«وتانداستار قورى» كەاق ارنايى شاقىرتۋىمەن الەمنىڭ تۇكپىر-تۇكپىرىندەگى تابىستى قازاقتار ەلورداعا جينالدى. وسىلايشا، ءتول مەرەكە ناۋرىزدى فرانتسيا، ۋكراينا، رەسەي جانە قىتاي ەلدەرىنەن كەلگەن قانداستارىمىز تاريحي وتاندا، ءبىر شاڭىراق استىندا اتاپ ءوتتى.

قازاق دياسپوراسى وكىلدەرىمەن «وتانداستار قورى» كەاق پرەزيدەنتى نۇرتاي ابىقاەۆ پەن دۇنيەجۇزى قازاقتارى قاۋىمداستىعى توراعاسىنىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى زاۋىتبەك تۇرىسبەكوۆ كەزدەستى. جۇزدەسۋ بارىسىندا «وتانداستار قورى» باسشىسى ەلگە كەلگەن قوناقتارعا مەرەكەلىك لەبىز-تىلەگىن ارناپ، ەلباسى تاپسىرماسىمەن قۇرىلعان «وتانداستار قورىنىڭ» ماقسات-مۇددەسىن ءتۇسىندىردى.

«الەمگە تارىداي شاشىلعان قازاق بالاسىن ءبىز ەش ۋاقىت ۇمىتقان ەمەسپىز، ۇمىتپايمىز دا. بارلىق قانداستى تاريحي وتان توڭىرەگىندە بىرلەستىرۋ، قولداۋ ءۇشىن دۇنيەجۇزى قازاقتارىنىڭ 5-ءشى قۇرىلتايىنداعى ەلباسى تاپسىرماسىمەن «وتانداستار قورى» كوممەرتسيالىق ەمەس اكتسيونەرلىك قوعامى قۇرىلدى. ەلگە ورالعان جانە شەتەلدە تۇراتىن قازاقتاردى قولداۋ ماقساتىنداعى جوبالارىمىزدى قازىر جۇيەلەپ، ازىرلەپ جاتقان جايىمىز بار. بۇگىنگى كەزدەسۋىمىزدىڭ ماقساتى دا سول – قيىرداعى قانداستارىمىزدىڭ شوقتىعىن اسىرۋ، سونداي-اق ولاردىڭ ۇلتتىق بولمىسىن ساقتاپ قالۋ جولىندا وزدەرىڭىزبەن كۇش بىرىكتىرۋ»، - دەدى نۇرتاي ابىقاەۆ.

وتانداستار كەزدەسۋىنە ايگىلى قازاق بوكسشىسى قانات يسلام قاتىستى. ول الەمنىڭ تۇكپىر-تۇكپىرىندە جۇرگەن قانداستاردى قازاقتىڭ بىرىگۋى جولىندا ايانباي ەڭبەك ەتۋگە شاقىردى. ءوز كەزەگىندە، كاسىپقوي سپورتشى بوكستى قازاق بالالارى اراسىندا دامىتۋعا باعىتتالعان جوبالاردى قولعا الىپ، جۇزەگە اسىرىپ جاتقاندىعىن بايان ەتتى.

كەزدەسۋ تاعى ءبىر سەبەپكەرى – قوبىزشى، تاراز قالاسىنىڭ تۋماسى ايگەرىم ەرسايىنوۆا فرانتسياداعى «قورقىت» قازاق مادەنيەت ورتالىعىن باسقارادى. ايتۋىنشا، ونىڭ نەگىزىن قۇربىسى ءارى اتتاسى ايگەرىم ماتاەۆا ەكەۋى ءۇش جىل بۇرىن قالاعان. تۇڭعىش قازاق مادەنيەت ورتالىعىن اشۋعا فرانتسياداعى اسىراندى قازاق بالالارى سەبەپ بولىپتى.

«تاريحي وتانعا، اتا-انالارىنا ءبىرشاما جاقىن بولعىسى كەلگەندىكتەن، اسىراپ الىنعان قازاق بالالارى ورىس مادەني ورتالىقتارىنا بارىپ جۇرگەن ەكەن. وسى نارسە ءبىزدىڭ نامىسىمىزعا ءتيدى. سول ءۇشىن ءوز قاراجاتىمىزدى قۇيىپ، تۇڭعىش قازاق مادەنيەت ورتالىعىن اشتىق. العاشقى ەكى جىلى، تار بولسا دا كىشكەنتاي عيماراتتىڭ ءبىر بولمەسىن جالعا بەرىپ، تۇرىك اعايىندار قول ۇشىن سوزدى. قازىرگى تاڭدا فرانتسياداعى قازاقستان ەلشىلىگىندەگى مادەنيەت، عىلىم جانە ءبىلىم بولىمىندەمىز. قازاق دياسپوراسى كوپ شوعىرلانعان فرانتسيا مەملەكەتىندە ءبىزدىڭ ونەرىمىز بەن انا تىلىمىزگە دەگەن قۇشتارلىق وتە زور. قازاقتىڭ ۇلتتىق اسپاپتارى مەن فورتەپيانونى،  انا ءتىلىمىز بەن قولونەردى تاعدىر تالكەگىمەن فرانتسۋز شاڭىراعىندا ءوسىپ-ءونىپ جاتقان ءوزىمنىڭ قاراكوز باۋىرلارىمنان بولەك، فرانتسۋزدارعا دا ۇيرەتىپ جاتىرمىز. قازىرگى ۋاقىتتا قازاق ادەبيەتىنە كوپ كوڭىل بولگىمىز كەلەدى. ول ءۇشىن بىزگە لاتىن الىپبيىندەگى كىتاپتار قاجەت»، - دەيدى ايگەرىم ەرسايىنوۆا.

ەلوردا تورىندە وتكەن كەزدەسۋگە ۋكراينادان كاسىپكەر-قانداسىمىز نۇرتاي كەنجەبەكوۆ قاتىستى. ول ءوز سوزىندە قانداستارىمىزدىڭ اراسىنداعى جاعدايى ناشار وتباسىلاردىڭ بالالارىن مامانداندىرۋ جوباسىن قازاقستاندىق تاراپپەن بىرىگىپ جۇزەگە اسىرىپ جاتقاندىعى تۋرالى ايتتى. مالتانىڭ جوعارعى وقۋ ورنى نەگىزىندە مامانداناتىن تۇلەكتەر جوبا اياقتالعان سوڭ قازاقستاندا جۇمىسپەن قامتىلادى ەكەن. سونداي-اق، كاسىپكەر تاريحي وتاندا «ءۇمىت» قورىنىڭ نەگىزىن قالاپ، «وتانداستار» قورىمەن سەرىكتەسۋ ارقىلى «استانا حاب» نەگىزىندە Iت-ماماندارىن وقىتۋ مەكتەبى دەپ اتالاتىن جاڭا جوبانىڭ تۇساۋىن كەسپەك نيەتى تۋرالى دا ايتىپ ءوتتى.

رەسەيدەن كەلگەن تورعىن اشەنوۆا – ومبى قالاسىنىڭ تۋماسى. رف ءىىم قاراستى ومبى اكادەمياسىندا قۇقىق جانە مەملەكەت تاريحى مەن تەورياسى كافەدراسىنىڭ اعا وقىتۋشىسى بولىپ قىزمەت ەتەتىن قانداسىمىز زاڭ عىلىمدارىنىڭ كانديداتى، سونداي-اق يدەولوگ ءارى بەلسەندى قايراتكەر ەكەن. ءوزى نەگىزىن قالاعان جەرگىلىكتى «ومبى قازاقتارى» ۇيىمىن باسقارادى. ايتۋىنشا، رەسەيلىك قانداستار ءۇشىن تۋعان ءتىل ماسەلەسى وتكىر بولىپ تۇر. وسىعان «وتانداستار قورى» مەن قاۋىمداستىقتىڭ كوپ كوڭىل ءبولۋىن سۇرادى. تورعىننىڭ باسقارۋىنداعى ۇيىم دا قازىر قازاق ءتىلىنىڭ قولدانۋ اياسىن كەڭەيتۋ، ۇلتتىق مادەنيەتتى ناسيحاتتاۋ ماقساتىندا ەڭبەكتەنىپ جاتقاندىعىن ايتتى.

ال قىتاي ەلىندەگى قانداسىمىز تالاپحان ءپاتىحانۇلى سول ءتىل ماسەلەسىن شەشۋدىڭ ۇتىمدى جولىن ويلاپ تاۋىپتى. ول كەزدەسۋ بارىسىندا بالالاردىڭ قازاق ءتىلىن وڭاي ۇيرەنۋىنە ارنالعان اۆتورلىق جوباسى «قاستەرلى قالام» وقۋ قۇرالىمەن تانىستىردى. ايتۋىنشا، ول ارقىلى بالا قازاقتىڭ ەرتەگى-اڭىزدارىن، ماقال-ماتەلدەرىن، ولەڭ-جىرلارىن، ەسەپ-قيسابىن، جاڭىلتپاشتارىن، ءتىپتى الاش ارداقتىلارىنىڭ سۋرەتى، اتى-ءجونى، ەڭبەگىنە دەيىن مەڭگەرىپ شىعادى.

كەزدەسۋ اياسىندا «وتانداستار قورى» شاقىرىلعان قوناقتارمەن ەكىجاقتى سەرىكتەستىك مەموراندۋمدارعا قول قويىپ، شەتەلدەگى قازاق دياسپورالارى مەن ەلگە ورالعان وتانداستاردى قولداۋ، قانداستاردى تاريحي وتان توڭىرەگىندە بىرلەستىرۋ باعىتىندا كۇش بىرىكتىرۋگە كەلىستى.

Abai.kz