دۇنيەدە ءبىر ۇلكەن وزگەرىس بولۋى ءۇشىن بۋىن الماسۋ پروتسەسىنىڭ قاجەت ەكەنى بەسەنەدەن بەلگىلى. ۇزاق جىلدان بەرى بيلىكتە دە، وپپوزيتسيادا دا ۇلتشىلدىق باعىتتى ۇستاناتىن ازاماتتاردىڭ اراسىندا دا بەلگىلى ءبىر ادامدار عانا قارا كورسەتىپ ءجۇر. مۇنىڭ سەبەبى نەلىكتەن؟ ساياساتتانۋشى ايدوس سارىم وسى ماسەلەگە بايلانىستى «نۇر استانا» گازەتىنىڭ ساۋالدارىنا جاۋاپ بەرگەن ەدى.

- بۇگىن، قاراپ وتىرساق، قازاق ۇلتشىلدارى سىرتكوزگە تۇسىنىكسىز، دۇمبىلەزدەۋ، تۇيىقتاۋ كەزەڭدە، بەيۋاقتا، ءتىپتى ۆاكۋمدا ءومىر ءسۇرىپ جاتقانداي اسەر تۋعىزادى. جيىرما جىلدان بەرى ۇلت قامىن جەپ كەلە جاتقان ۇلكەن ءبىر ۇرپاق ءوزىنىڭ جۇرت الدىنداعى بەدەلىنەن، ىقپالىنان ايىرىلىپ قالعانداي. ال ولاردىڭ ورنىن تولتىراتىن جاڭا بۋىن ساياساتكەرلەر ءالى دە بولسا كەمەلىنە كەلىپ بىتەر ەمەس. بۇل جاعداي ەسكىنىڭ ادامدارىنا «بىزدەن باسقا ەشكىم جوق-اۋ» دەگەن سەنىم بەرسە، باسقالاردىڭ «ۇلتشىل كۇشتەردىڭ بىتكەنى وسى ما؟» دەگەن كۇمانىن تۋدىرادى.

بىراق شىندىق سولاي ما؟ بۇگىنگى ۋاقىتتا «قازاقپىن، ۇلتشىلمىن» دەيتىن كەز كەلگەن ازاماتتىڭ بويىندا ساياساتقا، ەكونوميكا مەن الەۋمەتتىك قاتىناستارعا دەگەن رەنىشى، قىجىلى بار. ءاربىر ازاماتتىڭ بويىندا كەم دەگەندە ءبىر «اتتەڭ» مەن ءبىر «اي، قاپ» ءجۇر. وزگەرىستەرگە، ونىڭ ىشىندە ۇلتشىل كۇشتەردىڭ قاتارىنداعى وزگەرىستەرگە، جاڭاشىل، زاماناۋي كۇشتەرگە دەگەن قوعامدىق سۇرانىس جوعارى.

دۇنيەدە ءبىر ۇلكەن وزگەرىس بولۋى ءۇشىن بۋىن الماسۋ پروتسەسىنىڭ قاجەت ەكەنى بەسەنەدەن بەلگىلى. ۇزاق جىلدان بەرى بيلىكتە دە، وپپوزيتسيادا دا ۇلتشىلدىق باعىتتى ۇستاناتىن ازاماتتاردىڭ اراسىندا دا بەلگىلى ءبىر ادامدار عانا قارا كورسەتىپ ءجۇر. مۇنىڭ سەبەبى نەلىكتەن؟ ساياساتتانۋشى ايدوس سارىم وسى ماسەلەگە بايلانىستى «نۇر استانا» گازەتىنىڭ ساۋالدارىنا جاۋاپ بەرگەن ەدى.

- بۇگىن، قاراپ وتىرساق، قازاق ۇلتشىلدارى سىرتكوزگە تۇسىنىكسىز، دۇمبىلەزدەۋ، تۇيىقتاۋ كەزەڭدە، بەيۋاقتا، ءتىپتى ۆاكۋمدا ءومىر ءسۇرىپ جاتقانداي اسەر تۋعىزادى. جيىرما جىلدان بەرى ۇلت قامىن جەپ كەلە جاتقان ۇلكەن ءبىر ۇرپاق ءوزىنىڭ جۇرت الدىنداعى بەدەلىنەن، ىقپالىنان ايىرىلىپ قالعانداي. ال ولاردىڭ ورنىن تولتىراتىن جاڭا بۋىن ساياساتكەرلەر ءالى دە بولسا كەمەلىنە كەلىپ بىتەر ەمەس. بۇل جاعداي ەسكىنىڭ ادامدارىنا «بىزدەن باسقا ەشكىم جوق-اۋ» دەگەن سەنىم بەرسە، باسقالاردىڭ «ۇلتشىل كۇشتەردىڭ بىتكەنى وسى ما؟» دەگەن كۇمانىن تۋدىرادى.

بىراق شىندىق سولاي ما؟ بۇگىنگى ۋاقىتتا «قازاقپىن، ۇلتشىلمىن» دەيتىن كەز كەلگەن ازاماتتىڭ بويىندا ساياساتقا، ەكونوميكا مەن الەۋمەتتىك قاتىناستارعا دەگەن رەنىشى، قىجىلى بار. ءاربىر ازاماتتىڭ بويىندا كەم دەگەندە ءبىر «اتتەڭ» مەن ءبىر «اي، قاپ» ءجۇر. وزگەرىستەرگە، ونىڭ ىشىندە ۇلتشىل كۇشتەردىڭ قاتارىنداعى وزگەرىستەرگە، جاڭاشىل، زاماناۋي كۇشتەرگە دەگەن قوعامدىق سۇرانىس جوعارى.

كەيىنگى ءبىر-ەكى جىلدا «قازاق قۇرىلتايىن وتكىزەمىز»، «ورتاق قوزعالىس قۇرامىز»، «ۇلتشىلداردىڭ بارلىعىن بىرىكتىرەمىز» دەگەن تالپىنىستار سانىنىڭ كۇرت ارتۋىنىڭ سەبەبى وسىندا. ونىڭ ۇستىنە «قازاق دوكتريناسى»، «قازاق ميسسياسى»، «قازاق ستاندارتى»، «قازاقتىقتىڭ شارتى»، «قازاق بولۋدىڭ تالاپتارى» دەگەن سياقتى قۇجاتتاردىڭ، ماقالالاردىڭ تۋى دا تەگىن دۇنيە ەمەس. قالاي بولعاندا دا الداعى ون جىلدىعىمىز «ادىلەتتىلىك جولىنداعى كۇرەس» كەزەڭى بولماق. وسى كەزەڭنىڭ ىشىندە قازاق ۇلتى نەگىزگى پرينتسيپتىك ماسەلەلەر بويىنشا ۇلتتىق ىمىراعا كەلە السا، تاريحىمىزداعى ەڭ قيىن ون جىلدىقتان امان وتە الامىز. الداعى جىلدارى ساياساتقا دا، ەكونوميكاعا دا ەكى ۇلكەن فاكتور اسەر ەتەتىن بولادى. ولار - ۇلتشىلدىق پەن ءدىن. بۇل ەكەۋى بىرەسە بىرىگىپ، بىرەسە اجىراپ، بارلىق ۇدەرىستەرگە پايدالى دا، زياندى دا ىقپالىن تيگىزەدى.

- ۇلتشىلدىق باعىتتى ۇستاناتىن ازاماتتاردىڭ ىلعي دا باسى ءبىر قازانعا سىيماي جاتادى. قازاقستاننىڭ قاراپايىم ازاماتى رەتىندە مەنى مۇحتار ماعاۋين، مۇحتار شاحانوۆ، جاسارال قۋانىشالى، دوس كوشىم، ءازىمباي عالي، شەرحان مۇرتازا، دۋلات يسابەكوۆ سياقتى قوعامعا دا، بيلىككە دە ىقپال ەتە الاتىن زيالىلاردى ءبىر جاعادان باس، ءبىر جەڭنەن قول شىعارىپ ۇلتتىق مۇددە ءۇشىن قالاي بىرىگىپ جۇمىس ىستەتۋگە بولادى دەگەن ساۋال قاتتى تولعاندىرادى.

- قايعى مەن قياناتقا تولى تاريحىنىڭ اسەرى بولار، قازاق قاۋىمى «بىرىگۋ»، «توپتاسۋ» دەگەن دۇنيەگە وتە-موتە جىلىلىقپەن، اسا زور ىقىلاسپەن، ۇمىتپەن قارايدى. ونىسى زاڭدى دا. كەيبىر ءپرينتسيپتى ماسەلەلەرگە كەلگەن كەزدە جوعارىدا ءوزىڭىز ايتقان ازاماتتار اۋىزبىرشىلىك تانىتىپ، ورتاق ءىس-قيمىلعا بارعان كەزدەرى دە بولدى ەمەس پە؟ مىسالى، مۇقاڭ، مۇحتار شاحانوۆ اعامىز باستاعان ۇلتشىلدار كەزىندە «ۇلت بىرلىگى دوكتريناسى» بويىنشا بولعان تارتىستا بيلىككە دەگەنىن جەتكىزە العان جوق پا؟ جەتكىزدى! الايدا، بەلگىلى سەبەپتەرگە بايلانىستى العان بيىكتەرى مەن شىڭدارىنان ايىرىلىپ قالدى. نەگە؟ جاڭاعى ءوزىمىز ايتىپ وتىرعان بىرلىكتىڭ جوقتىعىنان دەۋگە دە بولار. بىراق ماسەلە ودان دا تەرەڭدە جاتقان سياقتى.

- وزدەرىن قازاق ۇلتشىلى ءھام پاتريوتى سانايتىن ازاماتتاردىڭ بارلىعىنىڭ ءومىربايانى ءبىر-بىرىنە ۇقساس ەمەس پە?

- دۇرىس ايتاسىز. بەس-التى ادامنان باسقاسىنىڭ بارلىعى دا گۋمانيتارلىق سالانىڭ، ونىڭ ىشىندە جازۋشىلار نە جۋرناليستەر وداعىنىڭ مۇشەلەرى. ۇزاق جىلدار بويى ۇلتتى ساقتاۋ، ۇلتتى وياتۋ ماسەلەلەرىمەن ءدال وسى كورپوراتسيا اينالىسىپ كەلدى. بۇل كورپوراتسيانىڭ اتقارعان جۇمىسى قىرۋار، سونىڭ ارقاسىندا عانا ءتاۋ ەتكەن تاۋەلسىزدىگىمىزگە قول جەتكىزدىك دەسەم ەش اسىرەلەمەيمىن. وتار زامانىندا ءدال وسى كورپوراتسيا قازاق ۇلتشىلدارىنىڭ باستاۋشى، باعىتتاۋشى مونوپوليست كۇشى بولىپ كەلدى. وعان داۋ جوق. تاۋەلسىزدىكتىڭ العاشقى جىلدارى دا وسى توپتار ۇلكەن بەلسەندىلىك تانىتىپ، توپ باستادى.

- دەگەنمەن، سودان بەرى جيىرما جىل ءوتتى. بۇگىنگى قوعام كىمگە تابىنادى؟ كىمنىڭ سوزىنە ەرەدى؟ تەك اقىن-جازۋشىلاردىڭ با؟

- جوق. قوعام ءومىرىنىڭ وزەگى ەكونوميكا سالاسىنا اۋىسىپ كەتتى. 800 مۇشەسى بار جازۋشىلار وداعىنان گورى رەسپۋبليكانى تولىق قامتيتىن ءبىر تەلەارنانىڭ كۇشى باسىم زاماندا عۇمىر كەشىپ جاتىرمىز. ال وسى ەكونوميكا سالاسىنان شىققان قانشا قازاق ۇلتشىلىن ايتا الاسىز؟ ساياساتتىڭ كۇنگەيى مەن بەتكەيىن جاقسى تۇسىنەتىن قانشا مەنەدجەردى ۇلتشىلدار دەپ ايتا الاسىز؟ شىن مانىندە ءدال بۇگىن اقىنداردىڭ ەمەس، كاسىبي ساياساتكەرلەردىڭ، بۋحگالتەرلەر مەن مەنەدجەرلەردىڭ زامانى. ونىڭ ۇستىنە ءبىر عانا كورپوراتسيانىڭ ۇلتشىلدىق باعىتىن «جەكەشەلەندىرۋى» تەك قانا قاتەلىك ەمەس، كوپتەگەن قاقتىعىستار مەن ايتىس-كەرىستىڭ نەگىزى.

- الايدا، وسى ۇلتشىل باعىتتى ۇستانىپ جۇرگەن اعا بۋىن وكىلدەرىنە ءوز ورىندارىن جاستارعا بەرۋى كەرەكتىگىن جەتكىلىكتى تۇردە ايتا الماي جۇرگەن سياقتىسىڭ با، قالاي؟

- بۇل پىكىرىڭىزبەن كەلىسە المايمىن. ساياساتتانۋشى رەتىندە دە، قوعام ىستەرىنە ارالاسىپ جۇرگەن ازامات رەتىندە دە وسى ماسەلەنى مەنەن بەلسەندى كوتەرىپ جۇرگەندەردى كورىپ جۇرگەن جوقپىن. بار شىعار، بىراق ءوزىم قاتارلى جاستار، جىگىتتەر مەن قىزدار ءوز مۇددەسىن، بۋىن جاۋاپكەرشىلىگىن، ورتاق ماقسات-مىندەتىن ەندى عانا ءتۇسىنىپ كەلە جاتقانداي كورىنەدى. توپتاسۋ، بىرىگۋ ەندى باستالىپ كەلەدى. «سەن تۇر، مەن اتايىن» دەگەن قاسقىرمىنەزدى بۋىن ءوسىپ شىقپاسا، ءوزىنىڭ جىلىتقان ورنىن كىم قاراپتان-قاراپ بەرە قويادى؟ ونىڭ ۇستىنە وپپوزيتسيادا بولسىن، ۇلتتىق قوزعالىستاردا بولسىن بۇگىنگى كۇنى ناقتى ساياسي جوبا ەمەس، ناقتى تۇلعالاردىڭ ماڭىنا توپتاسۋ باسىم. بيلىككە وپپوزيتسيالىق پىكىردە جۇرگەن كۇشتەردىڭ كوپشىلىگى ءوز جاقتاستارىنا ەمەس، ناقتى قارجى كوزىنە ارقا سۇيەيدى. ولارعا بالاما قارجى كوزدەرىن تابا الماساڭ، گازەت-جۋرنال اشا الماساڭ، سەنىڭ ءسوزىڭ كىمدى قارىق قىلماق؟ جارايدى، بەلگىلى ءبىر پارتيانىڭ نە قوزعالىستىڭ مۇشەلەرىن ءوز جاعىڭا قاراتتىڭ، جيىلىس جاساپ كوسەمىن تاقتان تايدىردىڭ. ول رەنجىپ، قاراجاتىمەن بىرگە كەتتى دە قالدى. سوندا ارتىڭا ەرگەندەرگە نە دەمەكسىڭ؟ ال ءبىزدىڭ ەلدە ساياسات جاساۋ ۇلكەن قاراجاتتى تالاپ ەتەدى. جالىندى ءسوز بەن ۇراندى ايتۋ قيىن ەمەس، ونى ساياسي كۇشكە اينالدىرۋ، ۇلتقا تۇگەل جەتكىزۋ قىرۋار رەسۋرستاردى تالاپ ەتەدى. ايتپەسە ءار جىلدا قۇرىلىپ جاتقان ونداعان ۇلتتىق قوزعالىس وسىعان دەيىن نەگە بارلىعىن توڭكەرىپ تاستامادى؟ ساياسات، ەڭ الدىمەن، جاۋاپكەرشىلىك. بۇگىن بارلىعىن دا دۇرلىكتىرىپ، ايباتتى ۇران تاستاپ، وڭدى-سولدى ۋادە بەرىپ، ءسوز ساپىرۋ وڭاي. بارلىق اۋىل ەمەس، ەڭ بولماسا ءاربىر اۋداندا وكىل ۇستاۋ، جاقتاستاردى وقىتۋ، ولارعا دەمەۋ بولاتىن اقپارات كوزدەرىن شىعارۋ، تاراتۋ، جەتكىزۋ تەك جالعىزداردىڭ اسقان پاتريوتيزمىمەن ىسكە اسپايدى.

- جالپى، سوڭعى كەزدەردەگى سەنىڭ ءىس-ارەكەتىڭنەن بيلىككە بايلانىستى پوزيتسياڭدى جۇمسارتا باستاعانىڭ انىق بايقالادى. بۇرىن سەن بيلىككە قارسى تىم قاتقىلداۋ سويلەيتىن ەدىڭ...

- تەرەڭ استارى بار سۇراق قويىپ وتىرسىز. بارىنشا اشىق جاۋاپ بەرىپ كورەيىن. 2006 جىلدان بەرى ءوزىم ەش پارتيادا جوقپىن. ونىڭ بىرنەشە سەبەبى بار. مىسالى، ءوز باسىم ءوزىم مۇشە بولعان، قۇرىلۋىنا بەلسەنە ات سالىسقان «ناعىز اق جول» پارتياسىنىڭ سوتسياليستىك، سوتسيال-دەموكراتيالىق باعىتقا اۋىسقانىنا نارازى بولدىم. پارتيالىق قۇرىلىستىڭ كەيبىر تاسىلدەرى، جولدارى كوڭىلىمنەن شىقپادى. ونىڭ ۇستىنە ءوزىم باسقارعان «التىنبەك سارسەنبايۇلى قورىنىڭ» ساياسي تۇرعىدان بەيتاراپ بولعانىن قالادىم. ساياسي پارتيانىڭ جۇمىسى ناۋقاننان كوز اشتىرمايدى ەكەن. ءسال-ءپال بولسا دا شەتكە شىققان سوڭ كوپتەگەن نارسەگە دەگەن كوزقاراستارىڭ امالسىز وزگەرە باستايدى. بالكىم، ەسەيگەنىم دە شىعار. ءبىراز دۇنيەگە باسقاشا قارايتىن جاعدايىم بار.

- سەنىڭ وزگەرگەنىڭدى كەيبىر ارىپتەستەرىڭ جاقتىرمايتىن دا شىعار؟

- سوڭعى كەزدەرى سولاردىڭ تاراپىنان «ساتىلىپ كەتتى»، «ءويتتى-ءبۇيتتى» دەگەن تيسە تەرەككە، تيمەسە بۇتاققا دەپ ايتىپ جاتقان كۇڭكىلدەرىن ءجيى ەستيتىن بولىپ ءجۇرمىن. وعان كەيدە ءوزىم دە رەنجىپ قالامىن، كەيدە كەڭدىك تانىتىپ، تۇسىنۋگە دە تىرىسامىن. ءبىر ۇققانىم: ساياسي پارتيا ۇزاق جىلدار بويى مارگينالدانا بەرسە، ونىڭ ساياسي سەكتاعا اينالۋى ابدەن مۇمكىن ەكەن. بۇل، ءوز كەزەگىندە، ونىڭ قاتارىندا جۇرگەن ادامداردى اشىندىرادى، وشتەندىرەدى، قاتقىل، نەگىزسىز كوپ سوزدەردى ايتۋعا يتەرمەلەيدى. بۇگىنگى وپپوزيتسيالىق پارتيالاردىڭ بارلىعىنىڭ باسىندا بار جاعداي.

كەيبىر تاكتيكالىق ماسەلەلەر بويىنشا كوزقاراستارىمدى قايتا قاراعانىممەن، نەگىزگى ءپرينتسيپتى مەسەلەلەر بويىنشا ۇستانىمدارىم سول قالپىندا. قازاق ۇلتىنىڭ وتكەنى، بۇگىنى، بولاشاعى، ۇلتتىق مەملەكەت قۇرۋ، ونىڭ بارلىق ينستيتۋتتارىن بەكىتۋ تۇرعىسىنداعى بارلىق ۇستانىمدارىمدى قاز قالپىندا الىپ كەلەمىن. ولاردىڭ بارلىعىن بارىنشا ىسكە اسىرۋ ءۇشىن بيلىكتى قيراتۋ ماقسات ەمەس بولار! بيلىكتى سىناۋدىڭ دا ءار ءتۇرى بولادى. سىناۋ ءۇشىن دە سىناۋعا بولادى، تۇزەۋ ءۇشىن دە سىناۋعا بولادى.

- الايدا، سول بيلىككە بۇيرەگىڭ تىم قاتتى بۇرىپ كەتكەن جوق پا؟

- بىرەۋگە ۇناسىن، ۇناماسىن بيلىك ءوز قازاعىمىزدىكى. جاۋدىڭ سىرتتان اكەلىپ قويعان وككۋپاتسيالىق بيلىگى ەمەس. قاجەت كەزدە بيلىكپەن دە بىرلەسىپ تالاي نارسەنى ىسكە اسىرۋعا بولادى. ونىڭ تالاي ناقتى مىسالدارى بار. كوزى اشىق، ساياساتتان حابارى بار ازاماتتار ولاردى مەن تاپتىشتەپ ايتىپ جاتپاسام دا جاقسى بىلەدى. ساياساتتىڭ ءمانى - تەك قانا بيلىككە جەتۋ عانا ەمەس، ءوز ويىڭدى، باعدارلاماڭدى ىسكە اسىرۋ ەمەس پە؟! تاعى ءبىر كوزىم جەتكەنى - بيلىككە تاس اتامىن دەپ، مەملەكەتكە تاس اتۋعا بولمايدى. «قارعىس اتقىر بيلىكتى قايتسەك تە قۇرتامىز» دەپ قازاق مەملەكەتىن قيراتپاساق بولدى. بيلىكتى سىنارلىق جايت كوپ. كەيدە كەمشىلىگىن ايتىپ تاۋىسا المايسىڭ. ونى ايتىپ تا، جازىپ تا ءجۇرمىن. الداعى 10-20 جىل وتكەن 20 جىلدان قيىن بولارى حاق. كەشەگى اقتوبەدە بولعان جاعداي دا ء(شاحيدتىڭ ءوزىن-ءوزى جارۋى) كوپ نارسەنى اڭعارتادى. ولاي بولاتىن بولسا، ەلدەگى راديكالدى كوزقاراستاردان گورى ناقتى ءىستىڭ، ساليقالى ساياساتتىڭ، سىندارلى وپپوزيتسيانىڭ جاڭا باعىتتارىن دا ىزدەگەن دۇرىس. راديكاليزم مەن ەكسترەميزم ىستەن ەمەس، سوزدەن باستالادى. داۋرىقپا ۇراندار ءتۇبى داۋرىقپا ىستەرگە جەتەكتەپ اپارادى. قوعامدا دا، ەليتانىڭ ىشىندە دە جاڭا وپپوزيتسيالىق ساياساتقا دەگەن قوعامدىق سۇرانىستى تۋدىرا ءبىلۋ قاجەت. وپپوزيتسيا دەگەنىمىز «حالىق جاۋى» نە «قۇبىجىق» بولماۋى ءتيىس.

- ۇلتشىلداردى قوعام مويىندايتىن، بيلىك ساناساتىن كۇشكە اينالدىرۋعا بولا ما؟

- كوپ جىلدار بويى بيلىك ۇلتشىلداردى «قۇبىجىق» ساناپ تا، «قۇبىجىق» قىلىپ تا كەلدى. رەسەيدەگى جانە قازاقستانداعى ورىستارعا، ورىستىلدىلەرگە بىزگە قورقىنىشتى، قاتەرلى بالاما وسىلار دەپ قورقىتتى. «ءبىزدى تانىماساڭدار، سىيلاماساڭدار، داۋىس بەرمەسەڭدەر، مىنالار كەلىپ باستارىڭدى بۇزادى» دەگەن تۇسىنىك قالىپتاستى. وكىنىشكە قاراي، قازاق ۇلتشىلدارى دا كەرەمەت دامي قويمادى. نەگىزگى ۇراندارى مەن ءىس-قيمىلى سول وزدەرى شىققان 1980-1990 جىلداردىڭ دەڭگەيىندە قالا بەردى. بۇنى، ارينە، 1991 جىلى تاۋەلسىزدىك جاريالانعانداعى كوپتەگەن ۋادەنىڭ ىسكە اسپاۋىمەن دە تۇسىندىرۋگە بولار ەدى. دەگەنمەن، ىشكى شيكىلىگىمىز دە جەتكىلىكتى. ءورىستىلدى قازاقتاردى ءوز جاعىمىزعا تارتىپ، سەرىكتەس ەتۋ قاجەتتىگىن قازاق زيالىلارى مەن ۇلتشىلدارى جاقىندا عانا مويىندادى. ونىڭ ءوزى رەسەيدىڭ كەدەندىك وداقتى قۇرۋداعى بەلسەندىلىگىنە بايلانىستى شىعار.

- ۇلتشىلداردىڭ بيلىكتى سىناۋى تىم بىرجاقتى بولىپ كەتكەن جوق پا؟

- راسىندا دا، بيلىكتى سىناۋىمىز تەك تىلدىك-مادەني ماسەلەلەرمەن شەكتەلىپ قالعان. ۇلتتىق ەكونوميكاعا، حالىقتىڭ الەۋمەتتىك جاعدايىنا قاتىستى سۇراقتار تەك سوڭعى كەزدە عانا قويىلىپ ءجۇر. تاعى ءبىر ۇلكەن كەمشىلىگىمىز - قازاق ۇلتشىلدارىنىڭ قاتارىندا ۇلت پەن مەملەكەتتىڭ بولاشاعىنا قاتىستى تىم كوپ ءھام بىرىنە-ءبىرى قاراما-قايشى ساياسي كوزقاراستار بار. بىرەۋلەر تاڭىرشىلدىككە تارتسا، ەكىنشىلەر شاريعات بيلىگىن ورناتۋدى تالاپ ەتەدى. بىرەۋلەر ساياسي مودەرنيزاتسيا قاجەت دەسە، ەكىنشىلەرى رۋلىق جۇيەنى جاڭعىرتۋ كەرەك دەپ جاتادى. باياعىدا الەحو كارپەنتەر «بۇگىنگى ارگەنتينا قوعامىنىڭ تراگەدياسى - ءبىر ۋاقىتتا تاس عاسىرى تۇرعىندارىنان باستاپ كەلەر مىڭجىلدىقتىڭ ازاماتتارىنا دەيىنگى بار ۇرپاق قاتار ءومىر ءسۇرىپ جاتىر» دەپتى. سونىڭ كەبىن بىزدەر دە كيىپ ءجۇرمىز. ءبىرىمىز جۇماعىمىزدى وتكەننەن ىزدەسەك، ەكىنشىلەرىمىز بولاشاعىمىز جوق دەپ جاتامىز. وسىدان كەيىن قايداعى اۋىزبىرشىلىك؟ قايداعى توپتاسۋ؟ قايتا-قايتا ىشكى نە سىرتقى جاۋ ىزدەيتىنىمىز وسىدان ەمەس پە؟ ال جاۋلاردىڭ بارلىعىن قىرىپ تاستايىق. سودان سوڭ نە ىستەيمىز؟ ۇلتتى «ۇيىقتاپ جاتىر»، «مەڭىرەۋ»، «قوي مىنەزدى»، اناۋ-مىناۋ دەپ سىنايمىز ىشىمىزدە، مىنەيمىز كەپ. ال سول ۇلتتى وياتاتىن ناقتى، ءپوزيتيۆتى ساياسي باعدارلاماسىن جاسادىق پا؟ بارلىعى سىن ارقىلى، سىناۋ ارقىلى كەتكەن سوڭ حالىقتى دا مەزى قىلعان سياقتىمىز. بيلىكتەن مىقتى، اقىلدى بولساق، بيلىكتىڭ «2030 باعدارلاماسىنان» دا مىقتى ۇزاقمەرزىمدى جانە پوزيتيۆتىك «كۇن ءتارتىبىن» نەگە ۇسىنباسقا؟ وسى جاعىن دا ەستەن شىعارمايىق. ازىرگە قازاقتىڭ جەرۇيىعىن «ەرتە-ەرتە-ەرتەدەن» نە بولماسا و دۇنيەگە بارعاندا «قور قىزدارىنىڭ» قاسىنان عانا تاباتىن ءتۇرىمىز بار. بىراق بۇل جاعداي دا ۋاقىتشا نارسە. بارلىق وزگەرىستەر الدا.

- اڭگىمەڭە راحمەت!

اڭگىمەلەسكەن امانگەلدى كەڭشىلىكۇلى,

«نۇر استانا» گازەتى