ەلسەرىك. «رەسمي ءتىل» قاي ءتىل؟
ءتىل ماسەلەسى تۋرالى اقپارات تاراتقاندا قازاق جۋرناليستەرى ورىس تىلىنە «رەسمي ءتىل» مارتەبەسىن بەرۋدەن تايسالماي دا، جالىقپاي دا كەلەدى. ءبىزدى سول جاڭالىقتاردىماتىنىن بەكىتىپ، باقىلاپ، رەداكتسيالاپ وتىرعان رەداكتورلاردىڭ ساۋاتسىزدىعى قايران قالدىرادى. ماسەلە - قازاقتىلدى جۋرناليستەر مەن كەيبىر رەداكتورلاردىڭ قاراپايىم زاڭدىق ساۋاتسىزدىعىندا، ياعني، مارتەبەنى ورىس تىلىنە ءوز قولدارىمەن بەرۋىندە.
شىن مانىندە، ورىس ءتىلىنىڭ «رەسمي ءتىل» ەكەندىگى ەشبىر جەردە زاڭمەن بەكىتىلمەگەن. وعان سونشالىقتى ساۋاتتىڭ دا قاجەتى شامالى جانە ول جايىندا تالاي زاڭگەرلەر دە، مارات حاسانوۆ سەكىلدى سوتسيولينگۆيستەر دە تۇسىندىرۋدەن جالىقپاي كەلەدى. قازاقستان كونستيتۋتسياسىندا تىلگە قاتىستى 7-باپ قانا بار:
1. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنداعى مەملەكەتتiك تiل - قازاق تiلi.
2. مەملەكەتتiك ۇيىمداردا جانە جەرگiلiكتi ءوزiن-ءوزi باسقارۋ ورگاندارىندا ورىس تiلi رەسمي تۇردە قازاق تiلiمەن تەڭ قولدانىلادى.
3. مەملەكەت قازاقستان حالقىنىڭ تiلدەرiن ۇيرەنۋ مەن دامىتۋ ءۇشiن جاعداي تۋعىزۋعا قامقورلىق جاسايدى.
ءتىل ماسەلەسى تۋرالى اقپارات تاراتقاندا قازاق جۋرناليستەرى ورىس تىلىنە «رەسمي ءتىل» مارتەبەسىن بەرۋدەن تايسالماي دا، جالىقپاي دا كەلەدى. ءبىزدى سول جاڭالىقتاردىماتىنىن بەكىتىپ، باقىلاپ، رەداكتسيالاپ وتىرعان رەداكتورلاردىڭ ساۋاتسىزدىعى قايران قالدىرادى. ماسەلە - قازاقتىلدى جۋرناليستەر مەن كەيبىر رەداكتورلاردىڭ قاراپايىم زاڭدىق ساۋاتسىزدىعىندا، ياعني، مارتەبەنى ورىس تىلىنە ءوز قولدارىمەن بەرۋىندە.
شىن مانىندە، ورىس ءتىلىنىڭ «رەسمي ءتىل» ەكەندىگى ەشبىر جەردە زاڭمەن بەكىتىلمەگەن. وعان سونشالىقتى ساۋاتتىڭ دا قاجەتى شامالى جانە ول جايىندا تالاي زاڭگەرلەر دە، مارات حاسانوۆ سەكىلدى سوتسيولينگۆيستەر دە تۇسىندىرۋدەن جالىقپاي كەلەدى. قازاقستان كونستيتۋتسياسىندا تىلگە قاتىستى 7-باپ قانا بار:
1. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنداعى مەملەكەتتiك تiل - قازاق تiلi.
2. مەملەكەتتiك ۇيىمداردا جانە جەرگiلiكتi ءوزiن-ءوزi باسقارۋ ورگاندارىندا ورىس تiلi رەسمي تۇردە قازاق تiلiمەن تەڭ قولدانىلادى.
3. مەملەكەت قازاقستان حالقىنىڭ تiلدەرiن ۇيرەنۋ مەن دامىتۋ ءۇشiن جاعداي تۋعىزۋعا قامقورلىق جاسايدى.
وسىنداعى 2-تارماقتا جازىلعان «مەملەكەتتiك ۇيىمداردا جانە جەرگiلiكتi ءوزiن-ءوزi باسقارۋ ورگاندارىندا ورىس تiلi رەسمي تۇردە قازاق تiلiمەن تەڭ قولدانىلادى» دەگەن سويلەم ورىس تىلىنە ەشقانداي رەسمي مارتەبە بەرىپ تۇرعان جوق. «رەسمي تۇردە... تەڭ قولدانىلادى» دەگەن تىركەس بار بولعانى «ورىس ءتىلىن بيلىك مەكەمەلەرى مەملەكەتتىك تىلمەن بىرگە تەڭ قولدانا الادى» دەگەندى بىلدىرەدى. بۇل ۇعىمنىڭ دالىرەگى: «سول قولدانىس كەزىندە ورىس تىلىندە مەملەكەتتىك قولدانىستاعى ءتىل قۇزىرى بولادى» دەگەندى اڭعارتادى. ال، ەگەر ونى ءبىزدىڭ جۋرناليستەر تاراتقانداي «رەسمي ءتىل» دەسەك، وندا ورىس ءتىلى دە بارلىق مەملەكەتتىك ورگاندار مەن مەكەمەلەردە قولدانىلاتىن ەكىنشى مەملەكەتتىك ءتىل دەگەن ءسوز. كوپتەگەن ەلدەردە «مەملەكەتتىك ءتىل» ۇعىمىنىڭ ورنىنا «رەسمي ءتىل» تەرمينى سول سەبەپتى قولدانىلادى، ال ءبىزدىڭ قازاق جۋرناليستەرى مارتەبەسىز تىلگە ءوز قولدارىمەن مارتەبە سىيلاپ جۇرگەنىن وزدەرى دە ۇقپايدى.
ءبىر قىزىعى، ءورىستىلدى جۋرناليستەر ەشقاشان دا ورىس ءتىلىن «وفيتسيالنىي يازىك» دەپ اتامايدى، ويتكەنى، ولار ونىڭ قانداي ءمانى بار ەكەنىن جاقسى بىلەدى، ال كوزدى جۇمىپ، ورىس ءتىلىن «رەسمي ءتىل» اتاپ جۇرگەن ءبىزدىڭ جۋرناليستەرىمىزدىڭ ساۋاتسىزدىعىنا كۇلەسىڭ بە، جىلايسىڭ با؟ سونى باقىلاپ وتىرعان رەداكتورلاردىڭ «ساۋاتتىلىعىنا» شە؟..
«اباي-اقپارات»