(مەرەي قارت شىعارماشىلىعى حاھىندا)

ابايدىڭ پوەزياداعى پايعامبارلىعىنىڭ كولەڭكەسى تۇسكەن اقىن جاستار جەتىپ ارتىلادى. ءارى بىرىنەن-ءبىرى وتەدى. وسى شوعىردىڭ ىشىندە وزىنە ەرەك كوڭىل اۋدارتۋدى كەرەك ەتەتىن ءبىر ەسىم بار. قوس بىردەي جىر جيناعىنىڭ اۆتورى مەرەي قارتوۆ دەگەن جاڭا تالاپ جاس اقىن.

ابايدان كەيىن شىعىس تۇراننىڭ تۇماندانعان جىر كوكجيەگى قايىرا ءالسىز تاڭ راۋانىنىڭ شاپاعىنا بولەنە باستادى. بولەندىرگەن سەمەي مەن وسكەمەننەن شىققان جاس شايىرلار. سونىمەن بىرگە، تىنىشتىقبەكتەي پوەزيا مەترىنىڭ بيىك پوەتيكالىق تالابىنا جەرلەس باۋىرلارىنىڭ ءداتى بارىپ قادام باسۋلارى دا وتە اۋىر ەكەنىن ەستە ۇستاعانىمىز ءجون.

ولار ءبىرىنشى ورىنعا – موراليستىكتى، سىنشىلىقتى، اقىلماندىقتى شىعارىپ وتىر. وسىنىڭ بارىنە ولاردىڭ جىرلارىن پاراقتاعان ساتتە كۋا بولاسىڭ...

پوەزيا دەگەنىمىز – بۇل ءبىلىم، بۇل جاننىڭ قۇتقارىلۋى، وقىرمانعا ءوز ءامىرىن جۇرگىزۋ مەن ءوزىن-ءوزى ەستەن شىعارۋ الەمى. سونىمەن قاتار، وندا الاشتىڭ بۇرىنعى كەڭەستەنگەن دۇنيەتانىمىن العاشقى تۇنىق باستاۋىنا قايتارۋعا تىرىساتىن بۇلعاقتى بۇلقىنىس بار.

وسىنىڭ ءبارىن بىزگە جاستار پوەزياسى ءوزىنىڭ سونى قىرىمەن قايتارىپ بەرىپ وتىر. اباي تۇستەنگەن ولەڭ داستارحانىنداعى اقىندىق نانىنىڭ قيقىمى ساناۋلىلاردىڭ عانا شىعارماشىلىق وڭەشىنەن وتەدى. وعان جەتە الماي، ابايدان قالعان ولەڭ جوزىسىن تەك تۇسىندە عانا كورەتىندەر اعا بۋىندا جەتىپ ارتىلادى. بىراق سولاردىڭ كوبىسىنىڭ ولەڭدى لەگوعا اينالدىرىپ جۇرگەندەرىن بىلمەيتىنى قانداي وكىنىشتى. جاستار ولەڭى قولىن بۇلعاپ، الاشتىڭ بۇلا دا، تارپاڭ مىنەز ءومىرىنىڭ قويناۋىنا شاقىرادى. ولاردىڭ بوداندىق سانا شولەيتكە اينالدىرعان پوەزيا ولكەسىن قايىرا جازيرالاندىرۋى كوڭىلدى وسىرەدى. بۇرىنعى اقشا بار، ازاتتىق جوق ءومىردىڭ بوداندىق قارىن توق سۇرەڭسىزدىگىن الماستىرعان ەندىگى ۇلت باسىندا ازاتتىق بار، قالىڭ ەلدىڭ قالتاسىندا اقشا جوق داۋىردەگى ۇلتتىق تىرلىكتىڭ بۋىرقانعان سىلكىنىسىن: كوكىرەك ساناڭدى اشىپ، بىردە سانالىقپەن، ەندى بىردە ساناسىزدىقپەن كوزگە شۇقىپ كورسەتۋلەرى مادەني كەڭىستىكتەگى، ءام رۋحانيات الەمىندەگى وزگەگە كەتكەن ەسەمىزدىڭ ورىندارىن تولتىرادى. وسى ءبىر – ناسىلدىك، ۇلتتىق، ءام، الەۋمەتتىك سانامىزدىڭ تاريحي  ايشىقتالىپ  پوەتيكالىق  كورىنىس  تابۋىنىڭ  ناتيجەسىندە: جاستار پوەزياسىنىڭ ءتۇپ نەگىزىنە بويلاي وتىرىپ، الاشتىق باعزى كۇنىمىزبەن تابىسامىز. ولار – ۇلتتىڭ ءوز بولمىس-ءبىتىمىن عالامدىق مادەني-رۋحاني كەڭىستىكتە تابا ءبىلۋىنىڭ الاپات قارۋى. قازىرگى پوەزيا كوگىندەگى  جاس  اقىندار  ادەبي  كەزدەيسوقتىقتىڭ  پەرەزەنتتەرى  ەمەس، ۇلتتىڭ جاڭعىرعان قايىرا تۇلەگەن جاڭا داۋىسپەن مادەني كەڭىستىكتەگى الەمدىك وركەنيەتتەن ەسە قايتارۋعا تالپىنىسىنىڭ جەمىسى. پوەزيا – ەشكىمگە كەۋدە باستىرماي اسقاقتاپ سويلەۋ، وزگە ۇلتقا باس يمەۋ، ەشبىر وزگە وركەنيەتكە تابىنباۋ الەمى. وسى الەمدى بوداندىق ءداۋىر بىزدەن تارتىپ الدى. بابالار سارىنىنا قايىرا ورالعان، جاستار ىلكى الاشي تىلمەن وي كوسىلتىپ، ءسوز قايىرادى، ءارى وشكەندى جاندىرا وتىرىپ، ءبىز ءوز كەزىمىزدە تۇسىمىزدە كورمەگەن وزدەرىنىڭ ازات الەمىن ومىرگە اكەلەدى.

تونىكوكشە كەستەلەي وي تولعاپ، اسان قايعىشا ءىڭشايلاپ دۇنيەدەن تۇڭىلەدى. الاشتىڭ جوعالعان جۇماعىن ىزدەپ، بۇگىنگى كۇننىڭ توزاعىنا لاعنەت ايتادى. قوس تىلمەن جادىسى قاققا بولىنگەن ۇلتتى ىلكى داۋىرىنە ەلىن سوزبەن قايتارۋعا قايران ەتەدى. ويىن، اسكەز، تۇلعاتتىق ەڭبەك، ەكستاز بەن يدەيالار ءبىرىن-ءبىرى الماستىرىپ، وسيەت ايتۋعا ۇلاسادى.

وسى جولدا اقىندىق ايان بەرۋ مەن سيمۆولدانعان الاش دۇنيەتانىمى كوز الدىمىزدا پوەزيا تىلىمەن ءان سالىپ تۇرعانداي بولادى.

ءار اقىننىڭ قيالىنداعى ءوز ارۋى بار. ونى ولاردان ەشكىمدە تارتىپ الا المايدى. قىز بەن قىزىققا قاتىستى: “بۇقانىڭ تاناۋى – اقىننىڭ قالامى قارتايمايدى” دەگەن قيامپۇرىس بۇرالقى ءسوز ساپتاۋ ءادىبى بار.

بۇل ەندى اسەمدىك ولكەسىن بىلاپىت قالامىمەن بىلعانىشتاپ، ماحابباتتى مازاققا اينالدىرعان كارتامىس شايىرلارعا قاتىستى ورىندى ءسوز قولدانىسى بولار ەدى. ماحابباتى جىرلاۋدا جاس پوەزيا پەرىلەرى اعا  ۇرپاقتان  اسىپ  تۇسپەسە،  كەم  تۇسپەيدى.  ارداي  اپپاق  الەمدى  ءوز ايشىقتارىمەن نۇرلاندىرىپ ءجۇر.

دانىشپان اباي قازاق پوەزياسىنا “كوز” پوەتيكالىق-فيلوسوفيالىق كونتسەپتسياسىن ەنگىزدى. وسى كونتسەپتسياعا قاتىستى ءتۇرلى ادەبي كەزەڭدە، قيلى تاريحي داۋىردە قازاق پوەزياسىندا ابايدىڭ سالعان ادەبي جوسىعىنىڭ ءبىر شەتىنەن شىعۋعا ءداتى بارعان اقىندار تاراپىنان ءوز ورنەگىن تاۋىپ وتىردى. مەرەيدىڭ وزىنە دەيىنگى پوەزيا الىپتارىنان تەك ونەگە الىپ قانا قويماي، سونىمەن بىرگە، ولاردان قالعان پوەتيكالىق-فيلوسوفيالىق كونتسەپتسيالاردى  مۇراگەرلىكپەن  جالعاستىرۋعا  وزىندىك  تالپىنىسى قۋانتادى. بۇرىنعى اقىندىق ءتاي-ءتاي داۋىردە ورىن العان: ەلىكتەۋ مەن سولىقتاۋدان ارىلىپ، جەكە اقىندىق مانەرىن تابۋعا تىرىسۋداعى، وزىندىك شايىرلىق قاعاناتىن قۇرۋعا ۇمتىلىستاعى بۇنداي قادامدار قۇپتاۋعا تۇرارلىق. مەرەي – وزىندىك اقىندىق الەمىن تابۋدىڭ جولىنا تۇسكەندىگىن: “كوز” ولەڭى اڭداتادى.

ولەڭ  ءداستۇرلى  تۇركىلىك الليتەراتسياعا قۇرىلعان:

كوزىڭنەن ءتۇسىنىپ ءتىلىڭدى،

كوز ءسۇزىپ ەسىمنەن اۋىستىم.

كوز ىلمەي وتكىزىپ ءتۇنىمدى،

كوز  مايىن  كۇتۋمەن  تاۋىستىم.

كوز تويسا جوعالار مۋزا ما؟

كوز  ءتيدى-اۋ  كوڭىلدىڭ  باعى مۇڭ.

كوز كورمەس جاقتارعا ۇزاما،

كوزىمنىڭ  ۇشىندا  ساعىمىڭ،- دەپ باستالاتىن جىر ءبىر قاراعان جانعا قىز بەن قىزىقتى جىرلاپ تۇرعانداي كورىنەدى.

بىراق فينالدىق اقىرعى شۋماقتارعا نازار سالعان ساتتە اقىننىڭ العا قويعان وزىندىك اڭسارى مەن مۇراتىنىڭ بارلىعىن سەزىنە تۇسەمىز:

كوزدەرىم كورمەستى كورەدى،

كوز اشقان ولەڭمەن اۋرەمىن.

كوزىمە ەلەستەي بەرەدى،

كوز قىسقان بوزبالا داۋرەنىم.

كوز ءتىرى، كورەرمىز باق الدا،

كوز  باردا  تابارمىز  جول قانشا.

كوزىمنىڭ الدىنان جوعالما،

كوزدەرىم  جۇمىلىپ قالعانشا.

كوز قىسقان بوزبالا داۋرەنىمەن قوشتاسقان اقىن، ەندى جاڭا بەيتانىس تا، سونى الەمىنىڭ جالىنا جارماسىپ، اقىندىق الەمىنەن ءوز سوقپاعىن ىزدەۋ ۇستىندە ەكەندىگىن اڭعارتادى.

مەرەيدىڭ تىراقالدى تۇڭعىش جيناعىنا اتاۋ بولعان “ەسىمىڭ سەنىڭ...” ولەڭى دە ءوزىنىڭ ايشىقتىلىعىمەن قۇندى.

ءبىز اقىننىڭ بۇكىل ولەڭىنىڭ ۇڭعىل-شۇڭعىلىن جىپكە ءتىزىپ جاتپايمىز.

مەرەيدىڭ:

جازا الماي بۇلتتىڭ بەتiنە،

ءتوزiمدi قايتقام ءتۇيدiرiپ.

تاقتايدىڭ سوسىن شەتiنە،

اسىلمەن جازعام كۇيدiرiپ،-دەپ، ماحابباتى وزىنشە ءتۇسىنۋى ءتانتى ەتەدى.

العاشقى ماحابباتقا ىڭكارلىكتى پوەتيكالىق تىلىمەن ورنەكتەگەن ولەڭنىڭ سوڭعى شۋماقتارى جىر ارحيتەكتونيكاسىنا سەلكەۋ تۇسىرمەي، ءساتتى تۇيىندەلەدى.

الدىمنان شىقپاي اراي كۇن،

بالعىن سەزiمiم ۋلانعان.

اتىڭدى iزدەپ قارايمىن،

تەرەزەلەرگە بۋلانعان.

سۇيرەيدi مەنi كوشتەي بiر،

وتكەن كۇن اشىپ ەسiگiن.

تەك قانا جالعىز وشپەي تۇر،

جۇرەكتە قالعان ەسiمiڭ.

بۇل ولەڭنەن ءار وقىرمان ءوزىنىڭ العاشقى ماحابباتىنىڭ ماڭگىلىك بالاڭ بەينەسىن جولىقتىرا الادى.

ويتكەنى، اقىن ءبىر ءوز باسىنداعى تۇلعاتتىق سەزىم ارقىلى مىڭنىڭ جۇرەگىندە بۇققان سەزىمنىڭ كىلتىن تابا العاندىعى داۋ تۋدىرمايدى. ويتكەنى،.. جۇرەكتە قالعان ەسiم وشپەيدى... ونىڭ جاڭعىرىعىن ولەڭ ءماتىنى بىزگە تانىتا العاندىعى وقىرمان رەتىندە ءبىزدى رازى ەتەدى.

ءبىز ءسوز ەتكەن بۇل ولەڭدەر جانە قوس بىردەي جىر جيناعىنا كىرگەن بۇدان وزگە تۋىندىلاردا قازاق پوەزياسىندا بۇرىننان باردى الاشي مانەرمەن، وزىنشە قايىرا جاڭعىرتا جىرلاپ شىعۋدىڭ وزىندىك ءبىر تالپىنىسى.

وسى تالپىنىستى ۇلت ادەبيەتىندە ەڭ العاش م.كوپەيۇلىنان بايقايمىز. ءماشھۇر  ءوز  تۋىندىلارىندا جاراتۋشىنى  ويلاپ،  ءناپسىنى تاريبەلەۋ ماقساتىندا ءوزىنىڭ تەرەڭ فيلوسوفياعا قۇرىلعان ولەڭى «يت دۇنيەنى» جازدى. ولەڭ حالىقتىق قارا ولەڭ ۇلگىسىندە قۇرىلىپ، ءار شۋماق ءوز الدىنا جەكە اياقتالعان ويدى سونداي – اق، اقىننىڭ ءوز ءومىر سۇرگەن داۋىرىنە كوڭىلى تولماۋىن ءبىلدىرىپ تۇرادى.

يت  دۇنيە  مۇنشا  نەگە  ولاق بولدىڭ،

ۇستاۋعا قۇيرىق – جال جوق، شولاق بولدىڭ.

دۇنيەدە جولداس بولعان دوستارىڭنىڭ

يت دۇنيە ءبارىن بىردەي توناپ بولدىڭ! – دەپ، دۇنيەنى قۇيىرىق-جالى جوق شولاق ات بەينەسىندە ەلەستەتىپ، دوستىعىن توناۋشى ۇرى سيپاتىندا سومدايدى.

فينالدىق شۋماقتا ءماشھۇر:

يت دۇنيە جارعا ويناعان لاقتايسىڭ،

تولقىعان، كەتەرىڭدە، سىناپتايسىڭ!

اللانىڭ بەرەرىنە كەز كەلسە ەگەر،

تاسىعان تاۋدان اققان بۇلاقتايسىڭ! – دەپ، «باي بولۋ، كەدەي بولۋ –  ءبىر  قۇدايدان»  دەگەن  حالىقتىق  ۇعىم  –  تۇسىنىك  اياسىندا  وزىندىك فيلوسوفيالىق بايلامىن جاسايدى. بۇرىن دۋلاتتاعى «دۇنيە – جەمتىك، مەن – توبەت» سيمۆولدانۋى جاڭاشا ءورۋى ءار داۋىردە ميلەت ادەبيەتىندە ءار قىرىنان تانىلىپ ءجۇر. اراعا عاسىر سالىپ “يت دۇنيە” تاقىرىبى قايىرا جىرلانىپ وتىر، ءارى ءساتتى ادەبي تابىسقا اينالىپ وتىر. بۇل جولعى شايىرلىق كونتسەپتى – اقىندىق الەمىنىڭ بىزگە بەرەر ساباعى مەن وقىرمانمەن سۇحباتتاسۋدىڭ وزىندىك ءۇردىسى. وسى جولدا مەرەيدىڭ ۇلت داۋىسىن ەستىرۋدەگى ەل ءسوزىنىڭ تىزگىنىن ۇستاۋشى تاڭداۋلى جان رەتىندە وزىندىك ويىن ورتاعا سالۋىن “ يت” ولەڭى بىلدىرەدى. قازاقتىڭ قارعاداي بالاسىنا دەيىن بەلگىلى يت تىرلىك جايىندا تاماشا اۆتورلىق بەتپەردەلى ولەڭ ومىرگە كەلگەنى وزىنە ىنتىقتىرا تۇسەدى. اسسونانستى جانە الليتەراتسيالى قولدانىستى وزىنە ستيليستيكالىق مانەر رەتىندە تاڭداپ الىپ، ونى بارماق ولشەمىمەن ارلەندىرە، ءارى مورلەندىرە قولدانۋدى مۇرات ەتۋ، اقىننىڭ وزىندىك جەتىستىگى دەپ باعالاۋعا تۇرادى. مەتوفورالىق سيمۆولداۋ ورنەگى ادامدى – يتكە اينالدىرا وتىرىپ، بۇگىنگى ۇلت ءومىرىنىڭ كولەڭكەلى تۇستارىن ميلەتىنە تانىتىپ، وزىندىك اقىندىق كەسىك ايتۋعا قول جەتكىزە العاندىعىن مويىنداۋعا ءتيىسپىز.

يت تىرلىكتى مەيلى ءتۇسىن، تۇسىنبە،

يت ولەدى ارامزانىڭ ىشىندە.

يت ادامدار ويانادى ۇيقىدان،

يتاياعىن كورىپ جاتىپ تۇسىندە.

شال تىلەۋكەۇلىنىڭ ساركازمى، دانىشپان ابايدىڭ ۇلتتىڭ جامان قىلىعىن  جەرىنە  جەتكىزە  كۇستانالاۋى  جاس  اقىنداردىڭ  –  ءتاۋ  ەتەر ادەبي قاعباسى.

بۇل تۇيىندەۋلەردىڭ ءبارىن ءومىردىڭ ءوزى تۋعىزىپ وتىر.  اقىن بار بولعانى ۇلتتىڭ كۇرسىنىسىن پوەزيا تىلىمەن بىزگە ۇسىنىپ وتىرعان جايى بار. بۇل يت فورمۋلالىعى ءبارىمىزدىڭ باسىمىزدان وتكەن، كوزىمىز جەتكەن دۇنيەلەر. پوەزيانىڭ ارتىقشىلىعى ونى يت سىلىكپەسىن شىعارىپ، يت بايلاعىسىز ءومىر تۋرالى اقيقاتتى مولدىرەتىپ جەتكىزە بىلگەندىگىندە.

ءبىزدىڭ تىرلىگىمىزدى پوەزيا كورىگىنە سالىپ، سۇرىقسىز ءومىردىڭ كولەڭكەلى تۇسىن مۇڭعا باتىرىپ، قايعىنىڭ قايماعىن جاعىپ، شەرگە بوكتىرىپ بەرە الۋ وڭاي شارۋا ەمەس. قازاق تىرلىگىنىڭ تەرىسكەيى – وزىنشە ايشىقتالىپ تۇر.

بۇگىنگىدەن باس تارتىپ، بولاشاق تۋرالى ءسوز قوزعاۋعا بولمايدى. ويتكەنى، ۇلتتىڭ يت پەن مىسىقتاي ىرىلداسقان وتكەنى ونىڭ كەشەگىسىنەن تامىر تارتقان: بۇل پەنداۋي قۇبىلىس بۇگىننىڭ سۇرەڭسىز كورىنىسىن عانا بەرمەيدى، ەلدىڭ ەلەستى بولاشاعىنان دا حابار بەرە الادى.

زامانالىق قازاق ادەبيەتى مەن ونەرىندە ۇلكەن وزگەرىستەر ورىن الىپ جاتىر. ەڭ باستىسى جاستاردىڭ شوگىندى ءماندى قولدانۋى اعا بۋىنعا قاراعاندا بەلسەندى. ءىرى اقىندار كوبىنە قوعامدى تولعاندىرعان ماسەلەلەردى ءبىر كۇندىك پلاكاتتىق اۋقىمدا اشىق ايتۋدى ماقسۇت تۇتسا، جاستار ءوز كەزەگىندە بولىپ كەتكەندى، بولىپ جاتقاندى جانە ايتەۋىر ءبىر بولۋعا ءتيىستىنى تەرەڭدەتىلگەن بۇكپەلەۋمەن بەرۋگە كوپ قۇلىق قويادى. ويتكەنى، ولار ولەڭدەر تاپسىرىسپەن جازىلعان، وعان بۇرقىراتىپ اقشا تولەگەن ءداۋىردىڭ قالبىنان شىقپاعاندار. بۇل وزگەرىس – تەك قازاق ادەبيەتى مەن ونەرىنە عانا ءتان ەمەس، ورتالىق ازيانىڭ بارلىق مادەني كەڭىستىگىن قامتىعان  قۇبىلىس.  وسى  قۇبىلىستىڭ  ىشىندە  بولاشاق  بار.  ول  – جاستاردىڭ  اعا  بۋىنعا  اينالىپ،  قۇلدىق  ساناسىز  ەركىن  ادەبيەتتىڭ بۇعاناسىن قاتىرۋ ءداۋىرىن اياقتاپ، وسى رۋحاني ميسسيانى ءوز مارەسىنە جەتكىزۋلەرى. مىنە، وسى ولەڭدەگى “يت جەككەنگە كەتپەيىكشى ايدالىپ” تۇراقتانعان سەمانتيكالىق وي ايشىعى ەندىگى ونەر جاۋى – وزگە ەمەس، ءوزىمىز ەكەندىگىمىزدى تانىتادى. مىنە، وسىنداي شوگىندى ماندەر ءار وقىرمانعا ءوز پاراسات-پايىمىنا سالىپ، تۇرلىنشە جاۋاپ بەرۋگە جەتەلەيدى.

يتكە ۇقساپ تويعان جەرگە توعىز كەپ،

يت جەككەنگە كەتپەيىكشى ايدالىپ.

يت ميلەتي سيمۆولى ارقىلى ۇلتتىڭ پسيحولوگيالىق كەلبەتىن سومداي بىلگەنى، اقىننىڭ العان تاقىرىبىن اشا بىلگەندىگىن تانىتادى.

اۆتور  بوداندىق  كەزەڭدى  “يت  ءداۋىردىڭ  قارعىباۋىنا”  تەڭەۋى  ءساتتى تابىلعان تەڭەۋ ەكەنى داۋ تۋدىرمايدى. ءارى اقىن وتكەن مەن بۇگىنگىنىڭ ءجىبىن جالعاي بىلگەن. “يت ءبورى بولمايدى”،- دەيدى، اتام قازاق: بىراق – قازاق ۇعىمىندا – ءتۇز تاعىسىن ون ورايتىن سىرتاندار بار. وسى سىرتانداردىڭ ءداۋىرىنىڭ تۋى دا، تۋماۋى دا ىقتيمال. ءبارى ۇلتتىڭ ءوزىن بوستان كۇندەردە قالاي كورسەتە  بىلۋىندە.  وسى  ءدۇدامال  تومەندەگى  جولدارعا  ارقاۋ  بولىپ تارامدالعان.

سونىمەن بىرگە، ولەڭ بويىندا تۇركىلىك “جارىق پەن تۇنەكتىڭ” ماڭگىلىك كۇرەسىن تانىتاتىن شۋماقتار دا بار. اۆتوردىڭ ءبىز قۇپتايتىن وڭدى ءتاسىلى ءار شۋماققا ميلەت تىنىس-تىرشىلىگىندەگى ونىڭ قالىپتاسقان فيلوسوفيالىق تانىم-تۇسىنىگىن جىر جولدارىنا اينالدىرۋعا دەگەن وزدىك كونتسەپتسيالارى ساركازممەن بەرىلىپ  وتىرۋى.  ونى  اقىن  ءوز باسىنداعى  قايعى-شەر  ارقىلى جەتكىزىپ وتىرۋعا تىرىسادى.

قازاق – ومىردەن قانشا جەردەن قۇقاي كورسە دە، جاقسىلىقتان ەش ءۇمىت ۇزبەيتىن حالىق. ۇلتىمىزدىڭ وسى بولمىس-ءبىتىمى تومەندەگى جولدان تانىلادى.

يت  قۇمايىن  تۇلكى  كۇنگە قوسىڭىز،

يت  عۇمىردان  ءبىر  جاقسىلىق توسىڭىز.

يت  ادامنىڭ  دوسى  بولىپ قالعانمەن،

يت  بولماسىن  ومىردەگى دوسىڭىز.

ءومىردىڭ يتتىگى فينالدىق شۋماقتا ايقىن تانىلادى. اۆتور “يتتىك” كونتسەپتسياسىنىڭ بويىنا ەتنوستىڭ بۇتكىل ومىرلىك مۇددەسى مەن اڭسارى مەن ارزۋىن سىيدىرۋعا تىرىسىپ قانا قويمايدى. وزىندىك اۆتورلىق “مەنى” كوزگە ۇرىپ تۇراتىن ولەڭدى ومىرگە اكەلە بىلگەن. ءبىر قاراعان جانعا  اقىن  ءبارى  بىلەتىن جايتتى  جىرمەن  سانامالاي  نەسىنە تىزبەكتەپ وتىر دەگەن وي تۋادى.

بۇل – قازاق پوەزياسىنداعى سانامالاۋ نەمەسە جاسقا قاتىستى اقىننىڭ ءوز تولعانىسىن بىلدىرەتىن اقىندىق جوسىقتىڭ ترانسفورماتسيالانۋى. اۆتور ۇلتتىڭ بۇتكىل الەۋمەتتىك توپتارىنىڭ باسىنداعى “وزىق پەن توزىقتى” جىر تىلىمەن ءبىر ۇعىم-تۇسىنىك ء(ومىردىڭ يتتىگى) توڭىرەگىندە اقىندىق يدەياسىنا تامىزىق ەتەدى.

يت  ىزىنەن  جاتىر  مىنە  قان اعىپ،

يت قاپقانداي جۇرەگىمدى جارا عىپ.

يت ومىردەن يت ادامدار وسەدى،

يت قوعامنان كۇشىك كۇنى تالانىپ...

جاستار پوەزياسىنىڭ كوپقىرلىلىعى دەگەنىمىز – بۇل قازاق پوەزياسىنداعى اشىقتىق، امبەباپتىق، ەل ادامدىعى، ءاربىر جاس شايىردىڭ ءوزىن ۇلتىنا تانىتا بىلۋگە دەگەن ارزۋلى تالپىنىسى. بۇل جولداعى ەڭ باستى سيپات – اقىلدىڭ ازابى، فانتازيالىق وي شارىقتاۋى، فيكتسيا  (بەدەرلەۋ),  ميستەريا  (جادىلاۋ),  ءوڭ مەن  ءتۇستىڭ  الماسىپ  كەلۋى  اتا جانە اعا بۋىنعا ەش ۇقسامايتىن جاستاردىڭ ادەبي الەمىنىڭ وزىندىك كەلبەتى بولىپ تابىلادى. ۇلتتىڭ ازات كۇندەرىنىڭ بودان كۇندەردە ەلەنبەگەن بارشا ۇلىع سيمۆولدارى ولاردىڭ شىعارماشىلىقتارىنىڭ ءون بويىن جايلاپ العان. بۇرىن مۇمكىن  بولماعاندى  ەندى  يگەرۋشى  اتا  جانە  اعا  بۋىننان  ولاردىڭ ارتىقشىلىقتارى: ولەڭ الەمىنە اياق باسقان ساتتەرىنەن باستاپ، وزگەگە جالتاقتاماي: “باردى – بار; جوقتى – جوق” دەپ جاسقانباي ايتا بىلۋلەرى.

ەندى مىنە ءوز مادەني-رۋحاني جەمىسىن بەرىپ جاتىر. وعان كۋا ءبىز ءسوز ەتىپ وتىرعان مەرەي قارتوۆتىڭ شىعارماشىلىعى.

سونىمەن، جاس اقىندار الەمى – پوەتيكالىق مينياتيۋراداعى الاش وركەنيەتى.

جاستاردىڭ جىرلارى بولماسا، الاش مادەنيەتىنىڭ ادەبي بولاشاعى دا بولماس ەدى. وسى بولاشاقتىڭ ىرگەتاسىن قالاۋشى ادەبي سويلاردى ەلمەۋ ۇلت مادەني دامۋىن كەرى كەتىرەدى. ءبىز تالداعان ولەڭدەر بىرەۋلەرگە ۇناماۋى دا مۇمكىن، بىراق، ونىڭ بويىندا جاستاردىڭ وزىندىك ءۇنى مەن وزىندىك شىعارماشىلىق ىزدەنىستەرى بۇعىپ جاتىر. ءبىز ونى 41 قۇمالاقتاي ءبارىن وقىرمان قاۋىم الدىنا اق پەن قاراسىن ايىرىپ جايىپ سالدىق دەگەن پىكىردەن اۋلاقپىز. ەڭ باستىسى – جاستار پوەزياسىنىڭ وزىمەن وزگەلەردىڭ  ساناسۋىن كەرەك  ەتەتىندىگى  تۋرالى  “كونە مەن سونىنىڭ” اراسىنداعى ساباقتاستىق پەن مۇراگەرلىكتى ءبىر عانا اقىنعا قاتىستى تىلگە تيەك ەتۋ.

جاستار  ادەبي  ومىرگە  اياق  باسىپ  قانا  قويعان  جوق،  ونى  مۇلدەم وزگەرتىپ  جىبەردى. وسىعان  كونەتىندەر  دە  بار،  كونبەيتىندەر  دە  بار. نەوكلاسسيتسيزمدىڭ تۋىن جەلبىرەتىپ، جۇرگەن جاڭا ەسىمدەر اراسىندا وزىندىك اقىندىق قاعاناتىن قۇراتىندار دا بار، ءوزى قۇرعان اقىندىق پاتشالىعىن ءساتسىز ادەبي  ىزدەنىستەرىمەن “گەروستراتتاي” تىپ-تيپىل ورتەپ تىناتىندارى دا بار. ءبىز مەرەيدىڭ وسى سوڭعىلاردىڭ تىزىمىنە ەنۋىن ەش قالامايمىز. البەتتە، پوەزيانىڭ كوركەم تىلىندە ونەردىڭ تاقىرىبى مەن فورماسىن تاس-تالقان ەتەتىن ءداۋىر قولتاڭباسى بار. ول قولتاڭبا بىردە ايشىقتى، بىردە بىلعانىشتى. ايشىقتىسىنىڭ – بىلعانىشتى جاعىنا جارماساتىندار دا بار. بىلعانىشتان  ايشىلىقتىق  تاۋىپ، تاس كەنەدەي جابىسىپ ايىرىلمايتىندار دا بار.

جيىرما ءبىرىنشى عاسىر ازات بۋىننىڭ ەركىن جىرلارىن قازاق پوەزيا كوگىندە  سامعاتتى.  ەندى  وسى  جولداعى  اقىنداردىڭ  قاناتى  تالماي، شىعارماشىلىقتارى سولماسىن دەپ تىلەيىك!..

ءابىل-سەرىك ابىلقاسىمۇلى

سالىستىرمالى ادەبيەتتانۋشى

Abai.kz