قازاق ادەبيەتىندەگى ورنى سالماقتى بولا تۇرا، باسىلىم ارقىلى وقىرمانىنا كوپ كورىنە بەرمەيتىن جازۋشىلار بار. سولارعا ارناپ «سەن قايدا ءجۇرسىڭ؟» اتتى جاڭا ايدار اشۋدى ءجون كوردىك. ءبىز ساعىنىپ جۇرگەن قالام يەسىنىڭ ءبىرى - ماڭعىستاۋدى مەكەن ەتكەن سۆەتقالي نۇرجان ەدى. اڭگىمەلەسۋدىڭ ءساتى تۇسكەندە كوكەيدە جۇرگەن ساۋالدارىمىزدى اقىنعا ىرىكپەي قويۋعا تىرىستىق.

- اعا، اڭگىمەمىزدى ءداستۇرلى سۇراقپەن باستاساق. ادەبيەتكە قالاي كەلدىڭىز؟ سىزگە ىقپال ەتكەن جاندار تۋرالى از ءسوز...

- ادەبيەتتە جۇرگەن مەنىڭ بۋىنىمنىڭ تاعدىرى ماعان دا ءتان دەپ ەسەپتەيمىن. ماڭعىستاۋ دەيتىن ولكەدە، قانعا-بابا دەگەن جەردە، اتتىڭ جالى، تۇيەنىڭ قومىندا تۋعان اداممىن. مەنىڭ وسكەن ورتام - كوشپەندى قازاقتىڭ سالتىنان ءالى دە اجىراپ ۇلگەرمەگەن قازاق اۋىلى بولاتىن. مەن ومىرگە كەلەر جىلى ماڭعىستاۋدىڭ جەتىباي دەگەن جەرىندە مۇناي اتىلدى. تەڭىز جاعاسىنداعى بالىق، مال شارۋاشىلىعىنا بولا قۇرىلعان كولحوزدار تاراتىلىپ، 1969 جىلى سوۆحوزدارعا اينالدى. سوسىن جالپى جۇرتتىڭ اراسىندا وندىرىسكە، مۇناي كاسىپشىلىگىنە قاراي تارتىلۋ باستالدى. سونىڭ ەكپىنىمەن ءبىز دە جاڭاوزەن، جەتىباي دەيتىن اتاقتى مۇناي كاسىپشىلىگىنىڭ ورتالىعىنا قاراي كوشىپ، سوۆحوزعا كىردىك.

قازاق ادەبيەتىندەگى ورنى سالماقتى بولا تۇرا، باسىلىم ارقىلى وقىرمانىنا كوپ كورىنە بەرمەيتىن جازۋشىلار بار. سولارعا ارناپ «سەن قايدا ءجۇرسىڭ؟» اتتى جاڭا ايدار اشۋدى ءجون كوردىك. ءبىز ساعىنىپ جۇرگەن قالام يەسىنىڭ ءبىرى - ماڭعىستاۋدى مەكەن ەتكەن سۆەتقالي نۇرجان ەدى. اڭگىمەلەسۋدىڭ ءساتى تۇسكەندە كوكەيدە جۇرگەن ساۋالدارىمىزدى اقىنعا ىرىكپەي قويۋعا تىرىستىق.

- اعا، اڭگىمەمىزدى ءداستۇرلى سۇراقپەن باستاساق. ادەبيەتكە قالاي كەلدىڭىز؟ سىزگە ىقپال ەتكەن جاندار تۋرالى از ءسوز...

- ادەبيەتتە جۇرگەن مەنىڭ بۋىنىمنىڭ تاعدىرى ماعان دا ءتان دەپ ەسەپتەيمىن. ماڭعىستاۋ دەيتىن ولكەدە، قانعا-بابا دەگەن جەردە، اتتىڭ جالى، تۇيەنىڭ قومىندا تۋعان اداممىن. مەنىڭ وسكەن ورتام - كوشپەندى قازاقتىڭ سالتىنان ءالى دە اجىراپ ۇلگەرمەگەن قازاق اۋىلى بولاتىن. مەن ومىرگە كەلەر جىلى ماڭعىستاۋدىڭ جەتىباي دەگەن جەرىندە مۇناي اتىلدى. تەڭىز جاعاسىنداعى بالىق، مال شارۋاشىلىعىنا بولا قۇرىلعان كولحوزدار تاراتىلىپ، 1969 جىلى سوۆحوزدارعا اينالدى. سوسىن جالپى جۇرتتىڭ اراسىندا وندىرىسكە، مۇناي كاسىپشىلىگىنە قاراي تارتىلۋ باستالدى. سونىڭ ەكپىنىمەن ءبىز دە جاڭاوزەن، جەتىباي دەيتىن اتاقتى مۇناي كاسىپشىلىگىنىڭ ورتالىعىنا قاراي كوشىپ، سوۆحوزعا كىردىك.

مەن ۇلگى تۇتقان، ءبىرىنشى كورگەن ورتام - جىراۋلار، كۇيشىلەر. باياعى، قازاقى، ۇلى جىراۋلاردىڭ سوڭى سۇگىر جىراۋ بەگەندىكۇلى، ۇزاقباي جىراۋ قازحانۇلى، مۇرات وسكەنباەۆ، ولاردىڭ ءىزىن باسقان القۋات قوجابەرگەنۇلى سياقتى بەلگىلى جىرشى-جىراۋلاردىڭ، كۇيشىلەردىڭ القاسىندا بايگە بالا بولىپ، جىرلاردى تىڭداپ وستىك. سولاردىڭ بۋىمەن بىزدە دە شالىق بەلگى بەرە باستادى. ون التى جاسىمنان وزمشە ولەڭنىڭ قىر-سىرىن تۇسىنگەن سياقتىمىن.

ارينە، قازاق پوەزياسىن بيىككە كوتەرىپ تاستاعان تولقىندار دا اسەر ەتتى. الاشوردانىڭ اقىندارىن، قىرقىلىپ كەتكەن بۋىندى ءبىز كورگەن، وقىعان ەمەسپىز. شاكارىم، احمەت، مىرجاقىپ، جۇسىپبەك، ماعجان تۋرالى ەڭ، ماعجان تۋرالى ەڭ العاش باۋىرجان مومىشۇلىنىڭ اۋزىنان ەستىدىم. 1981 جىلى،19 جەلتوقساندا مامىتبەك قالدىباەۆ دەگەن اعايىمىزدىڭ ۇيىندە جاتقان باۋكەڭە ءنۇسىپ ءابدىراحيموۆ، باۋىرجان ۇسەنوۆ، باۋىرجان وماروۆ تورتەۋىمىز بارىپ سالەم بەرگەن ەدىك. كەيىن ول تۋرالى «باۋىرجان مومىشۇلىنا سالەم بەرە بارعان ءتورت شايىر تۋرالى حيكايا» دەگەن باللادا دا جازدىم. باۋكەڭنىڭ اڭگىمەسىنىڭ اسەرى سول باللادادا باياندالعان.

سونىمەنەن، ماعان كىمدەردىڭ اسەرى بولدى دەگەنگە كەلسەك، ارينە، قاسىم ىقپال ەتەدى، ءابدىلدا ىقپال ەتەدى، بەلگىلى ءبىر دارەجەدە. قاليجان، عافۋ، قۋاندىق، توقاش، سىربايلار بار دەگەندەي... اقىنعا اقىندار عانا اسەر ەتەدى دەپ ەسەپتەمەيمىن. مەندىك پوەزيادا مۇحتار اۋەزوۆ، ءابىش كەكىلباەۆ، مۇحتار ماعاۋين، تولەن ابدىكوۆ، سايىن مۇراتبەكوۆ، اسقار سۇلەيمەنوۆ، قاليحان ىسقاق پروزاسىنىڭ دا ىقپالى بار.

بالالىق شاقتارى سوعىسقا تاپ كەلگەن، كەشەگى وتالىپ، قىرقىلىپ كەتكەن الدىڭعى ۇرپاقتىڭ ورنىنا كوكتەپ شىققان، ورتەڭگە وسكەن ءشوپتى الشىن دەيدى عوي، رۋحىمىزدى سىلكىندىرگەن، الشىن-ۇرپاقتىڭ ىقپالى زور بولدى.

وسى كۇنى 60-شى جىلدارى ادەبيەتكە كەلگەن بۋىننىڭ ەڭبەگىن جوققا شىعارۋ تەندەنتسياسى بايقالادى. مەن وعان تۇبەگەيلى قارسىمىن. ونىڭ استارىندا ۇلتقا بەدەلدى تۇلعا قالدىرماۋ كەرەك، ۇلت قادىرلەيتىن ەشكىم قالماۋى كەرەك دەگەن، سىرتتان تاڭىلعان كەرى ىقپالدىڭ اسەرى بار سياقتى سەزىلەدى. ادەبيەتىمىزدى تۇرپايى الەۋمەتشىلدىكتەن ارىلتىپ، ۇلتىمىزدىڭ تاريحىنا، تامىرىنا ورالۋىنا وسى الشىن-ۇرپاق ەرەكشە اسەر ەتتى. ولاردىڭ ىشىندە مۇقاعاليىمىز، جۇمەكەنىمىز، تولەگەنىمىز، قادىرىمىز، شەرحان، ساعي، وتەجان، تۇمانباي، فاريزامىز، دۇيسەنبەك، مەڭدەكەش، ەسەنبايىمىز، نۇرعيسا، ءشامشى، ءابىلاحاتىمىز، اسەتىمىز ءجۇر. بۇل - جوق بولىپ كەتە جازداعان، بىراق قايتادان كۇللى دۇنيەگە سەنىممەن قاراي باستاعان، كوكىرەگىندە ۇرەي دە بار، بىراق ءۇمىتى ودان ۇلكەن، رۋحاني الەمى، ساعىنىشى، رومانتيكاسى بولەك تولقىن. سوۆەتتىك كەڭىستىكتە وسكەن بىزگە، سوۆەت ادەبيەتى، ونىڭ ار جاعىندا ەۋروپا ادەبيەتى دە جاقسى تانىس. ول ىقپالدىڭ بارىنەن مەن ءوزىمدى تىسپىن دەپ ەسەپتەمەيمىن.

سونىمەنەن، ادەبيەتە كەلىپ قالدىق. جول كورسەتكەن، باعىت سىلتەگەن، ماڭدايىمىزدان سيپاعان اعالارىمىز كوپ. ءبارىن ايتۋ قاجەت تە ەمەس شىعار.

- ورتەڭگە وسكەن ۇرپاقتىڭ ساعىنىشى، رومانتيكاسى بولەك دەپ قالدىڭىز. ءسىزدىڭ بۋىننىڭ ارمان-اڭسارى نە ەدى؟

- قارا باسىمنىڭ مىسالىمەن ايتار بولسام، تاۋەلسىزدىكتى اڭسادىق. سول اڭسار جەلتوقسانعا جەتكىزدى. «جاس تۇلپاردىڭ» اسەرى دە بولدى. كوكىرەگىمىزدە سولاردىڭ ءىسىن جالعاستىراتىن بىردەمە جاساساق قوي دەگەن ارمان ءجۇردى. سول كەزدە قازاق مەملەكەتىنىڭ تاۋەلسىزدىگى تۋرالى ايتا باستادىق. مەكتەپ قابىرعاسىنان شىعا، سونداي اڭگىمەلەرگە اۋەس بولدىق. وعان باۋكەڭدەردىڭ، رىمعالي نۇرعاليەۆ سياقتى ۇلكەن تۇلعالاردىڭ دا اسەر ەتكەنىن ايتقىم كەلەدى. ءارتۇرلى جولدارمەن بىزگە تاۋەلسىزدىك تۋرالى ۇعىمداردى ءسىڭىرىپ ەدى ولار...

تاريحتا ەكى اداي كوتەرىلىسى بولعان، بىرەۋى - پاتشالىق وتارشىلدىققا، ەكىنشىسى - سوۆەتتىك وتارشىلدىققا قارسى. ەكەۋى دە قانعا بويالىپ، تۇنشىقتىرىلىپ باسىلدى. عايىپتان ءتىرى قالعان ەڭ سوڭعى ساربازدارى جۋىردا عانا دۇنيەدەن ءوتتى. مەن سول كىسىلەردى كورىپ ءوستىم. سوندىقتان ماعان ازاتتىق ءۇشىن كۇرەس ۇعىمى جورگەگىمنەن تانىس دەسەم، اسىرىپ ايتواندىق ەمەس. مىسالى، ەسبولايۇلى بايعالي دەگەن اقساقال بولدى. شىنجىرى ۇزىلمەگەن باتىرلار ۇرپاعى. سابىتاي دەگەن اتاسى سالقام جاڭگىردىڭ باس ساردارلارىنىڭ ءبىرى بولعان. ماحامبەتىڭ:

ءادىرا قالعان نارىندا...

اتا مەنەن انا بار،

ءىنى مەنەن اعا بار،

قاتىن مەنەن بالا بار،

قارىنداس حالقىم جانە بار.

جالعىز ۇلىم ماحمۇت

بەكەتاي قۇمنىڭ ىشىندە

جىلاپ ءبىر قالعان سو دا بار, - دەگەن ولەڭىندەگى ماحمۇتتىڭ قىزى نۇربيكەددەن تۋعان بايعالي اقساقال اداي كوتەرىلىسىنىڭ جاۋىنگەرى ەدى. ۇلى وتان سوعىسىنا قاتىسىپ، جارالانىپ تۇتقىنعا تۇسەدى، ودان قاشىپ شىعىپ فرانتسۋزدىڭ ازاتتىق ارمياسىنا قوسىلادى، وت پەن سۋدىڭ اراسىنان امان كەلىپ 80-جىلداردىڭ اياعىندا ومىردەن ءوتتى. قازىرگى ءبىزدىڭ شىعارمالارىمىزداعى نەمەسە اۋىزەكى اڭگىمەلەرىمىزدەگى كەيىپكەرلەر مەن ءوزىمىزدىڭ ارامىز اسپان مەن جەردەي بولسا، ول كىسىلەردىڭ ىقىلىم زاماندارداعى كەيىپكەرلەرى مەن وزدەرىندە ەشقانداي ايىرماشىلىق جوق ەدى. ولار جىرمەن سويلەيتىن، تاريحي دەرەكتەرمەن سويلەيتىن، دىنمەن سويلەيتىن. بولمىس-بىتىمدەرى بولەك جاندار ەدى. دۇنيەنىڭ ءسوزىن ايتپايدى، تەك ەلدىك، ەرلىك تۋرالى ءسوز قىلادى. اڭگىمە ايتقاندا بوتاداي بوزداپ، جىلاپ وتىرادى. سوۆەتتىك پاتريوتيزم بىزدەردى ەر ادام جىلاماۋى كەرەك دەپ ۇيرەتتى عوي. مەن الگى شالداردان باتىر ادام كورگەنىم جوق، بىراق قىلىقتارى الگىندەي. سونداي ەڭسەگەي بويلى ەرلەردىڭ، ۇلكەن كىسىلەردىڭ جىلاپ وتىرعاندارىنا تاڭعالاتىنمىن. ونداي جانداردى قازىر ىزدەسەڭ تاپپايسىڭ. ول شالداردىڭ بۇگىنگى ادامداردان سيپاتى نەگە بولەك؟ قازىرگى ادامدار ولارعا نەگە ۇقسامايدى؟ ولاردىڭ قارتايعان سايىن قاجەتتىگى ارتا بەرەتىن. ال قازىرگى كۇنى ەل، اۋىل-ايماق تۇگىلى ءوزىنىڭ بالا-شاعاسىنا كۇن وتكەن سايىن كەرەكسىز بولا بەرەتىن شالدار كوپ. نەگە؟ وسىنىڭ جاۋابىن كىم ىزدەپ جاتىر؟ جاۋابى شىن ىزدەسە تابىلمايتىن نارسە ەمەس قوي. سولاردىڭ باز بىرەۋلەرى دۇنيەدەن وزعاننان كەيىن سول اۋلەتتىڭ نەمەسە اۋىلدىڭ اراسىندا بەرەكەسىزدىك كوبەيىپ كەتەتىن. سوعان بايلانىستى «ە، شىركىن، پالەنشە-ەكەڭ وسى اۋىلدىڭ قۇتى ەكەن عوي»، - دەسىپ جاتاتىن. سولارى جاي ءسوز ەمەس. قاراقان باسىن ويلاماي، ەلگە دۇعا جاساپ، شىن نيەتپەن بەرەكە-بىرلىك تىلەپ وتىراتىن قاريالار شىنىندا دا ەلگە قۇت ەكەن. مۇنىڭ اقيقاتىن كەيىننەن قۇراننان وقىپ بىلدىك.

سول ورتادا وسكەن سوڭ، بالكىم ءبىراز ادامداردان تانىمىمىز، ۇعىمىمىز، تۇسىنىگىمىز بولەكتەۋ بولۋى زاڭدى شىعار...

- سىزدەر پوەزياعا ىشىمدىكپەن، توسىن مىنەزبەن كەلدىڭىزدەر. سول ءسان بە ەدى، الدە سۇراپىل، دۇلەي اقىن اتانۋدىڭ ءبىر ۇلگىسى مە؟

- سۇراپىل اقىن بولعىسى كەلەتىن شىعار ءبارى دە. قولىنا قالام ۇستاعاسىن، بىردەمە بولعىسى كەلەدى عوي ەندى. اڭگىمەنىڭ شىنى - وعان وكىنۋ كەرەك پە، وكىنبەگەن دۇرىس پا؟.. كوپ ءومىردىڭ بوسقا ءوتىپ كەتكەنىنە وكىنەسىڭ ارينە. ونىڭ سۇراۋى بولاتىنىن بىلەسىڭ سەبەبى. مەن ادەبيەتتى كيەلى الەم، مەنى باسقا ءبىر الەمگە جەتكىزەتىن ءبىر الىپ وتكەل دەپ قابىلدادىم. 1979 جىلى 10-شىنى ءبىتىرىپ، الماتىعا كەلدىك. ءبىزدىڭ باس كورپۋسىمىز قازىرگى بوگەنباي مەن پانفيلوۆ كوشەسىنىڭ قيىلىسىندا بولدى. سول جەرگە قۇجات تاپسىردىق. مىنا جاعىندا جازۋشىلار وداعى بار ەدى. اۋىلدان الىسقا شىقپاعان بالا كەزدەگى، 17 جاستاعى سول سەزىم، الماتىنىڭ سول كەزدەگى اسەرى ەشقاشان قايتالانعان ەمەس. الماتىعا كەلگەن سايىن ىزدەيمىن، جوق، تابىلمايدى. ول كەزدەگى ادامدار دا بولەكتەۋ ەدى. قازاقتىڭ كەز كەلگەن ۇلى بولسىن، قىزى بولسىن، ءسال تۇرپايىلاۋ ايتقاندا، ءيتىنىڭ دە كوكىرەگىندە ءبىر تازا ءبىر ارمان بار ەدى. سول ارمان كوكىرەكتەرىندەگى تازالىق سەنىڭ دە جۇرەگىڭدى شايىپ، تازارتىپ تۇراتىن. قازىرگى جاستارعا بۇل سوزدەرىم تۇسىنىكسىز دە شىعار. جازۋشىلار وداعىنىڭ قاراما-قارسىسىنداعى ساياباقتا، قازىرگى ءاليا مەن مانشۇك ەسكەرتكىشىنىڭ ورنىندا لەنين تۇراتىن. مەن ەسكەرتكىش جاقتان، اعاشتاردىڭ اراسىنان جازۋشىلار وداعىنا قاراپ-قاراپ كەتەم. شىن مانىندە، ءبىر ايدان اسا الماتىدا جۇرگەندە اسفالتتان ارى قاراي وتۋگە تاۋەكەلىم جەتكەن جوق. جازۋشىلار وداعىنىڭ تابالدىرىعىن اتتاۋ - مەن ءۇشىن تىم ۇلكەن جاۋاپكەرشىلىك جۇكتەيتىندەي، وداقتىڭ تابالدىرىعىن اتتاۋعا ءوزىمدى لايىق ەمەستەي سەزىندىم. ءالى ەسىمدە، بىردە ساياباق جاقتان قاراپ تۇرسام، ۇستىندە اق كاستيۋم-شالبار، شاشى جەلپ-جەلپ ەتىپ جاراسقان ابدىراشەۆ وداقتىڭ باسپالداعىنان كوتەرىلىپ بارادى ەكەن. سول كەزدە ماعان اقىن پەرىشتە سياقتى ەلەستەپ كەتىپ ەدى. كەيىن ءبىر باللاداما جازدىم:

العا رەت الماتىدا اي ءجۇرىپ،

تويماي قاراپ جولدىڭ ارعى بەتىنەن،

اق وردانىڭ كيەسىنەن قايلىعىپ

ەسىگىنەن ەنە الماي-اق كەتىپ ەم...

قازىرگى جاستاردىڭ كوكىرەگىندە بۇل سەزىم بار ما، جوق پا - بىلمەيمىن. ونداي قۇرمەت، ءاي، جوق شىعار.

وعان جاستاردى كىنالاماۋىمىز كەرەك شىعار. زامان باسقا، تولقىن باسقا دەگەندەي. جاڭا تولقىننان باياعىداعى مەنىڭ جاس كەزىمدەگى سەزىمىمدى ىزدەپ جاتۋ ارتىعىراق بولار. ويتكەنى ول تولقىنداردىڭ دا كوكىرەگىن ءتۇرلى تولقىندار شايىپ ۇلگىردى عوي.

- ءسىزدى دىنگە بەت بۇردى دەيدى. وسى كۇنى دىنگە بەت بۇرۋ - ومىردەن باز كەشۋ، دۇنيەن تارك ەتۋ ۇعىمىمەن ەگىز دەسە دە بولعانداي...

- دىنگە بەت بۇرعانىم راس. بارلىق جاقسىلىقتىڭ نەگىزى - ءدىن. قادىرلى جازۋشىمىز قالمۇقان يساباەۆ: «ءدىننىڭ ادامزات تاريحىندا الاتىن ورنى ەرەكشە. ءوز تاريحىندا ءدىني ساناسى بولماعان حالىق جوق. سونىمەن قاتار، دىنگە دەگەن كوزقاراستار دا ءار داۋىردە ءار ءتۇرلى بولىپ كەلگەن. سوندىقتان «ءدىن» دەگەننىڭ نە ەكەنىن تانىپ-ءبىلۋ ءاربىر سانالى ادامعا مادەني قاجەتتىلىك»، - دەي كەلىپ، «قاي ەل قانداي جولمەن ءومىر سۇرسە دە ساياسات، ەكونوميكا، ءبىلىم، ءتىل، جەر ماسەلەلەرى، سايىپ كەلگەندە، ىلعي دا دىنگە تىرەلىپ وتىرادى ەكەن جانە ءبارىنىڭ شىعار كوزى دە ءدىن. ءدىندى قۇرمەتتەمەگەن جەردە حالىقتى جاسايتىن وزگە قاسيەتتەردىڭ دە قۇنى جوق. ال ولاردى جادىندا ساقتاماعاندار - وسى ءسوزدىڭ تولىق ماعىناسىنداعى ماڭگۇرت»، - دەپ وي ءتۇيىپتى. وسى سوزگە تولىق قوسىلامىن.

دەگەنمەن ماسەلەنىڭ ەكىنشى جاعى بار. قازىرگى كۇنى دىنگە كىرگەن ادامداردان شوشۋ دا تەگىننەن-تەگىن ەمەس. ەگەر ول فاناتيزمگە، دوگماعا ۇرىنار بولسا، ارينە، اپيىنعا اينالادى. ابايدىڭ سىزىپ بەرگەن مارشرۋتىمەن ءجۇرىپ، بۇكىل دۇنيەنى ارالاعان، جينا دەگەن ءىلىمىنىڭ ءبارىن جيناپ كەلگەندەگى شاكارىمنىڭ قورىتىندىسى قانداي:

بۇل كەزدەگى دىندەردىڭ ءبارى ناشار،

ەش ءبىرى ءتۇزۋ ەمەس كوڭىل اشار.

وڭكەي الداۋ، جالعاندى ءدىنىم دەيدى

تەكسەرسەڭ ويىڭ تۇگىل جانىڭ ساسار.

الەمدەگى دىندەردىڭ ءتۇپ ماقسۇتى

بۇلجىماي ءۇش نارسەدە قۇشاقتاسار:

اللا بار، ۇجدان دۇرىس، قيامەت شىن

ەش ءدىننىڭ ماقسۇتى جوق مۇنان اسار.

ءىنجىل، قۇران ءبارى ايتىپ تۇرسا-داعى

ماعىناسىنان اداسىپ قارا باسار.

ءدىن ادامدى ءبىر باۋىر قىلماق ەدى،

ونى بۇزىپ، دۇشپاندىق قارۋ جاسار.

ءسويتىپ بۇزىپ، ءبۇلدىرىپ ەسىل ءدىندى

ءدىن دەسە، بىلىمدىلەر تۇرا قاشار...

وسىنداعى «ءدىن دەسە بىلىمدىلەر تۇرا قاشار» دەگەن تارماق ءبىزدىڭ زامانىمىزداعى دىنگە دەگەن قاتىناستى ءدال بەينەلەپ تۇر. ال ودان بۇرىنعى تارماقتاردا ونىڭ سەبەپتەرىن تايعا تاڭبا باسقانداي ەتىپ كورسەتكەن.

ءدىننىڭ ادامنىڭ بالاسىنا سىيلايتىن بار جاقسىلىعىنىڭ قاينار كوزى بار. ول - جۇرەك تازالىعى. ءدىننىڭ نەگىزگى ماقساتى دا ادامدى جۇرەك تازالىعىنا جەتكىزۋ بولۋى ءتيىس. جۇرەكتى تازارتۋ ىلىمىنەن ايىرىلعان ءدىن - ماقساتسىز ءدىن. فاناتيزمگە، ماڭگۇرتتىككە، ناداندىققا ۇرىنۋ تاپ وسى ماقساتسىزدىقتان باستاۋ الادى. مۇنداي ءدىن جۇرەكتى تازارتپايدى، كەرىسىنشە، ءدىن ۇستاماعاننان جامان قارايتادى. «ۇستاعانىڭ قاي ءدىن دەپ، ويلامايدى كىممىن دەپ، جۇرەگىنىڭ تاتى بار»، - دەيدى شاكارىم دانىشپان بۇل حاقىندا. ءسىزدىڭ سۇراعىڭىزدا ايتىلعان ءدىندى دۇنيەدەن بەزۋ دەپ ەسەپتەيتىن تۇسىنىكتىڭ جالپىلىق سيپات الۋىنا دا سەبەپ بولعان وسىنداي ماقساتسىز دىندەر.

ءدىننىڭ جۇرەكتى تازالاۋ ءىلىمىن ءبىزدىڭ بابالارىمىز جاقسى بىلگەن. ول قوجا احمەت ياساۋي ءىلىمى، ياكي حال ءىلىمى دەپ تە اتالادى. حال عىلىمىنىڭ نەگىزگى لادۋني ىلىمىنەن باستاۋ الادى. ول ياساۋي بابامىزدىڭ ءوزى ويلاپ شىعارعان ءدىنى ەمەس، اللا تاعالانىڭ پايعامبارىم (س.ا.ۋ.) ارقىلى جىبەرگەن حاقيقات ءىلىمى. وسى ىلىممەن سۋسىنداعان جان ەشقاشان كورسوقىر فانات، دۇنيەدەن بەزگەن نادان بولمايدى. «زاحيد بولما، ابيد بولما، عاشىق بولعىن»، - دەيدى ياساۋي بابامىز. قازىرگى تىلمەن ايتقاندا، «بىلمەي تاقۋا بولسا، كوزسىز قۇلشىلىق يەسى بولما، عاشىق بول»، - دەگەن. عاشىق - قۇدايلىق ماحابباتقا قول جەتكىزگەن ادام. مۇنداي ماحاببات يەسى دۇنيەگە دە عاشىعىنىڭ مۇلكى رەتىندە قۇرمەتپەن قارايدى. ول وسى حالدە قالايشا دۇنيەدەن بەزبەك، ونى تارك ەتپەك؟! مەن وسى ءىلىمدى مەڭگەرۋ جولىندا ءجۇرمىن، سوندىقتان دۇنيەگە قۇل دا بولمايمىن، ودان بەزبەيمىن دە.

- ۇلتتىق مۇددە مەن مۇسىلماندىق مۇددە قاراما-قايشى ۇعىم ەمەس قوي؟

- قايشى كەلەتىن بولسا، ول ءدىن ەمەس، جاساندى دوكترينالار. ءدىن اتىن جامىلىپ، ەلدى ىلاڭعا سالىپ جاتقان سۇمپايىلىقتىڭ ءبارى وسىدان شىعادى. بابالارىمىزدىڭ بىزگە قالدىرىپ كەتكەن جولى بار. ول مۇرالاردى ءتىرىلتى، دانالىقتى ۇرپاقتىڭ جۇرەگىنە جەتكىزە الساق، ۇلتتىق يممۋنيتەت قالىپتاسادى. ۇلتتىق يممۋنيتەت قالىپتاسقان جەردە ءبىزدى ەشقانداي دەرت المايدى. ءبىلىمدارلاردىڭ ءبىر قاتەلىگى - اراب ەكسپانسياسى مەن يسلام ءدىنىن شاتاستىرۋ. وزدەرىن ءتاڭىرشىلمىز دەيتىن دە باۋىرلار بار. ولار: «يسلام ءدىنى ءبىزدى بۇكىل مادەنيەتىمىزدەن ايىردى، تۇركىلىك تامىرىمىزعا بالتا شاپتى، كونە ەسكەرتكىشتەرىمىزدىڭ ءبارىن قۇرتتى»، - دەپ ويلايدى. تۇبىرىمەن قاتە تۇسىنىك. شىن يسلام ەشكىمنىڭ ۇلتتىق قۇندىلىقتارىنا قيانات جاساماعان.

قازاق: «كورگەنسىز دەگەنگە ارلانبا، تەكسىز دەگەنگە ارلان»، - دەيدى. تەكسىز دەپ - قۇدايلىق ءىلىم ارقىلى كەلگەن اتا-باباسىنىڭ بار قۇندىلىعىنان باس كەشكەن جاندى ايتادى. دەمەك، تەكسىز - ءدىنسىز دەگەن، ءدىنسىز - تەكسىز دەگەن ءسوز. ءبىز وسىنى ايقىنداپ الۋىمىز كەرەك. تۇركىلىك تامىرعا ءۇڭىلۋ - باقسىلىقتى دارىپتەۋ ەمەس. باقسىلىق - جىنمەن جۇمىس جاساۋ. دەمەك باقسى - جارىم-جارتىلاي جىندى. ال اللا تاعالانىڭ جىن الەمىنەن باسقا دا سانسىز كوپ الەمدەرى بار ەمەس پە؟!

وسى كۇنى رۋح تۋرالى كوپ ايتاتىن اقىن-جازۋشىلار بار. سولاردىڭ بىرەۋىنە «ءۇش قيان» گازەتىنىڭ ءتىلشىسى «رۋح دەگەن نە؟» - دەپ سۇراق قويادى. الگى: «ونداي ۇساق-تۇيەك سۇراقتاردى قويما!» - دەيدى. «ودان ۇلكەن قانداي سۇراق بولۋى مۇمكىن؟»، - دەگەندە، «ەندى قازاق ءتىلىنىڭ پروبلەماسىن سۇراساڭ بولماي ما؟»، - دەپتى شايىر اشۋلانىپ. شىندىعىندا، رۋحىڭنىڭ ماسەلەسى شەشىلمەسە، قازاق ءتىلىنىڭ پروبلەماسى ەشقاشان شەشىلمەيدى.

تاۋەلسىزدىكتىڭ 20 جىلدىعى ءبىز ءۇشىن ۇلكەن مەرەكە، ءبىرىنشى كەزكتە، شۇكىرشىلىك. تاۋەلسىزدىكتىڭ تۋى استىندا ءبىر-بىرىمىزگە كۇلىپ وتىرىپ قارا سۋ ىشكەننىڭ قانداي باقىت ەكەنىن بۇگىنگى ۇرپاق سەزىنبەگەنىمەن، كەشەگى بابالارىمىزدىڭ قاندى جاسىن كورگەن ءبىز سەزىنەمىز. ال ەگەر تاۋەلسىزدىكتىڭ جيىرما جىلدىعىندا تەلەديداردى اشىپ قالساڭىز، قايمانا قازاقتىڭ اۋزىنان شىققان جەتى ءسوزدىڭ بەسەۋى باسقا تىلگە اينالىپ جاتسا، وعان شۇكىرشىلىك ەتۋدىڭ قاجەتى جوق. قاراپايىم اۋىل تۇرعىندارىنىڭ ءوزىنىڭ ءتىلى شۇبارلانعان، ءتىلدىڭ شۇبارلىعى، ءدىلدىڭ شۇبارلىعىنان باستالادى. ءدىلدىڭ شۇبارلىعى - كامىل ءدىننىڭ جۇرەكتە وشكەندىگىنەن.

رۋحاني بولمىسى ارابتانىپ، ساياسي بولمىسى پارسىلانىپ، ءولىم حالىنە جەتكەن تۇركى حالقىن قايتادان ءتىرىلتىپ العان قۇل قوجا احمەت ياساۋي بولاتىن. قوجا احمەت ياساۋي بابامىزدى كەڭەس ۇكىمەتى رەاكتسياشىل، ميستيك اقىن رەتىندە باعالاسا، تاۋەلسىزدىكتەن كەيىن ول شىعىستىڭ ۇلى شايىرلارىنىڭ ءبىرى رەتىندە عانا تانىپ كەلەدى. ال ونىڭ جولىن ناسيحاتتاعانداردى ءبىز جاۋ كورەمىز...

وسى كۇنى «قالىپتى يسلام» دەگەن تەرمين شىقتى عوي. ونىڭ ارتىندا «قالىپتى ۆاحابيزم» دەگەن قۇردىم ساياسات تۇرماسا ەكەن دەگەن قورقىنىشىم بار. ايتپەسە، «قالىپتى يسلام» دەگەن ءسوزدىڭ ءوزى دۇرىس تىركەس ەمەس قوي. يسلامنىڭ ءوزى - قالىپتى. وعان انىقتاۋىش قوسۋدىڭ ەشقانداي قاجەتى جوق. ءبىر جىگىتتىڭ ايتقان ءسوزى بار ەدى: «قوي جەمەيتىن قاسقىر بولا ما؟ «قالىپتى ۆاحابيزم» - «مەيىرىمدى فاشيزم» دەگەن ءسوز. ال ونداي نارسە بولمايدى!» - دەپ... تاۋەلسىزدىك العان تۇستا بيلىك باسىندا اتەيستىك قوعامنىڭ تاربيەسىن كورگەن ازاماتتار ءجۇردى. ولار كەيىنگى ۇرپاقتىڭ ءدىن ىزدەيتىنىن دەر كەزىندە باعامداماي قالدى دا، زاڭدارىمىز شيكى، پارمەنىمىز كۇيكى بولدى. سونىڭ ناتيجەسىندە، بوس كەڭىستىككە جات يدەولوگيا لاپ قويدى. قازىر سونىڭ اششى جەمىسىن جەي باستادىق.

- وسىنداي جاۋلىق نيەتتەن قاشۋ ءۇشىن قازىر ادامگەرشىلىك ىستەردى ىستەسەم، جولىمنىڭ اقتىعى سول ەمەس پە دەيتىندەر دە تابىلادى.

- ءسىزدىڭ ادامگەرشىلىگىڭىز دىننەن بولەك ەمەس. ىسمايىل قازىعۇرتي دەگەن اتامىز وتكەن. سول كىسى كىتابىندا جۇرەكتىڭ قارايۋى نە نارسەدەن، تازارۋى نە نارسەدەن دەگەن سۇراقتارعا جاۋاپ بەرەدى. بوس ءسوز، ارزان كۇلكى، ءشۇبالى تاماق، ناداندارمەن دوس بولۋ - جۇرەكتى قارايتادى دەيدى. ءبىزدىڭ قوعامدا نە ۇستەمدىك قۇرىپ تۇر؟ بوس ءسوز.

- قالا بەردى اگەنت بار.

- ول دا بوس ءسوز عوي. بوس سوزدەن كەيىن بوس كۇلكى تۋا ما؟ بوس ءسوز، بوس كۇلكىسى بار ادام تاماعىنىڭ ادال-ارامىنا نازار اۋدارا ما؟ ول ادامنىڭ اينالاسى نادان بولماي كىم بولادى؟

جۇرەكتى قارايتاتىن وسى ءتورت شارت قوعامدا ۇستەمدىك قۇرىپ تۇرعاندا، تازالىق تۋرالى، يا بولماسا جازۋشىلار وداعىنا تالدىڭ ارعى جاعىنان سىعالاپ قاراپ جۇرەتىن اۋىلدىڭ جەتىم كوكىرەك بالاسى تۋرالى «ميف» ايتۋدىڭ قانداي ورنى بار؟ جۇرەكتى تازارتۋدىڭ تاسىلدەرى، ءىلىمى بار. ول ءىلىم قۇدايدىڭ جاردەمىمەن تۋعان توپىراعىمىزعا قايتا اينالىپ كەلدى. ول ءىلىمدى ۇستاۋشىلار تەپەرىش كورىپ، تەپكىلەنىپ جاتىر. اسقار سۇلەيمەنوۆ مارقۇم پ.يا.چااداەۆتىڭ ءبىر ءسوزىن ايتۋدان جالىقپايتىن: «ءوزىنىڭ قۇلدىعىنا قورىنباعان حالىق ءشىرىپ ولسە - ساۋاپ». ءوز جاراڭدى ەمدەمەسەڭ، ونى ەشكىم جازىپ بەرمەيدى. ول جارانى جات يدەولوگيا سالدى عوي. الايدا ەمدەۋ وزىڭنەن. قازاق نە نارسەنى دە جەڭىل-جەلپى ايتپاعان. «اۋرۋىن جاسىرعان ارام ولەدى» دەيدى. ارام ولۋدەن وتكەن نە سۇمپايى نارسە بار؟ ارام ءولۋ دەگەن - يمانسىز كەتۋ عوي. يمانسىز كەتپەۋى ءۇشىن ماسەلەگە شىنداپ قارايتىن ۋاقىت جەتتى.

- ءسىز ايتۋىن ايتىپ ءجۇرسىز. بىراق تىڭدار قۇلاق تابىلماسىن كورگەندە وسىنىڭ ءبارىن مەن بەكەرگە ىستەپ جۇرگەن جوقپىن با دەپ ءتۇڭىلىپ كەتپەيسىز بە؟

- تۇڭىلمەيمىن. سەبەبى مەن ۇلى بابالارىمنىڭ كوپتەگەن مۇرالارىمەن تانىسپىن. الدىمىزدا نە كۇتىپ تۇرعانىن سەزەمىن. سوندىقتان مەن ءۇمىتىمدى ۇزبەيمىن. 2002 جىلى ءابىش كەكىلباەۆ اعامىز «تۇرىك دۇنيەسىنە قىزمەت» سىيلىعىن الۋعا باردى. سوندا ستامبۋلدا وقىپ جاتقان قازاق جاستارىمەن كەزدەستىك. سولاردىڭ ءبىرى:

- تۇركيادان بارعان جاستارىمىزدى شەتتەتەدى ەكەن، مەملەكەتتىك قىزمەت ۇسىنبايدى ەكەن، ءبىزدىڭ قازاقستاندا سونداي جامان تەندەنتسيانىڭ بارى راس پا؟ - دەپ ءتۇرىن سۋىتىپ الىپ سۇراق قويدى.

بۇل سۇراق ءابىش اعاما قاتتى ءتيدى:

- قاراعىم، شامام كەلگەنشە، ماڭدايىمنىڭ تەرى، كوزىمنىڭ جاسى، تابانىمنىڭ كىرىمەن «قازاق بولسىن، قازاق تولسىن» دەپ جۇرگەن جانمىن. بىراق قاقسام - قالتامدا كوك تيىن جوق. قازاقستاننىڭ مەملەكەتىنە قازاقستاننىڭ مەملەكەتى ماعان نە بەرەدى دەپ ەمەس، مەن قازاقستانىما نە بەرەمىن دەپ، كۇنى-ءتۇنى ەڭىرەپ جۇمىس جاسايتىن ادام كەرەك ەدى. مەن بىراق قازاقتىڭ قۇداي اتىپ كەتكەن جىگىتىنەن دە ءۇمىتىمدى ۇزبەيمىن. سەبەبى ونىڭ بەلىندە قازاقتىڭ بولاشاعى جۇرگەن شىعار دەپ ۇمىتتەنەمىن، - دەدى اشىنىپ.

سول سياقتى مەن دە ەرتەڭ قازىرگى كەسپىرسىز بەينەسىنە وزدەرى تۇكىرەتىن، يمانى ويانعان كۇنى ءوزىنىڭ قازىرگى بەدەرسىز كەيپىن تانىپ، سوعان وكىنەتىن، سول وكىنىش ارقىلى تاۋباعا كەلەتىن، ۇلكەن كەمەلدىككە جەتەتىن باۋىرلارىمدى كۇتەمىن. سوندىقتان ەشقاشان تۇڭىلمەيمىن. سەبەبى، ءبىر جارىق تاڭنىڭ اتاتىنىنا سەنەمىن.

- قازاقتىڭ بولاشاعىنا سەنەسىز عوي؟

- ارينە، سەنەمىن. قازاقتىڭ بولاشاعىنداي بولاشاق جوق ەشكىمدە. قازاقتىڭ بولاشاعى - ادامزاتتىڭ بولاشاعىنىڭ كەپىلى. وعان مەنىڭ يمانىم كامىل. اباي ايتقان اللانى ءسۇيۋ، ادامدى ءسۇيۋ، ادىلەتتى ءسۇيۋ دەگەن ءۇش ءسۇيۋ بار عوي. سول ءۇش ءسۇيۋ جۇرەككە ورنايتىن كۇن كەلەدى. مىسالى، قازاقتىڭ ۇلىق اۋليەسىنىڭ ءبىرى، قۇل قوجا احمەت ياساۋي ءىلىمىنىڭ قازاق دالاسىنداعى سوڭعى ءىرى مۇراگەرى ءماشھۇر ءجۇسىپ كوپەەۆ اتامىزدىڭ «زامانانى بولجاۋ» دەگەن شىعارماسى بار. وتىز ءبىرىنشى جىلى اقبەتتاۋدا كوتەرىلىس بولادى. سول كوتەرىلىستە قىزىلداردىڭ جاسانعان ارمياسىنان قازاقتىڭ ءشيتى مىلتىقتى قولى بىت-شىت بولىپ جەڭىلەدى. توز-توزى شىققان قول، «قازاقتىڭ ءبىر اۋليەسى ەدى، بىزگە نە كەڭەس بەرەر ەكەن»، - دەپ ماشەكەڭ وسى «زامانانى بولجاۋىن» ايتقان عوي.

تولعاۋ:

مىڭ توعىز ءجۇز، مىنە وتىز ءبىرىنشى جىل،

جىلقى كەتىپ، قوي كەلدى - مۇنى ىرىم قىل.

قويدان قوڭىر زاماندى ءبىر كورمەكسىڭ

قوي اناسى بەستەن دەپ بۋسايشى بەل، - دەپ باستالادى.

سونداعى ايتىپ وتىرعانى - جىلقى كەتىپ، قوي كەلگەن وسى مۇشەلدى ەسكە ساقتا، ىرىم قىل دەيدى. ەندى بەس مۇشەلدەن ء(بىر مۇشەلدە ون ەكى جىل بار. ون ەكىدەن بەس مۇشەلدى ەسەپتەسەڭ، الپىس جىل. ماشەكەڭ جىرلاعان وتىز ءبىرىنشى جىلعا الپىستى قوسقاندا، 1991 جىل بولادى) كەيىن تاۋەلسىزدىك كەلەتىنىن ايتادى. سول «زامانانى بولجاۋىندا» ماشەكەڭ «وتىز ەكىنشى جىلى ۇرەرگە ءيتىڭ، سىعارعا ءبيتىڭ قالمايدى»، - دەي كەلە، ءدال قازىرگى ۋاقىتقا دا توقتالادى. ءبىر قىزىعى، كەلەر جىلداردان باستاپ ءبىزدى ۇلكەن جاقسىلىقتار كۇتىپ تۇرعانىن مالىمدەيدى. ال مەن اللا تاعالانىڭ اۋليەسى الدامايتىنىنا بەك سەنەم.

- ال قازىرگى جاستاردىڭ كوبىندە ءتۇڭىلىس باسىم.

- ءتۇڭىلۋ - يماننىڭ تومەندىگىنەن.

- دىنگە كەلگەلى ءسىز اقىندىق مۇراتىڭىزدان، شىعارماشىلىق ماقساتىڭىزدان الىستاپ كەتتى دەپ جاتادى. بۇل ءسوز قانشالىقتى راس؟

- بۇل سۇراققا جاۋاپتى ارىدەن قوزعايىن. كۇللى ادامزاتتىڭ كوكىرەگىن كوركەيتكەن ۇلىلار بار. شىعىستىڭ جەتى جۇلدىزىن الايىق، مىسالى. سودان باستاپ ادام ساناسى ولشەپ بولمايتىن رۋحاني بيىكتەرگە كوتەرىلگەن، الەم مويىنداعان ۇلى تۇلعالار جەتەرلىك. گەتەمىزدىڭ ءوزى شىعىستىڭ جەتى جۇلدىزىنىڭ بىرەۋى تومەنىرەك بولاتىن بولسا، مەن سونىڭ قولىنا سۋ قۇيۋعا جارامايمىن دەگەن باعىتتا اڭگىمە ايتقان. سولاردىڭ ءبارى كىمدەر؟ حاق جولداعى سوپىلار عوي. حال ءىلىمىنىڭ وكىلدەرى. قوجا احمەت ياساۋي «حاقتان پارمەن بولىپ 4400 حيكمەت جازدىم» دەيدى. ونىڭ ءبارى شىعارما ەمەس پە؟ دىنگە كىرگەن جان جازباي قالاتىن بولسا، بۇل نە؟ يا، ءدىن اتىن جامىلعانداردا مۇنداي تەندەنتسيا بايقالادى. مەكەمتاس مىرزاحمەتوۆ اعامىز ءبىر ايتىس اقىنىنا: «قاراعىم، ساعان قۇداي تاعالا اقىندىقتىڭ ءتاجىن كيگىزدى. ول ءتاجدى پاتشاعا كيگىزگەن جوق، ال سەن سول ءتاجدى دۇشپاننىڭ اياعىنىڭ استىنا لاقتىردىڭ»، - دەگەن ەكەن. ال مەن اقىندىق ءتاجىمدى ەشكىمنىڭ اياعىنىڭ استىنا تاستاي المايمىن.

ەگەر رۋحانياتقا كەلمەگەنىمدە، نە بولارىمدى ءبىر قۇداي بىلەدى. مەن نەگىزگى شىعارمالارىمنىڭ كوبىن وسى رۋحانياتقا كەلگەننەن كەيىن جازدىم. قۇدايعا شۇكىر، ءوز زامانداستارىمنىڭ ىشىندە نەداۋىر ەڭبەك ەتكەن جاننىڭ ءبىرىمىن. مىسالى قازىر 150 باسپا تاباقتىڭ ۇستىندە پوەزيالىق شىعارمام بار. قۇداي عۇمىر بەرسە، مۇمكىنشىلىك بولسا، الدىما ۇلكەن ماقساتتار قويعانمىن. ءبىزدىڭ تاريحىمىزداعى ەڭ بۇلاعايلى كەزەڭدەر حاقىندا داستاندار جازدىم. بۇلعاقتى زاماننىڭ ءبىرى 17 عاسىر بولسا، «ەڭسەگەي بويلى ەر ەسىم» دەگەن دە داستانىم بار. ودان ارى قاراي تەرەڭدەپ، ەدىگە، توقتامىس، ءامىر تەمىر جايلى كولەمدى شىعارما جازسام دەگەن وي بار، قالا بەردى ازىرەت سۇلتان بابامنىڭ زامانى تۋرالى تاريحي-رۋحاني داستان باستاسام دەيمىن. وسىلاردى جازسام، قازاق تاريحىنىڭ مىڭجىلدىق عۇمىرىنا پوەتيكالىق شولۋ جاساعان بولىپ شىقپايمىن با؟ وسىنىڭ ءبارى ءبىر كىسىگە از ەڭبەك ەمەس شىعار. «اي تارانعان ءتۇن»، «اۋليەلەر اۋەزى»، «ەۆروپا پوەزياسى، حح عاسىر»، «ەۆروپانىڭ كلاسسيكالىق پوەزياسى» اتتى كىتاپتارىم جارىق كوردى. سوڭعى ۇشەۋى - ءتارجىما. فرانتسۋزدىڭ پول ەليۋار، نەمىستىڭ گوتفريد بەنن، رۋمىننىڭ تۋدور ارگەزي، يتالياننىڭ ەۋدجەنيو مونتالە سىندى ءوز زامانىندا قۇبىلىس بولعان اقىندارىنىڭ شىعارمالارىمەن قازاق وقىرماندارىن تانىستىردىم. فرانتسۋزدىڭ ايگىلى اقىنى ارتيۋر رەمبونىڭ جىرلارىن ءوز تىلىمدە سويلەتتىم. قىتايدىڭ ۇلى اقىنى لي بايدىڭ كوپتەگەن ولەڭىن اۋداردىم. قازىر ازىرەت سۇلتان، ءپىر سۇلتان ابدال، قازاق ابدال، شاح حاياتي، نيازى مىسىريلاردىڭ حيكمەتتەرىن ورنەك-ۋازىنگە ءتۇسىرۋ ۇستىندەمىن. جانە مودەرنيستىك اعىمداردىڭ جەتەگىندەگى باتىس ادامزاتقا نە بەردى، حاق جولداعى شىعىستىڭ شايىرلارى نە تىندىردى دەگەن ساۋالدىڭ جاۋابىن قۇر سوزبەن ەمەس، ىسپەن، ياكي سالىستىرۋ ارقىلى دالەلدەۋ ءۇشىن «باتىس - شىعىس بايانى» دەگەن اتپەن كىتاپ جاريالايتىن شىعارمىن دەپ ويلايمىن. سوندىقتان مەنى باستاپقى مۇراتىنان اداسىپ قالدى دەگەن وتىرىك اڭگىمە، شىنىمەن جانى اشيتىن ادامدار بولسا، قازىرگى شىعارمالارىممەن تانىسسىن. جاقىندا «اقجەلكەن» جۋرنالىنىڭ ءتىلشىسى دە «ءسىزدىڭ سوپىلىق جولعا ءتۇسىپ كەتۋىڭىزگە ادەبي ورتادان الىس ءجۇرۋىڭىز سەبەپ بولعان جوق پا؟» - دەگەن سۇراق قويدى.

- راسىندا، ءسىز سوناۋ الىستاعى ماڭعىستاۋدا جاتىرسىز عوي.

- وزالدان بەرى ورتامنان اجىراپ كورگەن جان ەمەن. ءالى دە سول ورتامدا كەلە جاتىرمىن دەپ ەسەپتەيمىن.

- بىراق اقىندار «پروۆينتسيادا تۋىپ، پاريجدە ولەدى» دەپ جاتادى.

- بۇل ۇعىم قازىر ءمانىن جويعان. اقىرزاماننىڭ الدىندا قالالاردىڭ اراسى جاقىندايدى دەپ پايعامبارىم ايتقان. قازىر سول كەزەڭ. الىس ايماقتاردا، مىسالى، ەرتاي مەن باۋىرجان اقتوبەدە، اقسۇڭقارۇلى قاراعاندىدا، تىنىشتىقبەك سەمەيدە، ەسەنقۇل ۇزىناعاشتا، سۇراعان باي ولكەدە ءوز شارۋالارىمەن اينالىسىپ جاتىر. مەن دە ءسولاردىى ءبىرىمىن.

- اڭگىمەڭىزگە راحمەت!

سۇحباتتاسقان:

قاراگوز ءسىمادىل

«قازاق ادەبيەتى» گازەتى.

№30, 29 شىلدە 2011 جىل