وسى كۇنگى قازاقتاردىڭ وتكەرىپ جاتقان عۇمىر-تىرشىلىگىنە قاراپ وتىرعاندا «اح-اۋ كەرىم، بۇراڭ بەلىم، كۇندە ويىن كۇندە توي جۇرگەن جەرىڭ-اي» دەگەن ەكى جول ءماتىنى ەسكە تۇسەدى. بۇراڭ بەل دەۋىنە قاراعاندا ولەڭ ويىن-ساۋىقتى، ىردۋ-دىردۋدى جاقسى كورەتىن، مىنەزى جەڭىلتەك الدەبىر بويجەتكەنگە ارنالعان. ال قازىرگى قازاقتىڭ ۇلكەن-كىشىسىنە، كارىسى مەن جاسىنا، قاتىنى مەن ەركەگىنە نە بولعان؟ الدە بۇكىل قازاق ويىن-ساۋىقتان باسقاعا كوپ اسا باس اۋىرتپايتىن الگى بۇراڭبەل جەڭىلتەك بويجەتكەنگە اينالىپ كەتكەن بە دەپ تاعى قايعىراسىڭ.

ايتپەسە، ءوزىنىڭ الميساقتان بەرى اتا-باباسى تويلاپ كورمەگەن 31-ءشى جەلتوقساننىڭ ساقىلداعان سارى ايازدى نەمەسە قىزىلشۇناق قاسقا بوران تۇنىندە حريستيان دىنىندەگىلەر ۋلاپ-شۋلاپ جارىسا اراق ىشەتىن جاڭا جىل دەپ اتالاتىن مەيرامدى قازاقتارعا ۇقساپ ولگەن اكەسى ءتىرىلىپ كەلگەندەي تويلايتىن ەل بۇكىل ازيادا دا، افريكادا دا جوق. تويلاعاندا دا ءۇش ايداي تويلايدى عوي، قازەكەڭ! جانە بۇل جاڭا جىل دەگەنى يسلامنىڭ ەمەس حريستياننىڭ ءدىني مەيرامى ەكەنىن دە جاقسى بىلەدى. ونىمەن قويماي، بۇل جاڭا جىلدى دۇنيەجۇزى تويلايدى دەپ وتىرىك ايتاتىنىن قايتەرسىڭ.

قوي، وتىرىك ايتپا! ەكى ميلليارد قىتايدىڭ، سونىڭ ارجاق-بەرجاعىنداعى ءۇندىستاننىڭ (1,5 ميللياردتاي), جاپونيانىڭ، ەكى كورەيانىڭ، ۆەتنام، لاوس، كامبودجە، يندونەزيانىڭ، افريكاداعى مەملەكەتتەردىڭ، ارابتاردىڭ ءوز جاڭا جىلى بار دەگەندە عانا بەتىڭە باجىرايا قاراپ تۇرادى دا: –ا نام پو حرەنۋ، قازاقستاندا دەموكراتيا. ءبىز روسسيامەن دوسپىز. نە نادو ۇلتارالىق وت تاستاۋعا،-دەپ وزىڭە شۇيلىگەدى. ءىشىڭ-باۋىرىڭ ۋىلجىپ، جۇرەگىڭ سىزداپ قالا بەرەسىڭ. سوسىن «ە-ە، بۇل بەيشارا قازاقتا نە كىنا بار؟ اناۋ عوي، سولاردىڭ جۇرگىزىپ جاتقان الاق-جۇلاق ەتكەن جۇگىرمەكوز ساسىق ساياساتى عوي» دەيسىڭ ىشىڭنەن عانا.

بۇل جاڭا جىلدى قارسى الۋعا دايارلىق اۋدان، وبلىس ورتالىقتارىندا، قالالاردا استانا مەن الماتىدا ءبىر جارىم اي بۇرىن، ياعني قاراشانىڭ 14-15-تەرىنەن-اق باستالىپ كەتەدى. قالا، اۋدان، وبلىس اكىمشىلىكتەرى سول كەزدە مەكەمەلەرگە كوشەلەردى بەزەندىرۋگە تاپسىرما بەرەدى. اۋەلى كوشەدەگى سىمدارعا، اعاشتارعا ۇلكەندىگى تىرناقتاي-تىرناقتاي مايدا ەلەكتر شامشالارى ىلىنە باستايدى. سوسىن الاڭقايلارعا باعاسى پالەنباي ميلليوندىق شىرشالار تىگىلەدى. تەلەديداردان «جاڭا جىل كەلە جاتىر!»، «الداعى جاڭا جىلعا قاراي» ويتەمىز دە بۇيتەمىز كوبىرەك ايتىلا باستايدى. بۇل مەيرام ەسكى كۇنتىزبە بويىنشا ءبىر، جاڭا كۇنتىزبە بويىنشا ەكىنشى، سوسىن «روجدەستۆو حريستوۆا» دەپ ءۇش مارتە تويلانىپ سول قاراشانىڭ 14-15-نەن باستاپ اقپاننىڭ ورتاسىنا شەيىن سوزىلادى.

ءسويتىپ جۇرگەندە ۇلىستىڭ ۇلى كۇنى، قاسيەتتى ناۋرىز مەيرامى دا جاقىنداپ قالادى. بىراق ول تۋرالى نە ءلام، نە ميم جوق. تەلەارنالار دا ءۇنسىز. كوشەلەردە ناۋرىز قۇتتى بولسىن دەگەن ءبىر اۋىز ءسوز ىلىنبەگەن. اقىرى ناۋرىز ايىنىڭ 20-21-ءشى جۇلدىزى دا كەلەدى. مىنە، سول كەزدە عانا تەلەارنالار الگى ەكى اي تويدان باسى ەندى جازىلعان ادامشا اۋىزدارىنا ناۋرىز مەيرامى دەگەن سوزدەردى الا باستايدى. قازاقستان باسشىلارى كىمگە جاعىنعىسى كەلەتىنىن، كىمنەن قورقاتىنىن قايدام وسى ناۋرىز كەزىندە «بۇل – ءدىني مەيرام ەمەس»، « بۇل – كوكتەم مەيرامى» دەگەندى ءجيى قايتالاي بەرەدى. ال وسىنىڭ الدىنداعى جاڭا جىل حريستوستىڭ تۋعان كۇنى، ياعني، حريستيان ءدىني مەيرام ەكەنى اشىقتان-اشىق جاريالانىپ وتىرادى. قازاقتا نە كوپ ۇلتىنا پايداسى جوق وقىمىستى كوپ. سول وقىمىستىلار بۇل ءجاي الداۋ ەكەنىن، حريستوستىڭ تۋعان كۇنى دەگەن ريمدىكتەردىڭ ويدان شىعارعان وتىرىگى ەكەنىن دە بىلەدى. بىراق ايتۋعا جۇرەك جوق.

ناۋرىز مەيرامى كورشىلەس ءازىربايجان، وزبەكستان، تۇركىمەنستان، تاجىكستان سياقتى مۇسىلمان ەلدەرىنىڭ ەڭ باستى مەيرامى. ايتپاقشى، حالقىنىڭ 80% مۇسىلماندار بولىپ سانالاتىن قازاقستان باسشىلارى «قازاقستان مۇسىلمان مەملەكەتى ەمەس» دەپ الاق-جۇلاق ەتەدى، الدەكىمدەرگە قاراپ. بۇل ەلدەردە 31-ءشى جەلتوقساننىڭ ءتۇنى ورتاسىندا قازاقتىڭ كەمپىر-شالدارىنشا قولىنا اراق قۇيعان ريۋمكا ۇستاپ «سول ءۇشىن الىپ قويايىق» دەپ بالالارى مەن نەمەرەلەرىن قۇتتىقتاپ تۇرۋدان وتكەن ماسقارا جوق. ولار بۇل جاڭا جىلدى ناۋرىز سياقتى دۇركىرەتىپ تويلامايدى. ءتىپتى، كوپشىلىگى اتاپ تا وتپەيدى. ونىڭ ەسەسىنە ناۋرىز كەزىندە بۇكىل رەسپۋبليكا ناعىز ۇلى مەرەكەنىڭ ءسان-سالتاناتىنا بولەنەدى. ونى ايتىپ تا، سۋرەتتەپ تە تۇگەل جەتكىزىپ بەرۋ مۇمكىن ەمەس. پرەزيدەنتتەرى ۇزىننان-شۇباق ورىسشا قۇتتىقتاۋ ايتپايدى.
ال قازاقستاندا شە؟ وتكەن جىلى الماتى كوشەلەرىنەن «ۇلىستىڭ ۇلى كۇنى قۇتتى بولسىن!»، «ناۋرىز قۇتتى بولسىن!» نەمەسە تاعى باسقاشا جازىلعان ۇران ىزدەپ تابانىمىزدان تاۋسىلدىق. ءبىرسىپىرا اۋدان اكىمشىلىكتەرىنىڭ (اكىمدىك ەمەس!) عيماراتىندا سونداي جازۋ بار دەگەندى ەستىدىك. راس، كەيبىر اشىق الاڭقايلاردا ناۋرىز باستالعاسىن بارىپ بىرنەشە كيىز ءۇي تىگىلىپ، جانىندا پالاۋ، كاپرون ستاكانمەن شاي، كوكا-كولا ساتىلىپ جاتادى. بىرنەشە ءانشى شىعىپ، ارقايسىسى ءبىر-ەكى ءان ايتىپ «تايىپ تۇرادى». ال مەن ناۋرىزدىڭ 21-22-ءشى جۇلدىزىندا كوشەگە شىعىپ قازاقتار ءۇش اي حريستيان مەيرامىن سوسىن قاسيەتتى ناۋرىزدى قالاي تويلايتىنىن سالىستىرىپ، ءىشىم ۋداي اشىپ ۇيگە كەلەمىن دە:
اللادان نامىس تىلەدىم،
ۇيىقتاسا ۇلتىم كۇرەسسىز،
بىرەۋلەر سوعان كۇلەدى
مىرزان-قايعى دەپ بۇل ەسسىز،- دەپ مۇڭايامىن. بىراق تەز ۇمىتىپ كەتەمىن. ويتكەنى، قازاقپىن عوي! كەشىرىڭىز، قازاق حريستيان جاڭا جىلىن ءبىر جىلدا ءۇش مارتە تويلامايدى دەپ داۋ ايتارسىز. سەنبەسەڭىز، قازاقستانداعى كەيبىر تەلەارنالاردى قاراشانىڭ 14-15-نەن اقپاننىڭ ورتاسىنا شەيىن باقىلاپ كورىڭىز.

مىرزان كەنجەباي

Abai.kz