورى جانبولات مامايعا حابارلاستىڭىز با؟
- مەن وعان بىرنەشە رەت تەلەفونمەن حابارلاسىپ الا المادىم. قولىمەن جازعان دۇنيەسىنە جاۋاپ بەرە المايتىن جىگىت ەكەن. ول جىگىتكە ايتارىم: باسقاعا اقىل ايتپاس بۇرىن ءوزىنىڭ جازعان-سىزعاندارىنا، ىستەگەن شارۋالارىنا مۇقيات نازار اۋدارسىن. ونىڭ «ەرلىكتەرىن» تىزبەلەمەي-اق قويالىق.
«اباي-اقپارات»
