ەلوردادا قازاقستان مۇسىلماندارى ءدىني باسقارماسىنىڭ كەزەكتەن تىس IX قۇرىلتايى ءوتتى. جيىندا باسقارما توراعالىعىنا جانە باس ءمۇفتي قىزمەتىنە ناۋرىزباي قاجى تاعانۇلى تاعايىندالدى.

قۇرىلتايعا 300 دەلەگات كەلگەن ەكەن. ناۋرىزباي تاعانۇلىنىڭ كانديداتۋراسىن سول 300 دەلەگات ءبىراۋىزدان قولدادى. ءسويتىپ جاڭا ءمۇفتي تاڭدالدى.

«ناۋرىزباي قاجى تاعانۇلى مەنىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارىم رەتىندە كوپتەگەن يگى جوبالاردى جۇزەگە اسىردى. ءدىني سالادا تاجىريبەسى مول. ءدىني باسقارما جۇمىسىن جانداندىرىپ، جاڭا باستامالارعا ۇيىتقى بولاتىنىنا سەنەمىن»، دەدى بۇرىنعى باس ءمۇفتي سەرىكباي قاجى وراز.

ال قۇرىلتايعا قاتىسقان قر اقپارات جانە قوعامدىق دامۋ ءمينيسترى داۋرەن اباەۆ سەرىكباي قاجى ورازدىڭ 2017-2020 جىلدارى اتقارعان جۇمىسىنا وڭ باعا بەرىپ، ناۋرىزباي قاجى تاعانۇلىنىڭ جاڭا قىزمەتىنە ساتتىلىك تىلەدى.

باس ءمۇفتي كىم؟

ناۋرىزباي تاعانۇلى وتپەنوۆ 1977 جىلى دۇنيەگە كەلگەن. بيىل ناۋرىزدا 43 جاسقا تولادى. تاشكەندەگى «يمام ءال-بۇحاري» اتىنداعى يسلام ينستيتۋتىندا، قمدب جانىنداعى يسلام ينستيتۋتىندا جوعارعى ءدىني ءبىلىم العان. كەيىن مىسىردا ءدىني ءبىلىمىن جەتىلدىرگەن. ودان بولەك، اباي اتىنداعى الماتى مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ «تاريح» فاكۋلتەتىن سىرتتاي وقىعان. اتالعان ءبىلىم ورداسىندا «ءدىنتانۋ» ماماندىعى بويىنشا ماگيستراتۋرانى اياقتاعان. قازىر «نۇر-مۇباراك» ەگيپەت يسلام مادەنيەتى ۋنيۆەرسيتەتىندە «يسلامتانۋ» ماماندىعى بويىنشا دوكتورلىقتى وقىپ جاتىر ەكەن.

وسىعان دەيىن قاراعاندىدا، استانادا، تۇركىستاندا يمام بولعان. 2011-2013 جىلدارى قر ءدىن ىستەرى اگەنتتىگىندە ءدىني بىرلەستىكتەر جونىندەگى باسقارمانىڭ باس ساراپشىسى بولىپ قىزمەت ەتكەن. 2018 جىلدان باستاپ قمدب توراعاسىنىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى، نايب ءمۇفتي بولعان. «ءۇمىت ساۋلەسى»، «مازھابسىزبەن سۇحبات» اتتى كىتاپتاردىڭ اۆتورى. «قۇرمەت» وردەنىمەن، «قازاقتان تاۋەلسىزدىگىنە 20 جىل»، «قازاقتان تاۋەلسىزدىگىنە 25 جىل» مەدالدەرىمەن ماراپاتتالعان. اياگوز اۋدانىنىڭ قۇرمەتتى ازاماتى.

قمدب-نىڭ قۇرىلعانىنا 30 جىل

ايتا كەتەيىك، بيىل قازاقستان مۇسىلماندارى ءدىني باسقارماسىنىڭ قۇرىلعانىنا 30 جىل تولادى. اتالعان باسقارمانىڭ العاشقى باس ءمۇفتيى  راتبەك قاجى نىسانباەۆ بولدى.

2000 ج.وتكەن ءىىى قۇرىلتايدا باسقارما توراعاسى، باس ءمۇفتي بولىپ، پروفەسسور ءابساتتار قاجى دەربىسالى سايلاندى.

2013 جىلدىڭ 19 اقپانىندا قازاقستان مۇسىلماندارىنىڭ كەزەكتەن تىس وتكەن VII قۇرىلتايىندا ەرجان قاجى مالعاجىۇلى باس ءمۇفتي بولىپ سايلاندى.

2017 جىلدىڭ 8 جەلتوقسانىندا وتكەن قازاقستان مۇسىلماندارىنىڭ كەزەكتى VIII قۇرىلتايىندا باس ءمۇفتي بولىپ سەرىكباي قاجى وراز سايلاندى.

ال، جاڭا تاعايىندالعان ناۋرىزباي قاجى تاعانۇلى باسقارمانىڭ بەسىنشى باس ءمۇفتيى. سونىمەن، سەرىكباي ساتىبالدىۇلى قىزمەت اتقارعان ءۇش جىلدا قمدب قانداي جۇمىستار اتقاردى؟ ءبىز بۇل تۋرالى قازاقستان مۇسىلماندارى ءدىني باسقارماسىنىڭ ءباسپاسوز قىزمەتىنە حابارلاستىق.

بۇرىنعى ءمۇفتي سەرىكباي قاجى وراز ءۇش جىلدا نە ىستەدى؟

1. سەرىكباي قاجى العاشقى جۇمىس ساپارىن تۇركىستاننان باستادى. حالىقارالىق احمەت ياسساۋي اتىنداعى حالىقارالىق قازاق-تۇرىك ۋنيۆەرسيتەتىندە «يسلام جانە ۇلى دالا وركەنيەتى» اتتى رەسپۋبليكالىق عىلىمي-تاجىريبەلىك كونفەرەنتسيا وتكىزدى.

2. 2018 جىلدىڭ 2 ناۋرىزىندا ەۋرازيا مۇسىلمان عۇلامالارىنىڭ فورۋمى ءوتتى.

3. وسىعان دەيىن ەكى رەت وتكەن يمامدار فورۋمىنىڭ جالعاسى رەتىندە «رۋحاني قۇندىلىقتار – قوعام بىرلىگىنىڭ نەگىزى» اتتى ءىىى رەسپۋبليكالىق يمامدار فورۋمى ۇيىمداستىرىلدى. مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقاەۆتىڭ قۇتتىقتاۋىمەن اشىلىپ، جوعارى لاۋازىمدى تۇلعالاردىڭ بايانداماسىمەن جالعاسقان يگى شارادا «جەتى رۋحاني قازىق» قازاقستان مۇسىلماندارىنىڭ رۋحاني تۇعىرناماسى، «ءدىن قىزمەتكەرلەرى اتقاراتىن ءدىني راسىمدەر ءتىزىلىمى», «قمدب قۇرىلىمىنداعى ءدىني لاۋازىمدار ءتىزىلىمى جانە مىندەتتەرى» اتتى ءۇش تاريحي قۇجات قابىلداندى.

4. 2019 جىلدىڭ 11 ساۋىرىندە ەلوردادا قازاقستان جانە رەسەي مۇسىلماندارى ءدىني باسقارمالارىنىڭ ۇيىمداستىرۋىمەن «رۋحاني جىبەك جولى. يسلام جانە جاستار: قازىرگى زامان سىن-قاتەرلەرى» اتتى IV حالىقارالىق عىلىمي كونفەرەنتسيا ءوتتى.

5. جىل باسىندا جۇمىستى جۇيەلەۋ ماقساتىندا ءدىن قىزمەتكەرلەرىنە 4 باعىت بويىنشا قىزمەتتى جاڭا قىرىنان اتقارۋ بەكىتىلدى.

- ءبىرىنشى باعىت «مەشىتتەگى ۋاعىز-ناسيحات جۇمىستارى»;

- ەكىنشى باعىت «ساپالى ءبىلىم»;

- ءۇشىنشى باعىت «ىزگى ءىس-شارالار مەن قايىرىمدىلىق»;

- ءتورتىنشى باعىت «جات اعىممەن جۇمىس».

6. جانازا راسىمدەرىن بىرىزدىلىككە ءتۇسىرۋ ماقساتىندا «جانازا جانە جەرلەۋ راسىمدەرى» اتتى كىتاپ شىعىپ، سونىڭ نەگىزىندە ارنايى ەرەجە بەكىتىلدى.

7. 2019 جىلى عۇلامالار كەڭەسى ماقۇلداعان ءپاتۋالار جيناقتالىپ، ەكىنشى «ءپاتۋالار جيناعى» جارىق كوردى.

8. ءدىني باسقارما العاش رەت 2018 جىلى وزبەكستان، قىرعىزستان جانە تاجىكستان مۇسىلماندارى ءدىني باسقارماسىمەن ورتاق ىمىراعا كەلىپ، ءدىني مەرەكەلەردى ءبىر كۇندە اتاپ وتۋگە قول جەتكىزدى.

9. «شاريعات جانە ءپاتۋا» باعىتى – ءدىني باسقارمانىڭ نەگىزگى ءبولىمى. وسى باعىت بويىنشا 2019 جىلى عالامتور ارقىلى 5241 سۇراققا جاۋاپ بەرىلدى. 2018-2019 جىلدار ارالىعىندا 33 ءپاتۋا شىقتى.

10. عۇلامالار كەڭەسى 24 كونتسەپتۋالدى قۇجات قابىلداپ, شاريعات، الەۋمەت، مەديتسينا، وتباسى، نەكە باعىتىندا 78 ءپاتۋا بەكىتتى.

11. رەسپۋبليكا كولەمىندە ناسيحات شارالارى جۇرگىزىلىپ، جاستارعا دەسترۋكتيۆتى ءدىني اعىمداردان ساقتانۋ جولدارى ءتۇسىندىرىلدى

12. «يسلام جانە وتباسى»، «يسلام جانە جاستار» جىلى اياسىندا سالاۋاتتى ءھام ساۋاپتى شارالار ۇيىمداستىرىلدى.

13. «جاستار جانە رۋحانيات» اتتى ءى حالىقارالىق جاستار فورۋمىندا ەلىمىزدىڭ جانە كورشىلەس رەسەيدىڭ بەلسەندى جاستارى قاتىسىپ، قوعامدا وزەكتى بولعان ماسەلەلەر توڭىرەگىندە وي ءبولىستى.

14. جاستار اراسىندا ءدىني ەكسترەميزم مەن راديكاليزم يدەيالارى تارالۋىنىڭ الدىن الۋ، شەتەلدىك ءدىني وقۋ ورىندارىندا ءبىلىم الىپ جۇرگەن قازاقستاندىق ستۋدەنتتەرمەن جان-جاقتى جۇمىس ىستەۋ ماقساتىندا «تالابا» جاستار قاۋىمداستىعى قۇرىلدى. وسى باعىتتا تۇركيادا وقىپ جاتقان قازاقستاندىق ستۋدەنتتەرمەن كەزدەسۋ ءوتتى.

15. قمدب-نىڭ كۇن تارتىبىندەگى ماڭىزدى ءتورت باعىتتىڭ ءبىرى – جات اعىممەن جۇمىس بولدى. وسى ورايدا ەلىمىزدەگى كۇردەلى ايماقتار انىقتالىپ، مەملەكەتتىك مەكەمەلەرمەن بىرلەسە وتىرىپ اۋقىمدى شارالار جۇزەگە استى. جات اعىممەن جۇمىس ءۇش باعىت بويىنشا جۇرگىزىلەدى: جالپى كەزدەسۋ، جەكە كەزدەسۋ جانە الەۋمەتتىك جەلىمەن جۇمىس. جەكە ءتۇسىندىرۋ جۇمىستارىنىڭ ناتيجەسىندە 2017 جىلى – 940, 2018 جىلى – 518, 2019 جىلى – 520 ادام رايىنان قايتتى.

16. جۇما ۋاعىزىن ايتۋدىڭ جاڭا ۇلگىسىن ۇسىنىپ، تەك ءدىني ۋاعىز عانا ەمەس، قازاقتىڭ سالت-ءداستۇرى، اقىن-جىراۋلار مەن بي شەشەندەر، قوعام قايراتكەرلەرىنىڭ ءپاتۋالى سوزدەرى ۋاعىز بارىسىندا كەڭىنەن ناسيحاتتالدى.

17. 2019 جىلى «قايىرىمدىلىق جانە ۋاقىپ ىستەرى» ءبولىمىن اشتىق. «مەكتەپكە جول» اكتسياسى بويىنشا 26 630 بالاعا وقۋ-قۇرالى جانە مەكتەپ فورماسى بەرىلسە، سول جىلى جالپى سانى 250 158 ادامعا مەشىت ارقىلى ءتۇرلى قايىرىمدىلىق كومەك جاسالدى.

18. «جۋسان» وپەراتسياسى بويىنشا ەلگە ورالعان 400-گە جۋىق قانداستارىمىزعا 2 500 000 تەڭگە كولەمىندە كومەك كورسەتىلدى.

19. ءدىني باسقارما شەتەلدىك قايىرىمدىلىق قورلارىنا يەك ارتا بەرمەي، ءوزىنىڭ جەكە قايىرىمدىلىق مەكەمەلەرىن اشۋدى قولعا الدى. جاعدايى تومەن وتباسىلاردىڭ بالالارىن، جەتىم بالالار مەن مۇقتاج ستۋدەنتتەرگە كومەك رەتىندە زامان تالابىنا ساي 13 قايىرىمدىلىق مەكەمەسىن اشتى. بۇگىندە سول مەكەملەردە 380 بالا ءدىن مەن ءداستۇر، تاريح پەن ادەت-عۇرىپ قۇندىلىقتارىنان سۋسىنداۋدا.

20. قمدب زامان تالابىنا ساي حالال ونىمدەرىن ستاندارتتاۋ ماسەلەسىن قولعا الىپ، از ۋاقىت ىشىندە جاقسى ناتيجەلەرگە قول جەتكىزدى. اتاپ ايتقاندا، 2015 جىلى – 24, 2016 جىلى – 45, 2017 جىلى – 88, 2018 جىلى 148, 2019 جىلى 114 مەكەمەگە سەرتيفيكات بەرىلدى. جالپى العاندا 348 مەكەمە حالال سەرتيفيكاتىنا يە بولدى. بۇل سالاداعى نەگىزگى جەتىستىك – 2018 جىلى 30 قازاندا الەمنىڭ 43 مەملەكەتى كىرەتىن مالايزيا رەسپۋبليكاسى يسلامدى دامىتۋ دەپارتامەنتى (JAKIM) ۇيىمىنىڭ اككرەديتتەۋىنەن ءوتتى.

21. ءدىني باسقارما نۇر-سۇلتان، الماتى مەن شىمكەنت جانە اقتاۋ قالالارىنان مادينا مەن جيدداعا تىكەلەي رەيستىڭ اشىلۋىنا ۇيىتقى بولدى.

22. ءمۇفتيات مەشىت ءىسىن ءبىر تارتىپكە كەلتىرىپ، مەشىت سالۋدىڭ ارنايى ەرەجەسىن بەكىتتى.

23. «زەكەت» قورى 2018 جىلى 55 620 وتباسىنا كومەك كورسەتتى. 2019 جىلى كومەككە يە بولعان وتباسى سانى 73 مىڭنان استى. «ەل ۇلەسى – پاتەرگە» جوباسى اياسىندا مۇقتاج وتباسىلارعا 175 باسپانانىڭ كىلتىن تابىستادى.

24. بارلىق وبلىسقا قاراستى مەشىت يمامدارى جاڭا ءادىس بويىنشا ساراپتاۋدان ءوتتى. ياعني، ەلەكتروندى تەست ارقىلى سىناق تاپسىردى.

25. 2019 جىلى ەلوردادا وتكەن ءىىى رەسپۋبليكالىق يمامدار فورۋمى قارساڭىندا ءمۇفتياتتىڭ جاڭا باسىلىمى «مۇنارا» رۋحاني-تانىمدىق گازەتى وقىرمانعا جول تارتتى.

سونىمەن قاتار، سەرىكباي قاجى ءمۇفتياتتىڭ 30 جىلدىعى قارساڭىندا 30 مەشىتكە ەل يگىلىگى جولىندا قىزمەت ەتكەن تۇلعالاردىڭ، سونىڭ ىشىندە ءال-فارابي مەن ابايدىڭ ەسىمىن بەرۋدى، 30 ەلدى-مەكەننىڭ اۋىز سۋ، جول-كوپىر ماسەلەسىنە وڭ ىقپال ەتۋدى، 30 وتباسىنا قايىرىمدىلىق جاساۋدى، 30 ستۋدەنتكە گرانت تاعايىنداۋدى، 30 مەشىتكە كۇردەلى جوندەۋ جۇرگىزۋدى ت.ب. يگى ءىس-شارالار قولعا الىنعانىن اتاپ ءوتتى.

سونداي-اق ول جاڭادان سايلانعان ناۋرىزباي قاجى تاعانۇلىنا «ءدىني باسقارما جۇمىسىن جانداندىرىپ، جاڭا باستامالارعا ۇيىتقى بولاتىنىنا سەنەمىن» دەدى.

نۇربيكە بەكسۇلتانقىزى

Abai.kz