جاقىندا قولىمىزعا 1998 جىلى «سانات» باسپاسىنان شىققان «ارمان مان ازاپ» اتتى ءبىر كىتاپ ءتۇستى. اۆتورى ماحمەت تەمىرۇلى دەگەن وسى كۇنى كوزى قاراقتى ازاماتتار مەن اعا بۋىن وكىلدەرىنە جاقسى تانىس ارداقتى اقساقال. بۇل شىعارمادا «ەلىم!» دەگەن ارمانى ءۇشىن ازاپ شەككەن قىرشىنداي بوزبالالاردىڭ ارمانشىل يدەيالارىمەن جىگىتتىك شاعىنداعى ەرلىككە تولى ءىس-ارەكەتتەرى باياندالادى. وتكەن عاسىردىڭ 40-70 جىلدارىنداعى قازاقستان تاريحى بىزگە (جاستارعا) ءبىر سىر بۇككەندەي، قۇپيا كورىنەتىن دە تۇراتىن. وسى ارالىق ءبىرتۇرلى سوۆەتتەنىپ كەتكەن، كەزەكتى بەس جىلدىق جوسپار بويىنشا قانشا استىق الىپ، قاي سيىردان قانشا ءسۇت العاندىعى جايىندا ەسەپ پەن جالاڭ ادەبي شىعارمالاردان اسپاعان جاپپاي ءبىر جىلىمىق كەزەڭدەي بولاتىندا تۇراتىن. قازاقتىڭ قازاق بولعالى ازاتتىعى ءۇشىن جان الىپ، جان بەرىسكەن ەرەن ەرلىگى عاسىر باسىنداعى الاشوردالىقتارمەن ءوشىپ، ۇلتتىق رۋح 1975-جىلدارعا دەيىن قالعىپ كەتىپ، «جاس تۇلپارلىقتارمەن» قايتا تۇتانىپ، 1986 جىلداعى جەلتوقسان كوتەرىلىسى ارقىلى ەڭسەسىن تىكتەگەندەي ەدى. سويتسەك، 30-35 جىل ۇزىلگەن ۇلتازاتتىق كۇرەستىڭ تاريحي ساباقتاستىعىن ءبىرىنىن سوڭ ءبىرى «ەسەپ» ەلىن سۇيگەن ەرلەر پارتياسىنىڭ ءىسىن ەكى-ءۇش بۋىننىڭ ازاماتتارى جالعاستىرىپ كەلگەن. موينىمىزعا قۇلدىق بۇعاۋى تۇسكەن سول زامانداردا قاعاز بەتىنە تۇسكەن «ءوز تاريحىمىز» ءوزىمىزدى وشىرە جازداپتى. نەبىر اقتاڭداقتار ەندى اشىلىپ جاتىر. اتالمىش كىتاپ «ەلىن سۇيگەن ەرلەر پارتياسىنىڭ «ەسەپ» قۇرىلتايشىلارى تۋرالى ەستەلىك.

جاقىندا قولىمىزعا 1998 جىلى «سانات» باسپاسىنان شىققان «ارمان مان ازاپ» اتتى ءبىر كىتاپ ءتۇستى. اۆتورى ماحمەت تەمىرۇلى دەگەن وسى كۇنى كوزى قاراقتى ازاماتتار مەن اعا بۋىن وكىلدەرىنە جاقسى تانىس ارداقتى اقساقال. بۇل شىعارمادا «ەلىم!» دەگەن ارمانى ءۇشىن ازاپ شەككەن قىرشىنداي بوزبالالاردىڭ ارمانشىل يدەيالارىمەن جىگىتتىك شاعىنداعى ەرلىككە تولى ءىس-ارەكەتتەرى باياندالادى. وتكەن عاسىردىڭ 40-70 جىلدارىنداعى قازاقستان تاريحى بىزگە (جاستارعا) ءبىر سىر بۇككەندەي، قۇپيا كورىنەتىن دە تۇراتىن. وسى ارالىق ءبىرتۇرلى سوۆەتتەنىپ كەتكەن، كەزەكتى بەس جىلدىق جوسپار بويىنشا قانشا استىق الىپ، قاي سيىردان قانشا ءسۇت العاندىعى جايىندا ەسەپ پەن جالاڭ ادەبي شىعارمالاردان اسپاعان جاپپاي ءبىر جىلىمىق كەزەڭدەي بولاتىندا تۇراتىن. قازاقتىڭ قازاق بولعالى ازاتتىعى ءۇشىن جان الىپ، جان بەرىسكەن ەرەن ەرلىگى عاسىر باسىنداعى الاشوردالىقتارمەن ءوشىپ، ۇلتتىق رۋح 1975-جىلدارعا دەيىن قالعىپ كەتىپ، «جاس تۇلپارلىقتارمەن» قايتا تۇتانىپ، 1986 جىلداعى جەلتوقسان كوتەرىلىسى ارقىلى ەڭسەسىن تىكتەگەندەي ەدى. سويتسەك، 30-35 جىل ۇزىلگەن ۇلتازاتتىق كۇرەستىڭ تاريحي ساباقتاستىعىن ءبىرىنىن سوڭ ءبىرى «ەسەپ» ەلىن سۇيگەن ەرلەر پارتياسىنىڭ ءىسىن ەكى-ءۇش بۋىننىڭ ازاماتتارى جالعاستىرىپ كەلگەن. موينىمىزعا قۇلدىق بۇعاۋى تۇسكەن سول زامانداردا قاعاز بەتىنە تۇسكەن «ءوز تاريحىمىز» ءوزىمىزدى وشىرە جازداپتى. نەبىر اقتاڭداقتار ەندى اشىلىپ جاتىر. اتالمىش كىتاپ «ەلىن سۇيگەن ەرلەر پارتياسىنىڭ «ەسەپ» قۇرىلتايشىلارى تۋرالى ەستەلىك. بۇل دۇنيە سول ولقىلىقتىڭ ورنىن تولتىرادى.

ەكى عاسىر رەسەيدىڭ وتارىندا بولعان ەلىنىڭ،  ازاتتىعىن اڭساپ، كورە الماي، قىرشىن كەتكەن تالاي ازاماتتىڭ كوكىرەگىندە قالعان اسىل مۇرات، بۇگىندە بىزگە كوكتەن تۇسە سالعان جوق. ازاتتىقتىڭ اق تۋىنىڭ ءتۇسى - قىزىل، قىپ-قىزىل قان. سول تار جول، تايعاق كەشۋدە نەبارى 15-17 جاستاعى بۇركىت ىسقاقۇلى، ماحمەت تەمىرۇلى سياقتى ت.ب. بالعىن جاستاردىڭ ارەكەتى «بولار ەلدىڭ بالاسى ون ۇشىندە باسپىن دەردىڭ» ءىسى.

1932-ءنىڭ زۇلماتتى كورىنىسى قارشاداي 5-6 جاستاعى بالانىڭ كوكىرەگىندە توڭ بولىپ قاتىپ، مەكتەپ قابىرعاسىندا جۇرگەندە-اق  ماعجان، ساكەن، مىرجاقىپتاردىڭ تۋىندىلارىن ءۇزىپ-جۇلىپ وقىپ ءجۇرىپ-اق نامىستارىن ۇشتاعان.

بۇل كىتاپ قولدا وتىرعاندا دەگبىرىڭنەن ايرىلىپ، ءبىر سۋىنىپ، ءبىر ىسىپ، وقيعا جەلىسىن جەتكىزۋى سونشا، وقىپ وتىرىپ الاي-تۇلەي كۇيگە ەنەسىڭ. مىنە، شىنايى تاريحتىڭ كەلبەتى قالاي بولۋى كەرەكتىگىنىڭ ۇلگىسى. ءتىپتى عاسىرلارعا سوزىلعان وتارلاۋ ساياساتىنىڭ «ەتتەن ءوتىپ، سۇيەككە جەتكەنى» سونشالىق  نەمىس باسقىنشىلىعىنا ىشتەي قولداۋ ءبىلدىرىپ، قورعانۋ جولىنداعى «ۇلى وتان سوعىسىنىڭ» قازاق مەملەكەتتىگى ءۇشىن پايداسىزدىعىن ايتادى. «وتان ءۇشىن» دەگەندە قاي وتان دەپ سۇراق قويادى. نەمىستەردىڭ تەرريتوريالىق الشاقتىعىن مەڭزەپ، تىم بولماعاندا ىشكى ساياساتتىڭ ءوز قولىڭدا بولاتىندىعىنا ۇمىتتەنىپ ارەكەت ەتكەندەرىن وقىعاندا تاريح كەلبەتىنىڭ قالاي بولماعىن ويشا ەلەستەتىپ بويىڭدى ۇرەي مەن ءۇمىت بيلەيدى.

اشارشىلىققا ۇشىراعان ءاربىر وتباسى تىم بولماعاندا جالعىز ءىزباسارىن ساقتاپ قالۋ ماقساتىندا امان الىپ قالعان ەركەك كىندىكتىنى، ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىس جالماعان ەدى. بۇلار بولاشاقتا قايتالانباۋى ءتيىس تاريح. وسىنىڭ ءبارىن كوڭىلگە جاستايىنان مىقتاپ تۇيگەن بۇركىت پەن ماحمەت باستاعان ازاماتتار نەبارى 15-17 جاستارىندا 1940-شى جىلدارى ەلىن سۇيگەن ەرلەر پارتياسىن («ەسەپ») قۇردى. ماقساتى - تاۋەلسىز ەل بولۋ، مىندەتى - جاستاردى ۇلتتىق رۋحتا تاربيەلەۋ. «ەسەپ» جەكە ءوز الدىنا تالداپ، زەرتتەۋدى تالاپ ەتەتىن ءبىر تاقىرىپ. سوندىقتان زەرتتەۋشى-عالىمداردىڭ «قۇلاعىنا التىن سىرعا».

ەستەن شىعارۋعا بولمايتىن ءبىر جايت بار، تاۋەلسىز ەل بولعىڭ كەلە مە، ازات ويلى وتانسۇيگىش ۇرپاق ءوسىر. ول ءۇشىن كۇللى اقتاڭداقتارى اشىلعان تولىققاندى تاريحىڭ بولۋ كەرەك. ياعني قايتالانباس قاتەلىكتەر مەن قايتالانۋى ءتيىس ەرلىكتەر دارىپتەلۋى قاجەت. جاسى سەكسەننىڭ سەڭگىرىنە شىققان ماحمەت اتامىزدىڭ بۇل جاساپ، جازعان دۇنيەسى وسى ۇدەدەن شىققان ۇلكەن دۇنيە، ويتكەنى وندا شىندىققا شىرمالعان تاعدىر جاتىر. بىزدەر - جاستار بۇگىنگى اشىق اسپان مەن بەيبىت ءومىر سىيلاعان اتا - بابالارىمىز الدىندا باسىمىزدى يەمىز. ەرىكتى قىران قۇس قاناتىنداي كوك بايراق تۋىمىزدى ەندى قۇلديلاتىپ، تومەندەتۋگە ەش مورالدىك قۇقىمىز جوق.

ەلىن سۇيگەن ەرلەر ارامىزدا ءجۇر، قاستەرلەيىك!

ناريمان سىزدىقان

قارشىعا مۇقىش

قاراعاندى قالاسى