رەسپۋبليكالىق باسىلىمداردىڭ كەيبىرىن وقىپ وتىرىپ، ماڭعىستاۋ وبلىسىنىڭ تابالدىرىعىن اتتاماس بۇرىن جەكە باس قاۋىپسىزدىگىن ساقاداي ساي ەتۋ دۇرىس دەگەن ويدا قالاسىز. شىندىعىندا اقتاۋ مەن جاڭاوزەندەگى جاعداي سەلقوس قانا.

ماسەلەنىڭ ءمان-جايىن ءتىلشىمىز انىقتاۋعا تىرىستى.

كوتەرۋ ءۇشىن جۇمىستان بوساتۋ كەرەك!
جۇمىسشىلاردىڭ جازعىرۋلارى مەن داتتارى بۇرىننان بەلگىلى بولعاندىقتان، ءبىز «قازمۇنايگاز» پىكىرىن بىلمەككە بەل بۋدىق. باسشىلىق بىزبەن ءباسپاسوز قىزمەتى ارقىلى تىلقاتىسۋعا كەلىستى.

- «قاراجامباسمۇناي» (ارى قاراي - قجم) مەن «وزەنمۇنايگاز» (ارى قاراي - ومگ) اراسىندا نەلىكتەن جالاقى ايىرماسى بار؟

رەسپۋبليكالىق باسىلىمداردىڭ كەيبىرىن وقىپ وتىرىپ، ماڭعىستاۋ وبلىسىنىڭ تابالدىرىعىن اتتاماس بۇرىن جەكە باس قاۋىپسىزدىگىن ساقاداي ساي ەتۋ دۇرىس دەگەن ويدا قالاسىز. شىندىعىندا اقتاۋ مەن جاڭاوزەندەگى جاعداي سەلقوس قانا.

ماسەلەنىڭ ءمان-جايىن ءتىلشىمىز انىقتاۋعا تىرىستى.

كوتەرۋ ءۇشىن جۇمىستان بوساتۋ كەرەك!
جۇمىسشىلاردىڭ جازعىرۋلارى مەن داتتارى بۇرىننان بەلگىلى بولعاندىقتان، ءبىز «قازمۇنايگاز» پىكىرىن بىلمەككە بەل بۋدىق. باسشىلىق بىزبەن ءباسپاسوز قىزمەتى ارقىلى تىلقاتىسۋعا كەلىستى.

- «قاراجامباسمۇناي» (ارى قاراي - قجم) مەن «وزەنمۇنايگاز» (ارى قاراي - ومگ) اراسىندا نەلىكتەن جالاقى ايىرماسى بار؟

- جوبالار ەكونوميكاسى مەن بۇل وبەكتىلەردەگى جۇمىس پرينتسيپتەرى مۇلدە وزگەشە. 9 مىڭ جۇمىسشى كۇشى بار «وزەنمۇنايگاز» جىلىنا 6 ملن توننا مۇناي ءوندىرۋدى جوسپارلايدى، ال 4,6 مىڭ جۇمىسشى كۇشى بار قجم مۇنايى الدەقايدا تۇتقىر بولعاندىقتان، جىلىنا 1,98 ملن توننانى جوسپارلايدى. بۇعان قوسا قجم-داعى جۇمىس ءادىسى ۆاحتالىق، جۇمىسشىلار ۆاحتاعا ەكى اپتاعا كەلەدى، مۇندا ولاردى ىستىق تاماقپەن، تۇرمىستىق جاعدايمەن، ترانسپورتپەن قامتاماسىز ەتەدى (بۇل - كومپانيا ءۇشىن قوسىمشا شىعىندار), قالعان ەكى اپتادا جۇمىسشىلار دەمالادى. ياعني ولار جالاقىنى ەكى اپتا ءۇشىن الادى. ومگ-دە باسقا جاعداي. وندا كەزەكپەن جۇمىس ىستەيدى. ءوندىرىس پروتسەسى دەمالىسسىز ءارى ۇزدىكسىز بولعاندىقتان، جۇمىسشىنىڭ ەڭبەكاقىسىنا شامادان ارتىق ىستەگەن جۇمىسى، دەمالىس جانە مەرەكە كۇندەرىندەگى جۇمىسى ءۇشىن قوسىمشا تولەمدەر قوسىلادى.
سونىمەن قاتار، قاراجامباستاعى مۇنايدىڭ اۋىر، تۇتقىرلىعى جوعارى ەكەنىن ەسكەرۋ قاجەت، بۇنداي مۇنايدى ءوندىرۋ جانە تاسىمالداۋ قيىنعا تۇسەدى. سول سەبەپتى ونى ءوندىرۋدىڭ وزىندىك باعاسى مۇنايدىڭ جەڭىلىرەك سۇرىپتارىن وندىرەتىن كەن ورىندارىنا قاراعاندا قىمباتىراق بولادى.

قاراجامباس كەن ورنىندا جەر قاباتتارىنان مۇناي الۋدى ارتتىرۋدىڭ تەرمالدىق ادىستەرى قولدانىلادى، ناقتىراق ايتساق، جەر قاباتىن بۋمەن جىلىتۋ ارقىلى اسەر ەتىپ، ۇڭعىلار بۋمەن جىلىتۋ ارقىلى وڭدەلىنەدى. بۇل - قوسىمشا شىعىندارعا الىپ كەلەدى.

ماسەلەنى قاراجامباس ەكونوميكاسىنىڭ تۇرعىسىنان قاراستىراتىن بولساق، قاراپايىم تىلمەن ايتقاندا، قجم-داعى ەڭبەكاقى ومگ-داعىداي بولۋ ءۇشىن، 1,5 مىڭ ادامدى جۇمىستان بوساتۋ كەرەك. بۇل - ادبەن مۇمكىن جاعداي، سەبەبى كەن ورىندارىنداعى پروتسەستەردىڭ بارلىعى اۆتوماتتاندىرىلعان. بىراق كومپانيا بۇل قادامعا الەۋمەتتىك جاۋاپكەرشىلىگىن سەزىنگەندىكتەن بارماي وتىر.

- جۇمىستان بوساتىلعاندار ماسەلەسىن شەشۋدە بيلىككە قانداي كومەك كورسەتەسىزدەر؟

- جۇمىستان بوستالعانداردى جۇمىسقا ورنالاستىرۋ ماسەلەلەرىمەن ماڭعىستاۋ وبلىسىنىڭ اكىمدىگى مەن «قازمۇنايگاز» ۇلتتىق كومپانياسىنىڭ بىرلەسكەن جۇمىس توبى اينالىسادى. ول ايماقتىق باسپاسوزدە ماڭعىستاۋ وبلىسىنىڭ كاسىپورىندارىندا  2011 جىلىنىڭ سوڭىنا دەيىن قۇرىلعان جۇمىس ورىندارىنىڭ ءتىزىمىن ورنالاستىردى. جۇمىستان ەڭبەك مىندەتتەمەلەرىن بۇزۋ سەبەپتى بوساتىلعان ماماندار جۇمىسقا تۇرۋ ماسەلەسىمەن جۇمىسباستىلىق جانە الەۋمەتتىك باعدارلامالاردى ۇيلەستىرۋ باسقارماسى نەمەسە «نۇر وتان» حالىقتىق-دەموكراتيالىق پارتياسىنىڭ ماڭعىستاۋ فيليالىنا حابارلاسا الادى.
ءبىز زاڭسىز نارازىلىق اكتسيالارىنا قاتىسۋشىلارعا سوڭعى مەزەتكە دەيىن جۇمىستارىنا ورالىپ، جۇمىس ورىندارىن ساقتاپ قالۋعا مۇمكىندىك بەردىك. ۇزاق ۋاقىت بويى بارلىعىنىڭ وسىنداي مۇمكىندىگى بولدى. ءار جۇمىسشى جۇمىس بەرۋشىمەن كەلىسىمشارتقا وتىرعاندا وزىنە بەلگىلى ءبىر ەڭبەك مىندەتتەمەلەرىن الادى. كومپانيانىڭ ءوز كەزەگىندە مەملەكەت پەن اكتسيونەرلەر الدىنداعى ءوندىرىس جوسپارلارىن ورىنداۋعا قاتىستى مىندەتتەمەلەرى بار. جۇمىسقا كەلمەۋ، زاڭسىز نارازىلىق اكتسيالارى سول جوسپاردى ورىنداۋعا كەدەرگى تۋدىرادى، مەملەكەت پەن اكتسيونەرلەردىڭ مۇددەلەرىنە ايتارلىقتاي زالالىن تيگىزەدى. سول سەبەپتى ءبىز ءوندىرىس ماسەلەلەرىن ەڭبەك مىندەتتەمەلەرىن بۇزۋشىلاردى جۇمىستان بوساتىپ، ولاردىڭ ورنىنا باسقا جۇمىسشىلاردى الۋ ارقىلى شەشۋگە ءماجبۇر بولدىق. ەڭبەك تۋرالى زاڭناماعا جۇگىنسەك، ەگەر جۇمىسشى جۇمىسقا دالەلدى سەبەپسىز ءۇش ساعاتتان ارتىق شىقپاسا، كومپانيا ول جۇمىسشىمەن كەلىسىمشارتتى بۇزۋعا قۇقىلى. بۇعان قوسا، جۇمىستان بوساتىلعانداردىڭ ورنىنا ءبىز سول ايماقتىڭ ادامدارىن الامىز، بۇنداعى ماقساتىمىز - الەۋمەتتىك شيەلەنىسۋدى بولدىرماۋ جانە جۇمىسسىزدار قاتارىن كوبەيتپەۋ.

ءبىز شاتاسقان نەمەسە ەرەۋىل ۇيىمداستىرۋشىلارىنىڭ تاراپىنان قىسىم كورگەن جۇمىسشالارعا جاعدايدى باعالاپ، تالاپتارىنىڭ زاڭدىلىعىن زەرتتەۋگە، قۇقىقتارىن ءبىلىپ، جۇمىسقا ورالۋعا بارىنشا جاعداي جاساپ باقتىق. ءبىز ادامداردىڭ جۇمىسى مەن ناپاقاسىن ساقتاپ قالۋلارىنا قولدا بار مۇمكىندىكتىڭ بارىن جاسادىق دەپ ەسەپتەيمىز.

...قوماقتى الەۋمەتتىك الەۋمەتتىك پاكەت

- جاقىن ارادا قىسقارتۋلار مەن جۇمىستان بوساتۋلار جوسپارلانباي ما؟

- جوق، ونداي جوسپار جوق. كەرىسىنشە، جوسپاردا شتات سانىن ارتتىرۋ بار، مىسالى، ومگ-دە ءبىر ۇڭعىعا كەلەتىن ادام سانى 2004 جىلدان بەرى 1,75-دەن 2,04-كە دەيىن ءوستى. بۇندا بىزگە ەڭبەك ونىمدىلىگىنىڭ ماسەلەسىن شەشۋ كەرەك، سەبەبى ادام باسىنا شاققانداعى ونىمدىلىك 848 توننانى قۇراعان 2007 جىلمەن سالىستىرعاندا، قازىر ول 688 تونناعا دەيىن، ياعني 150 مىڭ توننا شاماسىندا تۇسكەن. سالىستىرۋ ءۇشىن مىسال، رەسەيلىك كومپانيالارداعى بۇل كورسەتكىش 1,7 ملن-نان 4,0 ملن توننا ارالىعىندا. ال ءبىزدىڭ جۇمىسشىلارىمىزدىڭ ەڭبەكاقىلارى رەسەيلىك ارىپتەستەرىنىكىنە قاراعاندا بىرنەشە ەسە ارتىق. سونداي-اق، كومپانيا مەن ماڭعىستاۋ وبلىسى اكىمدىگىنىڭ اراسىنداعى الەۋمەتتىك سەرىكتەستىك باعدارلاماسىنىڭ اياسىندا جىل سايىن 1000 الەۋمەتتىك جۇمىس ورنى اشىلاتىنىن ەسكەرۋ قاجەت.

- بىرقاتار كاسىپورىندا ۇجىمدىق كەلىسىمشارتتار مەرزىمى اياقتالىپ قالدى، وسىعان وراي ەڭبەكاقى مولشەرىنىڭ كوبەيۋى جوسپارلانا ما؟

- ومگ جۇمىسشىلارىمەن ۇجىمدىق كەلىسىمشارت وسى جىلدىڭ اقپانىنان 2013 جىلعا دەيىن جاسالدى. قجم-دا كەلىسىمشارتتى 2010 جىلدىڭ ناۋرىزىندا 2013 جىلعا دەيىن جاسادى. 2007 جىلدان باستاپ ومگ وندىرىستىك فيليالىنداعى ەڭبەكاقى ەكى ەسەدەن كوپ مولشەرگە ءوستى. ومگ ءوف وندىرىستىك قىزمەتكەرلەر قۇرامىنىڭ قولىنا الاتىن ورتاشا ەڭبەكاقىسى 300 مىڭ تەڭگەنى قۇرايدى. مىسالى، 2007 جىلدىڭ قاڭتارىندا IV رازريادتى ۇڭعىلاردى جەراستى جوندەۋ وپەراتورىنىڭ ورتاشا ايلىق ەڭبەكاقىسى 147 832 تەڭگەنى قۇراسا، 2010 جىلى بۇل سوما 296 092 تەڭگەگە دەيىن كوتەرىلدى. ال وسى جىلى ەڭبەكاقىنى وتەۋدىڭ جاڭا جۇيەسى ەنگىزىلدى، سونىمەن قاتار، جىل باسىندا ينفلياتسيانى ەسكەرىپ، يندەكساتسيالاۋدى نازارعا العانداعى، ءدال سول جۇمىسشىنىڭ ەڭبەكاقىسى 316 719 تەڭگەنى قۇرادى.
قجم-دا دا قىزمەتاقىلار مەن تاريفتىك مولشەرلەمەلەر تۇراقتى تۇردە ءوسىرىلىپ وتىرادى. 2007 - 2011 جج. ينفلياتسيانىڭ جيىنتىق كوەففيتسيەنتى 52,7% بولسا، قجم جۇمىسشىلارىنىڭ ەڭبەكاقىسى ماماندىقتارىنا قاراي 70%-دان 90%-عا دەيىن كوبەيتىلدى.
سونىمەن قاتار، كومپانيا جۇمىسشىلارى الەۋمەتتىك پاكەتپەن قامتاماسىزداندىرىلعاندىعىن ايتقىمىز كەلەدى، ول 2011 جىلى قجم-دا جۇمىسشى ءۇشىن 770 مىڭ تەڭگەنى قۇرادى. جۇمىس بەرۋشى قىسقى جانە ارناۋلى جۇمىس كيىمىمەن، ءۇش ۋاقىت تاماقپەن جانە ىڭعايلى جاتاقحانالارداعى جاتىن ورنىمەن قامتاماسىز ەتەدى، كەن ورىندارىندا ۇيالى جانە تەلەفوندىق بايلانىس، راديو، تەلەديدار، كىتاپحانا، سپورتزال جانە كلۋب بار. جۇمىسشىلار مەديتسينالىق قىزمەت كورسەتۋلەرمەن قامتاماسىزداندىرىلعان، كەن ورىندارىنا تاسىمالداۋ وبلىستىڭ بىرنەشە ەلدى مەكەنىنەن جۇرگىزىلەدى.
ومگ-دەگى ءبىر جۇمىسشىعا ۇجىمدىق كەلىسىمشارت اياسىندا كەتەتىن بىرجىلدىق شىعىن ءبىر ميلليون تەڭگەدەن اسادى.  جىل سايىن جۇمىسشىلار كورسەتۋمەن ساناتوريلىك-كۋرورتتىق ەم قابىلداۋعا مۇمكىندىك الادى، ولاردىڭ بالالارى ۋكراينا مەن قازاقستاننىڭ لاگەرلەرىندە دەمالادى، مۇنايشىلاردىڭ وزدەرى مەن وتباسى مۇشەلەرىنە مەديتسينالىق ساقتاندىرۋ اياسىندا قىزمەت كورسەتىلەدى. جۇمىسشىلار مەرەكەلەرگە سىياقىلار، دەمالىس جاردەماقىلارىن، زەينەت جاسىنا كەلگەندەگى جانە بالاعا قاراۋ بويىنشا جاردەماقى الادى. ءبىر سوزبەن ايتقاندا، ومگ مەن قجم-داعى الەۋمەتتىك پاكەتتەر قوماقتى جانە وسى سالاداعى باسقا كومپانيالارمەن باسەكەگە تۇسە الارلىقتاي.

ەڭبەك داۋلارى - ءجيى ورىن الاتىن قۇبىلىس

قۇقىقتىق ماسەلەلەر بويىنشا انىقتاما الۋ ءۇشىن ماڭعىستاۋ وبلىسىنىڭ پرو­كۋرورى سابىرجان بەكبوسىنوۆقا حابارلاستىق.

- قالىپتاسقان جاعدايدى رەتتەۋ ءۇشىن پروكۋراتۋرا قۇقىقتىق ىقپالى بار قانداي شارالار قابىلداۋدا؟ ۆەدومستۆولارىڭىز ايماقتا ورىن الىپ جاتقان وقيعالارعا شىنايى باعاسىن بەردى مە؟ جاعدايدىڭ كەلەشەكتەگى دامۋىنا قانداي بولجامدار جاسايسىزدار؟

- سوڭعى جىلدارى وبلىستىڭ مۇناي-گاز كاسىپورىندارىندا ەڭبەك داۋلارى ءجيى شىعىپ تۇردى، ولار ءوندىرىستىڭ توقتاۋىنا الىپ كەلەتىن ەرەۋىلدەرگە ۇلاساتىن. وسىعان بايلانىستى بارلىق مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ، سونىڭ ىشىندە پروكۋراتۋرانىڭ نازارى ەڭبەك قاتىناستارىنداعى زاڭدىلىقتى ساقتاۋ ماسەلەلەرىنە اۋدى. سونىمەن قاتار، زاڭدىلىقتى قامتاماسىز ەتۋ ماقساتىندا قاجەتتى ۇيىمداستىرۋشىلىق-قۇقىقتىق شارالار قابىلدانۋدا. ءبىز ەڭبەك ۇجىمدارى اراسىندا كەڭاۋقىمدى ءتۇسىندىرۋ جۇمىسىن جۇرگىزۋگە ءمان بەرىپ وتىرمىز. «قاراجامباسمۇناي» اق جانە  «وزەنمۇنايگاز» ءوف  كاسىپورىندارىنىڭ جۇمىستان بوساتىلعان جۇمىسشىلارىن جۇمىسپەن قامتۋ جاعدايىن رەتتەۋ جونىندەگى «نۇروتان» حدپ وبلىستىق فيليالىنىڭ جانىندا قوعامدىق كەڭەس جۇمىس ىستەگەن. بۇگىنگى كۇنى وبلىس اكىمىنىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارىنىڭ توراعالىعىمەن ايماقتا قۇرىلعان 383 جۇمىس ورنىنا جۇمىستان بوساتىلعان جۇمىسشىلاردى جۇمىسپەن قامتاماسىز ەتۋ تۋرالى وتىنىشتەردى قاراستىرۋ جونىندەگى جۇمىس توبى ءوز جۇمىسىن باستادى. ارينە، جاعدايدىڭ ۋشىعىپ كەتۋ قاۋپى بار. الايدا جاسالعان قادامدار ونى بارىنشا تومەندەتۋگە مۇمكىندىك بەرەدى.

- تاراپتاردىڭ، ياعني جۇمىس بەرۋشى مەن نارازىلىق تانىتۋشى جۇمىسشىلاردىڭ ارەكەتتەرىنە قۇقىقتىق باعا بەرىلدى مە؟

- تاراپتاردىڭ ارەكەتتەرىنە قۇقىقتىق باعانى سوت ورگاندارى بەردى. مىسالى، ەرساي كاسپي ۆەرفىندەگى، قاراجامباس كەن ورنىنداعى، «وزەنمۇنايگاز» ءوف، «جوندەۋ» جشس، «بۇرعىلاۋ» جشس، «كرۋز» جشس-نداعى ەرەۋىلدەر سوت شەشىمدەرىمەن زاڭسىز دەپ تانىلدى.
ايماق سوتتارى نارازىلىق شارالارىنىڭ 134 باستاماشىسى مەن بەلسەندىسىن اكىمشىلىك جاۋاپقا تارتتى.

بىرىڭعاي تالاپتار جوق

- نارازىلىق تانىتۋشىلاردىڭ بەلسەندىسى سوكولوۆانىڭ سوتتالۋى مەن امينوۆقا قاتىستى سوت پروتسەسىنە قانداي باعا بەرەسىز؟

- اقتاۋ سوتىنىڭ 08.08.2011 جىلعى شەشىمىمەن سوكولوۆا ن.گ. قىلمىستىق كودەكستىڭ  164 جانە 334-باپتارى بويىنشا ايىپتى دەپ تانىلىپ، 6 جىل باس بوستاندىعىنان ايىرۋعا بۇيىرىلدى، سونداي-اق، 3 جىل بويى قوعامدىق ۇيىمداردا بەلگىلى قىزمەتتەردە جۇمىس ىستەۋ جانە قوعامدىق قىزمەت جۇرگىزۋ قۇقىعىنان ايىرىلدى.
سوت شەشىمىنە باعا بەرە المايمىن، الايدا ونىڭ سوت تەكسەرۋى بارىسىندا الىنعان جانە زەرتتەلگەن دالەلدەرگە نەگىزدەلگەنىن ايتقىم كەلەدى. ناقتىراق ايتساق، كۋاگەرلەردىڭ تۇسىنىكتەرى مەن ساراپتامالاردىڭ شەشىمىنىڭ نەگىزىندە سوكولوۆانىڭ الەۋمەتتىك الاۋىزدىقتى تۇتاتۋ جانە ۇيىم ءتارتىبىن بۇزۋ، جينالىستار مەن ميتينگىلەر وتكىزۋ رەتىندە باعالانعان قىلمىس جاساعانى انىقتالدى. بۇل ءوندىرىس تسيكلىنىڭ شامالى توقتاپ قالۋى سەكىلدى اۋىر ناتيجەگە اكەپ سوقتى. قازىرگى ۋاقىتتا شەشىم ءالى زاڭدى كۇشىنە ەنگەن جوق، سەبەبى سوتتالۋشى مەن ونىڭ قورعاۋشىسى سوت ۇكىمىن قايتا قاراستىرۋ تۋرالى شاعىم ارىز بەرىپ، ەندى شەشىمدى اپپەلياتسيالىق سوت قاراستىرادى.
امينوۆتى دا سوت جينالىستاردى زاڭسىز ۇيىمداستىرىپ وتكىزگەنى ءۇشىن ايىپتى دەپ تاپتى جانە قر قك 334-بابىنىڭ 2-بولىمىنە سايكەس باس بوستاندىعىنان 1 جىلعا ايىرۋعا بۇيىرىلدى جانە قر قك 63-بابىنىڭ قولدانىلۋىمەن سىناق مەرزىمىمەن شارتتى تۇردە 2 جىلعا سوتتالدى. جازانىڭ شارتتى ءتۇرىن سوت سوتتالۋشى كىناسىن تولىعىمەن مويىنداعانىن، وكىنىش ءبىلدىرۋىن جانە قىلمىس اۋىرلىعىنىڭ دارەجەسىن ەسكەرە وتىرىپ بۇيىرعانىن ايتىپ ءوتۋ قاجەت. سوتتالۋشىنىڭ كىناسى تەك ونىڭ مويىنداۋىمەن عانا ەمەس، ءىستىڭ باسقا دا ماتەريالدارىمەن دالەلدەندى. قازىر سوت شەشىمى ءالى زاڭدى كۇشىنە ەنگەن جوق.

- ءسىزدىڭ پىكىرىڭىزشە، نارازىلىق اكتسيالارىنا قاتىسۋشىلاردى الدىعا تارتقان تالاپتارى نەگىزدەلگەن بە، ەگەر نەگىزدەلمەگەن بولسا، نەگە؟

- بۇل ەرەۋىلدەردى ءبىر اكتسياعا بىرىكتىرەتىن بىرىڭعاي تالاپتار قويىلعان جوق. مىسالى، ەرسايدا ماسەلە ەڭبەكاقىنىڭ 100%-عا كوتەرىلۋى جونىندە بولدى. قاراجامباس كەن ورنىنداعى ەرەۋىلگە قاتىسۋشىلار ەڭبەكاقىنى ارتتىرۋ كوەففيتسيەنتتەرىن (تەرريتوريالدىق - 1,7 جانە سالالىق - 1,8) قولدانۋ ارقىلى كوتەرۋدى، سونىمەن قاتار، جۇمىسشىلاردىڭ پىكىرىنشە، ولاردىڭ ەڭبەكاقىسىن كوبەيتۋدى قامتاماسىز ەتپەيتىن كاسىپتىك كوميتەت توراعاسى قوسارحانوۆتىڭ ورنىنا باسقا ادامدى سايلاۋدى تالاپ ەتۋدە.

ومگ كاسىپوداعىنىڭ بەلسەندىلەرى جۇمىس بەرۋشى مەن ەڭبەك ۇجىمىنىڭ اراسىندا 2010 جىلعى ەرەۋىل ناتيجەسىندە جاسالعان كەلىسىمشارتتاردىڭ قايتا قاراستىرىلۋىن تالاپ ەتەدى.
«جوندەۋ» جشس (ومگ مەردىگەرلىك ۇيىمى) ەرەۋىلشىلەرىنىڭ تالاپتارى ۇيىمداستىرۋشىلىق-كادرلىق ماسەلەلەرگە قاتىستى، ياعني الدىندا جۇمىسشىلاردىڭ تالابىمەن تاعايىندالعان جشس-نىڭ قازىرگى ديرەكتورى شاڭگەرەەۆتى جۇمىستان بوساتۋ بولدى. ومگ ەكى مەردىگەرلىك ۇيىمىنداعى - «بۇرعىلاۋ» جشس جانە «كرۋز» جشس-نداعى ەرەۋىلدەر  ومگ نارازىلىق تانىتۋشى مۇنايشىلارىنا قولداۋ رەتىندە باستالدى، الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق سيپاتتاعى جەكە تالاپتار قويىلعان جوق. جوعارىدا كورسەتىلگەن ماسەلەلەردىڭ بارلىعى داۋلى بولىپ تابىلادى، ولاردى جۇمىس بەرۋشىلەر مەن جۇمىسشىلار زاڭدى تارتىپپەن كەلىسسوزدەر ارقىلى نەمەسە سوتتا شەشۋى ءتيىس.

پاراللەلدى الەمدەر

جاعدايدىڭ وسىلاي دامۋىنىڭ نەگىزگى سەبەپتەرىن اتاپ وتسەڭىز (ەڭبەك تۋرالى زاڭنىڭ كەمشىلىكتەرى، كاسىپوداق قوزعالىسىنىڭ رەتسىزدىگى، بيلىكتىڭ جالتاقتىعى جانە ت.ب.).
- «قازمۇنايگاز» ءبو» مۇناي-گاز وندىرەتىن كاسىپورىندارى ەڭبەك ۇجىمدارىنىڭ  نارازىلىعى الەۋمەتتىك جاعدايعا بايلانىستى ەمەس، ول كومپانيا مەن كەن ورىندارىندا ىستەيتىن جۇمىسشىلاردى قوسىمشا باسقارۋ اپپاراتى بار بولۋىنا بايلانىستى. بۇعان دەيىنگى بارلىق ەرەۋىلدەر الدەقايدا تەز باسىلاتىن، سەبەبى جۇمىس بەرۋشى جۇمىسشىلاردىڭ بارلىق تالاپتارىن، سونىڭ ىشىندە زاڭعا قايشىلارىن دا ورىندايتىن. مىسالى، «جوندەۋ» جشس («قمگ» ءبو» اق ەنشىلەس كاسىپورنى) باسشىلىعىن اۋىستىرۋ تۋرالى.
ناتيجەسىندە ەرەۋىلدەردى باستاۋشىلار مەن بەلسەندىلەر جازاسىزدىقتارىن سەزىنىپ، ولار ەڭبەك ۇجىمدارىنىڭ پىكىرىندە ءشۇباسىز بەدەلگە يە بولدى. ءدال سول «جوندەۋ» جشس-نداعى قازىرگى ەرەۋىلدە ەڭبەك ۇجىمىنىڭ جۇمىس بەرۋشىگە ەشبىر ەكونوميكالىق شاعىمدارى جوق، تەك قايتادان ديرەكتوردى اۋىستىرۋدى تالاپ ەتەدى. ونى وتكەن ەرەۋىلدە وزدەرى تاعايىنداۋدى سۇراعان.

قالىپتاسقان جاعدايدىڭ تاعى ءبىر سەبەبى، ءبىزدىڭ پىكىرىمىزشە، ۇجىممەن قاجەتتى اقپاراتتىق-ءتۇسىندىرۋ جۇمىستارىنىڭ جۇرگىزىلمەۋى، ەكى تاراپتىڭ دا مۇددەسىن ەسكەرە وتىرىپ، داۋدى ەكىجاقتى فورماتتا شەشۋگە مۇمكىندىك بەرەتىن مەحانيزمنىڭ بولماۋى.

- قالاداعى قىلمىستىق جاعدايدى سيپاتتاپ وتسەڭىز جانە وعان مۇنايشىلاردىڭ نارازىلىق اكتسيالارى قالاي اسەر ەتتى؟

- جاڭاوزەندەگى قىلمىستىق جاعداي تۇراقتى، قىلمىستار كوبەيۋدە، بىراق بۇنىڭ مۇنايشىلاردىڭ ەرەۋىلدەرىمەن ەش بايلانىسى جوق. ەرەۋىلگە قاتىسۋشىلاردىڭ تاراپىنان تارتىپسىزدىك، بيلىك وكىلدەرىنە باعىنباۋ جاعدايلارى تىركەلگەن جوق.
ىشكى ىستەر ورگاندارى قوعامدىق ءتارتىپتى ساقتاۋ بويىنشا بارلىق شارالاردى قامتاماسىز ەتتى، وسى ۋاقىتتا نارازىلىق اكتسياسىن وتكىزۋ ءتارتىبىن بۇزعانى ءۇشىن 38 ادام اكىمشىلىك جاۋاپقا تارتىلدى، ءبىر ادام قىلمىستىق جاۋاپقا تارتىلدى. ۇستىمىزدەگى جىلدىڭ 9 شىلدەسىنەن باستاپ رۇقسات ەتىلمەگەن اشتىق جاريالاۋ مەن ۋوس-5 عيماراتىنىڭ جانىنداعى جينالىستار توقتاتىلدى.

"سۆوبودا سلوۆا" گازەتى