كۇنى كەشە قازاق پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت كەمەلۇلى ماسكەۋ بارىپ قايتقانى بەلگىلى. قىزىل الاڭنىڭ تۇراقتى تۇرعىنى قازاق پرەزيدەنتىن ءوز جول-جورالعىسىمەن (پروتوكول بويىنشا) كرەملدە كۇتىپ الدى. كەزدەستى، سويلەستى. بىتپەي تۇرعان ءبىرلى-جارىم شارۋانىڭ باسىن قايىرعان بولدى. سولتۇستىكتە بولعان سول ءبىر كەزدەسۋ تۋرالى ورىس اقپاراتى دا، قازاق اقپاراتى دا از جازعان جوق. ايتپاعىمىز ول دا ەمەس.

كەشە ۆلاديمير ءپۋتيننىڭ قازاقستاندا ورىس مەكتەبىن اشاتىنى تۋرالى ايتقان سوزدەرىن ورىس اقپاراتى ءسۇيىنشى سۇراعانداي قىلىپ تاراتتى. سول تۋرالى ءسوز ەتپەكپىز، بۇگىن.

«ءبىز قازاقستان پرەزيدەنتىمەن بىرگە ەكىجاقتى مادەني-عىلىمي بايلانىستى ءارى قاراي دا نىعايتۋعا كۇش سالامىز. قازىر قازاقستاندا جاڭا ورىس مەكتەبى مەن ۋنيۆەرسيتەتىن اشۋ ماسەلەسى قارالىپ جاتىر. سونداي-اق، الماتىدا مادەني-عىلىمي ورتالىقتىڭ فيليالىن اشۋ دا جوسپارىمىزدا بار» دەپتى پۋتين.

وسى رەتتە ايتپاسقا تاعى بولمايدى، بيىل اقپاندا (27.02.2019 جىل) «Abai.kz» اقپاراتتىق پورتالى «رەسەيدەگى سوڭعى قازاق مەكتەبى جابىلدى» اتتى ماقالا جاريالادى.

وندا رەسەيدىڭ التاي ايماعىنداعى كەرەي دەيتىن قازاعى كوپ كىپ-كىشكەنە اۋىلدا بار جالعىز قازاق مەكتەبىنىڭ بيلىك پارمەنىمەن جابىلعانى ايتىلعان.

اۋەلى بۇل تۋرالى ءبىز ەستىمەي، بىلمەي قالار ما ەدىك، ايبار ازاماتوۆ دەيتىن بلوگەر جىگىت الەۋمەتتىك جەلىدە جازدى. جازعان ادام جاڭىلعان بولار دەدىك، اۋەلدە. سويتسەك شىن ەكەن. بۇل تۋرالى ءتىپتى قازاقستاننىڭ قازىرگى ءبىلىم ءمينيسترى كۇلاش اپاي ءشامشيدينوۆا دا پىكىر ءبىلدىردى.

«رەسەي تاراپىنان وسى قازاق مەكتەبىن ادەيى جاۋىپ قويۋ تۋرالى ماسەلە كوتەرىلگەن جوق. جالپى بالالاردىڭ، اتا-انالاردىڭ سۇرانىسىنا قاراي اشىلادى مەكتەپتەر. اتا-انالار مەكتەپتىڭ وقۋ ءتىلىن انىقتايدى» دەپ قىسقا قايىردى.

كۇلاش اپاي، التايداعى اعايىننىڭ جالعىز قازاق مەكتەبى جابىلمايتىنىن، تەك قازاق مەكتەبى دەپ اتالمايتىنىن ايتتى. سويتسە، بۇل دۋما دەپۋتاتتارىنىڭ، ورىس بيلىگىنىڭ جاساعان ءبىلىم رەفورماسىنا ساي جالپى ستاندارتيزاتسيالاۋ ساياساتىنىڭ ناتيجەسىندە بولعان وزگەرىس ەكەن.

ايتىپ-ايتپاي نە كەرەك، اقىرى الگى مەكتەپ جابىلدى. بۇل ورىس جەرىندەگى جالعىز قازاق مەكتەبى ەدى. قازاق ءتىلدى مەكتەپ بولاتىن. ەندى رەسەيدە بىردە-ءبىر قازاق مەكتەبى، بىردە-ءبىر قازاق بالاباقشاسى جوق.

سالىستىرۋ ءۇشىن جازايىق، مىسالى ءبىزدىڭ ەلدە قازىرگى ۋاقتا 3,5 ميلليونعا جۋىق ورىس بار. سول 3,5 ميلليون ورىس ءۇشىن 1500 ورىس مەكتەبى جۇمىس ىستەپ تۇر. جاڭاعى 3,5 ميلليونىڭىزدىڭ بارلىعى وقۋشى ەمەس قوي. دەسە دە، جان باسىنا شاعىپ تاعى ەسەپتەيىك، ال. سوندا ءاربىر 2400 سلاۆيان ادامىنا ءبىر مەكتەپتەن تيەسىلى ەكەن.

قازىر رەسەيدە شامامەن 1 ميلليونعا جۋىق قازاق تۇرادى. ءدال وسى ماتەماتيكالىق تەڭدىكپەن ەسەپتەيتىن بولساق، رەسەيدە ەڭ كەمى 400 قازاق مەكتەبى بولۋى كەرەك. ال ول جاقتا قازىر مەكتەپ تۇگىلى بالاباقشا جوق. قازاعى كوپ كەرەي دەيتىن اۋىلداعى جابىلىپ قالعان قازاق مەكتەبىندە قازاق ءتىلى ەندى تەك فاكۋلتاتيۆ رەتىندە وقىتىلادى.

رەسەي دە ءبىز سەكىلدى كوپ ۇلتتى مەملەكەت. ونىسىن ءوز كونستيتۋتسيالارىنا ايشىقتاپ جازىپ قويعان، تاعى. وندا قازىر قازاقتان بولەك، تاتار، باشقۇرت، اۆار، بۋريات، ياكۋت، بالقار، نوعاي، التاي قاتارلى 190 ۇلت تۇرىپ جاتىر. ءبىز وداقتاسىمىز بولىپ وتىرعان ورىس وسىلاي ىستەدى دەپ وكپەلەدىك. شىنداپ كەلگەندە، بۇل ونداعى بارلىق ۇلتتى جاپپاي ورىستاندىرۋ ساياساتى ءجۇرىپ جاتقانىنىڭ ايعاعى. پۋتين، جيرينوۆسكي، ميرونوۆتار باستاعان ايدىك پروپوگانديستەر ناسيحاتتاپ جۇرگەن «ورىس الەمىنىن» قۇرۋ دەگەن وسى، مىنە.

ءجا، تاقىرىپقا ورالايىق. قازاق پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت توقاەۆ ماسكەۋ باردى. انىعىندا بارعىسى كەلگەندىكتەن باردى دەۋگە تاعى كەلمەيدى. ونى ورىس جۋرناليستەرىنە سۇحبات بەرگەن پرەزيدەنت توقاەۆتىڭ ءوزى دە ەمەۋرىنمەن بىلدىرگەن ەكەن. «شاقىرعان سوڭ كەلدىم» دەگەن اۋاندا ءسوز سويلەپتى. شىندىعىندا سولاي عوي. پرەزيدەنت توقاەۆ اعايىن-جۇرتتىڭ الدىندا انت قابىلداپ، پرەزيدەنتتىك قىزمەتىنە كىرىسە سالعان ساتتەن باستاپ ماتۆيەنكوسى - ءبىر، پەسكوۆى - ەكى، ۋشاكوۆى - ءۇش ايتىپ جاتىپ توقاەۆتى ماسكەۋگە شاقىردى.

ءتىپتى بولماعان سوڭ، پۋتين ءبىر جەدەلحات جولدادى، ءوزى قوڭىراۋ شالىپ، تەلەفونمەن تاعى سويلەستى. اراعا ەكس-پرەزيدەنت نازارباەۆتى ارالاستىردى. نە كەرەك، ءسويتىپ كەزدەسەتىن بولىپ كەلىسكەن ەدى. كەشە كەزدەستى. سول كەزدەسۋدە پۋتين جوعارىداعى اڭگىمەنى ايتتى. ءوز جەرىندەگى جالعىز قازاق مەكتەبىن جاپقان ۆلاديمير پۋتين قازاقستاندا ورىس مەكتەبىن، ول از دەسەڭىز ورىس ۋنيۆەرسيتەتىن اشۋ تۋرالى ايتتى.

ءتۇيىن

قوش! قازاقى تىلمەن ايتساق، رەسەي قازاق پرەزيدەنتىن جالىنعانداي ەتىپ شاقىرىپ الدى. وسى ارقىلى الەمگە "قازاقستان سىرتقى ساياساتىندا ءالى دە رەسەيگە باسىمدىق بەرىپ وتىر" دەگەندى اڭعارتپاق بولدى. سولاي ءۇش رەت شاقىرىپ ارەڭ اكەلگەن توقاەۆقا "ورىس مەكتەبى مەن ۋنيۆەرسيتەتىن اش" دەپ تاعى بۋىنسىز جەردەن پىشاق ۇردى. ءبىزدىڭ بيلىككە "بەرەگەن قولىم الاعاننىڭ" كەبىن كيەر ءسات تۋدى. ەندەشە توقاەۆ تا پۋتيننەن رەسەيدە 400 قازاق مەكتەبىن اشۋدى تالاپ ەتۋى كەرەك. ەگەر ول تالاپ ورىندالماسا، جاڭا ورىس مەكتەبى مەن ۋنيۆەرسيتەتىن اشۋ ەمەس، قازاقستاندا بار 1500 مەكتەپتى جاپپاي جابۋ جۇمىسى قارقىن الۋعا ءتيىس...

نۇرگەلدى ابدىعانيۇلى

Abai.kz