باقىتجان مومىشۇلى دەگەندە، ەڭ الدىمەن ەسiمiزگە حالقىمىزدىڭ اياۋلى ۇلى باۋىرجان مومىشۇلىنىڭ تۇسەرi زاڭدى. قازاقتىڭ قايسار ۇلى باۋكەڭنiڭ بالاسى ەل ەسiندە اكە اماناتىن ادال ارقالاعان ازامات رەتiندە ساقتالعان. قانشاما اتاقتى، ابىرويلى تۇلعالاردىڭ ارتىندا قال­عان ۇرپاعى قاۋقارسىزدىق تانىتىپ، ۇلى ادامنىڭ اتىن ساقتاي الماعانى جاسىرىن ەمەس. الايدا باقىتجان اعانىڭ وزگەلەردەن وق بويى وزىق تۇراتىنى باۋكەڭنiڭ مۇراسىن كەلەشەككە ءبۇتiن كۇيiندە جەتكiزە بiلۋiندە. باتىر اتانىڭ ءاربiر جازعان پاراعىن، ايتقان سوزدەرiن ساقتاپ، ساراپتاپ، مۇرا ەتiپ جاريالاۋ تەكتi ازاماتتىڭ قولىنان عانا كەلەتiنiن باقىتجان اعا دالەلدەدi. بۇگiندە جەتپiس جاسقا تولىپ وتىرعان ەل ازاماتىن مەرەيلi تويىمەن قۇتتىقتاي بارىپ، سىرعا تولى سۇحباتتاسۋدىڭ رەتi كەلدi.

اكەم قازاقتىڭ ازاماتى بولۋعا باۋلىدى - تاريحتا اتى التىن ارiپپەن جازىلعان باۋىرجان مومىشۇلىنىڭ ۇلىسىز. ايتىڭىزشى، ۇلى ادامنىڭ بالاسى بولۋدىڭ، سول اتقا لايىقتى ءجۇرۋدiڭ سالماعى قانداي؟

باقىتجان مومىشۇلى دەگەندە، ەڭ الدىمەن ەسiمiزگە حالقىمىزدىڭ اياۋلى ۇلى باۋىرجان مومىشۇلىنىڭ تۇسەرi زاڭدى. قازاقتىڭ قايسار ۇلى باۋكەڭنiڭ بالاسى ەل ەسiندە اكە اماناتىن ادال ارقالاعان ازامات رەتiندە ساقتالعان. قانشاما اتاقتى، ابىرويلى تۇلعالاردىڭ ارتىندا قال­عان ۇرپاعى قاۋقارسىزدىق تانىتىپ، ۇلى ادامنىڭ اتىن ساقتاي الماعانى جاسىرىن ەمەس. الايدا باقىتجان اعانىڭ وزگەلەردەن وق بويى وزىق تۇراتىنى باۋكەڭنiڭ مۇراسىن كەلەشەككە ءبۇتiن كۇيiندە جەتكiزە بiلۋiندە. باتىر اتانىڭ ءاربiر جازعان پاراعىن، ايتقان سوزدەرiن ساقتاپ، ساراپتاپ، مۇرا ەتiپ جاريالاۋ تەكتi ازاماتتىڭ قولىنان عانا كەلەتiنiن باقىتجان اعا دالەلدەدi. بۇگiندە جەتپiس جاسقا تولىپ وتىرعان ەل ازاماتىن مەرەيلi تويىمەن قۇتتىقتاي بارىپ، سىرعا تولى سۇحباتتاسۋدىڭ رەتi كەلدi.

اكەم قازاقتىڭ ازاماتى بولۋعا باۋلىدى - تاريحتا اتى التىن ارiپپەن جازىلعان باۋىرجان مومىشۇلىنىڭ ۇلىسىز. ايتىڭىزشى، ۇلى ادامنىڭ بالاسى بولۋدىڭ، سول اتقا لايىقتى ءجۇرۋدiڭ سالماعى قانداي؟

- (تەرەڭ كۇرسiندi)...بۇل وتە كۇردەلi, جاۋابى بiر اۋىز سوزگە سىيمايتىن سۇ­راق. ونىڭ جاۋابىن ءالi كۇنگە دەيiن iزدەۋمەن كەلەمiن. ەڭ الدىمەن، اكەمiز قازاقتىڭ بالاسى، بارشامىزعا ورتاق عوي. ول قازاقتى بولمەدi, قازاق تا ونى بولمەدi. ەڭ بiرiنشi ماعان وسىنى ۇيرەتتi. اكەم دۇنيەدەن قايتقان سوڭ، ەلiمiزدiڭ تۇكپiر-تۇكپiرiن ارالاپ جۇرگەنiمiزدە، حالىقتىڭ ىستىق ىقىلاسى مەن ەرەكشە iلتيپاتىن بايقايمىز. قايدا بارساق تا، باۋ­كەڭنiڭ ۇلى دەپ قۇشاعىن جايىپ قارسى الادى، ەشكiم جاتسىنبايدى. نەگە دەسە­ڭiز، اكەمiز ورتاق قوي. مiنە، وسى جاعداي مەنi كوپ ويلاندىردى. حالىقتىڭ تاراپىنان ماقتاۋلار مەن ماراپاتتاۋلاردى ۇنەمi ەستiپ جاتامىز. ەل-جۇرتتىڭ وسىنداي ىستىق ىقىلاسىنا بولەنۋi­مiزدiڭ سىرىن تۇسiنەمiز دە. وسىنىڭ بارلىعى باۋىرجان مومىشۇلىنىڭ باتىرلىعى ءۇشiن، ۇلىلىعىنا ارنالىپ ايتىلاتىنىن مويىندايمىز.

- زامانداستارىڭىزبەن سالىستىرعاندا، ءماڭ­گۇرتتiكتەن، دۇبارالىقتان الىسسىز. كەڭەس كە­زiندە ورىسشا وقىپ-توقىعانمەن، قازاق بولىپ قالعان ازاماتتىڭ بiرiسiز. مۇنىڭ سىرى نەدە؟

- بۇرىنعى "لەنينشiل جاس", قازiرگi "جاس الاش" گازەتiندە انام تەرiمشi بولىپ قىزمەت ەتتi. سوندا "لە­نينشiل جاستىڭ" تiلشi جiگiت­تەرi ءۇيiمiز­گە جيi كەلەتiن. ءار ايماقتان كەلگەن جاس جiگiت­تەرگە بiزدiڭ شاڭىراق ەكiنشi ءۇيiن­دەي بولدى. وسىنى بايقاعان اكەم بiر كەلگەنiندە اناما مەنiڭ سول جۋرناليست جiگiتتەرگە iنi بولىپ، جاقىن ءوسۋiمدi تاپسىرىپتى. سولاي بولدى دا. ەڭ جاقىن، تۋعانىمداي بولىپ كەتكەن كاكiمجان اعا قازىباەۆ، حايدوللا اعا تiلەمiسوۆ، ساتتار اعا بولدەكباەۆتار­عا ارقا سۇيەپ، سولاردى اعا تۇتىپ ءوستiم. اكەم قا­زاقى تاربيەلەنگەن وسى ازاماتتارمەن مەنiڭ ەتەنە جاقىن ارالاسىپ ءوسۋiمدi قاتتى قالاپتى. بiرiن­شi سىنىپقا مەنi اپارعان بۇركiت اعا ىسقاقوۆ بولاتىن. ول كەزدە الماتىدا قازاق تiلiندە بiلiم بەرەتiن جالعىز عانا مەكتەپ-ينتەرنات بولدى. مەنi امالسىزدان ورىس مەكتەبiنە بەردi. قالانىڭ ادامدارى تەك ورىسشا سويلەي­تiن كەزەڭ ەدi عوي. تامىرى كەسiلسە دە، تۇبiمەن شابىلماسىن دەگەنi عوي. اۋىلدان كەلگەن جۋرناليست جiگiتتەرگە iلەسiپ، مەن دە تiلiمدi بۇرمالاپ بولسا دا قازاقشا سويلەۋگە تىرىساتىنمىن. ولار مەنi قازاق كونتسەرتتەرiنە جيi اپاراتىن. ءالi ەسiمدە، 1953 جىلى دينا اپامىزدىڭ كونتسەرتiنە اپاردى. ەرەكشە اسەر ەتكەنi سونداي، الiگە دەيiن جادىمدا ساقتالىپتى. كانيكۋلدا مەنiڭ دوستارىم ماسكەۋگە، لەنينگراد، قاپقازعا كەتiپ جاتادى. ال مەنi پويىزبەن اۋىلعا جiبەرەدi. Iشتەي قانشا رەن­جيتiنمiن. وزگەلەردەن كەمiت­كەن­دەي كورiنە­تiن. مۇنىڭ سىرىن ول كەزدە، ارينە، بiلمەدiم. قازاقى قاسيەتتەردi وسىلاي تانىپ، بويىما سiڭiرگەنiمدi كەيiن ءتۇسiندiم. ءالi كۇنگە وسى بiر كورەگەندiگi ءۇشiن انام مەن اكەمە باسىمدى يiپ، العىسىمدى بiلدiرەمiن. ويتكەنi قازاقى تەكتiلiگiمدi ساقتاۋعا ەڭ الدىمەن اكە-شەشەمنiڭ وسىنداي ارەكەتتەرi سەبەپ­شi بولدى.

- قازاقتىڭ ۇلى، باتىر ازاماتتىڭ ۇلى رەتiندە باۋىرجان اتانىڭ قانداي قاسيەتiن ەرەكشە باعالاپ، ومiرلiك ۇستانىمىڭىز ەتتi­ڭiز؟

- اكەمدi عۇمىرلىق رۋحاني ۇستازىم دەپ سانايمىن. "ەشقاشان پالەنشەنiڭ بالاسىمىن دەۋشi بولما. سەنiڭ جولىڭ باسقا، مەنiڭ جولىم باسقا.سەن ءالi "چەرنوۆيك­سiڭ", مەنiڭ "چەرنوۆيگiمسiڭ" دەيتiن. ءومiرiنiڭ سوڭىنا دەيiن مەنi سولاي دەپ اتاپ كەتتi دە. شىنىمدى ايتسام، اكەم اتاقتى بولعانىمەن، ول كiسiنi جاقىن تانىمادىم دەسەم بولادى. ول كiسi سوعىسقا كەتكەندە دۇنيەگە كەلiپپiن. اراسىندا جارالانىپ، الماتىعا كەلگەنiندە، جامبىل اتاعا ارنايى اپارىپتى. سول كiسiنiڭ شاپانىنا وراپ، باتاسىن العان دەيدi. اكەم سوعىس تۋرالى ەشقاشان ايتپايتىن. بiردە سوعىس تاقىرىبىندا شاعىن اڭگiمە جازىپ وعان كورسەتتiم. سول كەزدە: "سەن سوعىستى كورمە­دiڭ. ال كورمەگەن نارسەنi قالاي جازاسىڭ؟ ەسiڭدە بولسىن، ەشۋاقىتتا ءوزiڭ بiلمەيتiن دۇنيەگە قالام تارتپا. ءوزiڭ دە تومەندەمە، كەيiپكەرiڭدi دە تومەندەتپە" دەپ ەدi... ءومiرiنiڭ سوڭىنا دەيiن اقيقاتتان اتتاماعان ول بiزدi دە سوعان باۋلىدى. اتاعىن، ابىرويىن بۇل­داپ شە­نەۋنiكتiڭ ەسiگiن قاق­پاۋعا ۇيرەتتi. "ادامنان سۇ­را­ساڭ، بەرۋi دە مۇمكiن، بەرمەۋi دە مۇمكiن. بiراق سول سۇراعانىڭدى "پالەنشە سۇ­راپ ەدi"دەپ ءسوز قىلادى. قۇدايدان دا سۇراما. سەبە­بi, قۇداي ءوزi بiلەدi ساعان نەنiڭ قاجەت، نەنiڭ قاجەتسiز­دiگiن", - دەيتiن. اكەمنiڭ وسى ايتقاندارىن ەشقاشان ۇمىت­پادىم. ءومiر جولىمدا دا ۇستاندىم. شىنىندا دا بار نارسەڭە ءشۇ­كiر­شiلiك جاساۋ كەرەك ەكەن.  

ايەلدIڭ حالىققا كەرەگIن مويىنداۋ دا - ەرلIك - قوعامدا زەينەپ احمەتوۆانىڭ ورنى ەرەكشە. ول كiسi سiزدiڭ جارىڭىزدان گورi جازۋشىلىعىمەن جاقسى تانىمال. باقىتجان مومىشۇلى زەينەپ اپانىڭ كولەڭكە­سiندە قالىپ قويدى دەپ ويلايسىز با؟

- ويباي-اۋ، جۇبايىڭنىڭ تانىمال تۇلعا بولۋىنىڭ وزi قۋانىش قوي؟! "اتاقتىڭ قا­سىن­دا ازاپ جۇرەدi" دەپ با­ۋىرجان اتاڭ ايتاتىن. زەي­نەپ­­تiڭ وزiنە لايىق اتاق، ابىرويى بار. مەن ونى ماقتان تۇتام، ونىڭ وسى جەتiس­تiگi ءۇشiن شىنايى قۋانامىن. راس، كەيبiرەۋلەر ايەل­دەر­دiڭ كۇيەۋiنەن العا وزعانىن قالامايدى. وندايدى قىزعانىش دەر ەدiم. قوعامعا كەرەك ادامدى ۇيدە بايلاپ ۇستاۋعا بولمايدى. ەڭ باستىسى، حالىقتىڭ ادامى بولۋدان ارتىق نە بار؟ مiنە، سوندىقتان اپالارىڭنىڭ تانىمالدىعىنىڭ تاساسىندا قالدىم دەگەندi ويلاماعام، ويلامايمىن دا. وزگەنiڭ جەتiستiگiنە قۋانۋ كەرەك. تەك بiر قۇپيانى سiز­دەرگە اشا­يىن. ىلعي اتاقتى، تانىمال كiسi­لەردiڭ سوزدەرiن پايدالانعاندا، مiندەتتi تۇردە ايت­قان ادامنىڭ اتى-ءجونiن كورسەتەمiن. ال زەينەپ اپايلارىڭنىڭ سوزدە­رiن "ۇرلاسام", ەشۋاقىتتا اۆتورىن كورسەتپەيمiن (ادەمi قالجىڭعا ءبارiمiز كۇلدiك).

- ايەلدiڭ قوعامداعى بەلسەندiلiگiنە، قىزمەتكەر بولۋىنا كەيبiرەۋلەر تەرiس باعا بەرەدi. ايەل­دiڭ شاڭىراقتان ۇزاماي، بالا كۇتiمiمەن ۇيدە بولعانىن دۇرىس كورەتiن­دەر بار. جارتى عاسىر وتاسقان جارىڭىز قوعامدىق جۇمىستاردان شەت قالمايتىن ادام. بەل­سەندiلiگi ءوز الدىنا. وسى تۇرعىدان ارالارىڭىزدا ءتۇسi­نiس­پەۋشiلiك، قارسىلىق سىندى جاعدايلار بولدى ما؟

- ەرتەرەكتە "مىناۋ بiز­دiڭ ۇيiمiزدە نەگە ءجۇر؟" دەۋشi ەدiم، قازiر "ەشقايدا كەتپەسە ەكەن" دەيتiن بولدىق قوي (كۇلەدi). جار تاڭداۋدا جولىم ءساتتi بولدى. زەينەپ اپايىڭمەن تاعدىرىمنىڭ قوسىلۋىن ۇلكەن جەتiستiكتەرiمنiڭ باسى سانايمىن. راس، باستاپقىدا ەكەۋi­مiز­دiڭ تiل تابىسۋىمىز قيىنداۋ بولدى. سەبەبi, مەن ورىسشا وقىعام، ال ول تازا قازاقى تاربيەمەن وسكەن. قا­زاق­تىڭ سالت-ساناسىن، ءداس­­تۇرiن، تانىم دۇنيە­سiن ماعان ۇيرەتكەن ادام - زەينەپ. كەلiنiنiڭ كوزi اشىق، كوكi­رەگi وياۋ ەكەنiن الدىمەن اكەم بايقادى. ونىڭ وتباسى، وشاق قاسىندا قالعانىن قالامادى. قولىنان قالامى مەن قاعا­زىن، سونىمەن بiرگە قازان-وشاعىن قاتار الىپ جۇرگەن ايەل زاتىن قالاي باعالاماسسىڭ؟ قازiرگi قو­عامدىق iستەردە ەرەكشە قىزمەت ەتiپ جۇرگەن قىز-كەلiنشەكتەرگە سىرتتاي قولداۋ بiلدiرiپ وتىرامىن. ەلi­نە پايداسى تيiپ جاتسا، ايەل-انالارىمىزدىڭ قىز­مەتiن قالاي جوققا شىعارامىز؟  

ورىسشا وقىعان وزىپ، قازاقشا وقىعان قالادى دەۋ - بوس ءسوز - اكەمنەن الىس ءوستiم دەپ قالدىڭىز. الايدا باۋىرجان اتا تۋرالى جازعان دۇنيەلەرiڭiزدi وقىپ وتىرىپ، اكەسiنiڭ جاندۇنيەسiنە تەرەڭ ۇڭiلگەن جازۋشىنى باي­قايمىز.

- بiز "قولداعى التىننىڭ قادiرiن بiلمەيمiز". دۇنيەدەن ءوتiپ كەتكەندە "ونداي ەدi, مۇنداي ەدi" دەپ ماقتاۋىن اسىرامىز. اكەم جەتپiس جاسقا تولعان جىلى بالالىق تiلە­گiمدi, سەزiمiم مەن ويىمدى جەتكiزگiم كەلدi. كوپ ويلانىپ، وسى نيەتiمدi قاعازعا ءتۇسiرiپ، 6-7 ماقالا جازدىم. تiرi ادام تۋرالى جازعانىمدى دۇرىس تۇسiنبەي، بiرنەشە گازەت جاريالاۋدان باس تارت­تى دا. العاشقىلاردىڭ بiرi بولىپ، ءوزiمنiڭ "جاس الاشىمدا" وسى ماقالام جارىق كوردi. ونان كەيiن بiرنەشە گازەت جاريالادى. العاش بۇل جايىندا بiلگەن ول كiسi شوشىپ كەتiپتi. "نە جازدى؟ نە ايتقىسى كەلدi?" دەگەن بولۋى كەرەك. بiراق تۇگەل وقىپ شىققان سوڭ، قاتتى رازى بولىپتى. اكەم­نiڭ كوزi كەتكەن سوڭ جازسام، ول وقىمايدى، كورمەيدi ەمەس پە؟ كەيiن جازىلسا، جالعان بولاتىنداي كورiندi. مiنە، سوندىقتان كوزi تiرi­سiندە ءوزi تۋرالى وي-تiلە­گiمدi جەتكiزۋ­دi ماقسات ەتكەن ەدiم. اكەم دۇنيەدەن كەتكەن سوڭ، ەستە­لiك جازۋعا وتىردىم. الايدا وتە اۋىر، قيىن بولدى. سە­بەبi, ءاربiر ايتقانى تەرەڭ ماعىنالى، استارى قالىڭ ەكەن. كوبiنە ول كiسiنiڭ سىرتقى شاپانى عانا سۋرەتتەلiپ، iشكi جان دۇنيە­سi, ايتقانىنىڭ نەگiزگi ماعىناسى اشىلا بەرمەيدi. مiنە، وسى تۇرعىسىنان تەرەڭ زەرت­تەپ، شامامنىڭ جەتكەنiنشە جازعىم كەلدi. العاشقى "ۆوس­حوجدەنيە ك وتتسۋ" كiتا­بىم تالاي تەكسەرۋدiڭ سوقپاقتارىنان ءوتiپ ءجۇرiپ، جارىققا شىقتى. بiر كۇنi تەلەفون سوعىپ حابارلاسقان د.سنەگين "باحىت، يا نا تەبيا وبيجەن. ەتۋ كنيگۋ يا دولجەن بىل ۋۆيدەت وت تەبيا، ا نە وت يزداتەلستۆا", - دەدi. بi­راز ۇندەمەي تۇردى دا، "سپاسيبو سىنوك، پرو وتتسوۆ تاك ي نادو پيسات!" دەگەندە، iزگi تiلەككە تەبiرەنiپ، كوزiمە جاس تولدى. رۋحاني ۇستازىم رەتiندە جانە اكەمنiڭ تۇلعاسىن اشۋ ماقساتىندا "ۆو يميا وتتسا" دەگەن ەكiنشi كiتابىم شىقتى. ەكi كiتاپ جازسام دا، ولار تولىقتاي كوڭiلiمنەن شىقپادى. سەبەبi, ءالi اشىلماعان تالاي سىر جاتقانىن بايقادىم. اكەممەن جاقىن تانىس، تۋىس، دوس بولعان ازاماتتارمەن سويلەسiپ، سولاردىڭ ەستەلiگiن ساباقتاستىرىپ "سىنوۆيا ۆەليكوگو ۆولكا" اتتى ۇشiنشi شىعارمام جارىق كوردi. وسى جولى ازداپ بولسا دا، ول كiسiگە جاقىنداي تۇسكەندەي بولدىم. الايدا ءتورتiنشi كiتاپقا دايىن ەمەسiمدi دە مويىندادىم. ويتكەنi باۋىرجان مومىشۇلى جايلى جازۋ وڭاي ەمەس ەكەن. ماسەلەن، اباي تۋرالى "اباي اقىن، ۇلى ادام" دەپ جاتادى. بiراق ونىڭ شىعارماسىن تەرەڭنەن زەرتتەپ، تۇنىعىنا بويلاي بەرمەيدi. "ايتتىم سالەم قالامقاس" دەگەندەگi "قا­لام­قاس" سوزiندەگi "قاس" سوپىلىق iلiمدەگi "قۇران" دەگەندi بiلدiرەدi. ەكi بۇ­رىم شاش، بiر تال شاشتى دا شاش دەيمiز. بۇل دەگەنiڭiز بiر­لiكتiڭ سيمۆولى. ەكi بۇرىمنىڭ بiرi باتىسشا، ياعني جاڭاشىل، تەحنولوگيا جولىمەن دامۋدى بiلدiرەدi.ال ەكiن­شiسi رۋحاني، جۇرەكتiڭ جولى. ەكەۋiن سالىستىرساق، تەحنولوگيالىق دامۋدىڭ ۋاقىتى شەكتەۋلi, ال جۇرەكتiڭ دامۋى ولشەۋسiز. مiنە، اباي شىعارماسىنىڭ وسىنداي فيلوسوفيالىق تەرەڭدiكتەرi كوبiنە اشىلا بەرمەيدi. وسى جاقتارىن زەردەلەگەندە، ابايدى باسقاشا تۇسiنە باستايسىڭ. بۇل جەردە اكەمدi ابايمەن تەڭەستi­رۋدەن اۋلاقپىن. ايتكەنمەن دە ونىڭ دا ماعىناسى تولىق اشىلىپ، زەرتتەلمەگەن ءدۇ­نيەلەرi جەتكi­لiكتi. ­

- اكە-شەشەسi ورىسشالانسا، ۇرپاعى دا سولاي جالعاسىپ جاتادى. بiراق سiزدiڭ ۇلىڭىز ەرجان قازاقشا وقىپ، انا تiلiن­دە بiلiم الىپتى. ارالارىڭىزدا ءتۇسiنiس­پەۋ­شiلiك بولمادى ما؟

- ەشقانداي تۇسiنiسپەۋ­شiلiك بولمادى. تەگiمiز، قانىمىز قازاق ەمەس پە؟! الماتىدا ساناۋلى بالاباقشا قازاق تiلiندە بولاتىن. مەن ءۇشiن ەشبiر ەسiكتi قاقپاعان اكەم نەمەرەسi ءۇشiن قالالىق كوميتەتكە ارنايى باردى. ويى - ەرجاندى قازاق بالاباقشاسىنا ورنالاستىرۋ. ارالاساتىن دوستارىمىز، تانىستارىمىز كەيiنi­رەك ۇلىمىزدى قازاق مەكتەپ-ينتەرناتىنا بەرگە­نiمiزدە تالاي رەت سويلەدi دە. "قا­زاقشا وقىعان بالا كەيiن باس­تىق بولا المايدى، وسپەيدi. ورىسشا وقىتۋ كەرەك" دەستi. قۇدايعا شۇكiر، ۇلىم ەرجان قازاق مەكتەبiن التىن بەلگiگە اياقتاپ، بiرنەشە جوعارى وقۋ ورنىن ۇزدiك اياقتادى. شەنەۋنiك بولۋىنا مۇمكiندiكتەر بولدى- اق، مەن قارسىلىق بiلدiردiم. سەبەبi, جالعان سويلەۋگە، جاعىمپاز بولۋعا ءماجبۇر­لەيتiن لاۋازىمدى قىزمەتتەن سانانىڭ بوستاندىعى دا جوعالادى. سوندىقتان دا قالامادىم. بiراق ەشكiمنەن كەم بولمادى، بالام ءومiر­دەن ءوز ورنىن تاۋىپ، تiرشi­لiگiن جاساپ جاتىر. قازاقشا بiلiم السا دا، كوشتەن كەيiن قالمادى. ەسەسiنە ورىس تiلiندە سويلەگەندە، كەز كەلگەن ورىسىڭدى جولدا قالدىرادى. بۇل دەگەنiڭiز نەنi بiلدiرەدi? ءاربiر قازاق بالاسىن قازاقى تاربيەگە باۋ­لىپ، بiلiمدi دە انا تiلiندە الۋىنا جاعداي جاساسا، ەشقاشان ۇتىلمايدى. ورىسشا وقىعاننىڭ قىزمەتتiك ساتىدا جوعارىلايدى دەگەنi بوس ءسوز. جانە ورىسشا بiلمەي قالادى دەپ قاۋiپتەنۋگە دە نەگiز جوق. تازا قازاقشا وقىعان بالام ورىسشانى ورتاسىنان، اينالاسىنان-اق مەڭگەرiپ، ۇيرەنiپ الدى. سول سەبەپتi قازاقتىڭ ۇلتتىق نەگiزiن ساقتاۋ ءاربiر قازاقتىڭ وزiنە بايلانىستى.

- باۋىرجان مومىش­ۇلى - ۇرپاعىنىڭ ۇساقتالماي، ۇلتتىعىن ساقتاۋىنا قاتتى ءمان بەرگەن كiسi. اكەڭiزدiڭ وسى اماناتى ساقتالدى ما؟ جالعاسىن ءۇزiپ المادى ما؟

- اكەمنiڭ ءاۋ باستاعى وسى بiر ۇستانىمىن امانات ەتiپ، ۇرپاعىما جالعاپ كەلە­مiن. نەمەرەلەرiم قازاق با­لاباقشاسىنا بارىپ، وسى قىركۇيەكتە ۇلكەن نەمەرەم قازاق مەكتەبiنiڭ بi­رiنشi سىنىبىنا باردى. ورىسشا وقىعان، سولاي ەتۋگە ءماج­بۇر­لەگەن زاماننىڭ ۇرپاعى قازاقتىڭ ۇلكەن قاسiرەتiنە اينالدى. قازاق بولىپ تۋعانىمەن، ورىسشا ويلايتىن ازاماتتاردىڭ بالاسى، نە­مەرەسi دە سول سوق­پاقپەن ءجۇرiپ كەلەدi. قازاق مەكتە­بiنە بەرسە، ءوزi تۇسiنبەيتiن بولعان سوڭ، بالاسىن، نەمە­رەسiن ورىسشا وقىتقان قانشاما اتا-انالار ءجۇر. وسى بiر قيانات دەپ اتالاتىن ءۇردiستiڭ جەلi­سi ۇزiلەر ەمەس. ال سونىڭ سالدارىنان قانشاما ۇرپاقتى جوعالتىپ وتىرمىز. مەنiڭشە قازاق بالاسىن باس­قا تiلدە بiلiم الدىرىپ، باسقا تiلدە تاربيە بەرۋ - بiزدiڭ ۇلتتىعىمىزعا، تەكتi­لiگiمiز­گە، پاراسات، تانىم-تۇسiنiگiمiزگە بالتا شاپتى. ماڭگۇرت، ءدۇبارا اتالاتىن وسى بiر بۋىن قازاقتىڭ بiتپەس سورى مەن جاۋىنا اينالدى. قانى قازاق بولعانىمەن، حالقىنا قارايلاسا المايتىندار ءبۇتiن بiر ۇلتتىڭ باس كوتەرiپ، ەڭسەسiن تiكتە­ۋiنە كەدەرگi كەلتiرiپ وتىر. سوندىقتان ءاربiر ازامات ءوز ۇلتتىعىن ساقتاۋ ءۇشiن، بابالار اماناتىن ورىنداۋ ءۇشiن ءوزi دە، بالاسى دا، نەمەرەسi دە قازاقى باعىتتا وسۋiنە ىقپال جاساۋعا تيiس.

- اعا، ۇلگi-ونەگەگە تولى سۇحباتىڭىزعا راقمەت. مەرەيتويىڭىز قۇت­تى بولسىن. حالقىمىزدا تەگiن ساقتاعان وزiڭiزدەي ازاماتتار كوبەيiپ، قازاقتىڭ جۇل­دىزدارى جارقىراي بەر­سiن! باقىتجان اعانىڭ ادەمI ازIلدەرIنەن زەينەپ اپا جاڭا كiتابىن باسپاعا دايىنداپ جاتىر ەكەن. قولجازبانى وڭدەپ، قاتەسiن قاراپ جۇرگەن قىز اپايعا كiتاپتى تەزiرەك شىعارۋىن وتiنسە كەرەك. سويتسە اعامىز "اسىعۋدىڭ قاجەتi جوق" دەي بەرەدi ەكەن. سودان الگi قىز "سiز نەگە ولاي دەيسiز؟" دەپ سۇراپتى. "بۇل كiتابى شىققان سوڭ، تاعى دا ەلەۋسiز قالىپ كەتەم عوي", - دەپتi باقىتجان اعا. *** زەينەپ اپايدىڭ "بوبەك" قورىندا قىزمەت ەتiپ جۇرگەن كەزi ەكەن. ۇيدەن گورi iسساپارمەن تۇزدە جۇرەتiنi كوپ. سونداي كۇندەردiڭ بiرiندە: "سەنiڭ كۇتiمiڭە كوڭiل بولە الماي كەتتiم. بالكiم، ەكەۋارا بiر توقال الارمىز؟" - دەپتi اپاي. سوندا باقىتجان اعا: "بiر پالەدەن قۇتىلا الماي ءجۇرiپ، ەكiنشiسiن قايتەمiز؟" دەگەن ەكەن. *** "سەن قايدا جۇمىس iستەيسiڭ؟" - دەپ سۇراپتى اعا زەينەپ اپايدان. "بوبەك" قورىندا، قامقورلىق جاساۋمەن اينالىسامىز»،­ - دەسە، "كiمدەرگە؟" - دەپتi اعامىز. - جەتiم بالالارعا. - اپىراي، مەنiڭ نە اكەم، نە شەشەم جوق. بiراق ماعان بiر قالام بەرۋگە جارامادىڭدار عوي، - دەگەن ەكەن باقىتجان اعا.

اڭگiمەلەسكەن - مەرۋەرت حۋساينوۆا.

http://zhasalash.kz/suhbattar/5543.html