«سابىر» - ۇلى جاراتۋشىنىڭ كوركەم ەسىمدەرىنىڭ ءبىرى. سوزدىك ماعىناسى ءاربىر ىستە تاعاتسىزدىق تانىتپاي، ءتوزىمدى بولا ءبىلۋ ۇعىمىن بىلدىرەدى. رۋحاني تۇرعىدان العاندا، ادام قانداي ءبىر اۋىر سوققى كورمەسىن ءتاڭىردىڭ رازىلىعى ءۇشىن رۋحاني تەپە-تەڭدىگىن جوعالتپاۋ ماعىناسىنا سايادى. ءبازبىر عۇلامالاردىڭ كوزقاراسىنشا اراب ساحاراسىندا «سابىر» دەگەن دەرتكە ەم-شيپا بولاتىن وسىمدىك وسەدى. وسى وسىمدىكتەن ءدارى-دارمەك جاساپ ىشكەندە، ادامنىڭ اسقازانىن وتتاي قارىپ، ۋداي اششىتادى. بىراق، ناتيجەسى ءتاتتى، ياعني، ادامدى سىرقاتىنان قۇلان-تازا ايىقتىرادى ەكەن. سول سىقىلدى ءتوزىمدى بولا ءبىلۋدىڭ دە باسى قاتتى بولعانىمەن، اقىر-اياعى ءتاتتى بولاتىنى كۇمانسىز شىندىق. راسىندا دا، تاعاتتى تۇگەسەر شىتىرمان ىستەردە رۋح تەپە-تەڭدىگىن جوعالتپاي، اقىرىنا دەيىن شىداس بەرسەك، ءبىزدىڭ ۇشپاققا شىعاتىنىمىز انىق. البەتتە، ادام ەت پەن سۇيەكتەن جاراتىلعان پەندە بولعان سوڭ، شىدامدى تاۋىساتىن قىسىلتاياڭ شاقتاردا قارسىلىق ءبىلدىرىپ، تاعاتسىزدىق تانىتۋى مۇمكىن. بىراق، ءتوزىمدى تاۋىسقان ماسەلە ادىلەتسىزدىككە باعىتتالىپ، ادامنىڭ وعان كوركەم تۇردە جاساعان قارسىلىعى، شەتىن ءىستىڭ ۇتىمدى شەشىمى بولىپ جاتسا، ول تاعاتسىزدىق ەمەس، كەرىسىنشە پاراساتتىلىق تانىتقاندىق بولىپ ەسەپتەلەدى. ايتسەدە، كوركەم مىنەزدىلىك پەن پاراساتتىلىق سابىرلىق تامىرىنان باستاۋ الادى. سوندىقتان، قاشاندا سابىر مەكتەبىنىڭ ۇلگىلى شاكىرتى بولا بىلسەك، ءدايىم ادامدىقتىڭ نارقىن ۇعىنۋمەن، پاراساتتىلىق پارقىنا شىعا الامىز.

«سابىر» - ۇلى جاراتۋشىنىڭ كوركەم ەسىمدەرىنىڭ ءبىرى. سوزدىك ماعىناسى ءاربىر ىستە تاعاتسىزدىق تانىتپاي، ءتوزىمدى بولا ءبىلۋ ۇعىمىن بىلدىرەدى. رۋحاني تۇرعىدان العاندا، ادام قانداي ءبىر اۋىر سوققى كورمەسىن ءتاڭىردىڭ رازىلىعى ءۇشىن رۋحاني تەپە-تەڭدىگىن جوعالتپاۋ ماعىناسىنا سايادى. ءبازبىر عۇلامالاردىڭ كوزقاراسىنشا اراب ساحاراسىندا «سابىر» دەگەن دەرتكە ەم-شيپا بولاتىن وسىمدىك وسەدى. وسى وسىمدىكتەن ءدارى-دارمەك جاساپ ىشكەندە، ادامنىڭ اسقازانىن وتتاي قارىپ، ۋداي اششىتادى. بىراق، ناتيجەسى ءتاتتى، ياعني، ادامدى سىرقاتىنان قۇلان-تازا ايىقتىرادى ەكەن. سول سىقىلدى ءتوزىمدى بولا ءبىلۋدىڭ دە باسى قاتتى بولعانىمەن، اقىر-اياعى ءتاتتى بولاتىنى كۇمانسىز شىندىق. راسىندا دا، تاعاتتى تۇگەسەر شىتىرمان ىستەردە رۋح تەپە-تەڭدىگىن جوعالتپاي، اقىرىنا دەيىن شىداس بەرسەك، ءبىزدىڭ ۇشپاققا شىعاتىنىمىز انىق. البەتتە، ادام ەت پەن سۇيەكتەن جاراتىلعان پەندە بولعان سوڭ، شىدامدى تاۋىساتىن قىسىلتاياڭ شاقتاردا قارسىلىق ءبىلدىرىپ، تاعاتسىزدىق تانىتۋى مۇمكىن. بىراق، ءتوزىمدى تاۋىسقان ماسەلە ادىلەتسىزدىككە باعىتتالىپ، ادامنىڭ وعان كوركەم تۇردە جاساعان قارسىلىعى، شەتىن ءىستىڭ ۇتىمدى شەشىمى بولىپ جاتسا، ول تاعاتسىزدىق ەمەس، كەرىسىنشە پاراساتتىلىق تانىتقاندىق بولىپ ەسەپتەلەدى. ايتسەدە، كوركەم مىنەزدىلىك پەن پاراساتتىلىق سابىرلىق تامىرىنان باستاۋ الادى. سوندىقتان، قاشاندا سابىر مەكتەبىنىڭ ۇلگىلى شاكىرتى بولا بىلسەك، ءدايىم ادامدىقتىڭ نارقىن ۇعىنۋمەن، پاراساتتىلىق پارقىنا شىعا الامىز.

ءاسىلى، سابىرلۋ بولۋ - مۇڭ-مۇقتاجىڭ مەن بازىناڭدى اللادان باسقا ەشكىمگە ءتىس جارىپ ايتپاۋ دەگەن ءسوز. بۇل تۋرالى حاق ەلشىسى (س.ا.ۋ) ءبىر حاديس-شاريفىندە: «تابانىڭا شوڭگە كىرگەندە، اللانىڭ رازىلىعى ءۇشىن قانشالىقتى سابىرلىق تانىتا الساڭ، ساعان سونشالىقتى ساۋاپ (كاففارات) جازىلادى»، -  دەيدى. ياعني، ادام جانى كۇيزەلىسكە ۇشىراعان ساتتە، بايبالام سالماي، اللانىڭ رازىلىعى ءۇشىن بارىنشا بايىپتىلىق تانىتا بىلسە، ودان اسقان رۋحاني باي ادام جوق. سەبەبى، بارلىق ءىستىڭ ناتيجەلى نەمەسە ناتيجەسىز اياقتالۋى ۇلى جاراتۋشىنىڭ قۇزىرىنداعى - ءىس. وسىعان يلانا بىلسەك، اللا-تاعالاعا شىن مانىندە يمان كەلتىرگەن بولىپ سانالامىز. دەمەك، ءاربىر ىستە ۇشقالاقتىققا ۇرىنباي، دەگدارلىق (جۇرەكتىڭ حاققا بايلانۋى) تانىتۋىمىز، ءبىزدىڭ ادامدىق اقىل-ويىمىزدى بيىك ورەگە كوتەرىپ، رۋحانياتىمىزدى تاحۋالىق تۇعىرىنا قوندىرادى.

ادام سابىرلى بولمايىنشا ءوزىنىڭ قاتەسىن تۇسىنە المايدى. تاعاتسىزدىق - ءبىر ءسات تەرەڭ ويلانىپ، جاسالىپ جاتقان امال-اركەتتىڭ ناتيجەسىن اقىرەتپەن بايلانىستىرۋعا مۇمكىندىك بەرمەيدى. ال، تەرەڭدىگى جوق ادام، جاساعان قاتەسى ءۇشىن تاڭىرگە ءتاۋبا جاساي المايدى. ءتاڭىر-تاعالانىڭ رازىلىعىنا يە بولۋ ماقساتىندا قولعا العان قايىرلى ءىستى اياعىنا دەيىن جەتكىزۋ ءۇشىن ادامنىڭ تاعات-ءتوزىمى بەرىك بولۋى كەرەك. ءتىپتى، كۇنانى ىستەمەۋ ءۇشىن سابىرعا بەرىك بولۋىمىز قاجەت. وسى سەبەپتەن دە ءاز ساحابالار اللا ەلشىسى (س.ا.ۋ)-عا: «يمان دەگەنىمىز نە؟» دەپ سۇراعاندا، ول (س.ا.ۋ): «سابىر» دەپ جاۋاپ قاتقان بولاتىن.

قاسيەتتى قۇران-كارىمدە سابىرلىلىقتىڭ حيكمەتى تۋرالى جەتپەسىكە جۋىق ايات بار. اللا-تاعالا باقارا سۇرەسىنىڭ ءجۇز ەلۋ ءۇشىنشى اياتىندا: «ەي يمان كەلتىرگەندەر، سابىر جانە نامازبەن كومەك سۇراڭدار. كۇمانسىز اللا سابىرلىق قىلۋشىلارمەن بىرگە»، - دەپ بۇيىرادى. اتاقتى عۇلاما يبن كاسير وسى اياتتىڭ ءتۇيىنىن بىلايشا تارقاتادى:

«اللا-تاعالا بىزگە شۇكىرشىلىك جاساۋمەن بىرگە سابىرلى بولۋدى دا بۇيىرىپ، سابىر مەن ناماز ارقىلى كومەك سۇراۋدىڭ جولىن كورسەتكەن. اللانىڭ قۇلى ءبىر جاقسىلىق كورسە، شۇكىرشىلىك قىلىپ، ال، قيىن جاعدايعا تاپ بولسا، وعان سابىر ەتۋى ءتيىس. اللا ەلشىسى (س.ا.ۋ) ءبىر حاديس-شاريفىندە: «مۇسىلمان ادام نە كورسە دە ءاردايىم قاناعات ەتەدى. سەبەبى، اللانىڭ كورسەتكەنىنىڭ ءبارىن قايىرلى دەپ تۇسىنەدى. ەگەر جاقسىلىق كورسە شۇكىرشىلىك جاساپ، ونى اللانىڭ جاساعان يھسانى (جاقسىلىق) دەپ ەسەپتەيدى. ال، تاۋقىمەتكە تاپ بولسا، سابىر ەتىپ، ونى دا ءوزىنىڭ مۇددەسى ءۇشىن قايىرلى دەپ بىلەدى. اۋىرتپالىققا قارسى سابىرلىق تانىتىپ، ناماز وقىپ اللادان جاردەم سۇرايدى. سوندىقتان دا اللا-تاعالا «سابىر جانە ناماز وقۋ ارقىلى كومەك سۇراڭدار»، - دەپ بۇيىرعان. اللا ەلشىسى (س.ا.ۋ)-دا ءبىر ءىستىڭ تاقسىرەتىن تارتقاندا، سول زامات ناماز وقىپ، ۇلى جاراتۋشىدان مەدەت سۇرايتىن.

سابىر ەكىگە بولىنەدى. ءبىرىنشىسى، حارام مەن كۇناعا قارسى تۇراتىن ادام بويىنداعى تاباندىلىق. ەكىنشىسى، اللا-تاعالاعا قۇلشىلىق قىلعان كەزدەگى، سونداي-اق، قايىرلى-ساۋاپتى امالداردى جاساعانداعى توزىمدىلىك.

ابدۋراحمان يبن زەيد يبن ءاسلام: «سابىردىڭ ەكى بۇتاعى بار. ءبىرىنشىسى، رۋح پەن دەنەگە سالماق سالاتىن امالداردى ورىنداعان كەزدەگى ىجداعاتتىلىق. ەكىنشىسى، قۇمارلىق سەزىمى اتويلاپ تۇرسا دا، وعان تاباندى تۇردە قارسى تۇرىپ، اللانىڭ لاعىنەتىنەن امان الىپ قالاتىن سابىرلىلىق. كىمدە-كىم سابىردىڭ وسى ەكى بۇتاعىنان مىقتاپ ۇستاعان بولسا، ماڭگىلىك باقىتقا قول جەتكىزە الادى»، - دەيدى.

الي يبن حۋسەيىن زەين ال-ابيدين سابىرلىق تانىتۋشى قاۋىمنىڭ اقىرەتتەگى جاعدايى تۋرالى بىلاي دەيدى: «اللا-تاعالا اقىرەت كۇنى ادامزاتتىڭ ءبارىن جيناپ: «سابىرلىق قىلۋشى قاۋىم قايدا؟ ولار ەسەپ بەرۋدەن بۇرىن جانناتقا كىرسىن!»، - دەيدى. وسى كەزدە ادامداردىڭ ءبىر توبى كەلەدى. ولاردى قارسى العان پەرىشتەلەر: «قايدا بەت الدىڭدار؟»، -  دەپ سۇرايدى. ولار وزدەرىنە نىق سەنىممەن: «جۇماققا»، - دەپ جاۋاپ قاتادى. پەرىشتەلەر: «سىزدەر كىم بولاسىزدار؟» دەگەندە، الگى ادامدار: «ءبىز سابىر ەتۋشىلەرمىز»، - دەپ جاۋاپ بەرەدى. پەرىشتەلەر: «سىزدەر نەگە سابىر ەتتىڭىزدەر؟» دەگەندە، ولار: «اللا-تاعالاعا مويىنسۇنىپ، قۇلىشىلىق قىلۋدا سابىرلى بولدىق»، - دەيدى. سوندا، پەرىشتەلەر: «ءيا، شىنىندا دا سىزدەر سابىرلى قاۋىمنان ەكەنسىزدەر. ەندەشە، جانناتقا كىرىڭىزدەر. سابىرلىق تانىتۋشىلداردىڭ ساۋابى قانداي اسەم؟!»، -  دەپ تاڭداي قاعىپ، ولارعا جۇماقتىڭ ءتورىن ۇسىنادى» (يبن كاسير. مۋحتاسار. باقارا/153).

اللا-تاعالا باقارا سۇرەسىنىڭ ءجۇز ەلۋ بەسىنشى اياتىندا: «ارينە سەندەردى قاۋىپ-قاتەر، اشارشىلىق جانە دۇنيە-مۇلىكتەن، جانداردان، سونداي-اق، ونىمدەردەن كەمىتۋ ارقىلى سىنايمىز، (مۇحاممەد (س.ا.ۋ) سونداي جاعدايلاردا سابىرلىق قىلۋشىلاردى سۇيىنشىلە!»، - دەپ بۇيىرادى. ءوز ءداۋىرىنىڭ كەمەڭگەرى يمام عازالي وسى اياتقا بىلايشا تۇسىندىرمە جاسايدى:

«سابىر - ادامعا ءتان قاسيەت. حايۋاندا تاعات-ءتوزىم بولمايدى. ولاردىڭ جاراتىلىسى كەمشىلىككە تولى. سوندىقتان، حايۋاندار قۇمارلىق سەزىمگە كىرىپتار. پەرىشتەلەر بولسا، سابىرلى بولۋعا مۇقتاج ەمەس. سەبەبى، ولار قۇمارلىق سەزىمنەن ادا. كەمەل بولىپ جاراتىلعان. ال، ادام بالاسى ءاۋ باستا حايۋان سيپاتىندا جاراتىلعانىمەن، اللا-تاعالا ولارعا پەرىشتەلەردىڭ نۇرىنان ءبىر نۇر تارتۋ ەتكەن. ادام بالاسى الەم-جالەم كيىنۋگە، الماس-جاقۇت تاستاردى تاعىنۋعا، قىزىققا قاندىرار ويىن-ساۋىق پەن دەلەبەنى قوزدىرار ساز-اۋەندەرگە، وزگەدە ءبىر ساتتىك لاززاتقا بولەيتىن قىزىقتارعا ءۇيىر بولىپ كەلەدى. ال، ادام بالاسى اللانىڭ تارتۋ ەتكەن نۇرىمەنەن دۇنيەگە قايتا قاراعانىندا قىزىقشىلىقتاردىڭ ءبارى وتكىنشى ەكەنىن، ونىڭ ارباۋىنا تۇسكەن جاعدايدا، ماڭگىلىك ازاپ شەگەتىنىنە كوز جەتكىزەدى. وسىنى بىلە-تۇرا جاساسا، ءوز-ءوزىن دەرتىنىڭ شيپاسىن ءبىلىپ تۇرىپ، ەمدەلمەگەن اقىماققا ۇقسايدى.

ادام بالاسى ساناسى ساۋلەلەنگەننەن كەيىن قۇمارلىق سەزىمدەرىن قاتاڭ تۇساپ، ەسەسىنە پارۋاديگار تارتۋ ەتكەن پەرىشتە پەيىلىمەن ساۋاپتى ىستەردى اتقارۋعا قۇمبىل بولىپ تۇرادى. ياعني، ءتاڭىر تارتۋ ەتكەن پەرىشتەنىڭ نۇرىمەنەن ادام بويىندا «سابىر» دەگەن قاسيەت پايدا بولادى. وسى قاسيەت ادام بويىنداعى قۇمارلىق سەزىمنەن ولجا العىسى كەلگەن قارادۇرسىن كۇشكە تاباندى تۇردە قارسى كۇرەسەدى.

سابىرلىق قاسيەتتىڭ مىناداي ەكى ءتۇرى بار. ءبىرىنشىسى، دەنەگە تۇسكەن اۋىرتپالىققا توزە ءبىلۋ. ەكىنشىسى، رۋح ايدىنىنا سەلكەۋ تۇسىرگىسى كەلگەن ءناپسى قالاۋلارىن تۇساۋ.

ءناپسى قالاۋلارىنا سابىرلىق قاسيەت «ءتوزىمدى» (يففەت) قارسى قويادى. ال، «توزىمگە» قارسى ءناپسى «جەڭىلتەكتىكتى (فەرياد ي فيعان) اتتاندىرادى. ەگەر، «ءتوزىم» «جەڭىلتەكتىكتى» ويسىراتا جەڭسە، «حاكيم» ء(وزىن-ءوزى باسقارۋشى) اتانادى. «حاكيمنىڭ» قاس جاۋىنىڭ اتى «ەركەلىك» (شىمار). ەكەۋىنىڭ شارپىسۋىندا «حاكيم» ۇستەم بولسا، «قاھارمان» (شەجاات) ماقامىنا يەك ارتادى. ال، وكپە مەن اشۋعا باسۋ ايتاتىن كۇش «حيلم» (نازىك سابىر) دەپ اتالادى. ەگەر، ادامنىڭ رۋحانيەتى استا توك ومىرگە نارازىلىق تانىتسا، وندا ول «زۋحد» (اسكەت; دۇنيە قىزىقشىلىعىنان باس تارتۋ) دارەجەسىنە كوتەرىلەدى. «ءزۋحدتىڭ» قاس دۇشپانى «حىرس» (دۇنيە قىزىقشىلىعىنا ىنتىقتىق) دەپ اتالادى. جوقتىققا كونگىش رۋحاني ماقامدى «قاناعات»، ال ونىڭ قاس جاۋىن «اشكوزدىك» دەپ اتايمىز. ادامنىڭ وسىنداي ءتوزىم قاتپارلارى «سابىرلىق» قاسيەتتى قۇرايدى. دەمەك، قۇران-كارىمدەگى: «ارينە، سەندەردى قاۋىپ-قاتەر، اشارشىلىق جانە دۇنيە-مۇلىكتەن، جانداردان، سونداي-اق، ونىمدەردەن كەمىتۋ ارقىلى سىنايمىز، (مۇحاممەد (س.ا.ۋ) سونداي جاعدايلاردا سابىرلىق قىلۋشىلاردى سۇيىنشىلە!» دەگەن ايات، وسى سابىرلىلىق قاسيەتتى ۇلىقتاۋدا (يمام عازالي. يحۋا-ي ۋلۋميددين).

ءوز ءداۋىرىنىڭ كورنەكتى عۇلاماسى ف.رازي ءوزىنىڭ «مەفاتيحۋل-گايف» اتتى ەڭبەگىندە «سابىرلىق» قاسيەت تۋرالى وي-تۇجىرىمدارىن بىلايشا وربىتەدى:

«ادامنىڭ جاماندىقتى سەزىنگىسى كەلمەي، وعان قارسى تۇرۋىن نەمەسە جاماندىقتى جەك كورىپ، ودان بويىن اۋلاق ۇستاۋىن سابىرلىق قاسيەت دەپ تۇسىنسەك قاتەلەسەمىز. سابىر ادام بويىنداعى ايعايشىلدىق پەن جەڭىلتەكتىكتى اۋىزدىقتاۋ دەگەن ءسوز. ادام كورگەن قايعىسىن ىشىنە جۇتىپ، ارىز-مۇڭىن سىرتقا شىعارماسا، ول ادام سابىرلىق جاساعان بولىپ ەسەپتەلەدى.

ءاسىلى، ادام مىناداي جاعدايلارعا بايلانىستى سابىرلى بولۋعا ءماجبۇر بولادى:

بىرىنشىدەن، ادام بالاسى جەڭىلتەك ءھام جاڭعالاق بولىپ كورىنبەس ءۇشىن ءوزىن-ءوزى ۇستامدىلىققا باۋليدى.

ەكىنشىدەن، ادام بالاسى ءوزىنىڭ بويىندا بالە-جالاعا قارسى تۇراتىن كۇش بار ەكەنىن ايگىلەۋ ءۇشىن تاباندى بولۋعا تىرىسادى.

ۇشىنشىدەن، ادام - «دۇشپاندارىم ۇشقالاقتىعىمدى كورىپ قۋانباسىن» دەپ، ءوزىن سابىرلى بولۋعا ماجبۇرلەيدى.

تورتىنشىدەن، جەڭىلتەك مىنەزدىڭ ۇشپاققا شىعارمايتىنىن ۇعىپ، سابىرلى بولۋعا ۇمتىلادى.

زادىندا، ادام بالاسى تاعدىر-تالايدىڭ ءتاڭىردىڭ سىناعى ەكەنىنە كوز جەتكىزسە، ءوزىن-ءوزى كۇشتەپ ەمەس، تابيعي تۇردە سابىرلى بولۋعا بەيىمدەلەدى. قايىرلى ءھام ساۋاپتى ىستەردى اتقارۋدىڭ دا يلاھي سىناق ەكەنىن تەرەڭ سەزىنىپ، ىزگى ىستەرگە ۇيىتقى بولۋعا قۇمبىل تۇرادى. ۇستامدىلىعىمەن ۇشپاققا شىقپاق بولعان ساليح قۇل ماڭدايىنا نە جازىلسا دا، ۇلى جاراتۋشىعا دەگەن سۇيىسپەنشىلىكتىڭ ۇدەسىنەن شىعۋعا ۇمتىلادى. حاقيقاتپەن قاۋىشۋ ساپارىندا قانداي ءبىر قيىنشىلىق كورسە دە، تاعدىرىنان تەك عانا ءتاڭىردىڭ نۇرىن كورەدى. حاق نۇرىنا مالىنعاننان كەيىن تۇرمىستىڭ تاۋقىمەتى مەن اۋىرتپالىعىن ەلەۋسىز سەزىنەدى. كەرىسىنشە، تاقسىرەت تارتۋدى حاقيقاتپەن قاۋىشار يلاھي سىر دەپ تۇسىنە باستايدى.

ف.رازي «مەفاتيحۋل-گايف» اتتى ەڭبەگىندە ءجۇسىپ سۇرەسىنىڭ ون سەگىزىنشى اياتىنداعى «ەندى كوركەم سابىر كەرەك» دەگەن اياتتىڭ توزىمدىلىك تۇعىرى، شىدامدىلىق شىڭى ەكەنىنە ەرەكشە توقتالىپ وتەدى. ول كوركەم سابىردى ۇشكە ءبولىپ قاراستىرادى.

بىرىنشىدەن، سابىر يەسى تاعدىردى ءتاڭىردىڭ تارتۋى دەپ باعالاپ، ونىڭ «ماليكۋل-مۋلك» (بولمىس يەسى) ەكەنىن مويىندايدى. ياعني، مۇقىم عالامنىڭ يەسى اللا-تاعالا بولعاندىقتان، ارىز-مۇڭىن تەك وعان عانا ايتادى.

ەكىنشىدەن، سابىر يەسى تاعدىردى جاھيل بولماعان حاكيم (حيكمەت يەسى), سامارقاۋ ەمەس ۇلى عالىم (اسا بىلگىر), زۇلىمدىق جاسامايتىن راحىمنىڭ (اسا مەيىرىمدى) جاساعانىن تەرەڭ تۇيسىنەدى. سوندىقتان، پەشەنەسىنە جازىلعان ءاربىر ءىستىڭ حيكمەتى بار ەكەنىن سەزىنىپ، ءوزىن سابىرعا جەڭدىرەدى.

ۇشىنشىدەن، سابىر يەسى تاعدىردىڭ تىلسىم الەمنەن ەكەنىن سەزىپ، وعان مويىنسۇنۋى ارقىلى ءتاڭىردىڭ نۇرىمەن قاۋىشادى. ال، حاق نۇرىمەن قاۋىشقان كەمەل رۋحتى باسقا نارسە مۇلدە قىزىقتىرا المايدى. بۇنداي بيىك ورەگە كوتەرىلگەن رۋح دۇنيەلىك ارىز-مۇڭ ايتۋدان ادا بولىپ كەلەدى.

جالپى، ءبىز سابىرلىق قاسيەتتى بويىمىزعا سىڭىرمەيىنشە، ءوزىمىزدى تولىققاندى  مۇسىلمانبىز دەپ ايتا المايمىز. سەبەبى، حز. الي: «يماندى تۇتاس دەنە دەپ الساق، سابىر سول دەنەنىڭ باسى سەكىلدى. ەندەشە، باسسىز ادامنىڭ بولمايتىنى سەكىلدى، سابىرسىز يمان دا بولمايدى»، -  دەيدى. ال، يمام عازالي: «شىدامسىز ادام ءۇستى-باسىن شيقان باسىپ كەتكەن ادامعا ۇقسايدى، ءتيىپ كەتسەڭ ويباي سالاتىن»، دەپ سابىرسىزدىقتى زور ىندەتكە بالايدى. دەمەك، «سابىر يماننىڭ جارتىسى» عانا ەمەس، اللاعا دەگەن شىنايى سەنىمنىڭ وزەگى ىسپەتتى. وزەگى جوق داراقتىڭ جايقالىپ وسپەيتىنى سەكىلدى، سابىرسىز يمانىمىز دا كەمەلدى بولا المايدى.

تەگىندە، سابىرلىق قاسيەتتەن ادا-كۇدە ايىرىلىپ، ءدايىم تاعاتسىزدىق تانىتساق، بۇل ءبىزدىڭ وسالدىعىمىزدى بىلدىرتەدى. سەبەبى، اتام قازاق «وسالدىڭ ءبارى ويبايشىل، ءالسىزدىڭ ءبارى ايعايشىل كەلەدى»، -  دەيدى. ال، ابايشالاپ ايتقاندا «ساپ-ساپ كوڭىلىم، ساپ» دەپ، ءاربىر ىستە ءوزىمىزدى سابىرعا شاقىرساق، سارابدالدىققا بوي ۇرىپ، سانالى ازاماتقا اينالاتىنىمىز تالاسسىز شىندىق.

ال، سابىرلىق قاسيەتتى تولىققاندى بويعا ءسىڭىرۋ ءۇشىن اللا-تاعالا ادام بالاسىنا يلاھي مىندەتتەر جۇكتەگەن. بۇل يلاھي مىندەتتەردى اتقارۋ ارقىلى ساۋاپ الۋىمىزبەن بىرگە، پسيحو-تەحنيكالىق جاتتىعۋلار جاساپ، ادام رۋحاني تۇرعىدان ءوزىن-ءوزى جەتىلدىرە تۇسەدى. كەمەلدەنۋىمىزگە جول اشاتىن وسىنداي يلاھي مىندەتتەردىڭ ءبىرى رامازان ايىنداعى اۋىز بەكىتۋمىز دەسەك استە قاتەلەسپەيىمىز. ويتكەنى، اللا ەلشىسى (س.ا.ۋ) ءبىر حاديس-شاريفىندە: «سابىر يماننىڭ جارتىسى، ال، ورازا سابىردىڭ جارتىسى»، - دەگەن بولاتىن.

راسىندا ءبىز رامازان ايىندا كۇن ۇزاق اشقۇرساق ءجۇرىپ، سابىرلىلىق تاربيەسىن الامىز. ءتىل ۇيىرەتىن ءتاتتى تاعامدارعا سىلەكەيىمىز شۇبىرعانىمەن، ءتاڭىردىڭ رازىلىعى ءۇشىن ءىشىپ-جەۋدەن تارتىنىپ، جان-دۇنيەمىزبەن وسى قاسيەتتى تەرەڭ سەزىنەمىز. كەيدە ءبىر جۇتىم سۋعا زار بولساق تا، حاق ۇكىمىنە قۇرمەتپەن قاراپ، ناپسىمىزگە توقتاۋ سالامىز. ءتانىمىز ازاپ شەككەنىمەن، يماني ازىققا قاعاناعىمىز قارق، ساعاناعىمىز سارق بولادى. جان ازىعىن جاراتۋشىدان العاننان كەيىن، رۋحاني تەرەڭ تىنىس الىپ، كوڭىلىمىزدىڭ مەيماناسى تاسىپ، ارقا-جارقا كۇيگە بولەنەمىز.

ءيا، ادام بالاسى بويىنداعى سابىرلىق قاسيەتتى تيىسىنشە باعالاي بىلسە، ۇشپاققا شىعاتىنى انىق. ويتكەنى، اللا-تاعالا: «شىنتۋايتىندا سابىر قىلۋشىلاردىڭ قارىمتاسى سان مارتە ەسەلەنىپ قايتارىلادى» (زۋمەر، 10) دەپ بۇيىرادى. ولاي بولسا، رامازانداعى تاعات-ءتوزىمنىڭ قارىمتاسىن حاق-تاعالا سان مارتە ەسەلەپ، قۇلدارىن ساۋاپتان قۇر قالدىرماسىن، تۇتقان ورازامىز تۇڭلىگىمىزدەن نۇر بولىپ قۇيىلىپ، شاڭىراعىمىزدى شاتتىققا، كوڭىلدەرىمىزدى باقىتقا كەنەلتسىن!

«اباي-اقپارات»