- جاننا، مەنىڭ بىلۋىمشە، ءسىز­دىڭ ماماندىعىڭىز - جۋرناليست. كي­نو الەمىنە قالاي تاپ بولدىڭىز؟
- مەن كينوعا كەزدەيسوق كەل­گەن اداممىن. 1991 جىلى مەن ۋني­ۆەرسيتەتتى تامامداعاندا، كەڭەس وكى­مەتى قۇلاپ، ەل-جۇرتتىڭ جاع­دا­يى تومەندەپ، كۇمان مەن كۇدىك با­سىم ۋاقىت بولاتىن. گازەت-جۋر­نالداردىڭ كوپشىلىگى جابىلىپ، ءبىر­قاتار جۋرناليستەر جۇمىسسىز قال­دى. جۇرت قالاي جان باعۋدىڭ اما­­لىن قاراستىردى. ءوز مامان­دى­عى بويىنشا جۇمىس ىستەپ ءجۇر­گەن ارىپتەستەرىمنىڭ الاتىن اي­لىعى شايلىعىنا جەتپەدى. ول ۋا­قىتتا مەن ۇيدە بالامەن وتىرعان ەدىم. ءبىر كۇنى راديودا جۇمىس ءىس­تەيتىن كۋرستاس قۇربىلارىمنىڭ ءبىرى حابارلاسىپ، راديوعا لا­يىق­تاپ جارناما ءماتىنىن جازىپ بە­رۋىمدى ءوتىندى. قۇربىمنىڭ ءسوزىن جەر­گە تاستاعىم كەلمەي، ازعانا ۋا­قىتتىڭ ىشىندە ون روليكتىڭ ءما­تىنىن جازىپ تاستادىم. مەنىڭ جاز­ۋىم راديو باسشىلىعىنىڭ كوڭى­لى­نەن شىعىپ، ولار ماعان «قالا­ما­قىڭىزدى الىپ كەتىڭىز» دەپ حا­بار­لاستى. ايتىپ وتىرعان اقشا­لا­رى اجەپتەۋىر سوما. مۇنى ەستىپ، تاڭ-تاماشا بولدىم. ۇيدە وتى­رىپ-اق، شىعارماشىلىقپەن اي­­نا­لاسىپ، اقشا تابۋىما بو­لادى ەكەن عوي دەگەن ويعا قالدىم. كە­­يىن­نەن راديودان ايران، ءسۇت، سا­­بىن ونىمدەرىنە قاتىستى ءوزىم جاز­­عان جارنامالاردى تىڭداعان ءسات­­تە كوڭىلىم كوتەرىلىپ، مارقايىپ قا­­لاتىن ەدىم. جارناما الەمىمەن تا­­نىستىعىم وسىلاي باستالدى.
- ءسىز كينوعا دەيىن، نەگىزىنەن، جار­ناما، بەينەكليپ تۇسىرۋمەن اي­نالىستىڭىز عوي؟

- جاننا، مەنىڭ بىلۋىمشە، ءسىز­دىڭ ماماندىعىڭىز - جۋرناليست. كي­نو الەمىنە قالاي تاپ بولدىڭىز؟
- مەن كينوعا كەزدەيسوق كەل­گەن اداممىن. 1991 جىلى مەن ۋني­ۆەرسيتەتتى تامامداعاندا، كەڭەس وكى­مەتى قۇلاپ، ەل-جۇرتتىڭ جاع­دا­يى تومەندەپ، كۇمان مەن كۇدىك با­سىم ۋاقىت بولاتىن. گازەت-جۋر­نالداردىڭ كوپشىلىگى جابىلىپ، ءبىر­قاتار جۋرناليستەر جۇمىسسىز قال­دى. جۇرت قالاي جان باعۋدىڭ اما­­لىن قاراستىردى. ءوز مامان­دى­عى بويىنشا جۇمىس ىستەپ ءجۇر­گەن ارىپتەستەرىمنىڭ الاتىن اي­لىعى شايلىعىنا جەتپەدى. ول ۋا­قىتتا مەن ۇيدە بالامەن وتىرعان ەدىم. ءبىر كۇنى راديودا جۇمىس ءىس­تەيتىن كۋرستاس قۇربىلارىمنىڭ ءبىرى حابارلاسىپ، راديوعا لا­يىق­تاپ جارناما ءماتىنىن جازىپ بە­رۋىمدى ءوتىندى. قۇربىمنىڭ ءسوزىن جەر­گە تاستاعىم كەلمەي، ازعانا ۋا­قىتتىڭ ىشىندە ون روليكتىڭ ءما­تىنىن جازىپ تاستادىم. مەنىڭ جاز­ۋىم راديو باسشىلىعىنىڭ كوڭى­لى­نەن شىعىپ، ولار ماعان «قالا­ما­قىڭىزدى الىپ كەتىڭىز» دەپ حا­بار­لاستى. ايتىپ وتىرعان اقشا­لا­رى اجەپتەۋىر سوما. مۇنى ەستىپ، تاڭ-تاماشا بولدىم. ۇيدە وتى­رىپ-اق، شىعارماشىلىقپەن اي­­نا­لاسىپ، اقشا تابۋىما بو­لادى ەكەن عوي دەگەن ويعا قالدىم. كە­­يىن­نەن راديودان ايران، ءسۇت، سا­­بىن ونىمدەرىنە قاتىستى ءوزىم جاز­­عان جارنامالاردى تىڭداعان ءسات­­تە كوڭىلىم كوتەرىلىپ، مارقايىپ قا­­لاتىن ەدىم. جارناما الەمىمەن تا­­نىستىعىم وسىلاي باستالدى.
- ءسىز كينوعا دەيىن، نەگىزىنەن، جار­ناما، بەينەكليپ تۇسىرۋمەن اي­نالىستىڭىز عوي؟
- ءيا. بىراق ون جىلداي پرو­ديۋ­سەر بولىپ جۇمىس اتقاردىم. جار­ناماعا نەگە جاقىن بو­ل­عا­نىم­دى بىلگىڭىز كەلسە، ويتكەنى بۇل سالا كينوعا ءبىر تابان جاقىن ەدى. ال مەن كينونى بالا كۇنىمنەن شەك­سىز جاقسى كورەمىن. ءتىپتى كىش­كەنتاي كەزىمدە، قولىما ازداعان تيىن-تەبەن تۇسە قالسا، بۇل اق­شا­نى وزگە بالالار سياقتى بالمۇز­داق­قا ەمەس، كينو كورۋگە جۇمساي­تىن­مىن. بىراق ءبىر قىزىعى، ەش­قاشان كينوعا ءتۇسۋدى، اكتريسا بو­لۋدى ارمانداعان ەمەسپىن. ەس بىلە باس­تاعاننان ءوزىمنىڭ كينومدى جا­ساعىم كەلدى.
- جالپى، «ونەر ەشقاشان كە­شىر­مەيدى» دەگەن تۇسىنىك بار. ال بۇ­رىن روليك، جارناما، بەينەكليپ ءتۇ­سىرىپ، بىلايشا ايتقاندا «قول­دارى بىلعانعان» ادامداردى، كينو سا­لاسىنىڭ ماماندارى اسا «جاق­تىرا» بەرمەيتىن كورىنەدى. ءسىز بۇل جايىندا نە ايتار ەدىڭىز؟ ءسىزدىڭ دە شىعارماشىلىعىڭىز جوعارى­دا اتالعان سالالاردان باستاۋ الىپ تۇر ەمەس پە؟
- مەن مۇنداي دالباسا پىكىر­لەر­مەن كەلىسە بەرمەيمىن. اۋ، سون­دا ءسىز مەنىڭ «قارويىم» بولماسا «وي­پىرىم-اي، دوروگيە موي دەتي» اتتى ەكىنشى ءفيلمىم جارناما رولي­گى­نە ۇقساپ تۇر دەپ ايتقىڭىز كەلە مە؟ ەگەر ادامنىڭ بويىندا تا­لانتى، قابىلەتى بار بولسا، ول جاق­سى جارنامانى دا، جاقسى كي­نونى دا تۇسىرە الادى. سوندىقتان بۇل ساۋالىڭىز ماعان ارنال­ما­عان. مەنىڭ ەكى ءفيلمىم دە انتي جار­ناما، انتي كوممەرتسيالىق. ولاردىڭ قازىرگى زامان سۇرانىسى - گلا­مۋرعا دا ەشقانداي قاتىسى جوق.
- ءسىز وسى ەكى فيلمىڭىزگە قا­تىستى ايتىلاتىن سىن-ەسكەرت­پە­لەر­دى قالاي قابىلدايسىز؟
- جالپى، مەنى سىناپ، ءمى­نەي­تىندەر، وزدەرىنە دەگەن سەنىمى، ياعني دا­يىندىعى جوق، بويىندا كوم­پلەك­سى بار ادامدار دەپ بىلەمىن. بى­لايشا ايتقاندا، ءوز بويىنداعى ءمى­نىن كورە المايتىندار. ال كوزى اشىق، كوكىرەگى وياۋ جاندار مەنىڭ كي­نولارىمدى جاقسى كورەدى. وزىڭە سىن كوزبەن قاراۋ ءۇشىن بويىڭدا با­تىلدىق بولۋى كەرەك. ماسەلەن، وسى­دان ون جىل بۇرىن مەنىڭ وكس­فوردتا وقىعان، وتە ساۋاتتى گرۋزين تا­نىسىم بولعان ەدى. قازاقستانعا بيز­نەس اشۋ ءۇشىن كەلگەن الگى گرۋ­زين بەس تىلدە ەركىن سويلەي الاتىن. ول ءبىزدىڭ ەلىمىزدە جارتى جىلداي ءومىر ءسۇرىپ، كەيىننەن امەريكاعا كە­تىپ قالدى. كەتەرىندە، ول ماعان «مەن بىردەڭەنى تۇسىنبەيمىن. سەن­دەر، قازاقتار نەگە ءوز بولمىس­تا­رىڭ­نان ۇيالاسىڭدار؟ ال ءبىز، گرۋ­زيندەر وزىمىزدەن ۇلتتىق بول­مى­سىمىزدى جوعارى قوياتىن حا­لىق­پىز. ءبىز قايدا بارساق تا، باسى­مىز­دى تىك كوتەرىپ، «ءبىز گرۋزينبىز» دەپ، ايعايلاپ جۇرەمىز» دەگەن ەدى. مۇ­نى ەستىپ، ونىمەن «ءسىز قا­تە­لە­سە­سىز» دەپ داۋلاستىم. ۋاقىت وتكەن سوڭ عانا سول گرۋزيننىڭ ايت­قان­دارىنىڭ دۇرىستىعىنا كوزىم جەت­تى. ماسەلەن، امەريكالىقتار وزدە­رى­نىڭ تۇرمەلەرى جايلى ءجانتۇر­شى­گەرلىك فيلمدەر تۇسىرسە دە، ولارعا ەش­كىم «سەندەر نەگە تۇسىردىڭدەر؟» دەپ ايتپايدى عوي. ال مەن «قا­روي­دى» ءتۇسىرىپ ەدىم، قازاقتىڭ ءبارى «ءبىز مۇنداي ەمەسپىز، ءبىز ۇرلىق جا­سا­ماي­مىز، قوقان-لوقى كورسەت­پەي­مىز، زورلىق قىلمايمىز، ەشكىمگە قيا­نات جاسامايمىز» دەپ ورە ءتۇ­رەگەلدى. قايداعى؟ ءسىز كەز كەلگەن ءتۇر­مەگە بارىڭىزشى، سول جەردە وتىر­عانداردىڭ باسىم بولىگى -قازاق­تار. بولماسا ەكەۋىمىز بىرگە جە­تىمدەر ۇيىنە بارايىق. قا­را­كوزدەر وندا دا قاپتاپ ءجۇر. تاس­تان­دى بالالاردىڭ 90 پايىزى - قا­زاقتار. مەن «سابيلەر ءۇيىنىڭ» قا­سىندا تۇرامىن. سول جەردەگى قا­زاقتىڭ بۇلدىرشىندەرىن كورگەندە ەت ءجۇ­رەگىڭ اۋىرادى. سوندا ءسىز قا­زاق­تار جاماندىق جاسامايدى، ەش­كىمنىڭ الا ءجىبىن اتتامايدى، ەش­كىمدى ولتىرمەيدى دەپ ايتقىڭىز كەلە مە؟ بۇگىنگى قازاق جوعارىدا اتال­عاننىڭ ءبارىن جاسايدى. تەك ەشكىمنىڭ شىندىقتىڭ بەتىنە تىكە قا­راعىسى كەلمەيدى. ماسەلەن، قا­زاقتار ايەلىن ۇرىپ-سوقپايدى دە­گەن پىكىر بار. قايداعى؟ ەكى قا­زاقتىڭ ءبىرى ايەلىنىڭ «ءتىسىن سا­ناماسا» ماعان كەلىڭىز. نەگە بىزدەر قا­زاقتار وزگە ۇلتتان ارتىقپىز دەپ كەۋدەمىزدى سوعامىز؟ ەش­قانداي ارتىقشىلىعىمىز قال­مادى. مەنىڭ ءفيلمىمدى كورگىسى، ءبىل­گىسى كەلمەيتىن ادامدار - كو­كىرەك كوزدەرى سوقىر، ءوز كەمشىلىگىن مو­يىنداعىسى كەلمەيتىندەر. ال مەن­دە مۇنداي كومپلەكس جوق.
- قازاقتى قالاي كورگىڭىز كەل­سە، سولاي كورىڭىز. بۇل ءسىزدىڭ ەركىڭىز. وكى­نىشتىسى، ءسىز «قاروي» اتتى دە­بيۋتتىق فيلمىڭىزبەن ۆەنەتسيا كي­نوفەستيۆالىنە بارىپ، «ەڭ ۇزدىك ازيا رەجيسسەرى» دەگەن ماراپات الىپ قايتتىڭىز. ءسىزدىڭ ءفيلمىڭىزدى كور­گەن قانشاما ۇلتتىڭ قازاق ءجو­نىندە تەرىس، جامان پىكىرى قالىپ­تاس­تى-اۋ دەگەن كۇمان ءسىزدى مازالاماي ما؟ ءسىز جۇلدە ءۇشىن ءوز ۇلتىڭىزدى ءوز­گەگە جىعىپ بەرىپ وتىرعان جوق­سىز با؟ جالپى، سوڭعى جىلدارى شە­تەلدەن جۇلدە الىپ كەلىپ جاتقان وتاند­ىق فيلمدەردىڭ باسىم بولىگى قا­زاقتى نەگە سورلى، بەيشارا، نا­دان ەتىپ كورسەتۋگە قۇمار؟
- قازاقتىڭ «مىقتىلىعىن» نا­سيحاتتايتىن فيلمدەردى -قا­زاق­فيلم ءتۇسىرسىن. بۇل ءۇشىن قىرۋار قار­جى جۇمسالىپ، حالىق پەن مەم­لەكەت قالتاسىنان تولەنىپ وتىر. ال مەن مەملەكەتتىك ەمەسپىن. سون­دىقتان مەنىڭ فيلمدەرىمە -جا­نىمدى اۋىرتىپ، جۇرەگىمدى سىز­دات­قان تاقىرىپتار عانا ارقاۋ بولا الا­دى. بولاشاعى ايقىن، ەرتەڭى جار­قىن قازاقستان ءۇشىن مەنىڭ ءجۇ­رەگىم اۋىرمايدى. ول مەنسىز دە قاناتىن كەڭگە جايا بەرەر.
- دەگەنمەن مەن اۋىلدى ىلاڭعا سا­لىپ، ۇرلىق جاساپ، ۇيلەنگەن جاستاردىڭ اراسىنا ءتۇسىپ، ايى كۇنى جاقىنداپ، بوسانعالى وتىرعان كەلىنشەكتى زورلاپ، ءوز اناسىن ولتىرگەن، توقىراۋعا ۇشىراعان، اراق پەن قىلمىستان وزگە قىزىعى جوق، ءسىزدىڭ كەيىپكەرىڭىز ازات سياقتى قازاقتى كەزدەستىرگەن ەمەسپىن. ونى كورسەتۋ ارقىلى ءسىز نە ۇتتىڭىز؟
- مۇمكىن، ءسىزدىڭ جولىڭىزعا ازات سياقتىلار جولىقپاعان بو­لار. مەن بۇل ءۇشىن قۋانىشتىمىن. ءما­سەلە بۇل جەردە قالاي تۋىنداپ وتىر؟ ءبىز ءبىر ادامنىڭ ءومىرىن كور­سەتۋ ارقىلى، بۇكىل ءومىر وسىنداي دە­گەندى تۇسپالدامايمىز عوي. ءومىر ءار قيلى. «ويپىرىم-ايدى» كور­گەن­دەر، «نەگە انانىڭ بەينەسى ولاي، نەگە بۇ­لاي» دەپ سىن ايتتى. مەن ەل­دىڭ ءبا­رىنىڭ اناسى وسىنداي دەۋدەن اۋ­­لاقپىن.
- بۇل ءفيلمىڭىز «قارويعا» قا­را­عاندا كوش ىلگەرى ەكەن. راسىندا دا، «ويپىرىم-اي» جايلى «اناسى ءسۇت كەن­جەسىن ۇيلەندىرۋ ءۇشىن نەگە قا­يىرشى سياقتى الاقان جايىپ، بار­لىق بالاسىن اداقتاپ شىعۋ كەرەك؟» دە­گەن پىكىرلەر ايتىلدى. بۇل جا­يىندا نە دەر ەدىڭىز؟
- جوعارىدا ايتقانىمداي، مەن بارلىق قازاقتىڭ اناسى وسىن­داي دەپ وتىرعان جوقپىن. ءما­سەلەن، مەنىڭ ءوزىمنىڭ انام اتالعان كە­يىپكەرگە مۇلدەم كەرەعار جان. مەن تەك قازاقتار توي جاساۋ ءۇشىن سوڭ­عى قارجىسىن جۇمساپ، قارىز­دانىپ، قاۋعالانىپ، وسىنداي ارە­كەت­تەرگە بارادى دەگەندى ايتقىم كەلدى.
- جاننا، ءسىز «مەنىڭ ءفيلمىمدى ۇنات­پايتىن ادامداردىڭ بويىندا كوم­پلەكسى بار» دەگەندى ايتتىڭىز. ءسىز­گە قارسى سىن ايتقانداردىڭ ءبىرى - ءاسانالى ءاشىموۆ. سوندا ءسىزدىڭ پا­يى­مىڭىزدا قازاق كينوسىنىڭ مەتر­لەرىنىڭ ءبىرى جوعارىدا اتالعان كرە­تەريلەرگە ساي بولعانى ما؟
- جۋىردا مەن ءاسانالى ءاشى­موۆتىڭ «ونەر ادامدارى شى­عار­ما­شىلىقپەن اينالاسۋ ءۇشىن اش-جا­لاڭاش ءجۇرۋ كەرەك» دەگەن ءپى­كى­رىن وقىدىم. ءسىز وقىدىڭىز با؟
- جوق.
- سوندا ءاسانالى ءاشىموۆتىڭ ءوزى اش، جالاڭاش وتىر ما ەكەن؟ ەگەر وعان مەنىڭ ءفيلمىم ۇنا­ما­سا، قۇداي اقى. ماعان دا ونىڭ جا­ساعان، جاساپ جۇرگەن دۇنيە­لە­رى­نىڭ كوپشىلىگى ۇنامايدى. سون­دىقتان مەن اكتەر جانە رەجيسسەر رە­تىندە ءاسانالى اشىموۆكە تابى­نا­مىن دەپ جالعان ايتا الماي­مىن. قۇدايعا شۇكىر، مەنىڭ دە ونە­رىمە ءسۇيسىنىپ، تابىنۋشىلار جە­تە­دى.
- ءسۇيسىنىپ، تابىنۋشىلاردان گورى، ءسىزدى سىنعا الۋشىلار كوپ سياق­تى عوي...
- قازاقتىلدى باسىلىمداردان باس­قا ەشكىم مەنى سىناپ جاتقان جوق. ءسىز عالامتوردى اشىپ قا­راڭىز. ءورىستىلدى باسىلىمداردان ما­عان قاتىستى قانداي سىن كورىپ تۇر­سىز؟ تەك ماقتاۋ بولماسا. ال­دىمەن جامانداعانداردىڭ ءبىرى -ءسىز­دەردىڭ گازەتتەرىڭىز. بىراق گازەت­تە­رىڭىزدىڭ پىكىرىن جالپاق جۇرتقا تە­لي كورمەڭىز.
- جاننا، ءسىز، نەگىزىنەن، قا­لا­لىق­سىز. بىراق ەكى فيلمىڭىزگە دە - اۋىل تاقىرىبى ارقاۋ بولدى. اۋىل تاقىرىبى سىزگە نە ءۇشىن جا­قىن؟ جۋىردا ءبىر سۇحباتىڭىزدان «سيىردىڭ قالاي بۇزاۋلاعانىن كور­گەن­دىكتەن، مەن اۋىلدى بىلەمىن» دەپ اي­تىپ ەدىڭىز...
- مەن اۋىلدى بۇگە-شىگەسىنە دە­يىن بىلەمىن دەپ ەشقاشان ايت­پايمىن. بىراق ماعان اۋىل - الەۋ­مەتتىك جاعىنان قورعالماعان سياق­تى سەزىلەدى. جالپى، مەن ەندى اۋىل جايىندا فيلم تۇسىرمەيمىن دەپ شەشتىم.
- دەگەنمەن ءسىزدىڭ پايى­مى­ڭىز­داعى قازاق اۋىلى قانداي ەكەنىن ءبى­لۋگە بولا ما؟
- قازاق اۋىلدارىنداعى ەڭ وزەك­تى ماسەلەلەردىڭ ءبىرى - جال­قاۋ­لىق. مەن ەلىمىزدىڭ كوپتەگەن اۋىل­دا­رىندا بولدىم، تۇرمىس-ءتىر­شى­لى­گىمەن تانىستىم. بارا قالساڭ، بو­لا­شاعى بۇلىڭعىر، قول قۋسىرىپ وتىر­عان جانداردى كورەسىڭ. اياق قو­لى بالعاداي ەركەكتەر اراققا سىل­قيا تويىپ الىپ جۇرگەنى. نەگە سو­لار ەسىگىنىڭ الدىندا ەگىنىن ەك­پەيدى، جەرىن جىرتپايدى، مالىن ءوسىر­مەيدى؟ مەن وسىعان تاڭعالا­مىن؟ اۋىلدى «ءولتىرىپ» جاتقان - جال­قاۋلىق. ارينە، مەن بارلىق اۋىل­عا توپىراق شاشۋدان اۋلاق­پىن. بىراق باسىم بولىگى مەنىڭ ايت­قاندارىما ساياتىنى جاسىرىن ەمەس. ال ءسىز مەنەن حالىق جاۋىن جا­ساعىڭىز كەلەدى. ءسىزدىڭ ويىڭىز­شا، مەن ءوزىم قالالىق بولا تۇرا، اۋىل­دىڭ سورلىلىعىن كورسەتۋ ار­قىلى وزىمە كارەرا جاساپ جۇرگەن جان سياقتىمىن عوي. ياعني بۇكىل الەم­گە قازاقتى ماسقارالاۋ ار­قى­لى اتاق-داڭق جيناپ ءجۇرمىن. سو­لاي ەمەس پە؟
مەن ءسىزدىڭ جىنىڭىزعا نەگە تيە­تىنىمدى بىلەمىن. نەگە ءاسانالى ءاشى­موۆ مەنى ۇناتپايدى؟ ويتكەنى مەن اعىسقا قارسى ءجۇزىپ كەلە جات­قان اداممىن. ەشقانداي ەرەجەگە با­عىنبايمىن. قاتىپ-سەمىپ قال­عان زاڭدىلىقتارعا قاراعىم دا كەل­مەيدى. ال ءبارى قالىپتى بولۋ ءۇشىن، مەن الدىمەن كينو مامان­دى­عىن الىپ، ودان كەيىن ون جىل­داي قولىما ستسەناريىمدى الىپ، ءاسانالى ءاشىموۆ سياقتىلاردىڭ ار­تىنان جۇگىرسەم، تەك جاسىم قى­رىققا كەلگەندە عانا ماعان «ءما، ءتۇ­سىرشى» دەپ، ءبىر كينو بەرەر مە ەدى، بەر­مەس پە ەدى؟ مەن وزگەلەرگە ۇلگى بو­لىپ، «بۇلاي وتىرماڭدار، ارەكەت ەتىڭ­دەر، ءومىر بويى ۇمىتتەنىپ، كۇتە بە­رۋگە بولمايدى» دەگەندى كور­سەتەمىن. وسىنداي بولعاندىقتان، مەن كەي ادامداردىڭ قىتىعىنا تيە­تىن شىعارمىن. مەنى وزگەلەردىڭ ءپى­كىرى قىزىقتىرمايدى. قايتا وسىن­داي سوزدەر قامشى بولىپ، شا­بىتىما شابىت قوسىپ، العا قا­راي جۇرۋگە يتەرمەلەيدى. جالپى، مەن ەشكىمدە جۇمىسى جوق ادام­مىن. ادامدار مەنى نەگە وزدەرى ءىز­دەپ كەلىپ، پىكىرلەرىن تىقپالايدى ەكەن؟
- جاننا، جالپى كينو دەگەنىمىز ال­دىمەن كوركەم ونەر عوي؟
- ءيا.
- ال ءسىز فيلمدەرىڭىزدە، شى­نا­يىلىققا باسا ءمان بەرىپ، ناعىز ءومىر­دى كورسەتۋگە باسىمدىلىق تا­نى­تاتىن سياقتىسىز...
- مەن شىنايىلىق پەن ونەر ەكە­ۋىنىڭ اراسىندا ەشقانداي قا­را­ما-قايشىلىقتى كورىپ تۇرعان جوقپىن.
- مەنىڭ پايىمىمداعى ونەر ءبا­رىنەن جوعارى. ال ءسىزدىڭ شىنايى­لى­عىڭىز ماعان ونەردىڭ قۇنىن ت­ۇ­سىرىپ تۇرعان سياقتى اسەر قال­دى­رادى... سوندا ءسىز ونەر - ءومىردىڭ شىن­دىعى دەپ ايتقىڭىز كەلە مە؟
- ەڭ ۇلى ونەر - ول ادەمى جەت­كىزىلگەن اقيقات. شىندىقتىڭ كو­رىنىسى. ماسەلەن، سىزگە ءبىر قىزىق جايت ايتىپ بەرەيىن. بالالاردىڭ قا­بى­لەتىن انىقتاۋ ءۇشىن، ولارعا «اعاشتىڭ سۋرەتىن سالىڭدار» دەگەن تاپ­سىرما بەرىلەدى. بارلىق بالا اعاشتىڭ سۋرەتىن كادىمگى قالىپتى قال­پىندا، جاپىراق، بۇتاعىمەن سا­لىپ شىعادى. تەك ءبىر عانا با­لانىڭ سۋرەتى كۇنگە ۇقساپتى.
ودان «سەن نە سالدىڭ» دەپ سۇ­راسا، «مەن اعاشقا توبەسىنەن قاراپ تۇر­مىن» دەگەن ەكەن. ويتكەنى ول - گە­ني. ونەردىڭ دە قۇدىرەتى وسىندا شى­عار؟ اۆتور ءومىردى وزگەشە كورىپ، جۇرتشىلىققا قالاۋىنشا ۇسىنا الا­دى. ال ادامدار «جوق، بۇل اعاش ەمەس، اعاش بىلاي بولۋى كەرەك» دەگەن پىكىردى ماعان تىقپالايدى. مەن - رەجيسسەرمىن. مەنىڭ كينو­لا­رىم - مەنىڭ پايىم، ءتۇسى­نىك­تە­رىم. جال­پى، ماعان قولتاڭباسى ءوز­گە­­شەلەۋ، وقشاۋلاۋ اۆتورلار ۇناي­دى. ياعني ونەرگە باسقا قىرىنان كە­­لىپ، توسىن وي تاستايتىنداردى جاق­­سى كورەمىن. كورەرمەننىڭ اۋ­زى­نا ءبارىن شايناپ سالىپ بەرۋگە بول­­مايدى. مەن كۋستۋريتسانى، دا­­نەليانى، كۋراساۆانى ءپىر تۇ­تامىن. ويتكەنى بۇلار اعاشقا ءتو­بە­سىنەن قارايتىن جاندار.
- ءسىز سوڭعى جىلدارى تۇسىرىلگەن قا­زاق كينولارىنا قانداي باعا بە­رەسىز؟
- ماعان «تيۋلپان» قاتتى ۇنادى. سونىمەن قاتار «قوش بول، گۇل­سارى» ءفيلمى دە كوڭىلىمنەن شىق­تى. «جەتىمدەر»، «جارالى سە­زىمدى» كوردىم. بۇلارعا جاساندى ونەر دەپ باعا بەرەر ەدىم. دەگەنمەن سەڭ قوزعالدى، قازاق كينونى كوپ­تەپ تۇسىرە باستادى. وسىعان قۋا­نىش­تىمىن. ويتكەنى ەشتەڭە جا­ساماي قول قۋسىرىپ وتىرساڭ قا­لاي ءوسىپ، قالاي دامىماقسىڭ؟
- ءسىزدىڭ ءبىر ءفيلمىڭىز في­لو­سوفيالىق دراما بولسا، ەكىنشىسى - كو­مە­ديا. ەكەۋى دە كۇردەلى جانرلار ەمەس پە؟
- جالپى، مەن تابيعاتى وتە قى­زىق جانمىن. ماعان جەڭىلدەن گو­رى، قيىندىعى كوپ دۇنيەلەردى قول­عا الۋ كوبىرەك ۇنايدى. ا­ل­دىمەن «جاننا، قولىڭنان كەلە مە، كەل­مەي مە» دەپ، ءوز-ءوزىمدى قايراپ الا­مىن.
- ەڭ قىزىعى، ءسىزدىڭ ەكى فيل­مىڭىزدىڭ دە ءتۇسىرۋ جۇمىستارى ءبىر اي­عا جەتەر-جەتپەس ۋاقىتتا اياق­تال­عان ەكەن...
- اركىم ءارتۇرلى جۇمىس ءىس­تەيدى. ال­دىمەن بارلىعىن با­سىمدا «ءپى­سىرىپ» الامىن. جالپى، وتە ىلدىم-جىل­دىم اداممىن. بار­لىعىن جىل­دام جاساعاندى جاق­سى كورەمىن. ءۇي­دى دە وتە از ۋا­قىتتا تازالاپ شى­عامىن. تاماقتى دا لەزدە دا­يىن­داي­مىن. مەنىڭ ءومىر ءسۇ­رۋ ءريتمىم وسىنداي. كەيدە ءبى­رەۋدىڭ تاسباقا سياقتى اسىقپاي جا­ساپ جاتقان تىرلىگىنە قاراپ ءىشىم پى­سىپ كەتەدى.
- ءسىزدىڭ «ويپىرىم-اي» اتتى ءفيلمىڭىز 8 وسكار سىيلىعىن العان گول­ليۆۋدتىڭ «ميلليونەر يز ترۋ­ششوب» ءفيلمى سياقتى گولليۆۋدتىق ستيلمەن اياقتالدى. جالپى، ءسىز بۇل ءفيلمدى كوردىڭىز بە؟
- كوردىم. وتە تاماشا فيلم.
- ەڭبەكتەگەن بالادان ەڭ­كەيگەن قارتقا دەيىن ۇنايتىن، جۇرت­تىڭ ءبارىنىڭ كوڭىلىنەن شىعا­تىن وسىنداي فيلم تۇسىرگىڭىز كەلە مە؟
- مۇنداي فيلم تۇسىرۋگە ال­دىمەن قىرۋار قارجى كەرەك. ال ءبىز­دىڭ كينولارىمىزدىڭ بيۋدجەتىن ەس­تىگەندەردىڭ كۇلكىسى كەلەتىن شى­عار. تيىن-تەبەن عانا. ارينە، ەگەر مە­نىڭ قولىما بالەنباي ميلليون بەرسە، مەن دە ءجۇز پايىز بارىمدى سا­لار ەدىم. ال ءبىزدىڭ ەلىمىزدە «بەس تەڭ­گەگە» تاتىمدى دۇنيە جاساۋعا بو­لادى دەگەن تۇسىنىك بار. ماعان مول قارجى تولەڭىزدەر، سوسىن ب­ا­رىپ، «كينوڭ نەگە بىلاي» دەپ، سۇ­راۋلارىڭىزعا بولادى. ال مەن ءجۇر­مىن، انادان سۇراپ، مىنادان سۇ­راپ، جانىمدى قيناپ، كينو ءتۇ­سىرىپ. قازاقتار ماعان نەگە اقشا بەر­مەيدى؟ مەن ەشقاشان حالىق ءۇشىن كينو تۇسىرمەيمىن. مەن تەك ءوزىم ءۇشىن عانا تۇسىرەمىن. ماسەلەن، ءبىز­دە «تەك حالىق ءۇشىن جاسادىم» دە­گەن­دى ايتاتىندار كوپ عوي. ولار­دى ءتۇ­سىنبەيمىن. جانە ولاردىڭ ايتىپ وتىرعانى 100 پايىز ەگويزم دەپ قا­بىلدايمىن. شىنتۋاي­تىن­دا، اركىم ءوزى ءۇشىن عانا تۇسىرەدى ەمەس پە؟ ولار­دىڭ بۇلاي ايتپاسقا قا­قىلا­رى جوق، ويتكەنى كينولارىن حا­لىق­تىڭ اقشاسىنا ءتۇسىرىپ جا­تىر. ءاري­نە، ءوزىم ءۇشىن تۇسىرسەم دە، ەگەر مەنىڭ كي­نولارىمدى بىرەۋلەر قا­بىلداپ جات­سا، شەكسىز باقىت­تى­مىن. مۇن­دايدا «ءومىردى مەن سياق­تى قابىل­داي­تىندار بار ەكەن عوي» دەگ­ەن ويعا قا­لامىن. حالىق وزىنە ۇنايتىن كي­نو تۇسىرگەنىمدى قالاسا، ون­دا ماعان اق­شا بەرسىن، قانداي كي­نو ءتۇسىرىپ بەرەر ەكەنمىن. ماعان ءبى­رەۋ «ءما، اي­نالايىن» دەپ اقشا بە­رىپ پە؟
- ەگەر ءسىز ءوزىڭىز كينوڭىزدا ايت­قا­نىڭىزداي حالىق اشتان قى­رى­لايىن دەپ جاتسا، سىزگە قايدان اق­شا بەرسىن؟
- مەنىڭ قازاققا ەشقانداي قا­رى­زىم جوق. مەن تەك ءوزىمنىڭ تۋىس-تۋعان، اكە-شەشەم، باۋىر­لا­رىم مەن با­لامنىڭ الدىندا عانا بو­رىش­تىمىن. ال حالىققا مەن سا-لىق تولەيمىن. جانە وتە ۇلكەن كو­لەمدە. سون­دىقتان ۇلتىمنىڭ ال­دىندا ەش­قانداي كومپلەكس سە­زىنگەن ەمەس­پىن. جالپى، مەن اقى­ماق ادام ەكەن­مىن. وسى «قارويدى» ءتۇ­سىرگەن سوڭ، جۇرتتىڭ ءبارى ماعان شەك­سىز ري­زا بولىپ، «جاننا، سەن قان­داي كە­رە­مەتسىڭ، ماڭداي اقىڭ­مەن تاپقان 300 مىڭ دوللاردى ءوزى­ڭە جۇم­سا­مادىڭ، وسى اقشاعا ار­مان­داعان ءۇيىڭدى سالىپ، بولماسا ادە­مى كولىك الىپ، تىم بولماسا قىم­بات بۇ­يىم­دار الۋىڭا بولار ەدى عوي. ال سەن اق­شاڭدى بىزگە كي­نو تۇسىرۋگە جۇم­سادىڭ» دەپ اي­تا­تىن شىعار دەپ وي­لاعانمىن.
- جاننا، ءسىز مانا ءوزىڭىز جايلى اي­تىلعان پىكىرلەر قىزىق­تىر­ماي­تىنىن ايتتىڭىز. ولاي بولسا، «اي­قىن» گازەتىندە جارىق كورگەن قان­شا­يىم بايداۋلەتوۆانىڭ cىن ماقا­لاسى ءۇشىن، «حيت تۆ» ارناسىنا با­رىپ، نەگە ونىمەن پىكىرسايىسقا ءتۇس­تىڭىز؟
- مەنى «حيت تۆ» سۇحبات الۋعا شا­قىردى. بىراق ولار دا ءسىز سياقتى ال­دىن الا ماعان قارسى بولىپ الىپتى. ءارتۇرلى قيتۇرقى سۇراقتار قو­يىپ «ءسىز جامانسىز» دەگەندى ال­دىما تارتادى. ولارعا «ەگەر مەن جا­مان بولسام، وندا نەگە شا­قىر­دىڭىزدار؟ سىزدەر ەشقانداي «CCN» بولماسا «BBC» ەمەسسىزدەر. ءسىز­دەردىڭ دە ارنالارىڭىز ماعان ۇنا­مايدى. توقىراۋعا ۇشىراعان، تۇك­كە تۇرعىسىز دۇنيەلەردى كور­سە­تە­سىزدەر» دەپ، ءوزارا كەلىسپەي قال­دىق. قويشى، سونىمەن ولاردىڭ ماق­ساتى بىرەۋ ەكەن. مەنى اقىماق ەتىپ كورسەتۋ. سول ماقساتتارىنا جەت­تى دە. الدىن الا تەك «وي­پى­رىم-اي» جايىندا سۇحبات الامىز دەپ كە­لىسىلگەن بولاتىن. ءبىرشاما ۋا­­قىت وتكەن سوڭ، «ايقىن» گاز­ە­تىندە وسىنداي سۇحبات جارىق كو­رىپتى» دەپ، اڭگىمە اۋانىن وزگەرتتى. ولار­دىڭ سۇراقتارىنا ءتيىستى جا­ۋا­بىمدى بەردىم.
- ءسىزدى ءۇشىنشى فيلمىنە كى­رىسكەلى ءجۇر دەيدى. بۇل فيلم نە جا­يىندا بولماق؟ جالپى، قانداي فيلم ءتۇسىرۋدى ارماندايسىز؟
- تيىن ساناپ شارشادىم. بيۋد­جەتى ۇلكەن فيلم تۇسىرگىم كە­لەدى.
- ءسىزدىڭ ويىڭىزشا، جاقسى فيلم بيۋدجەتكە تاۋەلدى مە؟
- ءفيلمنىڭ ساپاسى تاۋەلدى. ءسىز­دىڭ قولىڭىزدا ءبىر كامەرا بول­عانى جاقسى ما، الدە ءۇش كامەرا بول­عانى جاقسى ما؟ ونەر مەن ساپا ەكە­ۋى ءبىر-بىرىنەن اجى­را­عىسىز. ەندىگى ءفيلمىم ماحاببات جاي­لى بولماق. اسەم الماتىنى، ادەمى قىز­دار مەن جىگىتتەردى كور­سەتسەم... سۇ­­لۋلىقتى ساعىن­دىم... ما­حاب­بات جاي­لى فيلم­مەن اۋى­رىپ قال­­دىم. جاتسام، تۇرسام ەسىم­نەن كەت­پەيدى. ناعىز، شىنايى سە­زىمدى كو­­رەرمەندەرىمە تارتۋ ەت­سەم دەي­مىن. بۇل ارمانىم جۇزەگە اسۋ ءۇشىن، امالسىز تاعى دا اقشا جي­ناۋ­عا تۋرا كەلەدى...
- اڭگىمەڭىزگە راحمەت!

اڭگىمەلەسكەن ماقپال قاراتايقىزى

"ايقىن" گازەتى 18 ماۋسىم 2009 جىل