رەداكتسيامىزعا ارنايى كەلگەن قوستاناي وبلىسىنىڭ تۇرعىنى ىسقاق ناۋشانۇلى ەسiرگەپوۆ ءوزi تۇراتىن ايماقتىڭ پروبلەمالارىن حالىققا جەتكiزۋدi ءجون ساناپتى.

رەداكتسيامىزعا ارنايى كەلگەن قوستاناي وبلىسىنىڭ تۇرعىنى ىسقاق ناۋشانۇلى ەسiرگەپوۆ ءوزi تۇراتىن ايماقتىڭ پروبلەمالارىن حالىققا جەتكiزۋدi ءجون ساناپتى.

- قازاقستاننىڭ قاي وبلىسى بولسىن، وزiنە جەتەرلiك پروبلەماسى بار. بiراق قوستاناي باسقالاردان گورi تىم جىراق، ەل نازارىنان تىس قالعان ايماق. اقپارات قۇرالدارىندا دا بiزدiڭ ءوڭiر تۋرالى دەرەكتەر وتە سيرەك ايتىلادى. وبلىستاعى مەملەكەت­تiك تiلدiڭ حالi مۇشكiل، الەۋ­مەت­تiك تۇرمىسى مەن ەكونوميكالىق دامۋى كوش كەيiن قال­دى. بۇل پروبلەمانىڭ باستاۋى جەرگiلiكتi باسشىلاردىڭ ارەكەتiنەن تۋىنداپ وتىر. قازاقتىڭ نەسiبەسiن جىم­قىرىپ، بايلىعىن ارقالاپ شەتەل اسقاندار از ەمەس. وسىنداي ۇرى-قارىلاردى الدىن الا تەكسەرiپ، توسقاۋىل جاسايتىن كەز جەتتi,- دەدi ول. - حراپۋنوۆتىڭ ۇستiنەن الدەقاشان قىر اسىپ كەتكەندە قىلمىستىق iس قوزعاپ جاتىر. ال ول قازاقستاندا ءجۇر­گەندە قۇزىرلى مەكەمەنiڭ ادامدارى قايدا قارادى؟ ەلدi توناعىش حراپۋنوۆتاردان كەيiن ساباق الدىق پا؟ جوق. ويتكەنi وندايلار ارامىزدا ءالi دە ءورiپ ءجۇر. بۇگiن قازاقستاننىڭ بار بايلىعىن قوينى-قونىشىنا تولتىرىپ، ەرتەڭ تايىپ تۇراتىنداردى دەر كەزiندە ۇستاعان ءجون. سونىڭ بiرi قوستاناي وبلىسىنىڭ اكiمi - سەرگەي كۋلاگين. - وبلىستى تاپجىلماي باس­قارىپ كەلەتiن س.كۋلاگين تۋرالى كەڭiرەك ايتىپ ءوت­سە­ڭiز. باسقا وبلىستىڭ اكiمدەرi سان رەت اۋىسىپ جاتقاندا، سەرگەي مىرزانىڭ ونسىز دا ورىستانعان ولكەدە تابان تiرەپ قالۋى اتقارعان iسiنەن بە، الدە تiرەگiنiڭ مىقتىلىعىنان با؟ - كۋلاگين مەن ماسكەۋدiڭ بۇرىنعى مەرi ۆ.لۋجكوۆ تۋعان قۇدالار. ماسەلەنiڭ ءمانi دە وسىندا جاتىر. تiپتi ورىنباسارى پارامەن ۇستالىپ جات­قاندا، كۋلاگينگە ەشكiمنiڭ تiسi باتپادى. پرەزيدەنتتiڭ "قىز­مەتكەرi جەمقورلىقپەن ۇستالسا، باسشىسى ورنىنان كەتۋگە تيiس" دەگەنi قوستاناي وبلىسىنىڭ اكiمiنە قاتىستى ايتىلماعان-اۋ. سولتۇستiكتە قازاقتىڭ ۇلەسi تومەن. سوسىن iرگە­مiز رەسەيمەن تيiپ تۇر. بىلايشا ايتقاندا، "رەسەيلەنۋگە" جاقىن ايماقپىز. بۇل شارۋانى رەتتەۋگە كۋلاگيننەن وزگە تيiمدi ادام بولا قويماس. وب­لىستىڭ بۇكiل باسقارۋ تەتiكتەرiنە ءوزiنiڭ تۋىس-جاقىندارىن، دوس-جاراندارىن جايعاستىردى. اناۋ-مىناۋ ەمەس، iستi بولىپ، جاۋاپتان جالتارعان كiسiلەردi اكiم، باسشى ەتiپ تاعايىندادى. جەمقورلىقتىڭ تامىرىن تەرەڭگە جايعانى سونداي، ء"اي دەيتiن اجە، قوي دەيتiن قوجا" تابىلمايدى. - جەمقورلىق جاعىنان قوستانايدىڭ اندا-ساندا بولماسا اتى اتالعانىن بايقاماۋشى ەدiك... - دۇرىس ايتاسىز. ماماندىعىم دارiگەر بولعاندىقتان، كەز كەلگەن دەرتتiڭ پايدا بولۋ وشاقتارىن جiتi باقىلاپ، انىق كورمەيiنشە، شەشiم شىعارمايتىنىم بار. مەديتسينا سالاسىندا الدەبiر اۋرۋدى ەمدەمەس بۇرىن ونىڭ نەدەن بولعانىن انىقتايدى، سودان سوڭ عانا ەمدەۋ جۇمىس­تارىن جۇرگiزەدi. ەگەر بۇل قاعيدادان قاتەلەسسەڭ، قا­ۋiپ­تiڭ قارقىنى ارتىپ، ءدار­مەنسiز قالاسىڭ. مiنە، سول سياق­تى بiزدiڭ وبلىستاعى پروبلەمالاردىڭ تۇپكi باستاۋى نەدەن ەكەنiن بiلمەيiنشە، ناقتى انىقتاما ايتۋ مۇمكiن ەمەس. قوستاناي وبلىسىنداعى كەلەڭسiزدiكتەر مەن كەرi كەتۋ­شiلiكتiڭ تامىرىن وبلىس اكiمi س.كۋلاگينمەن بايلا­نىس­تى­رۋعا ابدەن بولادى. سوڭعى كەزدەرi باق تا جاريا­لان­عان قارجىلىق قىلمىستاردان بولەك جازاسى تىم اۋىر قىلمىستار دا وبلىس اكiمiن اينالىپ وتپەيدi. ماسەلەنiڭ ءمانiسi تۇسiنiكتi بولۋى ءۇشiن تارقاتىپ ايتايىن. قوستاناي وبلىسىنداعى فەدوروۆسكي اۋدانىنىڭ اكiمi ا.سەمەنوۆ باسقا ەلدiڭ ازاماتى بولسا، دەنيسوۆسكي اۋدانىنىڭ اكiمi الاياقتىعى ءۇشiن iستi بول­عان ادام. وبلىستى باسقارۋشىنىڭ مامان تاڭداۋداعى "تاپقىرلىعىنا" تاڭدانا، ءارi كۇماندانا قاراماسقا شاراڭ جوق. بالكiم، كۋلاگين مىرزانىڭ كوزiمەن قاراساق، بۇل اۋدان اكiمدەرi ءوز iسiنiڭ شەبەرi بولار. بiراق سوڭعى جىلدارى تالقاندالعان اۋىلدار مەن ونداعى مەكتەپ، اۋرۋحانا عيماراتتارى "اكiم­شiلiكتەر­دiڭ" اۋمەسەرلiگiن، حالىققا جانى اشىمايتىنىن كورسەتەدi. ارى­عا بارماي اق قويالىق، سوڭعى ەكi جىلدا قيراعان عيماراتتاردى جوندەۋگە بولiنگەن قارجىلار قۇمعا سiڭگەن سۋداي بولدى. كۋلاگيننiڭ كومانداسى جاساپ جاتقان قيتۇرقى ارەكەت­تiڭ بۇل بەرگi شەتi عانا. الگi ەكi اۋ­دان اكiمiنەن باسقا سەرگەيگە ەتەنە جاقىن باسقا دا ازاماتتار جۇمساق كرەسلوعا مىقتاپ جايعاس­قان. قوستاناي اۋدانىنىڭ بۇرىنعى اكiمi ا.تيۋركيندi وبلىس باسشىسى ەرەكشە قۇرمەتتەيدi. وسى ا.تيۋركين مەن ەكi ورىنباسارىنىڭ باسىنا iس تۇسكەندە، جەر قاتىناستارى كوميتەتiنiڭ تiزگiنiن قولعا الىپ، سۋدان قۇرعاق شىققان-دى. سەرگەي بۇل تۇستا قىلمىستىق جاۋاپقا تارتىلعانداردى اينالاسىنا شوعىرلاندىرۋىمەن باسقا ءوڭiردiڭ اكiمدەرiنەن وق بويى وزىق تۇر. ونى قاۋمالاعان كومانداسىنىڭ تiزiمi مۇنىمەن توقتامايدى. بۇرىنعى رۋدنىي قالاسىنىڭ اكiمi ا. دەينيشەۆ قازiر وبلىس اكiمiنiڭ ەكونوميكا بويىنشا ماسە­لە­لەرiن رەتتەپ وتىر. دەينيشەۆتi نىساناعا الۋىمىزدىڭ بiر سەبەبi, ونىڭ دا ارتى تازا ەمەس. كەزiندە ستەپنوگورسك قالاسى اكiمدiگiنەن قۋىلعان ونى كۋلاگين قامقورلىعىنا "الىپ", قىزمەتiن ءوسiردi. قىزمەتiن­دە شيكiلiكتەر شىعىپ، ۇرلىقتار اشىلعان، بiراق iسi سوتقا جەتپەي قالعان وسىنداي كiسiلەردi اينالاسىنا جيناعان كۋلاگيننiڭ كوزدەگەنi نە؟ ونسىز دا رەسەيدiڭ قۇشاعىنا كiرگەن قوستاناي ءوڭiرiن بiرجولاتا كورشiنiڭ مەنشiگiنە اينالدىرۋ وسىندايلاردىڭ عانا قولىنان كەلسە كەرەك. قىسقاسى، بiزدiڭ وبلىستا جىلى-جۇمساقتا وتىرعانداردىڭ بارلىعى - كۋلاگيننiڭ "قۇلاقتارى ءھام كوزدەرi". ۇزىنكول اۋدانىنان قاراسۋعا اۋىستىرىلعان سەيفۋللين امان­تايدىڭ ۇلى ادام ولتiرگەن ەدi. بiراق ەمiن-ەركiن بوستاندىقتا تايراڭداپ ءجۇرۋi كوماندانىڭ قۇدiرەتiن كورسەتەدi. مiنە، بiزدەگi شيەلەنiس­كەن جەمقورلىقتىڭ ۇشىعى وسىندايدان باستالادى. ورنىندا تاپجىلماي بەس جىل وتىرعان س.كۋلا­گين­نiڭ قازاققا جانى اشىمايتىنىن كوزiمiزبەن كورiپ، مويىندادىق. - بۇقارالىق اقپاراتتاردا قوستانايدا جاڭا مەكتەپتەر اشىلىپ، ءتۇرلi نىساندار بوي كوتەرiپ جاتىر دەپ جار سالىپ جاتادى. كۋلاگيننiڭ تۇسىندا قالىپقا كەلتiرiلiپ، جاڭادان اشىلعان قانداي نىساندار بار؟ مەملەكەتتiك تiلدiڭ ماسەلەسi قالاي شەشiلiپ جاتىر؟ - ءو.شۇكەەۆ باسقارعان تۇستا "شىمتانايعا" اينالىپ، ەداۋiر قا­زاقتانىپ قالىپ ەدiك. وكiنiشكە قاراي، كۋلاگين كەلiپ ەسكi قامىتىمىزدى قايتا كيدiك. وبلىستاعى قازاق بiلiم بەرۋ وشاقتارى ورىس مەكتەپتەرiنە اينالعانىمەن قويماي، مەكتەپ عيماراتتارى تيىن-تەبەنگە ساتىلىپ جاتىر. وبلىسى­مىز­داعى زاڭ بۇزۋشىلىق ارەكەت­تەردiڭ iشiندە استىن سىزىپ ايتاتىن جاعدايدىڭ بiرەۋiنە توقتالسام. "دەگراداتسيالانعان" اۋىلداردىڭ بالاسى كەلiپ، بiلiم الاتىن جالعىز ينتەرناتتىڭ باسىنا قارا بۇلت ءۇيiرiلiپ تۇر. قالاداعى ى.التىنسارين اتىنداعى ينتەرناتتىڭ جانىنان وبلىستىق پروكۋراتۋراعا ارنالعان عيمارات بوي كوتەردi. ەڭ قىزىعى، عيمارات بiلiم الاتىن بالالارعا جارىق تۇسەتiن تۇستان سالىندى. مۇ­نى ايتىپ، بالالارىمىزدىڭ ەرتەڭi­نە الاڭداۋشىلىق بiلدiرiپ جۇرگەندە، مۇنان دا سوراقى iستiڭ كۋاسi بولدىق. قالا قۇرىلىسى مەن جوسپارىندا كورسەتiلمەگەن عيماراتتى سالۋعا ارنايى بۇيرىق بولماعان. ول از دەسەڭiز، پروكۋراتۋرانىڭ قۇرىلىسىنا كەرەكتi قارجى وبلىستاعى كاسiپكەرلەردەن ماجبۇرلiكپەن ال­عان. كۋلاگيننiڭ كۋلىعىنا قۇرىق بويلاسىن با، وبلىستاعى بۇكiل كاسiپ­كەر­لەرگە ارنايى قور اشىپ، سوندا قارجى سالۋدى بۇيىرعان. ەگەر كۋلاگين قازاقستان پرەزيدەنتiنiڭ بۇيرىقتارىن ورىندايتىن بولسا، "ەشقانداي اقشا جيناۋ، قور اشۋ بولماسىن" دەگەنiن ەستiمەگەن بە، الدە ءوزiنiڭ باسقا زاڭدارى بار ما؟ مەملەكەتتەن تاپسىرىس بولماعان جانە بيۋدجەتتەن قارجى بولiنبەگەن عيماراتتى سالۋ نە ءۇشiن كەرەك بولدى، تۇسiنiكسiز. جەراستى جانە ءۇستiن­دەگi اۆتوتۇراقتاردىڭ ۋلى گازى ونسىز دا تابيعي ساۋلەدەن قاعىلعان بالانىڭ اعزاسىنا اقاۋ تۇسiرەدi. اۋ، ول جەردە ەلiمiزدiڭ ەرتەڭi سانالاتىن ۇرپاق بار ەمەس پە، نەگە تالاپتاردى تابانعا باسىپ، قۇرىلىس جۇرگiزەدi? قالا حال­قىنىڭ ارنايى دەمالىس ايماعى سانالاتىن بۇل جەردiڭ اعاشتارى قيراتىلىپ، قۇرتىلدى. مەكتەپ ماڭىنا قۇ­رىلىس جۇرگiزبەۋ ەرەجەسiن بۇزعانىمەن قويماي، سول كەزدە نارازىلىق تانىت­قان تۇرعىندارعا كۋلاگين ون اعاشتىڭ ورنىنا ءجۇز تال وتىرعىزاتىنىن ايتقان. الايدا بۇل ۋادە دە ورىندالمادى. - بۇل تۋرالى قۇزىرلى ورگاندارعا شاعىمدانبادىڭىزدار ما؟ -          قر باس پروكۋراتۋراسىنا دە­يiن شاعىم جولدادىق. الايدا ا.داۋىلباەۆ iستiڭ ءمان-جايىن تەكسەرۋدi وبلىستىق پروكۋراتۋراعا تاپسىرىپتى. ال وبلىستاعى قۇزىرلى مەكەمەلەر بiر-بiرiمەن اۋىز جالاسقان توپ ەمەس پە. Iستiڭ ارتى ديiرمەن تارتىپ، سول كۇيi قالدى. - جۋىردا اقپارات بەتتەرiندە "تسون" عيماراتىنا قاتىستى داۋلى ماتەريال جاريالاندى. ماسەلەنiڭ ءمانiسi قالاي بولىپ جاتىر؟ -          ماۋسىمنىڭ 25-iندە قارجى پوليتسياسى وسى قىلمىس بويىنشا تەكسەرۋ iستەرiن جۇرگiزۋدi باستادى. وبلىس اكiمدiگiنiڭ اقپارات جەتەكشiسi ا.تۆەردوحلەبوۆ 170 000 دوللار پارا الىپ ۇستالدى. سىبايلاستارى وبلىستىق ەكونوميكا دەپارتامەن­تiنiڭ ديرەكتورى مەن اكiمنiڭ اپپارات باسشىسى بولعان.   بiراق قىلمىستىڭ ۇشار باسىندا تالاي جىلدان بەرi وبلىستىق ەكونوميكا دەپارتامەنتiن باسقارىپ كەلە جاتقان م.ششەگلوۆا تەكسەرۋشiلەر كەلەتiن كۇننەن بiر كۇن بۇرىن اۋرۋحانا "تۇسەدi". اناۋ-مىناۋ ەمەس، ەرەكشە كۇتiم جاساۋ ءۇشiن جانە ەرەكشە باقىلاۋعا الىنادى. نەگە؟ باقىلاۋىنا سەنبەدi مە، ششەگلوۆا باسىنداعى دۇنيە-مۇلكiن دەرەۋ ساتىپ، ەندi الماتىداعى كارديوينستيتۋتقا ەمدەلۋگە كەتتi. تىنىش كەت­پەدi, جۇمىستان ءوز ەركiمەن بوساتۋدى سۇراپ ارىز جازىپ كەتتi.مۇنداي جايتتار جاتتاندى بولعانى سونداي، ششەگلوۆالاردىڭ قاشان، قانداي جوعارى لاۋازىمدى قىزمەتكە ورالۋىن كۇتەتiن بولدىق. ويتكەنi جارىلقاۋشىسى كۋلاگين امان بولسا، جەردە قالمايدى عوي. سونداي-اق رۋدنىي قا­لالىق ادiلەت باسقارماسىنىڭ باس­تىعى ۇيىمداسقان قىلمىستىق توپتى باسقارادى دەگەن كۇدiكپەن قا­ماۋعا الىندى. قىلمىستىق توپ يەسiز پاتەرلەردi ساتىپ، مەملەكەتكە 16,5 ميلليون تەڭگە شىعىن كەلتiرگەن. Iس تەرگەۋگە جونەلتiلدi. ناتيجەسi جاقىندا شىعىپ قالار. مىناداي سوراقىلىققا جول بەرiپ قويعان وبلىس اكiمiنە ەل iشi نارازى. قازiر س.كۋلا­گيندi ورنىنان الىپ تاستاۋدى تالاپ ەتiپ، وبلىس حالقى ارنايى قول جيناۋ ۇستiندە. - بiر كەزدەرi بۇرىنعى دەنساۋلىق مينيسترi ج.دوسقاليەۆتiڭ "قوستانايدا مەديتسينالىق كومەكتiڭ ەڭ مىقتى تۇرلەرi كورسەتiلەتiن بولادى" دەگەن سوزiنەن حاباردارمىز. دەن­ساۋ­لىق سالاسىنىڭ جاعدايى قالاي؟ -          وبلىستىڭ دەنساۋلىق ساقتاۋ سا­لاسى الدەقاشان قۇردىمعا كەتكەن. جەرگiلiكتi حالىقتى تەگiن، قول­جەتiمدi, جەڭiلدiكپەن جاسالاتىن مەديتسينالىق كومەك تۇرلەرiنەن قۇر قالدىرعان.وسى كiسiلەردiڭ ىقپالىمەن وبلىستىق دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسىنا بولiنگەن ەكi ميلليارد تەڭگە تالان-تاراجعا تۇسكەن. "ورتالىقتاندىرىلعان مەديتسينالىق قۇرال -جابدىقتاردى ساتىپ الۋ" جوسپارىمەن وسى ۋاقىتقا دەيiنگi بيۋدجەت قارجىسى "كۋلاگين كومانداسىنىڭ" قالتاسىنا تۇسۋمەن كەلەدi. باس پروكۋراتۋرانىڭ تەكسەرۋ بارىسىندا شىعار­عان قۇجاتىندا 2008 جىلى 1 شiلدە كۇنi ارنايى مەديتسينالىق قۇرالدار ءۇشiن بولiنگەن 96 ملن. تەڭگەنiڭ قايدا كەتكەنiنە سۇراۋ سالىنعان. الايدا ءالi كۇنگە جاۋابى بەرiلمەدi. سونداي اق "اۋىل-سەلو" مەملەكەتتiك باعدارلاماسى بويىنشا جەڭiلدiكپەن بەرi­لەتiن ءدارi ءدار­مەككە بولiنگەن 450 ملن. جانە 750 ملن. تەڭگە قۇمعا سiڭ­گەن سۋداي جوعالعان. سۇراۋ سالىن­عان حاتىمىزعا باس پروكۋراتۋرا بۇل iس­پەن قالالىق، وبلىستىق پروكۋراتۋرانىڭ اينالىسۋىن تاپسىرىپ، كەرi جاۋاپ قايتاردى. جەرگiلiكتi تەكسەرۋ ورگاندارىنان ءالi كۇنگە ناقتى جا­ۋاپ بولمادى. الدىڭعى پروكۋرورلاردى قازiرگi وبلىس پروكۋرورى ا.كارiم باسىپ وزدى. قوعامداعى بەلسەندi ازاماتتاردىڭ بiرi رەتiندە، بۇرىنعى مەديتسينا سالاسىنىڭ مامانى جانە مەملەكەت قايراتكەرi رەتiندە ەڭ بولماسا، رەنتگەن اپپاراتىن پايدالانۋ زاڭسىزدىعىن دالەلدەي الماي كەلەمiن. زاڭسىز جولمەن ساتىپ الىن­عان، حالىقتىڭ قاۋiپسiزدiگiن ساقتامايتىن، بەلسiزدiككە ۇشىراتاتىن رەنت­گەن قۇرالىن پايدالانۋدىڭ سوراقىلىعىن ايتىپ، جازىپ شاعىمدانباعان جەرiم جوق. الايدا تۇر­عىندارعا قاۋiپتi اپپارات ءالi كۇنگە جۇمىسىن توقتاتپادى. قازiرگi كەزدە س.كۋلاگينگە قانداي دا بiر شارا قولدانۋ كەرەك­تi­گiن ايتىپ، تۇرعىندار دابىل قاعۋ­دا. وسىعان بايلانىستى قول جيناپ، پرەزيدەنتكە جiبەرۋ ءۇشiن قارقىندى جۇمىس جاسالىپ جاتىر. اڭگiمەلەسكەن -

مەرۋەرت حۋساينوۆا

http://zhasalash.kz/suhbattar/5013.html