24 ماۋسىم كۇنى ارىس قالاسىنداعى اسكەري قويمادا ورىن العان جارىلىس تۇتاس قازاقستاندى تابانىنان تىك تۇرعىزدى دەۋگە بولادى. قىرىق مىڭنان اسا قالا تۇرعىنى باسپانالارىن تاستاپ، باسقا وڭىرلەردى ۋاقىتشا پانالادى. قالانى جارىلعىش زاتتاردان تازالاۋ جۇمىستارى بىرنەشە كۇنگە جالعاسىپ، تۇركىستان وبلىسىندا توتەنشە جاعداي جاريالاندى.

ارىستاعى جارىلىستىڭ زاردابى از بولعان جوق. ايدىڭ-كۇننىڭ امانىندا اتپالداي ءۇش ازامات قايتىس بولدى. وسىدان كەيىن جاۋاپتى ورگاندار جاپپاي تەكسەرىس جۇرگىزىپ، جارىلىستىڭ سەبەبىن انىقتار، كىنالىلەردى تاۋىپ جازالار دەپ سەنگەن ەدىك. الايدا، حالىقتىڭ بۇل تىلەگى دە ورىندالمايتىن سەكىلدى. ءبىزدىڭ بيلىك بۇل وقيعانى "تابيعي اپات" رەتىندە قاراستىرىپ جاتقان كورىنەدى.

بۇل تۋرالى كەشە قورعانىس ءمينيسترى نۇرلان ەرمەكباەۆ ايتتى. بىردە ءدىن ىستەرى مينيسترلىگىن، بىردە قورعانىس مينيترلىگىن باسقارا بەرەتىن "بەساسپاپ" مينيستر جۋرناليستەرگە بەرگەن سۇحباتىندا اسكەري قويماداعى ەسكى-قۇسقى قارۋ-جاراق پەن وق-ءدارىنىڭ جارىلعانىن "تابيعي اپات" دەپ باعالاپتى.

"بۇل ءبىزدىڭ كىنامىز دەۋگە بولمايدى. بۇل تابيعي اپات. ءاربىر ارسەنالدىڭ قاۋىپى بار. ازىرگە حالىقتان كەشىرىم سۇراۋدىڭ ەش سەبەبىن كورىپ تۇرعان جوقپىن", - دەيدى ەرمەكباەۆ.

وقيعا ورنىنا ەل پرەزيدەنتىنىڭ ءوزى بارىپ، حالىقپەن كەزدەسكەندە بيلىك باسىنداعىلار بۇل ىستەگى ءوز قاتەلىگىن تانىپ، جاۋاپكەرشىلىكتەرىن موينىنا العان ەكەن دەپ ويلاعامىز. بىراق ءبىزدىڭ بيلىك قاشانعى ادەتىنشە "اتتان تۇسسە دە، ۇزەڭگىدەن تۇسكىسى كەلمەي" وتىر. جارىلىستان زارداپ شەككەن تۇرعىندارعا كومەك كورسەتكەنىمەن، جارىلىستىڭ سەبەبىن انىقتاپ، كىنالىلەردى جازالاپ، بۇنداي كەلەڭسىزدىكتى ەندى بولدىرماۋدى ويلاپ وتىرعان جوق.

ءبىز مينيستر ەرمەكباەۆتىڭ تۇسىنىگىندەگى "تابيعي اپات" پەن شىن مانىندەگى تابيعي اپاتتىڭ ارا-جىگىن اجىراتۋ ءۇشىن بەلگىلى ەكولوگ ازاماتحان ءامىرتايدىڭ پىكىرىن سۇرادىق.

ازاماتحان ءامىرتاي، "بايتاق بولاشاق" ەكواليانسىنىڭ توراعاسى:

- تابيعي اپاتتار قاتارىنا سۋ تاسقىنى، جەر سىلكىنىسى، تەڭىزدىڭ تولقۋى سەكىلدى تابيعاتتىڭ توسىن مىنەزى قالىپتاستىرعان وقيعالاردى جاتقىزامىز. قازىرگى تاڭدا بۇل تابيعي اپاتتاردىڭ ءوزىن ءتۇرلى تەحنيكالادىڭ كومەگىمەن الدىن-الا بولجاپ، زاردابىن بارىنشا ازايتۋعا مۇمكىندىك بار. 

ال ارىستاعى جاعداي مۇلدە تابيعي اپات ەمەس. بۇل ادامي فاكتوردىڭ سەبەبىنەن ورىن العان وقيعا. بۇعان قىزمەتىنە سالعىرت قاراعان مەملەكەتتىك ورگاندار جاۋاپتى. سەبەبى، ارىستاعى بۇل اسكەري قويمانىڭ قاۋىپتى ەكەنى كوپتەن بەرى ايتىلىپ ءجۇردى. سوناۋ 2009 جىلى دەپۋتات ەرجان يساقۇلوۆ ارىستا اۋعانىستاننان قالعان كونە وق-دارىلەر جاتقانىن ايتىپ، دەر كەزىندە تازالاماسا الداعى ۋاقىتتا ۇلكەن جارىلىستار بولۋى مۇمكىن ەكەنىن ەسكەرتكەن.

تەك يساقۇلوۆ عانا ەمەس باسقا دا ادامدار بۇل ماسەلەنى ءجيى كوتەردى. الايدا بۇعان ەشكىم قۇلاق تۇرگەن جوق. بيلىك باسىنداعىلار بۇعان بەي-جاي قارادى. شەندىلەردىڭ جاۋاپكەرسىزدىگىنەن وسى جارىلىس ورىن الىپ وتىرعانى انىق.

مۇمكىن ەرمەكباەۆ قورعانىس مينيسترلىگىنە كەلگەنىنە كوپ بولماعاندىقتان بۇل جايلى بىلمەيتىن شىعار. بىراق ول مينيسترلىكتە ۇزاق ۋاقىتتان بەرى جۇمىس ىستەپ كەلە جاتقان باسشىلار، گەنەرالدار بار. ولاردىڭ بىلمەۋى مۇمكىن ەمەس. قاۋىپسىزدىك كەڭەسىنىڭ دە بۇل اقپاراتتان تولىق حابارى بار. دەمەك، بىلە تۇرا اپاتتىڭ الدىن الماعانى ءۇشىن شەندىلەر جاۋاپتى بولۋى كەرەك. ادام شىعىنىنا، ەكونوميكالىق شىعىنعا وسى ىسكە قاتىستى لاۋازىمدى تۇلعالار جاۋاپ بەرۋى كەرەك. بۇل ءىستى اياقسىز قالدىرۋعا بولمايدى.

ەرجان يساقۇلوۆ، ءماجىلىس دەپۋتاتى (2009 جىلعى دەپۋتاتتىق ساۋال):

- اۋعانستاننان كەڭەس وداعىنىڭ اسكەرىن شىعارعان كەزدە ميلليونداعان وق-دارىلەردىڭ بارلىعىن وسى ارىس قالاسىنا اكەلىپ ساقتاعان. سول سەبەپتى ونداعى وق-دارىلەر ابدەن ەسكىرگەندىكتەن، تاعى ءبىر كەزەكتى جارىلىستىڭ بولۋى دا عاجاپ ەمەس. ءتىپتى بۇدان دا سوراقى جارىلىستار بولۋى ابدەن مۇمكىن

ءبىزدىڭ ۇسىنىسىمىز، وسى ىسكە قاتىستى مەملەكەتتىك ورگاننىڭ قىزمەتكەرلەرى پارلامەنت ماجىلىسىنە كەلىپ جاۋاپ بەرسىن. ول جەردەگى وق-دارىلەر قالاي ساقتالادى جانە ولاردى جويۋ ءۇشىن قانداي ءىس-شارالار جۇرگىزىلىپ جاتىر؟ وسى تۇرعىدا ەسەپ بەرۋلەرىن سۇرايمىز.

ەرجان يساقۇلوۆ بۇل دەپۋتاتتىق ساۋالىن 2009 جىلى 21 ناۋرىز كۇنى كەشكى ساعات 9-دار شاماسىندا ارىستاعى اسكەري قويمادا ورىن العان جارىلىستان كەيىن جولداعان ەدى. ول جارىلىستان ءۇش ادام قازا تاۋىپ، 14-ءى جارالانعان بولاتىن.

قۋانىش قاپپاس

Abai.kz