ق.سۇلەيمەنوۆ: ء“شيبورى-پاراقور مەن ءدۇبارا دوكەيدى ۇيىرىمەن قۋ كەرەك”
- قايىربەك شوشانۇلى، قازىر ەلىمىزدە نە بولىپ جاتىر؟ بيلىكتىڭ جوعارى بۋىنىن الايىق. بار بولعانى از عانا ايدىڭ ىشىندە جوعارعى سوتتا سىبايلاستىق سىر بەرىپ، التى بىردەي سۋديا قىزمەتىنەن بوساتىلدى. «قورعاس» كەدەن بەكەتىندە بۇرىن-سوڭدى بولماعان ۇيىمداسقان قىلمىستىق توپ قۇرىقتالدى. ونىڭ قۇرامىندا ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك كوميتەتىنىڭ جوعارى لاۋازىمدى شەندى-شەكپەندىلەرى دە بار بولىپ شىقتى. قىلمىس الەمىن الىپ قارالىق. الماتىدا قىلمىسكەرلەر توبى قۇرىقتالسا، اقتوبە وبلىسىنىڭ شۇبارشي اۋىلىندا ءۇش بىردەي پوليتسيا جاساعى مەرت بولدى. الماتىدا حورەوگرافيا ۋچيليششەسىنىڭ ديرەكتورى ءوز پاتەرىندە ءولتىرىلدى. بۇل ءتىزىمدى توقتاماي جالعاستىرا بەرۋگە بولار ەدى. ءومىر ءسۇرۋ قاۋىپتى بولىپ بارادى...
- مەن بۇل سۇراقتى ەكى ءبولىم بويىنشا قاراستىرار ەدىم. ءبىرىنشىسى - سىبايلاس جەمقورلىق، ەكىنشىسى ۇيىمداسقان قىلمىس پەن اشىق ءبانديتيزمنىڭ كورىنىسى. سىبايلاس جەمقورلىق تۋرالى كوپ ايتىلدى، مەن تەك سوعان مىنانى قوسار ەدىم: ەلدە ادەتتەن تىس ەشنارسە دە بولىپ جاتقان جوق. پرەزيدەنت كوررۋپتسياعا قارسى كۇرەستىڭ اياۋسىز جۇرگىزىلەتىنى جايلى باياعىدا-اق ەسكەرتكەن. سوندىقتان، ءتارتىپتى تۇزەۋگە ۋاقىت جەتەدى.
ال قىلمىس الەمىنە كەلسەك، ءسىز ايتقانداي سوڭعى جىلدارى جاعدايدىڭ كۇرت وزگەرە باستاعانى جايلى الدەقاشان ويلانىپ، شەشىم قابىلداۋعا بولاتىن ەدى.
- قايىربەك شوشانۇلى، قازىر ەلىمىزدە نە بولىپ جاتىر؟ بيلىكتىڭ جوعارى بۋىنىن الايىق. بار بولعانى از عانا ايدىڭ ىشىندە جوعارعى سوتتا سىبايلاستىق سىر بەرىپ، التى بىردەي سۋديا قىزمەتىنەن بوساتىلدى. «قورعاس» كەدەن بەكەتىندە بۇرىن-سوڭدى بولماعان ۇيىمداسقان قىلمىستىق توپ قۇرىقتالدى. ونىڭ قۇرامىندا ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك كوميتەتىنىڭ جوعارى لاۋازىمدى شەندى-شەكپەندىلەرى دە بار بولىپ شىقتى. قىلمىس الەمىن الىپ قارالىق. الماتىدا قىلمىسكەرلەر توبى قۇرىقتالسا، اقتوبە وبلىسىنىڭ شۇبارشي اۋىلىندا ءۇش بىردەي پوليتسيا جاساعى مەرت بولدى. الماتىدا حورەوگرافيا ۋچيليششەسىنىڭ ديرەكتورى ءوز پاتەرىندە ءولتىرىلدى. بۇل ءتىزىمدى توقتاماي جالعاستىرا بەرۋگە بولار ەدى. ءومىر ءسۇرۋ قاۋىپتى بولىپ بارادى...
- مەن بۇل سۇراقتى ەكى ءبولىم بويىنشا قاراستىرار ەدىم. ءبىرىنشىسى - سىبايلاس جەمقورلىق، ەكىنشىسى ۇيىمداسقان قىلمىس پەن اشىق ءبانديتيزمنىڭ كورىنىسى. سىبايلاس جەمقورلىق تۋرالى كوپ ايتىلدى، مەن تەك سوعان مىنانى قوسار ەدىم: ەلدە ادەتتەن تىس ەشنارسە دە بولىپ جاتقان جوق. پرەزيدەنت كوررۋپتسياعا قارسى كۇرەستىڭ اياۋسىز جۇرگىزىلەتىنى جايلى باياعىدا-اق ەسكەرتكەن. سوندىقتان، ءتارتىپتى تۇزەۋگە ۋاقىت جەتەدى.
ال قىلمىس الەمىنە كەلسەك، ءسىز ايتقانداي سوڭعى جىلدارى جاعدايدىڭ كۇرت وزگەرە باستاعانى جايلى الدەقاشان ويلانىپ، شەشىم قابىلداۋعا بولاتىن ەدى.
بۇل دەگەنىڭىز، بىرىنشىدەن، ىشكى ىستەر مينيسترلىگىنىڭ ءدىني-ەكسترەميستىك سيپات الا باستاعان ۇيىمداسقان قىلمىسپەن كۇرەستى السىرەتىپ العانىن بىلدىرەدى. اگەنتۋرالىق-وپەراتيۆتىك ساۋىقتىرۋ جۇمىستارى السىرەگەن. مۇنى كۇندەلىكتى ومىردە عانا ەمەس، تۇرمەلەردەگى «كەنەتتەن» تۋىنداعان قىلمىستىق ىستەردەن بايقاۋعا بولادى. ىشكى ىستەر مينيسترلىگىنىڭ ەبەدەيسىز ەكەنى كوزگە ۇرىپ تۇر. مىسالى، ستراتەگيالىق جوسپارلاۋ دەپارتامەنتىن ءوز شتابىمەن قوسا قۇرۋ جانە سوعان ۇقساس كوز الدايتىن بولىمدەر قۇرا بەرۋ پوليتسياعا پايدالى ەمەس. ونىڭ ورنىنا حالىقپەن شىنايى بايلانىس ورناتۋ، قىلمىستىق ورتاعا تەرەڭدەتىلگەن بارلاۋ ءىسىن ەنگىزۋ، جاس ماماندار مەن تەرگەۋشىلەردى وقىتىپ شىعۋ الدەقايدا دۇرىس بولار ەدى.
- اقتوبە وبلىسىندا پوليتسيا قىزمەتكەرلەرىن ولتىرگەن كۇدىكتىلەردى ۇستاۋ ىسىنە ىشكى ىستەر مينيسترلىگىنىڭ «سۇڭقار» جانە «بۇركىت» ارنايى جاساعى قاتىستى. قىلمىسكەرلەردى زالالسىزداندىرۋ كەزىندە ەكسترەميستىك توپتىڭ توعىز ادامى جەر جاستاندى. وسى تراگەديالىق وقيعا بويىنشا باس پروكۋراتۋرا، ۇقك، ءىىم مەكەمەارالىق كوميسسياسى تەكسەرۋ جۇرگىزىپ، مىناداي سۇراقتارعا جاۋاپ بەرۋى ءتيىس: بانديتتەر قامىس اراسىنان قالايشا، بىلدىرمەي قورشاۋدان ءوتىپ، اۋىلدىڭ ىشىندە جاسىرىندى؟ ارنايى جاساقتىڭ ساقاداي جىگىتتەرى نە سەبەپتى 11 قىلمىسكەرگە دەر كەزىندە تويتارىس بەرە المادى؟ ال بالقاشتا ارنايى جاساقتىڭ شابۋىلى بارىسىندا تۇرمەدەگى ون التى تۇتقىن ءوزىن-ءوزى جارىپ جىبەردى. شىلدەنىڭ سوڭىندا اقتوبەدە ت.ورازبەكوۆ دەگەن 24 جاستاعى جۇمىسسىز جىگىت ءوزىن-ءوزى اتىپ تاستادى. الدىن الا ۇيىمداستىرىلعان شارا بارىسىندا ءبىر پوليتسيا قىزمەتكەرى قازا تاۋىپ، بىرنەشەۋى جارالاندى. ارنايى جاساق وكىلدەرىندە دە شىعىن بار. قۇرباندىق تىم كوپ ەمەس پە؟ وسىنشاما شىعىن ارنايى جاساقتىڭ السىزدىگىن، شەبەرسىزدىگىن، دايىندىعىنىڭ ناشارلىعىن بىلدىرمەي مە؟
- ءيا، قارۋلى قىلمىسكەرلەردىڭ جيىلەپ كەتكەن شابۋىلى مەن پوليتسيا قىزمەتكەرلەرىنىڭ شىعىنعا ۇشىراۋى سول اگەنتۋرالىق-وپەراتيۆتى جۇمىس پەن ارنايى جاساقتىڭ دايىندىعىنىڭ ءالسىز ەكەنىن كورسەتەدى. سوڭعى جىلدارى ماماندار دايىنداۋعا استا-توك اقشا جۇمسالدى. بىراق ديلەتانتتىق ۇراندارمەن، بولماشى عانا قاتەلىگى ءۇشىن جاپپاي جازالاۋمەن نەمەسە كادرلاردى تانىستىق بويىنشا قويۋدان ساپانى كوتەرە المايدى عوي. پوليتسيا قىزمەتكەرلەرى بارلىق كەزدە دە ولىمگە باس تىگەدى. جۇمىستىڭ ءوزى سونداي. بىراق كەنەتتەن شابۋىل جاسالعاندا سولاي بولسا، ءبىر ءسارى، ال باسشىنىڭ كاسىبي كەمباعالدىعى مەن نەمكەتتىلىگى جاعدايىندا ورىن السا، باسقا اڭگىمە. مىنا ءبىر نارسە ەسىمە ءتۇسىپ وتىر. ءوز-ءوزىمدى جارنامالاۋدان اۋلاقپىن، ارينە.
ىشكى ىستەر اسكەرىنە قولباسشى بولىپ تۇرعان كەزىمدە پاۆلودارداعى ساربازدىڭ ءبىرى اسكەري ءبولىمدى تاستاپ كەتىپتى. ءجاي كەتە سالماي، اۆتوماتپەن دۇكەنشىنى كەپىلدىككە الىپتى. ول سوڭعى وعى قالعانشا، اتىساتىنى جايلى مالىمدەدى. وبلىس پوليتسياسىنىڭ باستىعى م.تۇماربەكوۆ بولاتىن. ۇزاققا سوزىلىپ كەتكەن كەلىسسوزدەردەن سوڭ، ىشكى اسكەردىڭ كۇشىمەن بىرلەسە وتىرىپ، شابۋىلداۋعا دايىن وتىردى. مەن استاناداعى كابينەتىمدە وتىرىپ، دەزەرتيرمەن تەلەفون ارقىلى بايلانىستىرۋدى سۇرادىم. ءسويتىپ، ونىمەن جارتى ءتۇن بويى سويلەستىم. مەنىڭ وسىلايشا، اۋىزبا-اۋىز سويلەسۋىم - قازىر عانا ءبارىن قىرىپ-جويىپ تاستاعالى تۇرعان سولداتتى ساباسىنا ءتۇسىردى. ءسويتىپ، ءوز ەركىمەن بەرىلدى. سنايپەر مەن شابۋىلداۋشىلارعا دەزەرتيردىڭ ازىرشە باس قولباسشىمەن سويلەسىپ تۇرعانى، سوندىقتان، ارنايى شارا ۋاقىتشا توقتاتىلا تۇراتىنى جايلى حابار جەتكەندە، ولاردىڭ بويىندا دا باسشىلىقپەن بىرگەمىز دەگەن جىگەر پايدا بولدى.
- اقتوبەلىك ءتارتىپ ساقشىلارى سوڭعى ەكى ايدا وسى وڭىردە قارۋ قولدانعان قىلمىس سانىنىڭ وسكەنىن ايتادى. مىسالى، ءبىر قىلمىستىق توپ مۇشەلەرىنەن 22 قارۋ-جاراق الىنعان. قازاقستانداعى قىلمىسكەرلەردىڭ دەنى ماكاروۆ تاپانشاسىمەن، كالاشنيكوۆ اۆتوماتىمەن كەڭەستىك گراناتالارمەن قارۋلانعان. ولار ونى قايدان الادى؟ پوليتسيا ءتىپتى ەرىكتى تۇردە قارۋ-جاراقتى وتكىزۋگە ۇگىتتەۋدە. ازاماتتارىمىز وتكىزۋى كەرەك سول قارۋدى قايدان العان ءوزى؟
- ونىڭ بارلىعى كەڭەس ارمياسىنان قالعان مۇرا. ىشكى ىستەر مينيسترلىگى مەن ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك كوميتەتىنىڭ قارۋى ەمەس. كەڭەس ارمياسى دەگەندە تۇركىستان اسكەري وكرۋگىن مەڭزەپ وتىرعانىم جوق. وعان بۇرىنعى كەڭەس وداعىنىڭ بارلىق ايماعى جاتادى.
- جوعارعى سوت پەن قورعاستاعى لاۋازىمدى جەمقورلاردى قارجى پوليتسياسى اشكەرەلەدى. سوندا، تەك قارجى پوليتسياسى عانا جۇمىس ىستەپ، باسقا ءتارتىپ ساقشىلارى، ونىڭ ىشىندە ءوزىڭىز ەكى رەت باسقارعان ىشكى ىستەر مينيسترلىگى دە بار، اڭدىسىن اڭدىپ وتىرعان ءتارىزدى...
- ىشكى ىستەر مينيسترلىگى سىبايلاس جەمقورلىقپەن مۇلدەم اينالىسپايدى. ونىمەن تەك قارجى پوليتسياسى مەن كەيبىر كەزدەردە ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك كوميتەتى عانا كۇرەسەدى. ول قىزمەت زاڭ جۇزىندە سولاي بولىنگەن. بىراق ىشكى ىستەر مينيسترلىگى ءوز ىشىندەگى جەمقورلىقتى جونگە سالۋى ءتيىس.
- «قورعاس» ءىسى تۋرالى ءسوز قوزعاساق... ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك كوميتەتىنىڭ توراعاسى سول ىسكە قاتىستىلاردىڭ لاۋازىمىنا، «كومانداداعى» قىزمەتىنە قاراماستان، اياماي جازالاۋعا ۋادە بەردى. سىزدىڭشە قالاي، ول مۇمكىن بە؟
- مۇمكىن دەر ەم. بىراق تەرگەۋ ءىسىنىڭ اياقتالۋىن كۇتۋىمىز قاجەت.
- ءبىزدىڭ ازاماتتاردىڭ پىكىرىنشە، جەمقورلىقتىڭ ءىسىنىپ-كەبىنىپ كەتكەنى سونشالىقتى، بۇدان ارى قاراي داميتىن سالاسى دا قالماپتى. «زاڭدى بۇرمالاۋ، پارا، تامىر-تانىستىق، شەنەۋنىكتەردىڭ شاراسىزدىعى» دەگەن سوزدەردىڭ ومىرىمىزگە ەنگەنى سونشالىقتى، قازىر وعان ەشكىم دە تاڭعالمايدى. تۇرعىندار ءتارتىپ ساقشىلارى مەن كۇشتىك قۇرىلىمدار جۇمىس ىستەمەيدى، ءبارى اقشاعا كەلىپ تىرەلەدى دەگەن پىكىردە. تولەسەڭ - قوزعايدى، تولەمەسەڭ - ءىستى جاۋىپ تاستايدى. نەلىكتەن ءبىزدىڭ ازاماتتارىمىز، قوعامىمىز، ءتىپتى مەملەكەتتىڭ ءوزى قىلمىستىق ودىراڭداۋدان جەتكىلىكتى دارەجەدە قورعانباعان؟ نە ىستەۋگە بولادى؟ جەمقورلىقپەن كۇرەستە قاي نارسەنى ءسىز ەڭ باستى نارسە دەپ اتار ەدىڭىز؟
- سوڭعىسىنان باستايىق. مەن بىرنەشە مارتە ايتقان ەدىم، تاعى قايتالايمىن. قول استىنداعىلاردى ءتۇرلى «سالىقتار» جيناۋعا ماجبۇرلەۋدى توقتاتۋ كەرەك. وزدەرى قابىلداعان شەشىمنىڭ ورىندالۋىن قاداعالايتىن ءتيىمدى جۇيە ورناتۋ كەرەك. بۇل وتە ماڭىزدى. ودان باسقا، مەملەكەتتىڭ وراسان شىعىن جۇمسايتىن جوبالارىنا كريمينولوگيالىق ساراپتاما جۇرگىزۋ كەرەك. ءبىر قىزمەتتەن ەكىنشىسىنە تۇگەل «كوماندامەن» اۋىسۋعا تىيىم سالعان ءجون.
- جاڭادان تاعايىندالعان ىشكى ىستەر ءمينيسترى قالمۇحانبەت قاسىموۆ پوليتسيانى جان-جاقتى قايتا قۇرۋعا قابىلەتتى مە؟
- تولىعىمەن قابىلەتتى. ونىڭ تاجىريبەسى جەتكىلىكتى. بىراق بارلىق دەڭگەيدەگى كادرى ءالسىز. سوندىقتان، ابدەن دايىندالعان جانە پوليتسيا ىسىنە كوزسىز بەرىلگەندەردى ىزدەپ، ولاردى شەشۋشى ورىندارعا تاعايىنداۋى كەرەك. سوڭعى جىلدارى ىشكى ىستەر مينيسترلىگىندە كولدەنەڭ كوك اتتى دا كارەرا جاسادى. ولاردىڭ دەنى تۇك بىتىرە المايدى، تەك، تالانتتى ءسوزۋارلار عانا. سوڭعى ءۇش مينيستر دە، ونىڭ ۇشەۋى دە پوليتسيادان گورى ۇلكەن ساياساتكەر ەدى، شەشىمدى ناقتى ماسەلە بويىنشا ەمەس، «باياندامالار» بويىنشا قابىلدادى. كەڭقولتىق، سوزشەڭدەر قىزمەتتىك باسپالداقتا وڭاي كوتەرىلدى. قاسىموۆ بولسا، ناعىز كاسىپقوي، ماسەلەنىڭ مايەگىن ىشىنەن-اق بايقايدى. مەنىڭشە، ۇيلىققان ءشيبورى-پاراقور مەن ءدۇدارا دوكەيدى ۇيىرىمەن قۋ كەرەك. ولاردىڭ پايداسىنان گورى زيانى باسىم. ياعني ىشكى ىستەر مينيسترلىگىندە كەڭ كولەمدە تازارتۋ جۇمىسى ءجۇرۋى ءتيىس ەدى. بىراق ءبىز ازىرشە وندايدى كورمەي تۇرمىز.
- ەلىمىز ءتارتىپ ساقتاۋ ورگاندارى مەن سوت جۇيەسىن رەفورمالاۋدى ۇزاق كۇتتى. بىلتىر تامىزدا پرەزيدەنتىمىز وسى قۇرىلىمداردىڭ تيىمدىلىگىن ارتتىرۋ تۋرالى جارلىققا قول قويدى. ءتارتىپ ساقتاۋ ورگاندارىنىڭ وكىلەتتىگىن شەكتەۋ، وڭتايلاندىرۋ، ولارعا ءتان ەمەس مىندەتتەردەن بوساتۋ سياقتى شارالار ۇسىنىلدى. سوندا رەفورما دەگەنىمىز - ءبىر جاعىنان، تەك ءبىر مەملەكەتتىك ورگاننىڭ قىزمەتىن ەكىنشىسىنە بەرۋمەن شەكتەلۋ بولىپ شىقپاي ما؟ ەكىنشى جاعىنان، سوت-قۇقىقتىق رەفورمانى دايىنداۋدى شەنەۋنىكتەردىڭ ءوزىن-ءوزى اقتاۋى ءۇشىن بەرۋىمىز كەرەك پە؟ ولار وزدەرىن-وزدەرى رەفورمالاعىسى كەلە مە؟ سەبەبى، ولارعا بىلايشا دا جامان ەمەس قوي.
- ەندى ونى شەنەۋنىكتەردەن باسقا كىم جۇزەگە اسىرۋى ءتيىس؟ اتاڭىزشى. مەملەكەت پەن قوعامنىڭ بىرلەسكەن جۇمىسى بولۋى ءتيىس. ازاماتتىق قوعامنىڭ بەلسەندىلىگى تومەن دەپ جاتامىز. سوندىقتان، رەفورمانىڭ نەگىزگى سۋبەكتىسى - شەنەۋنىك. سوت-قۇقىقتىق رەفورمانىڭ تاقىرىبى اۋقىمدى. وسى ماڭىزدى باعىتتا مەملەكەتتىڭ قىزمەتى كۇشتىك قۇرىلىمدار اراسىنداعى قىزمەتتەردى قايتا بولىسكە سالۋى. جۇمىستىڭ ناتيجەسى مەن ءتارتىپ ساقتاۋ ورگانىنداعى پسيحولوگيالىق اتموسفەرا دا وسىعان قاتىستى. وكىنىشكە قاراي، سوڭعى ۋاقىتتا سوت-قۇقىقتىق رەفورمانىڭ كونتەكسىنە مۇلدەم كەرەعار شەشىمدەر قابىلداندى. مىسالى، ىشكى ىستەر مينيسترلىگى قىزمەتىنە اسكەري قىلمىستاردى تەرگەۋ مىندەتىنىڭ ارتىلعانى مۇلدەم ميعا قونبايدى. پروكۋراتۋرا ورگاندارىندا تولىققاندى تەرگەۋ اپپاراتىن قالپىنا كەلتىرىپ، اسكەري پروكۋراتۋراعا اسكەري قىزمەتكەرلەرگە قاتىستى تەرگەۋدى وتكىزگەن ءجون. مەن ءوز باسىم وڭتۇستىكتە، باتىستا، سولتۇستىك-شىعىستا كولىك دەپارتامەنتتەرىن جويۋعا قارسىمىن. ولار تەمىرجول بويىنداعى ستانسالار مەن رازەزدەردەگى، اۋەجايلارداعى كوپتەگەن پوليتسيا بەكەتتەرىن دەر كەزىندە باقىلاپ، باسشىلىق جاساپ كەلدى. ەندى ول جۇمىسپەن ىشكى ىستەر مينيسترلىگىنىڭ كولىك كوميتەتى اينالىسادى. كوڭىلسىز بالگەر بولماي-اق قويايىن، بىراق كولىكتەگى تولىق انارحيا مەن ەلەۋلى ءبىر جاعدايعا ۇشىراتادى. سوسىن وڭىردەگى دەپارتامەنتتەر قايتادان قۇرىلادى. سونداي-اق، استانادان تۇسكەن تاپسىرما بويىنشا، الماتى وبلىستىق ىشكى ىستەر دەپارتامەنتىندە تاجىريبە رەتىندە، تەرگەۋشىلەر مەن كريمينالدىق پوليتسيانىڭ جەدەل ۋاكىلدەرىنەن تۇراتىن شاتا ءبولىمنىڭ ءومىرىنىڭ ۇزاققا بارمايتىنىن دا ايتا الامىن. ولار ايتىپ جاتقان تەرگەۋ جونىندەگى باسقارما دەگەنىمىز - ءبىر ديلەتانتتىڭ اقىلىنان اداسىپ تاپقان نارسەسى. جەدەل ۋاكىل مەن تەرگەۋشىنى ءبىر تۇلعا رەتىندە بىرىكتىرۋ ءۇشىن، قىلمىستىق مودەلدى دە باتىستىق ىڭعايعا ساي قايتا وزگەرتۋ كەرەك. سوت تەرگەۋىنىڭ اۋقىمىن كەڭەيتۋ كەرەك. قىلمىستى زەرتتەۋدەگى سوتتىڭ ءرولىن وزگەرتىپ، پروكۋرور مارتەبەسىن ىقشامداۋ كەرەك. قازىر ءبىز وزەننىڭ ورتاسىندا تۇرىپ قالدىق. ءبىر شەتىنەن، سوتتاردى باتىستىق ۇلگى بويىنشا وزگەرتتىك تە، قالعاندارىن سول كۇيى قالدىردىق. «رەفورماتورلارىمىز» تۇنشىعىپ قالدى، ۇراندارىن ءتۇسىرىپ تاستاپ، بۇعا قالدى.
- سوڭعى ۋاقىتتا قازاقستانعا ءدىني ەكسترەميزمنىڭ قاۋپى ءتوندى دەۋشىلەر كوبەيدى. بۇل تۋرالى نە ايتاسىز؟
- وكىنىشكە قاراي، ول راس. بىراق كورشى مەملەكەتتەردەگىدەي دارەجەدە ەمەس. «شاھيدتەر» شىعا قويماس، بىراق شۇعىل ءارى جۇيەلى شارالار قابىلدانۋى ءتيىس. اتەيزمنەن تۇك بىلمەيتىن، سانانىڭ سوتسياليستىك ۇلگىسىنەن بەيحابار جاستار ءوسىپ جەتىلدى. پسەۆدويسلامدىق يدەيالار مەن ادەبيەتتىڭ باقىلاۋسىز تاراۋى، اشىقتان-اشىق سوعىسقا شاقىرۋ، شىركەۋ مەن مەملەكەت اراسىنداعى شەكارانى سىزىپ تاستاۋعا ۇمتىلۋ، مەملەكەتتىك قۇرىلىمداردىڭ ارەكەتسىزدىگى، شىن مانىندە، قۇلشىلىق جاساۋشىلاردىڭ پىكىرىن ەلەمەۋ دەگەندەرىڭىز ءدىني ەكسترەميزمنىڭ نەگىزگى سەبەبى مەن سالدارى. ءبىزدىڭ ءبارىمىز دە قۇدايعا سەنەمىز. ارقايسىمىز ءار ءتۇرلى. ۋاقاپشىلار مەن فۋندامەنتاليستەردىڭ سەركەلەرى اراب اعارتۋ مەكتەپتەرىنىڭ تۇلەكتەرى. ولاردىڭ ءبارىن ءبىزدىڭ كوزىمىزشە ءوز قاتارلارىنا قوسىپ الىپ جاتىر. قازاقستاندا ۇيىمداسقان قىلمىستىق توپقا جەلەۋ بولارلىق سەبەپتەر تولىعىمەن جويىلعان. بىراق سوڭعى ۋاقىتتا بايقالعان كوپتەگەن ارەكەتتەر ءتارتىپ ساقشىلارىنىڭ ەنجارلىعىن كورسەتسە كەرەك. بىراق بىزدە ۇيىمداسقان قىلمىستىق توپپەن كۇرەسۋ تاجىريبەسى بار دا، ءدىني ەكسترەميزممەن كۇرەسۋ تاجىريبەسى جوق. دىنشىلدەردىڭ قىلمىستىق ارەكەتىنىڭ ءبارىن جيھادقا بالاي بەرۋگە دە بولمايدى. بىراق بۇرىن باستالعان پروتسەستىڭ زاردابىن باعالاماي قالۋعا تاعى دا بولمايدى. قازاقستان مۇسىلماندارىنىڭ ءدىني باسقارماسى دا تەرروريزمگە قارسى ءتيىمدى جۇمىستار اتقارىپ جاتىر دەپ سەنىمدى تۇردە ايتا المايمىن.
- قازاقستاندا جانكەشتى-سودىرلار دايىندالۋى مۇمكىن بە؟
- ەگەر لاڭكەستىك ارەكەت ۇيىمداستىرۋ نورۆەگيادا مۇمكىن بولسا، قازاقستاندا قالايشا مۇمكىن ەمەس؟ بىراق بىزدە ەڭ ءۇمىتسىز ەكسترەميست ءۇشىن دە لاڭكەستىك ارەكەت جاسايتىن العىشارت جوق. ەلدە كىمدى، نە ءۇشىن جارۋى كەرەك؟ ءسوزدىڭ سوڭىندا بىلاي دەگىم كەلەدى: ارينە، ءاربىر وقىرماننىڭ كوكەيىندە «ىشكى ىستەر ءمينيسترى، قاۋىپسىزدىك كەڭەسىنىڭ حاتشىسى بولعاندا قايدا قالدىڭ؟ بۇل پروبلەمالاردى نەگە شەشپەدىڭ؟» - دەگەن سياقتى زاڭدى سۇراق تۋىندايتىنى راس. تاريحي ۋاقىتتىڭ ءاربىر بولىگى جاڭا ماسەلەلەر ۇسىنادى. ياعني، بۇل جاڭا پروبلەمانى ەندى سونىمەن اينالىساتىن ادام شەشۋى كەرەك...
سۇحباتتاسقان تورعىن نۇرسەيىتوۆا
«Zakon.kz» سايتىنان ىقشامدالىپ الىندى
http://jasqazaq.kz