بۇگىن ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق وداقتى قۇرۋ تۋرالى كەلىسىمگە قول قويىلعانىنا تۇپ-تۋرا 5 جىل. ول وداققا 5 مەملەكەت مۇشە. مۇشەلىككە كىرگىسى كەلەتىن جانە ءبىر-ەكى مەملەكەت بار. وداقتىڭ بەس جىلدىعىنا وراي استانادا (نۇر-سۇلتاندا) سامميت وتكىزۋدى جوسپارلاعان.

كەشەلى-بەرى سول ءسامميتتىڭ قۇرمەتتى قوناقتارى اعىلىپ كەلىپ جاتىر. ولاردىڭ كەيبىرى پرەزيدەنت توقاەۆتىڭ، كەيبىرى ەكس-پرەزيدەنت نازارباەۆتىڭ، ال كەيبىرەۋلەرى ەكەۋىنىڭ دە قابىلداۋىندا بولدى. كىمدى كىم قابىلدادى، كىمگە قانداي قۇرمەت كورسەتىلدى، تارقاتىپ جازايىق. ويدان الىپ، قىردان تاپقانىمىز ەمەس، اقوردانىڭ رەسمي سايتى تاراتقان اقپاراتتارعا شولۋ جاسايمىز...

قىرعىزستاننىڭ، بەلارۋستىڭ، رەسەيدىڭ، تاجىكستاننىڭ، مولدوۆانىڭ پرەزيدەنتتەرى، ارمەنيانىڭ پرەمەرى مەن ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق كوميسسيانىڭ توراعاسى استاناداعى سامميتكە سالىپ ۇشىپ كەلدى. كىمدى كىم قابىلدادى؟

نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ قابىلداۋىندا:

ۆلاديمير پۋتين،

الەكساندر لۋكاشەنكو،

سوورونباي جەەنبەكوۆ،

ەمومالي راحمون،

نيكول پاشينيان،

تيگران ساركيسيان بولدى.

ال قازاقستاننىڭ قازىرگى پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت توقاەۆتىڭ قابىلداۋىندا:

الەكساندر لۋكاشەنكو،

سوورونباي جەەنبەكوۆ،

نيكول پاشينيان،

يگور دودون بولدى.

اقوردا سايتىنىڭ اقپاراتتارىن قاراپ وتىرساق، لۋكاشەنكو، جەەنبەكوۆ پەن پاشينيان ەسكى پرەزيدەنتتىڭ دە، قازىرگى پرەزيدەنتتىڭ دە قابىلداۋىندا بولىپتى. ال رەسەي پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازارباەۆپەن عانا كەزدەسكەن كورىنەدى. وسىدان زاڭدى سۇراق تۋادى. پۋتين نەگە اۋەلى توقاەۆپەن كەزدەسپەدى؟ جوق، توقاەۆ پەن پۋتين سامميت وتىرىسىندا ءسوزسىز جۇزبە-ءجۇز كەزدەستى عوي. ايتىپ وتىرعانىمىز، پۋتين توقاەۆتىڭ ەمەس، نازارباەۆتىڭ جەكە قابىلداۋىندا بولدى. بۇل دا ءوز كەزەگىندە ترانزيت ۋاعىنداعى ساياسي ويىنداردان حابار بەرسە كەرەك.

راس، نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ «تۇڭعىش پرەزيدەنت - ەلباسى» دەگەن ستاتۋسى بار. بۇل بىزدە، ياعني قازاقستاندا كونستيتۋتسيالىق شەڭبەردە مويىندالعان ستاتۋس. بالكىم مۇنى 30 جىل ەل باسقارعان پرەزيدەنتكە كورسەتكەن قۇرمەت دەپ ۇعۋ كەرەك شىعار. ال شىنداپ كەلگەندە بۇل سىيلاستىقتىڭ ءوز ىشىمىزدەگى سالتىمىز عانا. حالىقارالىق ساياساتتا بۇل ستاتۋس ەشبىر ماڭىزدى رولگە يە ەمەس. قازاقستان – يمپەراتور، پاتشا نەمەسە پاتشايىم ستاتۋسى مويىندالاتىنداي مونارحيالىق مەملەكەت ەمەس. قازاقستان – پرەمەر نەمەسە پارلامەنت ليدەرلەرىنىڭ ىقپالى باسىم بولاتىنداي پارلامەنتتىك مەملەكەت ساناتىنا دا جاتپايدى.

قازاقستان – پرەزيدەنتتىك مەملەكەت. ءيا، پرەزيدەنتتىك-پارلامەنتتىك باسقارۋ جۇيەسىنە كوشۋ تۋرالى ايتىلدى. ول ءۇشىن ءبىرشاما جۇمىستار دا جاسالدى. دەگەنمەن – قازاقستانداعى ءبىرىنشى تۇلعا – پرەزيدەنت دەپ سانالادى. ول تۋرالى وتكەندە عانا نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ ءوزى دە ايتقان. «بىزدە ءبىر عانا پرەزيدەنت بار. بارلىعىمىز سوعان جۇمىس جاسايمىز» دەگەن. جالپى پرەزيدەنتتىك باسقارۋ جۇيەسىندەگى مەملەكەتتەردىڭ بارلىعىندا سولاي.

سوندىقتان اناۋ لۋكاشەنكو، جەەنبەكوۆ، پاشينيان مەن دودون اۋەلى پرەزيدەنت توقاەۆتىڭ قابىلداۋىندا بولدى. ونان كەيىن عانا «ەسكى دوسىنا» قوناققا باردى. رەسەي پرەزيدەنتى ۆلاديمير ءپۋتيننىڭ توقاەۆتىڭ ەمەس، نازارباەۆتىڭ قابىلداۋىنا بارۋى – جورالعىدان جاڭىلعانى ما، الدە...

قويشى، ايتەۋىر ىرعالىپ-جىرعالىپ كەلگەن قوناقتاردى توقاەۆ پەن نازارباەۆ ەكەۋلەپ ءجۇرىپ كۇتىپ الدى. جەكە-جەكە قابىلدادى. كەلگەن قوناقتاردىڭ بارلىعى دەرلىك ەاوە-نىڭ قۇرۋ تۋرالى يدەياسى ءۇشىن نۇرسۇلتان نازارباەۆقا اعىل-تەگىل تىلەكتەرىن ايتىپ جاتتى. قاراڭىز:

ۆلاديمير پۋتين، ورىس پرەزيدەنتى:

- سىزگە ماراپاتىڭىز ءۇشىن جانە ينتەگراتسيا ىسىندە، ەكى جاقتى قارىم-قاتىناستاردا، رەسەي مەن قازاقستاننىڭ ءوزارا ستراتەگيالىق ءىس-قيمىلىن دامىتۋدا اتقارىلعان جۇمىستار ءۇشىن العىس ايتقىم كەلەدى. بۇل رەتتە ءسىزدىڭ زور ەڭبەگىڭىز بار.

سوورونباي جەەنبەكوۆ، قىرعىز پرەزيدەنتى.

- ءسىز تۇركى الەمىنىڭ كوشباسشىسى سانالاسىز. ءسىز ورتالىق ازيا ەلدەرىنىڭ دوستىعىن نىعايتۋ ىسىنە زور ۇلەس قوستىڭىز.

الەكساندر لۋكاشەنكو، بەلارۋس پرەزيدەنتى:

- بەلارۋس حالقىنا قۇرمەت كورسەتكەنىڭىز ءۇشىن راحمەت. بۇل ماعان عانا كورسەتىلگەن قۇرمەت ەمەس. بۇل – مەنىڭ حالقىما دەگەن ىستىق ىقىلاسىڭىز بەن قۇرمەتىڭىز. قازاقستاننىڭ پرەزيدەنتى – لايىقتى ازامات. ءسىز دانا شەشىم قابىلدادىڭىز. قازاقستاندىقتار باسقا حالىقتار سياقتى تۇراقتىلىقتى باعالايتىنىنا سەنىمدىمىن. ەڭ باستىسى – ەڭبەك. ەڭبەك ەتسەڭ، ناتيجە دە بولادى.

ەمومالي راحمون، تاجىك پرەزيدەنتى:

- مەن قازاقستاننىڭ كوز الدىمىزدا قالاي وزگەرگەنىن كوردىم. ەلوردادا وتكەن العاشقى كەزدەسۋلەر مەنىڭ ەسىمدە جانە ونىڭ قانشالىقتى وزگەرگەنىن كورىپ وتىرمىن. وڭ وزگەرىستەر قالادا عانا ەمەس، بۇكىل ەلىڭىزدە ءجۇرىپ جاتىر. بۇل – ءسىزدىڭ تابىستى جۇمىسىڭىزدىڭ، دانا جانە كورەگەن ساياساتىڭىزدىڭ ناتيجەسى.

نازارباەۆقا تاعى ءبىر اتاق بەردى

بۇل سوزدەردىڭ بارلىعى كەشە ايتىلدى. ال بۇگىن بارلىعى اقىلداسا كەلە نۇرسۇلتان نازارباەۆقا اتاق بەردى. ول – «ەاەو-نىڭ قۇرمەتتى توراعاسى» دەيتىن اتاق. 25 جىل بۇرىن ماسكەۋدەگى مگۋ-دا لەكتسيا وقىپ، وسى وداقتى قۇرۋ تۋرالى يدەيا ايتقانى بار ەدى عوي. مىنە، سودان 20 جىل وتكەندە ويدا جۇرگەن وداق قۇرىلعان. وداقتى نازارباەۆ، پۋتين مەن لۋكاشەنكو ۇشتىگى قۇرعان. كەيىن وعان قىرعىزستان مەن ارمەنيا قوسىلدى. بۇگىن سول وداقتىڭ 5 جىلدىعى دەدىك جوعارىدا. سول ءۇشىن استاناعا ارنايى كەلگەن قوناقتاردىڭ ەكى-ۇشەۋى كەۋدەلەرىنە وردەن تاقتى.

27 مامىر كۇنى پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقاەۆ ەۋرازيالىق ينتەگراتسيانىڭ 25 جىلدىعى مەن وداقتىڭ 5 جىلدىعىنا وراي بىرقاتار شەتەلدىك ارىپتەستەرىن ناگراتتايتىن بولعان. اناۋ-مىناۋ ەمەس – «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى – ەلباسى نۇرسۇلتان نازارباەۆ» دەيتىن وردەن بەرۋ تۋرالى قاۋلى شىعارعان. سول وردەندەردى سوورونباي جەەنبەكوۆكە، ۆلاديمير پۋتين مەن الەكساندر لۋكاشەنكوعا نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ ءوزى تاپسىرىپتى.

(رەسەي پرەزيدەنتى ۆلاديمير ءپۋتيننىڭ نازارباەۆتىڭ قولىنان وردەن تاققان ءساتى)

(بەلارۋس پرەزيدەنتى الەكساندر لۋكاشەنكونىڭ نازارباەۆتىڭ قولىنان وردەن تاققان ءساتى)

(قىرعىزستان پرەزيدەنتى سوورونباي جەەنبەكوۆتىڭ نازارباەۆتىڭ قولىنان وردەن تاققان ءساتى)

ءتۇيىن

اۋەلدە ەكونوميكالىق وداق بولىپ قۇرىلعان بۇل بەستىكتىڭ جۇمىسى بۇگىندە ساياسي سيپات الدى. ول تۋرالى بۇرىن دا جازدىق. وداقتا تەڭ باسەكەلەستىك جوق. رەسەي مونوپولياسىنا قۇرىلعان وداق. قازاقستاننىڭ جۇك كولىكتەرىنىڭ اپتالاپ، ءتىپتى ايلاپ ورىس كەدەنىندە  تۇرىپ قالاتىنى تۋرالى دا، وداقتان شىعامىن دەگەن اق ورىسقا سارى ورىستىڭ اشىق قوقان-لوقى جاساعانى تۋرالى دا وسىعان دەيىن تالاي رەت جازدىق. باسقاسىن ايتپاعاندا، كرەمل يدەولوگتارى ەكى-ءۇش جىلدان بەرى ورتاق اقشا شىعارۋ تۋرالى تىقاقتاي باستادى. مەملەكەت تاۋەلسىزدىگىنىڭ نەگىزگى اتريبۋتتارىنىڭ ءبىرى سانالاتىن ءتول اقشادان باس تارتۋ – تاۋەلسىزدىكتى تارك ەتۋمەن پارا-پار ەمەس پە؟! جوعارىدا ايتقان وداقتىڭ ساياسي سيپات الۋىنىڭ ايقىن دالەلى وسى ەمەس پە؟!

ءبىز بۇل ينتەگراتسيانى ساۋدا-ساتتىقتاعى ورتاق مۇمكىندىك دەپ ايتىپ، قانشا جەردەن كوڭىل الدارقاتقانىمىزبەن، وداق ورتاق ەمەس، ورىستىكى. ونى قىرعىزدا وتكەن سامميتتە سول وداققا مۇشە ەلدەردىڭ باسشىلارى دا ايتتى. ءجا، وسىمەن تامامدايىق، بۇگىنگە...

نۇرگەلدى ابدىعانيۇلى

Abai.kz