انەۋگۇنى باس ارنالاردىڭ باسشىلارى اۋىسقانىن ايتقان ەدىك. اۋىس-ءتۇيىس بارىسىندا «31» تەلەارناسىنىڭ ديرەكتورى نۇرجان مۇحامەدجانوۆا «قازاقستان» ۇلتتىق تەلەارناسىنىڭ باسشىلىعىنا تاعايىندالعان بولاتىن. ەندى كوزىقاراقتى كورەرمەندى اكتسياسىنىڭ بەلگىلى ءبىر بولىگى رەسەيدىڭ ستس ارناسى ساتىلىپ كەتكەن «31»-ءنشى ارنانى باسقارۋعا كىم كەلەدى دەگەن ساۋال تولعاندىرىپ وتىر. سوعان وراي ءبىر توپ بەلگىلى ازاماتتاردىڭ وي-پىكىرلەرىن ۇسىنىپ وتىرمىز.

«اباي-اقپارات»

مۇحتار شاحانوۆ، اقىن، «مەملەكەتتىك ءتىل» قوزعالىسىنىڭ توراعاسى:

انەۋگۇنى باس ارنالاردىڭ باسشىلارى اۋىسقانىن ايتقان ەدىك. اۋىس-ءتۇيىس بارىسىندا «31» تەلەارناسىنىڭ ديرەكتورى نۇرجان مۇحامەدجانوۆا «قازاقستان» ۇلتتىق تەلەارناسىنىڭ باسشىلىعىنا تاعايىندالعان بولاتىن. ەندى كوزىقاراقتى كورەرمەندى اكتسياسىنىڭ بەلگىلى ءبىر بولىگى رەسەيدىڭ ستس ارناسى ساتىلىپ كەتكەن «31»-ءنشى ارنانى باسقارۋعا كىم كەلەدى دەگەن ساۋال تولعاندىرىپ وتىر. سوعان وراي ءبىر توپ بەلگىلى ازاماتتاردىڭ وي-پىكىرلەرىن ۇسىنىپ وتىرمىز.

«اباي-اقپارات»

مۇحتار شاحانوۆ، اقىن، «مەملەكەتتىك ءتىل» قوزعالىسىنىڭ توراعاسى:

- تەلەارنالاردىڭ باسقا مەملەكەتتىڭ كومپانيالارىنا ساتىلۋى اقىلعا قونبايتىن نارسە. ويتكەنى ول زات ەمەس. كەز كەلگەن تەلەارنا - حالىققا رۋحاني تاربيە بەرەتىن، قوعامدىق ويدىڭ قالىپتاسۋىنا جانە ونىڭ قاجەتتى باعىتقا بۇرىلۋىنا ىقپال ەتەتىن وتە ماڭىزدى مەملەكەتتىك، قوعامدىق تەتىك بولىپ تابىلادى. قازاقستان ارناسىنىڭ باسشىلىعىنا تاعايىندالعان  - نۇرجان جالاۋقىزى ۇلتجاندى ادام. بىرنەشە رەت ەلدىڭ، ۇلتتىڭ ماسەلەلەرى توڭىرەگىندە اڭگىمە وتكەن كەزدە جانە جەكە دە اڭگىمەلەسكەن كەزدەردە وسىنى بايقادىم. ول «31» ارنادا وتە يگىلىكتى شارالار اتقاردى. كەيبىر ۇلتتىق ماسەلەلەردى مەملەكەتتىك مۇددەسى تۇرعىسىنان قىسىلماي، قىمتىرىلماي ايتا ءبىلدى. نۇرجان جالاۋقىزىنىڭ «قازاقستان» تەلەارناسىنا كەلۋىنەن ءۇمىت كۇتۋگە بولادى. «قازاقستان» مەن «حابار» تەلەارنالارى تاڭ اتقاننان كەش باتقانشا ىستەيتىن جۇمىسى تۋفلي جالاۋ بولىپ كەتتى. ۇلتتىق مۇددە تۇرعىسىنان جۇمعان اۋىزدارىن اشپايدى.

«31» تەلەارنا رەسەيلىك كومپانياعا تيەسىلى بولسا دا، نۇرجان مۇحامەدجانوۆانىڭ ورنىنا قازاق كورەرمەندەرىمەن ساناساتىن باسشى كەلۋى كەرەك. البەتتە، مەملەكەت قۇرۋشى ۇلتتىڭ اقپاراتتىق مۇددەسىن اياق استى ەتكەن ارنانىڭ بولاشاعى بۇلىڭعىر جانە قازاق قوعامى تاراپىنان ۇداي نارازىلىققا ۇشىرايتىنى انىق.

دۋلات يسابەكوۆ، جازۋشى، "مادەنيەت" جۋرنالىنىڭ باس رەداكتورى:

- تەلەارنالاردىڭ باسشىسى جەكەمەنشىكتىڭ قانداي فورماسىنا جاتپاسىن ول رەسەيگە ساتىلادى ما، ول امەريكاعا ساتىلادى ما، ونىڭ باسىندا ءبارىبىر قازاق ءتىلدى ازامات تۇرۋى شارت. ايتپەسە، وزگە ەلدىڭ سويىلىن سوعىپ كەتۋى مۇمكىن. جالپى تەلەارنانى باسقا مەملەكەتكە ساتۋ دەگەندى تۇسىنبەيمىن. ال، ەندى اقىرى ساتىلعان ەكەن. بىراق قالاي بولعاندا دا ارنانىڭ باسشىلىعىنا قازاق ۇلتىنىڭ ازاماتى بەكىتىلۋى ءتيىس. مىسالى، تاجىكستان، گرۋزيا، تۇركمەنستان سياقتى ەلدەردىڭ بارلىعىنىڭ تەلەارنالارى مەن تەاتر باسشىلارى ءوز ۇلتىنىڭ وكىلى. ءتىپتى سول ەلدەگى ورىس تەاترلارىنىڭ دا باسشىلارى دا گرۋزيادا - گرۋزين، تاجىكستاندا - تاجىك. بىزدە عانا جالپاقشەشەيلىك. وزگە بىرەۋدىڭ قاس-قاباعىنا قاراپ، جالقتاقتاۋ. سوندىقتان قازاق تەلەارنالارىن  سونىڭ ىشىندە «31» ارناسى سەكىلدى رەسەيگە بەلگىلى ءبىر بولىگى تيەسىلى ارنالاردى مەملەكەتتىك ءتىلدى مەڭگەرگەن، قازاق اۋديتورياسىنا قانداي حابارلار قاجەت ەكەنىن بىلەتىن، قازاق مۇددەسىنە جۇمىس ىستەيتىن قازاق ازاماتى باسقارۋى كەرەك.

سەرىك سارىباەۆ، «الماتى» تەلەارناسى باس ديرەكتورىنىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى:

- ماسەلە «31» ارناعا كىم كەلگەنىندە ەمەس، ول جەرگە ۇلتشىل ادام كەلسىن، باسقا كەلسىن ءدال قازىرگى كەزدە «31»-دە قۇداي بولىپ وتىرعان ماسكەۋلىكتەر قازاققا ءتيىستى ەشنارسە جاساتپايدى. قازاق تەلەارنالارى تۋرالى ايتقان كەزدە ءبىر ماسەلەگە نازار اۋدارۋىمىز كەرەك: قازىر قازاقستانداعى تەلەارنالاردىڭ باسىم بولىگى رەسەيگە ساتىلىپ كەتتى. ءبىزدى رەسەيمەن وداقتاستىرۋدىڭ ءبىر جولى - «قازاقستان» مەن «حاباردان» باسقا تەلەارنالاردىڭ اكتسيالارىنىڭ بارلىعى رەسەيدىڭ ازاماتتارى مەن رەسەي كومپانيالارىنىڭ  قولىندا. ال «31» وسى كوشتىڭ ەڭ ءبىر الدىندا تۇرعان تەلەارنا. ول ەڭ العاشقى ساتىلعان ارنا. ارنا اكتسياسىنىڭ 20 پايىزى عانا ستس ارناسىنا تيەسىلى دەلىنگەنمەن، نەگىزگى تىزگىندى ۇستاپ وتىرعان رەسەيلىكتەر. مەنىڭشە، «بۇل ارنانىڭ باسىنا ۇلتقا جانى اشيتىن ازاماتتار كەلىپ، «31» قازاققا قىزمەت ەتە باستايدى» دەگەندى ءوز باسىم ورىندالمايدى دەپ ويلايمىن. ول ءۇشىن ارنانى تولىعىمەن قازاقستانعا قايتارۋى كەرەك. ال، ۋكرايناداعى سارعىلت توڭكەرىلىس كەزىندە ءدال وسى ستس سياقتى كومپانيالار رەسەيدىڭ مۇددەسىن قورعاپ، ەلدىڭ اراسىندا دۇربەلەڭ تۋدىرعان بولاتىن. اتالعان ارنادا ءوزىم قىزمەت ىستەگەن 2007-ءنشى جىلدارى «قانشا قازاق ورىس ءتىلدى باعدارلامالاردى كوردى؟» دەگەن ەسەپكە ارنايى اقشا ءبولىپ، زەرتتەۋ جۇرگىزگەنىن بىلەمىن. قازاقتى ورىستاندىرۋ ساياساتى قازىر ەلىمىزدە قاتتى ۇدەپ تۇر. كەز كەلگەن تەلەارنانى كەشكى ساعات توعىز، وننان باستاپ قوسساڭىز، بارلىعىنىڭ جۇرگىزىپ وتىرعان ساياساتى ءبىر كەزدەردەگى سوۆەت وكىمەتى سياقتى ساعات توعىزدان باستاپ جاڭالىقتارى ورىس تىلىندە بەرەدى دە، ارتىنان ءبىر كينو كورسەتەدى. بىزدە قازاقستاننىڭ ونىمدەرىن قويىپ جاتقان تەلەارنا «قازاقستان» ارناسىنىڭ ءوزى  «قازاقفيلمنىڭ» ەمەس، رەسەيدىڭ ەسكى فيلمدەرىن الىپ كورسەتكەندە مەن جاعامدى ۇستادىم. بۇل جاعدايدى «كتك» ارناسىنان دا بايقاپ قالدىم. بىزدە تولىق ورىستاندىرۋ ساياساتىنا تەلەارنالار كىرىسىپ كەتتى. كەشكە جاقىن «7» ارنادا 2003-2004 جىلدارى ءوز ءوتىلىمىن وتەپ بىتكەن پەتروسياننىڭ «سمەحو پاناراماسى»  سياقتى حابارلار كەتىپ جاتىر. «نتك» تەلەارناسى تۇنىمەن رەسەي انشىلەرىنىڭ شوۋىن كورسەتەدى. «ورت ەۋرازيادان» «دوستايانيە رەسپۋبليكي» دەپ قويادى دا سوۆەت وكىمەتىنىڭ جانە ونىڭ زاڭدى مۇراگەرى رەسەيدىڭ اندەرىن ناسيحاتتايدى. بىزدە قازاق كورەرمەندەرىنە ۇسىناتىن تۇك جوق.  بارلىعىمىزدى تۇنشىقتىرىپ تاستادى. قازاقتى رەسەيگە اپارىپ قوسۋدىڭ ۇلكەن ساياساتىن كورىپ وتىرمىز. بيلىك 2002-ءنشى جىلداردان بەرى بىرىككەن ەكونوميكالىق كەڭىستىك قۇرۋ، ورتاق ۆاليۋتا سياقتى يدەيالار ايتىپ كەلگەن ەدى. سوڭعى ونشاقتى جىلدا بيلىكتىڭ وسى ساياساتىنىڭ ناقتى جەمىسىن كورىپ وتىرمىز. ەگەر كەز كەلگەن تەلەارنانىڭ باسىنا ۇلتشىل ازامات كەلەتىن بولسا، بيلىك وعان جۇمىس ىستەتكىزبەيدى. سوندىقتان دا «31» ارنا بولسىن، باسقا تەلەارنا بولسىن، ونىڭ باسىنا ۇلتجاندى ازامات كەلمەيدى.

ايدوس سارىم، ساياساتتانۋشى:

- ءوز باسىم سوڭعى كەزدە ورىن العان رەسپۋبليكالىق تەلەارنالارداعى وزگەرىستەردى جاقسىلىققا جورىعىم كەلەدى. اسىرەسە، نۇرجان مۇحامەدجانوۆا سياقتى بىلىكتى دە بىلگىر ماماننىڭ  ۇلتتىق تەلەارناعا باسشى بولىپ بارۋى دا وڭدى قادام دەپ سانايمىن. نۇرجان حانىمنىڭ باس ارنادا   ۇلتتىق مىنەز-مەنتاليتەتپەن قاتار نارىقتىق يدەولوگيانى، تەحنولوگيانى دا تەڭ الىپ ءجۇرۋىن قالايمىن. ول كىسى «31-ءشى ارنانى» باسقارىپ وتىرعان كەزدە قازاقتىلدى باعدارلامالاردىڭ ساپاسىن ارتتىرۋ تۇرعىسىندا ەڭبەكتەنىپ، ورىستىڭ ستس ارناسىنان كەلگەن مەنەدجەرلەرىنە قازاقتىلدى كونتەنتتىڭ ماڭىزى مەن ماعىناسىن تۇسىندىرە ءبىلدى. بىرتە-بىرتە قازاقتىلدى باعدارلامالاردىڭ ساپاسىنىڭ ارتۋىنا، زاماناۋي تەحنولوگيالارعا ساي بولۋىنا سەپ بولدى.

وسى ورايدا، ءسوزسىز، الداعى ۋاقىتتا «31-ءشى ارناعا» كىم جەتەكشىلىك ەتەدى، قانداي ادام كەلەدى دەگەن قيسىندى سۇراق تۋىندايدى. مەنىڭ ويىمشا، كىم كەلسە دە بۇگىنگى جولمەن قازاقتىلدى حابارلاردىڭ سانى مەن ساپاسىن ۇلعايتۋ تۇرعىسىندا تاباندى جۇمىس ىستەي الاتىن ادام كەلۋى قاجەت. ارينە، بىزدەر نارىق زامانىندا ءومىر ءسۇرىپ جاتىرمىز، جەكەمەنشىك ارنانىڭ باسشىلىعىنا ءسوزىمىز وتە قويماس. سويتە تۇرا قاراپايىم كورەرمەن، كىشكەنە دە بولسا جۇرتقا ءسوزىمىز وتەتىن ادام رەتىندەگى تالابىمىز - وسى. ايتقانىمىزعا ناقتى نارىقتىق دالەل دە بار. بۇگىنگى كۇنگى قازاق باسىلىمدارىنىڭ، سايتتارىنىڭ ءوسۋى جاي عانا دۇنيە ەمەس. قازاقتىڭ سانىنىڭ، ونىڭ حالىق ىشىندەگى وسكەن ۇلەسىنىڭ ناقتى كورىنىسى. بۇل ۇدەرىس الداعى ۋاقىتتا ودان ءارى كۇشەيە تۇسپەك. جاڭالىقتاردى، باعدارلامالاردى، سەريالداردى تەك قانا قازاق تىلىندە، ءوز انا تىلىندە كورگىسى كەلەتىندەردىڭ سانى ارتىپ جاتىر. بۇنى كەز-كەلگەن بيزنەسمەن، مەنەدجەر ەسكەرۋى ءتيىس. ونسىز كورەرمەندەردىڭ كوڭىلىنەن شىقپاي، جاقسى رەيتينگ جيناۋ ەكىتالاي. ولاي بولاتىن بولسا، «31-ءشى ارناعا» تەك قازاقى حابارلارعا، قازاقى كونتەنتتىڭ ارتۋىنا قارسى شىقپايتىن ازاماتتىڭ كەلگەنى ابزال.

«اباي-اقپارات»