پارازيت كىم؟

تاعى دا، ەكس-پرەزيدەنتتىڭ ءبىر ءسوزى تۋرالى. جالپى حالىققا ارناپ ايتىلعان اڭگىمە بولعاندىقتان، «ىشتە پىكىر ولمەسىن» دەگەنىمىز عوي. كەلىسۋ-كەلىسپەۋ اركىمنىڭ ءوز ەركى.

تاۋەلسىزدىك العان العاشقى جىلدارى سوۆحوز-كولحوزداردى تاراتىپ، اۋىلدى جەرمەن جەكسەن ەتۋ ناۋقانى باستالدى. نەگىزى، قالانى ازىق-تۇلىكپەن قامتاماسىز ەتەتىن، تابيعي تازا ءارى قاۋىپسىز تاماق ونىمدەرىن جاسايتىن جالعىز تەتىك وسى اۋىل بولۋى كەرەك ەدى. الايدا، سول تۇستا ءوز قاستارىنا ءبىر-ءبىر شەتەلدىك كەڭەسشى جالداپ العان ءبىزدىڭ باسشىلار اۋىل شارۋاشىلىعىنا سونىڭ ىشىندە اتا كاسىبىمىز مال تۇلىكتەرىنە قىرعيداي ءتيدى. باسشى بىتكەننىڭ ءبارى سوۆحوز-كولحوزداردى نەعۇرلى تەز تاراتىپ قۇرتساق، سوعۇرلىم كاپيتاليزمگە تەز جەتىپ، اۆستراليادان ۇشاقپەن قوي تاسىپ جەيمىز دەپ ويلادى. جەتپىس جىل بۇرىن بولشەۆيك بابالارى سول سوۆحوز-كولحوزداردى قۇرۋ ءۇشىن قالاي جانتالاسىپ، حالىقتى اشتان قىرسا، بۇلار دا سول قاتەلىكتى سىپايى تۇردە تاعى دا قايتالاپ شىقتى.

شىن مانىندە سوۆەتتىك جەتپىس جىلدى قانشا جەردەن جامانداساق تا، سول سوۆحوز-كولحوزدار ارقىلى ۇجىمدىق ەڭبەكتىڭ ءتيىمدى تۇستارى پايدا بولىپ قالىپتاسقان ەدى. ارينە، قاتەلەسە ءجۇرىپ ولار دا ومىرلىك تاجىريبە جينادى، ونىڭ ارتىقشىلىقتارىن دا، ۇجىمدىق ەڭبەكتىڭ جەمىسىن دە كورە باستاعان. سول ەڭبەك ۇجىمدارىن قالاي دا ساقتاپ قالۋ كەرەك بولاتىن. استانا ىرگەسىندەگى «رودينا» سەكىلدى ساقتالىپ قالعان سوۆحوزداردىڭ قازىرگى حال-جاعدايىنىڭ كوش ىلگەرى ەكەنىن كورىپ، ءبىلىپ وتىرمىز.

ال، ەل كولەمىندەگى كەشەگى سوۆحوز-كولحوزداردىڭ مال-مۇلكى، تەحنيكالارى، اۋىلدىق ەلدى مەكەندەرى قايدا؟ ءبارى «ۇستاعاننىڭ قولىندا، تىستەگەننىڭ اۋزىندا» كەتتى. قاڭىراپ بوس قالىپ، جەرمەن جەكسەن بولعاندارى قانشاما؟ وسىنىڭ ءبارىن قولدان جاساپ، قۇردىمعا كەتىرگەن قاي پارازيت؟ اۋىلدىقتار وزدەرى مە، الدە، سىرتتان جاۋ شاپتى ما؟

...اۋىل تۇرعىندارى ءالى دە پارازيت ەمەس. ەگەر جايىلىمدىق جەرىن الدەكىمدەر جەكەشەلەندىرىپ الىپ، قورىپ وتىرماسا، قوراداعى ازعانا مالىن ۇرلاپ كەتەتىن باۋكەسپەلەر مەن سۇعاناقتاردى تىرپ ەتكىزبەي ۇستايتىن پوليتسياسى ادال بولسا، ونداي ۇرى-قارىلاردىڭ باسىن سيپاماي جازاسىن ءادىل كەسەتىن سوتتارى «تۋرا بيدە تۋعان جوق» دەگەن ولشەمگە ساي بولسا، ءالى دە اتا كاسىبىمەن بيزنەس جاسايتىن قازاق بارشىلىق.

ول ءۇشىن وتىز جىل بويى عالامدىق جيىن وتكىزىپ، ەش پايداسىز ىسپەن دالاقتاپ شاپقىلاۋدىڭ ورنىنا ەلدى دامىتۋدىڭ، ادال ەڭبەكتى قاستەرلەۋدىڭ جولىن قاراستىرۋ كەرەك بولاتىن. سوندا، ەكى سيىر ەمەس، اۋىلدىقتار ەكىجۇز سيىردى، مىڭ باستى قويدى، بىرنەشە ۇيىرىمەن جىلقىنى قوراسىنان ورگىزىپ، ماسىل-پارازيت چينوۆنيكتەرگە لىق تولىپ كەتكەن، شىن مانىندە، ىستەرى ماردىمسىز، جۇمىستىڭ سەگىز ساعاتىندا قالعىپ-مۇلگىپ وتىراتىن اپپاراتتاردى قينالماي-اق اسىراپ وتىرا بەرەر. ۇلتتىق قورداعى اقشاعا چينوۆنيكتەر قول سالماس تا ەدى. مۇنايعا تاۋەلدى بولمايتىن جانە بيۋدجەت تۋرالى زاڭىن قايتا-قايتا شيمايلاماس بولاتىن.

ولاي بولسا، مەملەكەت قارجىسىن ۇنەمدەۋ ءۇشىن بىرقاتار پارازيتتىك اپپاراتتاردى ىقشامداپ، كەيبىرىن ۇكىمەت قارجىسىمەن اسىراۋدان باس تارتىپ، ءوزىن ءوزى قارجىلاندىراتىن جۇيەگە كوشىرۋلەرى كەرەك:
1. ءبىر پالاتالى پارلامەنت قۇرىپ، سەناتتى تاراتۋ;
2. قازاقستان حالىق اسسامبلەياسىن ۇكىمەت بيۋدجەتىنەن شىعارۋ;
3. «اتامەكەن» كاسىپكەرلەر پالاتاسى مەن «سامرۇق-قازىنا» ءال-اۋحات قورىن تاراتۋ;
4. زەينەتاقى قورىن تاراتىپ، ءار ازاماتتىڭ وسى قورداعى اقشاسىن وزدەرىنە دەربەس دەپوزيت ەتىپ اشىپ بەرۋ، جيناقتالعان قارجىنى ينفلياتسيادان قورعاي وتىرىپ، قامسىز قارتتىقتى كەپىلدەندىرۋ;
5. مينيسترلىكتەردىڭ سانىن كۇرت قىسقارتىپ 18 ميلليون حالىققا ساي 5-6 مينيسترلىك ەتىپ ىقشامداۋ;
6. اقپارات قۇرالدارىن مەملەكەتتەن قارجىلاندىرۋدى دوعارۋ;
7. ءتۇرلى ۇكىمەتتىك ۇيىمدار قاسىنان قۇرىلعان ەشبىر پايداسىز اكتسيونەرلىك قوعامداردى، سالالىق ارتىق قۇرىلىمداردى ىقشامداۋ نەمەسە ءبىرجولاتا تاراتۋ.

قۋاندىق شاماحايۇلىنىڭ facebook پاراقشاسىنان

Abai.kz