عىلىم مەن تەحنيكانىڭ دامۋىمەن بايلانىستى قالىپتاساتىن عىلىم ءتىلى تەرميندەر نەگىزىندە داميدى. تەرمين تۇزۋدە ۇلتتىق تانىم مەن مادەنيەت ۇعىمدارىن باسشىلىققا العان جاعدايدا قازاق ءتىلىن عىلىم تىلىنە اينالدىرۋعا بولادى. بۇل ۇلكەن ءىستى اتقارۋدا تەرمينجاسامنىڭ نەگىزگى قاعيداتتارىنا توقتالماۋ مۇمكىن ەمەس. اتى ايتىپ تۇرعانداي، قازاق تەرمينولوگياسى قازاقتىڭ تىلدىك بىرلىكتەرىمەن تۇزىلگەنى قاشاندا ابزال. عالىم ش.قۇرمانبايۇلىنىڭ «قازاق ءتىلىنىڭ تەرمينولوگيالىق قورىنىڭ قالىپتاسۋىنا نەگىز بولعان باستى كوز ۇلت ءتىلىنىڭ ءوز بايلىعى ەكەندىگى ءسوزسىز. ونىڭ باستاۋلارىن ارىدەن، تۇركى تىلدەرىنەن، ءتول ءتىلىمىزدىڭ تارماقتالىپ دەربەس دامۋ تاريحىمەن قاراعان ءجون» دەگەن پىكىرى ويىمىزعا دالەل بولماق. قازاق تەرمينولوگياسىن ۇلتتىق تانىم نەگىزىندە قالىپتاستىرۋ قاعيداتىن العا قويعان ا.بايتۇرسىنۇلىنىڭ قازاق ءتىل ءبىلىمى مەن ادەبيەتتانۋ سالالارىنا قاتىستى تەرميندەرى بۇگىندە ماڭىزدىلىعىن جويا قويمادى. جويمايدى دا. سەبەبى ول تەرميندەر، ەڭ الدىمەن، قازاق حالقىنىڭ بولمىس-بىتىمىنە، مادەنيەتىنە، ۇلتتىق تانىمىنا ساي قۇرىلعان بولسا، ەكىنشىدەن، ۇلتتىق ءتىلىمىزدىڭ عىلىم ارەناسىنداعى ورنىن تانىتۋدا جىلدار بويى قىزمەت ەتكەن تەرميندەر بولىپ سانالادى. ا.بايتۇرسىنۇلىنىڭ تەرمين تۇزۋدەگى قاعيداتتارىنىڭ ءبىرى – تەرمين قالىپتاستىرۋدا ەڭ الدىمەن قازاق سوزدەرىن الۋ. قاراپايىم تىلمەن ايتقاندا، «قازاق تەرمينولوگياسى» قازاق ءتىلىنىڭ تىلدىك بىرلىكتەرى ارقىلى جاسالۋى ءتيىس، عىلىم تىلىندەگى ءاربىر تەرمين دەمەسەك تە، باسىم كوپشىلىگىنىڭ اتى دا، ونىڭ زاتى دا قازاقى سيپاتقا يە بولۋى كەرەك. ەندىگى كەزەكتە عالىمنىڭ قازاق ءتىل ءبىلىمىنىڭ عىلىمي دارەجەسىن تانىتقان تەرميندەرىنە نازار اۋدارساق. ا.بايتۇرسىنۇلىنىڭ «ءتىل-قۇرال» ەڭبەگىنەن بۋىن، دىبىس، نۇكتە، داۋىستى دىبىستار، زات ەسىم، سىن ەسىم، سان ەسىم، ەسىمدىك، ەتىستىك، ۇستەۋ، قوسىمشا، جالعاۋ، جۇرناق، ت.س.س. تەرميندەر قاتارىن كورۋگە بولادى. عالىم تۇزگەن ءاربىر تەرمين قازاقتىڭ ۇلتتىق تانىمىن كورۋگە بولادى. قازاقى تاربيەمەن بوي تۇزەگەن، قازاق شىعارمالارىمەن رۋحاني ازىقتالعان ءاربىر قازاق بۇل تەرميندەردى بىردەن قابىلدايدى ءارى تاجىريبەدە قولدانادى. دەسەك تە، عالىم قولدانعان كەيبىر شاعىس ەتىس، دۇركىندى ەتىس، وسىڭكى ەتىس، بيلىك راي، ەرەۋىل راي، رەنىش راي، سەنىمدى راي، سەنىمسىز راي، مۇڭ راي، كونىس راي، قايراۋ راي، ازالى راي، تەرىس راي سىندى تەرميندەر بۇگىنگى قۇرىلىمدىق گرامماتيكادا قولدانىلمايدى. عالىمنىڭ بۇل تەرميندەرى قولدانىسقا يە بولماعانىمەن، وقىرمانعا تۇسىنىكتى، قابىلداۋعا جەڭىل. كوگنيتيۆتى لينگۆيستيكا سالاسىن زەرتتەۋشى عالىم ە.ورازاليەۆا ا.بايتۇرسىنۇلىنىڭ زەرتتەۋلەرىندەگى  تىلدىك بىرلىكتەردى تانىمدىق ايادا قاراستىرا وتىرىپ، مىناداي پىكىر ايتقان: «ءسوز باسىن «اڭداتۋ» دەپ باستاپ، «...انىق كورىپ، سەزىپ، ءبىلىپ تۇرعان اينالامىزداعى زاتتاردىڭ بارىنە» زەر سالعان عالىم ءتىل مەن تانىمنىڭ تىعىز بايلانىسقان اراقاتىناسىن ءوز تۇجىرىمداماسىنىڭ وزەگىنە اينالدىردى. بۇل رەتتە ءتىلشى «ادام ساناسىنىڭ» ءۇش نەگىزىن بارلىق تىلتانىمدىق فاكتىلەرگە ارقاۋ ەتتى، ءسويتىپ، ءتىلدىڭ مىندەتىن دە وسى ءۇش ارنادان ءوربىتتى. ولار – اقىل، قيال، كوڭىل. «اقىل ءىسى – اڭداۋ، ياعني نارسەلەردىڭ جايىن ۇعۋ، تانۋ، اقىلعا سالىپ رايلاۋ، قيال ءىسى – مەڭزەۋ، ياعني ويداعى نارسەلەردى بەلگىلى نارسەلەردىڭ تۇرپاتىنا، بەرنەسىنە ۇقساتۋ، بەرنەلەۋ، سۋرەتتەپ ويلاۋ، كوڭىل ءىسى – ءتۇيۋ، تالعاۋ» دەي وتىرىپ، عالىم بۇگىنگى تانىمدىق لينگۆيستيكانىڭ ماقسات-مىندەتىن، نەگىزگى ۇعىمدارىن وزەكتەدى» [1,29]. ءسوز ساپتاۋدا ۇستانعان وسىنداي قاعيداتتار نەگىزىندە جاسالعان تەرميندەر قازاق ءتىل ءبىلىمى، ادەبيەتتانۋ سالالارىن عىلىمي تۇرعىدا قالىپتاستىردى ءارى وسى سالالاردى بۇگىنگى تۇعىرىنا جەتكىزدى. قانداي دا ءبىر تەرمين تۇزۋدە ۇلتتىق بولمىسىمىزدى، دۇنيەتانىمىمىزدى نەگىزگە الا وتىرىپ، ۇلت تاقىرىبى اياسىنان الىستاماعان جاعدايدا جاسالعان تەرمين حالىق ءۇشىن، تۇتىنۋشى ءۇشىن قاشاندا ومىرشەڭ كەلەدى. قاي ەلدىڭ تەرمينى بولماسىن، ول سول ەلدىڭ تىلدىك ەرەكشەلىكتەرىنەن، مادەنيەتىنەن، دىلىنەن، تانىمىنان حابار بەرۋى ءتيىس. سەبەبى تەرمين عىلىم ءتىلىنىڭ ءبىر بولشەگى عانا ەمەس، ول – ۇلتتى تانىتۋشى قۇرالداردىڭ ءبىرى. وسى قاعيدات نەگىزىندە جازىلعان س.قوجانۇلىنىڭ «ەسەپتانۋ قۇرالى»، ج.كۇدەريننىڭ «وسىمدىكتانۋ»، ە.ومارۇلىنىڭ «پىشىندەمە»، ج.ايماۋىتۇلىنىڭ «پسيحولوگيا»، م.جۇماباەۆتىڭ «پەداگوگيكا»، ن.قاراتىشقانوۆتىڭ «ءپان سوزدەرى» جانە «اتاۋلار سوزدىگى» ەڭبەكتەرى قازىرگى سالالىق تەرمينولوگيانىڭ قاينار كوزى بولىپ سانالادى. بۇل اۆتورلاردىڭ جاقشا، ولشەۋىش، ايىرىم، ءبولىم، ساباقشا، تۇقىمشا، انالىق، اتالىق، تىكشە، ۇقساستىق، ءادىس، ادىستەمە، كەڭەس، جانارتاۋ سىندى كوپتەگەن تەرميندەرى ءالى كۇنگە دەيىن عىلىمي ەڭبەكتەردە دە، كۇندەلىكتى تۇرمىس-تىرشىلىكتە دە قولدانىلىپ كەلەدى. ولاردىڭ قاي-قايسى دا قاراپايىم حالىق ءۇشىن وتە تۇسىنىكتى. بۇگىنگى تەرمينولوگيالىق قورداعى كوپتەگەن بىرلىكتەر قابىلداۋعا اۋىر بولىپ كەلەدى. ونىڭ سەبەبى تەرميندەر كىرمە سوزدەرمەن اتالۋىندا. ال ۇلتتىق ءتىلدىڭ بىرلىكتەرى ارقىلى جاسالعان تەرميندەر قابىلداۋعا جەڭىل بولىپ كەلەدى ءارى قازاقتىڭ عىلىم ءتىلىن دامىتۋعا ۇلكەن مۇمكىندىكتەرگە جول اشادى. عىلىم ءتىلىنىڭ نەگىزگى بىرلىكتەرى – تەرميندەر. تەرميندەردىڭ ۇنەمى قولدانىستا بولۋى قازاق عىلىم ءتىلىنىڭ دامىعاندىعىن كورسەتەدى.

قازىرگى تاڭدا ءتىلدى جاندى قۇبىلىس رەتىندە زەرتتەپ جۇرگەن عالىمدار ونىڭ بىرنەشە قىزمەتىن انىقتاپ كورسەتكەن. پولياك عالىمى ا.كيكلەۆيچ «ۆەتكا ۆيشني. ستاتي پو لينگۆيستيكە» [2] اتتى ەڭبەگىندە ءتىلدىڭ ءنوميناتيۆتى، ماگيالىق، يندەكسالدى، ەكسپرەسسيۆتى، الەۋمەتتىك، پراگماتيكالىق، ستيليستيكالىق، ەتولوگيالىق، تانىمدىق، كرەاتيۆتى، كونستيتۋتيۆتى، ينتەرلينگۆيستيكالىق سىندى 11 قىزمەتىن اجىراتىپ كورسەتكەن. سونىڭ ىشىندەگى ءنوميناتيۆتى جانە تانىمدىق قىزمەتى - وسى تەرمينولوگيا سالاسىنا قاتىستى ۇعىم. تەرمين تۇزۋدە نەگىزگە الىناتىن بىردەن-ءبىر ۇعىم – تانىم. سەبەبى قانداي دا ءبىر ويدىڭ تۇپكى تامىرى تانىمنان باستاۋ الادى. تانىم ارقىلى ءۋاج، اسسوتسياتسيا، بولجام سىندى قۇبىلىستار جۇزەگە اسادى. تەرميندەر دە بويىنان وسى ۇدەرىستى وتكىزەدى. ياعني بەلگىلى ءبىر تىلدىك بىرلىك تانىمدىق، پسيحولوگيالىق، فيلوسوفيالىق سارالاۋدان ءوتىپ بارىپ ويعا اينالادى. تانىمدىق تۇرعىدا ابدەن سۇرىپتالعان وي كوممۋنيكاتسيانىڭ بىرلىگى رەتىندە قورشاعان ورتامەن بايلانىسقا تۇسەدى. مۇنداعى قورشاعان ورتا دەپ وتىرعانىمىز، ديالوگقا قاتىسۋشىلار نەمەسە تەرمين ءتۇزۋشى مەن ونى قولدانۋشى. ناقتىراق ايتساق، قانداي دا ءبىر اقپاراتتى ايتۋشى جانە ونى قابىلداۋشى بولادى. دەمەك، تەرميندى ءتۇزۋشى دە، قابىلداۋشى دا ۇلتتىق مادەنيەتىمىزدەن، دىلىمىزدەن حابارى بار تۇلعا بولۋى كەرەك. سوندا عانا تەرمينولوگيامىزدى ۇلتتىق سيپاتتا قالىپتاستىرۋعا مۇمكىندىك الامىز. ەندىگى كەزەكتە ۇلتتىق سانامىزدىڭ قابىلداۋىنا قيىنداۋ كەلەتىن تەرميندەر جايىندا وي قوزعاساق. تىلىمىزدە زامان تالابىنا قاراي كەڭىنەن قولدانىلىپ جۇرگەن بانكومات، لومبارد، تەرمينال، رەيتينگ، يميدج، انيماتسيا، برەند، ترەند، پاركينگ، مەيك اپ، درەسس-كود، بلوگەر، بريفينگ، دەپوزيت، گرانت، بونۋس، كاستينگ، كاراوكە، لوگين، مەديا سياقتى تەرميندەر بار. ءارتۇرلى سالا بويىنشا مۇنداي تەرميندەردىڭ سانى وتە كوپ. عالىم ب.قاليەۆتىڭ «حالىقارالىق تەرميندەردى نەگە اۋدارۋعا بولمايدى؟!» دەگەن ماقالاسىندا وسى ماسەلە قوزعالعان.  ناقتىراق ايتساق: «حالىقارالىق تەرميندەر» دەگەن تەرمين جوق. بولسا، ولاردىڭ ىشىندە ەڭ قۇرىعاندا قىتاي، جاپون، اراب، پارسى ءتارىزدى شىعىس حالىقتارىنىڭ نەمەسە تۇركى حالىقتارىنىڭ ءبىر-ەكى ءسوزى جۇرەتىن ەدى عوي. تەرمين دەگەنىمىز بار بولعانى كەز كەلگەن تىلدەگى عىلىمي ۇعىمداردىڭ اتاۋلارى عانا. ءار حالىق عىلىمي تەرميندەردى وزدەرىنىڭ ۇلتتىق تىلدەرى نەگىزىندە وزدەرى جاساپ الۋلارى كەرەك» [3]. دەمەك، تىلگە ەنىپ ۇلگەرگەن بۇنداي تەرميندەردى سۇزگىدەن وتكىزىپ، بارىنشا ۇلتتىق تىلىمىزگە بەيىمدەگەنىمىز ابزال. سوندا عانا ۇلتتىق تەرمينقوردىڭ قۇرامى قازاق سوزدەرىمەن تولىعاتىن بولادى.

2006-2009 جىلدارى ارالىعىندا قر ۇكىمەتى جانىنداعى رەسپۋبليكالىق تەرمينولوگيا كوميسسياسىمەن بەكىتىلگەن اۋديو – دىبىس، بلوكيروۆكا –قۇرساۋلاۋ، @ – ايقۇلاق، رەزيۋمە – تۇيىندەمە، پروبلەما – ماسەلە، كنوپكا – تۇيمەشىك،  ەكسپەرت – ساراپشى، كانون – شاتقال، پروتسەنت – پايىز، اۋكتسيون – ءباسساۋدا، پروتسەسس – ۇدەرىس، پرينتسيپ – قاعيدات سىندى تەرميندەر بۇگىندە  حالىق اراسىندا كەڭىنەن قولدانىلىپ ءجۇر. بۇل ءبىر جاعىنان تەرميندەردىڭ ادەبي تىلىمىزدەن نەگىز الۋى بولسا، ءبىر جاعىنان سول بىرلىكتەردىڭ نەگىزى بولاتىن اسسوتسياتسيانىڭ بولۋى. قانداي دا ءبىر تەرمين ايتىلعاندا قابىلداۋشى ساناسىندا سوعان سايكەس ءۋاجدىڭ بولۋ، بولماۋى اۆتوماتتى تۇردە سارالانادى. ياعني تەرمين شىندىقپەن ساناسىپ تۇزىلگەندە عانا ادرەسانت پەن ادرەسات اراسىنداعى بايلانىس ۇزىلمەيدى. بۇل جەردەگى شىندىق دەپ وتىرعانىمىز – ءۋاج. دەسەك تە، جوعارىدا اتالعان تەرميندەردىڭ كەيبىرى، ياعني پايىز، ۇدەرىس، ءباسساۋدا، ماسەلە سىندى تەرميندەر قايتادان كىرمە اتاۋلارمەن (پروتسەنت، پروتسەسس، اۋكتسيون، پروبلەما) بەكىتىلدى. تىلىمىزگە ءسىڭىپ، عىلىم تىلىندە ورنىن تاۋىپ ۇلگەرگەن بۇل تەرميندەر جالپىحالىقتىق تىلدە ۇلتتىق تىلىمىزدەگى تاڭبالانۋىمەن قولدانىلىپ ءجۇر. دەمەك، ۇلتتىق ءتىلدى تانىتۋشى تەرميندەردى جويماي، كەرىسىنشە ولاردىڭ سانىن كوبەيتۋ كەرەك. ش.قۇرمانبايۇلىنىڭ 2014 جىلى شىققان «قازاق تەرمينولوگياسى» اتتى ەڭبەگىندە  تەرمينگە قويىلاتىن تالاپتاردىڭ ءبىرى رەتىندە تەرميننىڭ ۋاجدىلىگىن كورسەتكەن. «تەرميننىڭ ۋاجدىلىگى – تەرمين ماعىناسىنىڭ ۇعىنىقتى، ءوزى بەلگىلەيتىن ۇعىمى جونىندە انىق مالىمەت بەرۋى» [4,502]. ءۋاجى مەن تاڭباسى ءبىر-بىرىمەن ۇيلەسىم تاپقان تەرميندەردى ءى.جارىلعاپوۆتىڭ ەڭبەكتەرىنەن كورۋگە بولادى. ءى.جارىلعاپوۆتىڭ عىلىمعا ەنگىزگەن بالمۇزداق، وقىرمان، كورەرمەن، سۋرەتكەر، قالامگەر، ايالداما، دۇنيەتانىم دەگەن تەرميندەرى بۇگىنگى كۇنى تەرمينولوگيالىق قورىمىزداعى ءساتتى جاسالعاندار قاتارىندا. بۇل تەرميندەردىڭ سىرتقى فورماسى مەن ىشكى ماعىناسى ءبىر-بىرىنە ۇيلەسىمدى قولدانعان. سول ارقىلى ءتىلدى تۇتىنۋشى تاراپىنان ۇلكەن سۇرانىسقا يە بولىپ وتىر.

كوپتەگەن شەتەل تەرميندەرى ءتىلىمىزدىڭ اكۋستيكالىق-ارتيكۋلياتسيالىق ەرەكشەلىكتەرىنە ساي وزگەرىسكە ۇشىراپ قولدانىلىپ ءجۇر. بۇنداي تەرميندەر جونىندە ا.بايتۇرسىنۇلى مىناداي پىكىر ايتادى: «ياۋروپا حالىقتارىنىڭ ءبارىنىڭ دە تىلىنە ءسىڭىپ كەتكەن جالپى جۇرتقا ورتاق ءپان سوزدەر، قازاق ءتىلىنىڭ زاڭدارىنا كەلتىرىلىپ، بىزگە دە ءپان ءسوز بولىپ الىنسىن» [4]. مىسالى: كابەل – كابىل، رەجيم – رەجىم، توكار – توكىر، سلەسار – سىلەسىر، ستاتسيا – ستانسا، تابەل – ءتابىل، تابەلششيك – ءتابىلشى، پوچتا – پوشتا جانە ت.ب.  بۇلاردىڭ قازاقشا بالاماسى تابىلماي جاتقان جاعدايدا وسىنداي تىلدىك امالدارعا بارۋ تەرمينولوگيا سالاسىندا كەزدەسەدى. ونى جوعارىداعى ا.بايتۇرسىنۇلى تۇجىرىمىنان كورۋگە بولادى. دەگەنمەن، بۇگىنگى ءتىل ءبىلىمىنىڭ قاي سالاسىن الىپ قاراساق تا، ءجيى كەزدەستىرۋگە بولاتىن ادرەسات، ادرەسانت، كوممۋنيكاتسيا، كوممۋنيكانت، ينتەرپرەتاتسيا، نارراتور، اسپەكت، اسسوتسياتسيا سىندى تەرميندەردى قازاق تىلىندە بەرگەن دۇرىس. ءتىل قانشالىقتى ۇزاق ءومىر سۇرسە، بۇل تەرميندەر دە سونشالىقتى قولدانىسىن توقتاتپايدى. سوعان سايكەس ءتىل سالاسىندا كوپ قولدانىلاتىن وسى تەرميندەردى بۇگىندە مىناداي بالامامەن بەرۋدى ۇسىنىپ ءجۇر. مىسالى: ادرەسات – ايتارمان; ادرەسانت – وقىرمان; كوممۋنيكاتسيا – قاتىسىم; كوممۋنيكانت – تىلدەسۋشى; ينتەرپرەتاتسيا – ءتۇسىندىرۋ; نارراتور – بايانشى; اسپەكت – ايا; اسسوتسياتسيا – ۇقساستىق جانە ت.ب. بۇنداي تەرميندەر ءتىل ءبىلىمى سالاسىندا وتە كوپ. تەرميندەردى قازاقشالاۋ ماسەلەسىن قازاق ءتىل ءبىلىمى سالاسىنان باستاۋ كەرەك.

تەرميندى اتانىڭ قانىمەن، انانىڭ سۇتىمەن دارىعان ۇلتتىق مادەنيەتىمىزدى، ۇلتتىق تاربيەمەن قالىپتاسقان بولمىسىمىزدى، جىلدار بويى جيناقتالعان تانىمىمىزدى، تاجىريبەمەن جۇيەلەنگەن ايالىق ءبىلىمىمىزدى ءبىر ارناعا توعىستىرۋ ارقىلى  جاساعان جاعدايدا ۇلتتىق تەرمينولوگيانىڭ نەگىزى قالىپتاسادى. عالىم ج.مانكەەۆانىڭ «ءتىل – تەك كوممۋنيكاتيۆتىك قۇرال ەمەس، سونىمەن بىرگە ادام بولمىسىنىڭ، ونىڭ مəدەنيەتىنىڭ كورىنىسى. ويتكەنى مəدەنيەت تاڭبا، بەلگىدەن تىسقارى، ياعني تىلدەن تىسقارى ءومىر سۇرە المايدى. ادامدى تۇگەلدەي دەرلىك تاڭبالىق əلەم قورشاعان. ويتكەنى ادام بولمىسىنىڭ ءوزى تاڭبالىق، تىلدىك بولمىس. ادام ءبىر مەزگىلدە تاڭبانى تۋدىرۋشى دا، ونى تالداۋشى دا. ءتىل – تەك دەنوتاتيۆتى (بەلگىلى سيگنالدىق) كوممۋنيكاتسيا قۇرالى عانا ەمەس، سونىمەن بىرگە كوننوتاتيۆتى (بەلگىلى əلەۋمەتتىك-مəدەني، يدەولوگيالىق ءمəنى بار) قۇرال. تىلدە əر حالىقتىڭ تاريحى، ونىڭ ءومىرى، تىرشىلىگى، شارۋاشىلىعى مەن مəدەنيەتى جاتىر» [6,126] دەگەن پىكىرىنەن ءتىل مەن ۇلتتىڭ اجىراماس ۇعىمدار ەكەنىن كورۋگە بولادى.  ويىمىزدى قورىتىندىلايتىن بولساق، قازاق تەرمينولوگياسىن ۇلتتىق دارەجەگە جەتكىزۋ ءۇشىن تەرميندەگى ۇلت، ۇلتتاعى تەرمين كورىنىسىن زەرتتەپ، سوعان سايكەس ۇلتتىق سيپاتتاعى تەرميندەر جاساۋ كەرەك. بۇل، ارينە، قازاق تەرمينولوگياسى ءۇشىن جاڭا كەزەڭ بولاتىنى انىق. سەبەبى ءتىلدىڭ مارتەبەسىن حالىقارالىق دەڭگەيدە كوتەرەتىن عىلىمي ءتىلى. ال عىلىمي ءتىل دەپ وتىرعانىمىز – تەرميندەر. سول تەرميندەر قازاق تىلىندە بولسا، ۇلتتىق ءتىلدى عىلىمي تۇرعىدا تانىتۋعا مۇمكىندىك تۋادى.

پايدالانىلعان ادەبيەتتەر ءتىزىمى:

1. ورازاليەۆا ە. كوگنيتيۆتى لينگۆيستيكا: قالىپتاسۋى مەن دامۋى. – الماتى، 2007.
2. كيكلەۆيچ ا. ۆەتكا ۆيشني. ستاتي پو لينگۆيستيكە. – ولستىن، 2013.
3. قاليەۆ ب. حالىقارالىق تەرميندەردى نەگە اۋدارۋعا بولمايدى؟! // جاس الاش رەسپۋبليكالىق گازەتى. 29 قاڭتار، 2018.
4. قۇرمانبايۇلى ش. قازاق تەرمينولوگياسى. – الماتى، 2014.
5. مانكەەۆا ج. قازاق ءتىل ءبىلىمىنىڭ ماسەلەلەرى. – الماتى، 2014.

ايگەرىم قوجابەكقىزى قوجاحمەت

ش.شاياحمەتوۆ اتىنداعى «ءتىل-قازىنا» ۇلتتىق  عىلىمي-پراكتيكالىق ورتالىعىنىڭ عىلىمي قىزمەتكەرى، پەداگوگيكالىق عىلىمدار ماگيسترى

Abai.kz