كوروناۆيرۋس سالدارىنان ەلىمىزدە قالىپتاسقان قازىرگى داعدارىستىڭ بەتالىسى ۇزاققا سوزىلاتىن ءتۇرى بار. وسىعان بايلانىستى بارشانى ۇنەمشىلدىككە شاقىرىپ، رەسپۋبليكالىق قور قۇرۋ تۋرالى ەلباسىنىڭ ۇندەۋىن قوعام ارقيلى قابىلداپ جاتىر. بيزنەسى مىعىم قالتالىلار قولداۋ كورسەتسە، قالتاسى تەسىك جۇرتتىڭ ءبىرازى قارسىلىق بىلدىرۋدە. ارينە، مۇنداي نازىك ماسەلەدە شەشىم قابىلداۋ اركىمنىڭ ءوز قالاۋىنداعى نارسە. ەڭ باستىسى، توتەننەن كەلگەن زاۋالدى بىرلەسكەندە عانا جەڭەتىنىمىز ايقىن بوپ قالدى.

وسى ورايدا، مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقاەۆتىڭ پرەزيدەنتتىك جاستار كادرلىق رەزەرۆىمەن وتكەن كەزدەسۋدە سويلەگەن ءسوزى ويعا ورالادى.

«وسى جىلدان باستاپ مەملەكەتتىك قىزمەتكەرلەردىڭ سانى بىرتىندەپ قىسقارادى. ۇنەمدەلگەن اقشا ولاردان گورى پايدالىراق قىزمەتكەرلەردى ماتەريالدىق ىنتالاندىرۋعا جۇمسالادى»، - دەگەن بولاتىن پرەزيدەنت. مىنە، اڭگىمەنى وسىدان باستاۋىمىز كەرەك.

ءبىرىنشى. بۇگىنگىدەي ەل باسىنا كۇن تۋعان سىندارلى كەزەڭدە، شەكتەن اسا ۇلعايىپ كەتكەن مەملەكەتتىك باسقارۋ اپپاراتىن قىسقارتۋدى بۇدان ارىعا سوزا بەرۋدىڭ ەش قيسىنى جوق. بەلگىلەنگەن جۇمىستى ءدال قازىردەن باستاپ قولعا العانىمىز ءجون.

ءماجىلىس دەپۋتاتى ازات پەرۋاشەۆ وسىدان بەس جىلداي بۇرىن: «قازاقستان ەكونوميكاسىندا جۇمىس ىستەيتىندەردىڭ 21 پايىزى – شەنەۋنىكتەر نەمەسە ۇلتتىق كومپانيالاردىڭ مەنەدجەرلەرى ەكەن. ءبىزدىڭ ەلىمىزدە شەنەۋنىكتەر سانى باسقا مەملەكەتتەرمەن سالىستىرعاندا وتە كوپ. ماسەلەن، امەريكادا – 14%، اۆستريادا – 10%. ال، 128 ميلليون حالقى بار جاپونيادا نەبارى 9 مىڭ عانا شەنەۋنىك بار. بىزدە 18 ميلليون حالىققا – 100 مىڭ شەنەۋنىك!»، - دەپتى («جاس قازاق» گازەتى، 15.07.2015 ج.).

ءيا، ودان بەرى دە ەشتەڭە وزگەرە قويمادى، باستىق بولعىسى كەلەتىندەردىڭ قاتارى ازايعان ەمەس. جاپونيادا ءبىر شەنەۋنىككە 14 مىڭ ادامنان كەلسە، بىزدە ءبىر شەنەۋنىككە – 180 ادامنان كەلەدى. ستاتيستيكا بويىنشا، ەلىمىزدەگى بيۋدجەتتىك مەكەمەلەردە 275 مىڭ قىزمەتكەر، باسقارۋ سالالارىندا 92 240 شەنەۋنىك جۇمىس ىستەيدى.

ۇكىمەت جوسپارىندا قىسقارتۋعا تۇسەتىندەردىڭ قاتارىن 2024 جىلعا قاراي 25 پايىزعا جەتكىزۋ كوزدەلىپتى. دۇرىس-اق! الايدا، مەملەكەت مۇددەسى تۇرعىسىنان ويلاساق، قوعامعا پايداسى جوق قىزمەتكەرلەردى بەس جىل بويى اسىراۋدىڭ نە قاجەتى بار؟ اعىلشىن ساياساتكەرى ەدمۋند بەرك «بيلىك كوپ بولعان سايىن، ونىڭ تابەتىن قاناعاتتاندىرۋ قاۋپى دە كوبەيە تۇسەدى» دەگەن ەكەن. ەندەشە، مينيسترلىك پەن اكىمدىكتەردەگى، ۇلتتىق كومپانيالارداعى كودەدەي كوپ ورىنباسارلاردى، «بارىپ-كەل، شاۋىپ كەلمەن» وتىرعان مىڭداعان كەڭەسشى، حاتشى، كومەكشى، وفيس-مەنەدجەرلەردەن ءدال بۇگىن ارىلساق، ورتامىز ويسىراپ قالماسى انىق. ولاردى قايتا ماماندىق دايارلاۋ كۋرسىنان وتكىزىپ، «نۇرلى جەر» باعدارلاماسى بويىنشا قۇرىلىسشى، دانەكەرلەۋشى، جۇرگىزۋشى، كىرپىش قالاۋشى سياقتى ادام كۇشى جەتىسپەيتىن سالالارعا جىبەرسەك، الدەقايدا تيىمدىرەك ءىس بولار ەدى.

ادامزات تاريحىندا مەملەكەتتىك اپپاراتتى 25 پايىزعا قىسقارتۋ وقيعاسى 1985 جىلى انگليادا جۇرگىزىلگەن ەكەن. بيلىكتىڭ جوعارعى ەشەلونىنان 19%، ورتا بۋىننان 7,2%، تومەنگى بۋىننان 10,4% مەملەكەتتىك قىزمەتكەرلەر ورنىنان بوساتىلىپ، الەۋمەتتىك-تۇرمىستىق سالالارعا جىبەرىلگەن. ۇنەمدەلگەن قارجى ەلدى تسيفرلاندىرۋ ماقساتىنا جۇمسالعان. ەۋروپا ەلدەرى ءتورتىنشى يندۋستريالدىق رەۆوليۋتسيا اياسىندا باسقارۋدىڭ وسىنداي جاڭا ستاندارتتارىن ەنگىزىپ جاتقان كەزدە، ءبىزدىڭ ءالى كۇنگە كەڭەستىك جۇيەنىڭ سارقىندىسىنا باتىپ وتىرعانىمىز، ايتۋعا ۇيات!

مەن زاڭ ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ اسپيرانتۋراسىندا جۇرگەندە، دانيا مەملەكەتىنىڭ باسقارۋ قۇرىلىمىن ءبىرشاما زەرتتەگەن ەدىم. مونورحيالىق ەل سانالاتىن، بىراق دەموكراتيالىق قۇندىلىقتاردى ەرەكشە ءپىر تۇتاتىن كىشكەنتاي دانيادا مەملەكەتتىك ورگاندارداعى باسشى تۇلعالار وتە از. باستىقتاردى قاراپايىم جۇرت ىزدەمەيدى دە، قاجەتسىنبەيدى. ەسەسىنە، مەملەكەتتىك قۇرىلىمداردىڭ جۇمىسى وتە جاقسى جەتىلدىرىلگەن. تسيفرلاندىرۋ ناتيجەسىندە 14 وكرۋگتىك كەڭەس پەن 275 مۋنيتسيپاليتەت، ۆەدومستۆولار ءوزارا ورتاق ەلەكتروندى جەلىمەن بايلانىستىرىلعان. ءاربىر ازاماتتىڭ جەكە ەلەكتروندى كابينەتى بار، ۇيدەن شىقپاي-اق، ينتەرنەت ارقىلى مەملەكەتتىك ورگاندارمەن تىلدەسىپ، ون مينۋتتا شارۋالارىن بىتىرە الادى. مۇنداي جۇيە جىل سايىن بيۋدجەتتىڭ 20%-ىن ۇنەمدەۋگە مۇمكىندىك بەرەدى.

ارينە، مۇنداي جاڭاشا قادامدار ءبىزدىڭ ەلدە دە قولعا الىنا باستاعانىنا ءبىرشاما ۋاقىت بولدى. "تسيفرلىق قازاقستان" مەملەكەتتىك باعدارلاماسىنىڭ "تسيفرلىق مەملەكەتكە كوشۋ" باعىتى حالىققا قىزمەت كورسەتۋ فۋنكتسيالارىن تۇرلەندىرۋدى ماقسات تۇتادى. بولاشاقتا ءبىرىن-ءبىرى قايتالايتىن مەملەكەتتىك قۇرىلىمدار، باسى ارتىق لاۋازىمدار وزىنەن-ءوزى جويىلاتىنى انىق. كومەكشى، كەڭەسشى، اتقوسشى دەيتىندەردىڭ ەش قاجەتى بولماي قالادى. باسشىلار قايدا جۇرسە دە، ءوز مەكەمەسىندەگى قىزمەت اعىمىن سمارتفون ارقىلى قاداعالاپ وتىرۋعا مۇمكىندىك الادى. ەكىنشى جاعىنان، بۇل تسيفرلاندىرۋ بيلىك ورگاندارىنداعى سىبايلاس جەمقورلىقتىڭ جولىن كەسەدى. ادامدار تۇرمىستىق ماسەلەسىن شەشۋ ءۇشىن اكىمدەردى ىزدەمەيتىن، قۇجات جيناۋ ءۇشىن ءبىر وبلىستان ءبىر وبلىسقا شاپقىلامايتىن بولادى. بىراق، بۇل جەتىستىكتى حالىق بولاشاقتا ەمەس، بۇگىن كورگىسى كەلەتىنى اقيقات.

ەكىنشى. ەلدە توتەنشە جاعدايدىڭ ەنگىزىلۋىنە بايلانىستى پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقاەۆ تابىسىنان ايىرىلعان 1,5 ميلليونداي ادامعا 42 مىڭ تەڭگەدەن بەرىلەتىنىن ايتتى. ورىندى شارا. بىراق، «توتەنشە جاعداي» وتكەننەن كەيىن، ولاردىڭ جاعدايى نە بولماق؟ جۇمىسسىز وتىرعان، تابىسى تومەن وتباسىلارى، ەڭ تومەنگى زەيناتاقى الاتىندار قايتپەك؟ وسى ورايدا، كوروناۆيرۋسپەن كۇرەسكە $15,5 ملرد. قارجى بولگەن تۇركيا پرەزيدەنتى رەدجەپ ەردوعاننىڭ ەڭ تومەنگى زەينەتاقىنى تۇراقتى تۇردە 1500 ليرگە (105 مىڭ تەڭگەگە) دەيىن كوتەرگەن ارەكەتى ۇلگى بولۋعا ءتيىس دەپ ويلايمىز.

قازىرگى ۋاقىتتا ەلىمىزدەگى ەڭ تومەنگى زەيناتاقى – 16 839 تەڭگە، ەڭ تومەنگى كۇنكورىس دەڭگەيى – 31 183 تەڭگە، ەڭ تومەنگى جالاقى – 42 500 تەڭگە كولەمىندە. ازىق-تۇلىك قىمباتشىلىعى، كوممۋنالدىق تولەمدەر قوس وكپەدەن قىسقان كەزدە، بولماشى قاراجاتتى قاي جاعىنا جەتكىزەرىن بىلمەي وتىرعاندارعا قالاي كومەكتەسە الامىز؟ ونىڭ كوزى – ۇنەمشىلدىكتە!

مىسالى، وتكەن جىلدان بەرى قازاقستاندا بيۋدجەت قىزمەتكەرلەرىنىڭ جالاقىسىن 25 پايىزعا  كوتەرۋ ءىسى جالعاسۋدا. بۇل ماقساتقا 2019-2021 جىلدارى قوسىمشا 980 ملرد. تەڭگە بولىنەتىنى حابارلانعان بولاتىن. بيىل ورتاشا ايلىق جالاقى العاش رەت 200 مىڭ تەڭگەدەن استى. نۇر-سۇلتان قالاسىندا 308 مىڭ تەڭگەگە جەتتى. بۇل رەتتە، دارىگەرلەر، مۇعالىمدەر، بالاباقشا تاربيەشىلەرى مەن تەحنيكالىق جۇمىسشىلاردىڭ ەڭبەگىن لايىقتى باعالاۋدى قولدايمىز. بىراق، مەملەكەتتىك باسقارۋ سالاسىنداعى قىزمەتكەرلەردىڭ جالاقىسىن ودان ارى كوتەرۋدى توقتاتىپ، ۇنەمدەلگەن 980 ملرد. تەڭگەنى حالىقتىڭ ءالسىز توپتارىنا ءبولىپ بەرۋدى قاراستىرۋدى ۇسىنامىز.

ۇنەمشىلدىكتىڭ ەكىنشى ءبىر كوزى – 1 ملن. تەڭگەدەن (ودان دا جوعارى) جالاقى الاتىن مەملەكەتتىك قىزمەتكەرلەردىڭ تابەتىن شەكتەۋ. پارلامەنتتىڭ ەكى پالاتاسىنداعى 156 دەپۋتات، مينيسترلەر، اكىمدەر، كوميتەت توراعالارى، وبلىستىق دەڭگەيدەگى باسشىلار، «ا» كورپۋسىنىڭ مەملەكەتتىك قىزمەتكەرلەرى، جوعارعى سوت جانە ايماقتىق سوتتاردىڭ سۋديالارى، پروكۋرورلار، «سامۇرىق-قازىنا»، «بايتەرەك» سياقتى ۇلتتىق كومپانيالاردىڭ (ەنشىلەستەرىمەن بىرگە) توپ مەنەدجەرلەرىنىڭ ەڭبەكاقىسىن نۇر-سۇلتانداعى ورتاشا ايلىق دەڭگەيىنەن اسىرماۋ شارالارىن زاڭداستىرۋ كەرەك! جانە ولارعا قوسىمشا بەرىلەتىن بونۋستىق تولەمدەردى مۇلدە توقتاتۋ قاجەت. بۇگىندە ولاردىڭ 70 پايىزى ۇيلەرىندە قاشىقتان جۇمىس ىستەۋگە كوشتى. ەندەشە، ۇيدە وتىرعانداردىڭ كۇنكورىنىسىنە 308 مىڭ تەڭگە ارتىعىمەن جەتپەك.

«جۇرتپەن كورگەن ۇلى توي» دەيدى قازاق. بۇل ۇسىنىستى حالىق قامىن ويلايتىن سانالى دەپۋتاتتارىمىز دا، ەل باستاعان لاۋازىمدى شەنەۋنىكتەر دە ءبىراۋىزدان قولدايدى دەپ سەنەمىز.

ءۇشىنشى. ۋاقىت سۇرانىسىنا وراي، مەملەكەتتىڭ ورتالىق جانە جەرگىلىكتى بيلىك ورگاندارى جۇيەسىندەگى ءبىرىن-ءبىرى قايتالايتىن قۇرىلىمداردى وڭتايلاندىرۋ قاجەتتىگى تۋىنداپ وتىر. اسىرەسە، دەنساۋلىق ساقتاۋ، ءبىلىم بەرۋ، سپورت، تابيعات قورعاۋ سياقتى سالالاردا مينيسترلىكتەر مەن اكىمدىكتەرگە قاراستى قوسارلانعان دەپارتامەنتتەر، باسقارمالار، ماماندىق جەتىلدىرۋ ينستيتۋتتارى بيۋدجەتكە وراسان زور اۋىرتپالىق ءتۇسىرىپ وتىراعانى جاسىرىن ەمەس. ولاردى قىسقارتۋ نەمەسە بىرىكتىرۋ شارالارىن نەگە قاراستىرماسقا؟

كوزىممەن كورگەن ءبىر مىسالدى ايتايىن. كەزىندە قورشاعان ورتانى قورعاۋ مينيسترلىگىنە قاراستى الماتى قالالىق جانە وبلىستىق ەكولوگيا دەپارتامەنتىندە ءباسپاسوز حاتشىسى بولىپ قىزمەت اتقاردىم. سوندا بايقاعانىم، دەپارتامەنت پەن ەكى اكىمدىككە قاراستى تابيعي رەسۋرستار جانە تابيعات پايدالانۋدى رەتتەۋ باسقارمالارىنىڭ تىرلىكتەرى ەگىز قوزىداي ۇقساس بولىپ كەلەدى. اتقارىپ وتىرعان شارۋالارى ءبىر – وندىرىستىك، كاسىپكەرلىك، شارۋاشىلىق نىسانداردى تەكسەرۋ. كەمشىلىك تاۋىپ، ايىپپۇل سالۋ. ەكى جۇزگە جۋىق ماماندار، ينسپەكتورلار، لابوراتوريا ساراپشىلارى ءبىرىنىڭ سوڭىنان ءبىرى سابىلىپ جۇرگەنى.

بۇدان وزگە، تابيعات قورعاۋ پروكۋراتۋراسى، تابيعات قورعاۋ پوليتسياسى، ورمان شارۋاشىلىعى جانە جانۋارلار دۇنيەسى اۋماقتىق ينسپەكتسياسى، وبلىسارالىق سۋ ينسپەكتسياسى، بالىق شارۋاشىلىعى باسسەيندىك ينسپەكتسياسى سياقتى تولىپ جاتقان، قاراپايىم جۇرت بىلە بەرمەيتىن مەكەمەلەر بار. ءبىر وكىنىشتىسى، وسىنشاما تابيعات ساقشىلارى ءجۇرىپ، ءوڭىر ەكولوگياسىنىڭ تابيعي قالپىن ساقتاپ قالۋعا شامالارى جەتپەدى. وزەندەر لايلانىپ، اۋا لاستانىپ، قوقىس پوليگوندارى تۇتانىپ، قورشاعان ورتاعا قاۋىپ توندىرە باستادى. مىسالى، حالىقارالىق «Mercer Human Recource Conculting» رەيتينگتى باعالاۋ كومپانياسى الەمدەگى ەڭ لاس قالالاردىڭ تىزىمىندە الماتىنىڭ توعىزىنشى ورىندا تۇرعانىن اتاپ كورسەتتى. ءالى دە سول دەڭگەيدە. ياعني، مەملەكەتتىك مەكەمەلەردىڭ كوپتىگى وڭىرلەردەگى جۇمىس ساپاسىن كوتەرۋگە ەشقانداي سەپتىگىن تيگىزبەيتىندىگىنىڭ ءبىر دالەلى وسى.

ءتورتىنشى. دەموكراتيالىق ەلدەردەگى بەلسەندى ازاماتتىق قوعامنىڭ ۇردىسىنە سۇيەنسەك، ساياسي جۇمىستارمەن تەك پارتيالار عانا اينالىسادى. سول سەبەپتەن، مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ قىزمەتىن شەكتەن تىس ساياسيلاندىرۋدان (جولداۋلاردى ءتۇسىندىرۋ، پارتيالىق باعدارلامالاردى تالقىلاۋ، سايلاۋعا ازىرلىك) سياقتى يدەولوگيالىق جۇكتەمەلەردەن ارىلتۋدىڭ ۋاقىتى كەلدى. نەگىزىنەن، جەرگىلىكتى اتقارۋشى ورگانداردىڭ قۇزىرەتىنە – اۋماقتى دامىتۋ، ەكونوميكالىق جانە الەۋمەتتىك جوسپارلاردى قابىلداۋ، جەرگىلىكتى بيۋدجەتتى ازىرلەۋ جانە ولاردىڭ ورىندالۋى سياقتى اسا وزەكتى ماسەلەلەردى جۇزەگە اسىرۋ كىرەدى. بۇل دەگەنىڭىز – اكىم مەن ونىڭ كوماناداسى تاۋلىك بويى اينالىساتىن قىم-قۋىت شارۋا باستان اسىپ جاتىر دەگەن ءسوز!

وكىنىشكە وراي، اكىمنىڭ كوپ ۋاقىتى ءوز قۇزىرىنداعى ناقتى ماسەلەلەردى شەشۋمەن ەمەس،  تاۋسىلمايتىن پارتيالىق جينالىستاردىڭ تورىندە وتىرۋمەن وتەدى. بيۋرو، كونفەرەنتسيا، دەپۋتاتتىق فراكتسيا وتىرىستارى، سەلەكتورلىق جيىندار، قوعامدىق تىڭداۋلار، كوميسسيالار مەن كەڭەستەردىڭ، ءماجىلىس دەپۋتاتتارىنىڭ كەزدەسۋلەرىن ۇيىمداستىرۋدى اكىم تىكەلەي قاداعالاپ وتىرادى، بارلىعىنىڭ ەسەبىن تىڭدايدى. ويتكەنى، «Nur Otan» پارتياسىنىڭ جەرگىلىكتى فيليالدارىنداعى توراعالىق مىندەتتى اكىمدەرگە جۇكتەپ قويعان. ونى جۇرتتىڭ ءبارى بىلەدى.

ءيا، ساياسات قوعامدىق ءومىردىڭ بارلىق سالاسىنا ىقپال جاسايدى. ساياسات – مۇددەلەر كۇرەسى. پارتيانىڭ بيلىككە، بيلىكتىڭ قوعامعا ىقپالىن ارتتىرۋ، اكىمدىك رەسۋرستاردى ءوز مۇددەسىنە پايدالانۋ ارەكەتى دە سول كۇرەستەن تۋىندايدى. كەزىندە تاۋەلسىز جاس مەملەكەتىمىزدەگى ارقيلى الەۋمەتتىك توپتاردىڭ، ۇلتارالىق، ءدىني كونفەسسيالار مەن بىرلەستىكتەر اراسىنداعى قارىم-قاتىناستاردى رەتتەۋ ماقساتىندا ىشكى ساياسات، ءدىن ىستەرى، جاستار باسقارمالارى، اقپاراتتىق-زەرتتەۋ ورتالىقتارى، قازاقستان حالقى اسسامبلەياسى (ونىڭ قوعامدىق كەلىسىم كەڭەستەرى) قۇرىلدى. بۇگىندە بۇل قۇرىلىمدار ءوز ميسسياسىن تولىق وتەدى. ەلدەگى بىرلىك پەن تۇراقتىلىق ورنىقتى. ەندىگى جەردە، ەل بيۋدجەتىنىڭ ءاربىر تيىنى ەسەپكە تۇسكەن سىندارلى ساتتەردە، بۇل اتالعان بيلىك قۇرىلىمدارىن تاراتىپ، ۇنەمدەلگەن قارجىنى پايدالى ماقساتقا باعىتتاساق، ۇتارىمىز مول بولماق. ءوز كەزەگىندە، اكىمدەر دە ساياسي-يدەولوگيالىق جۇمىستاردان بوساتىلادى، ءارى بىرىڭعاي الەۋمەتتىك، ەكونوميكالىق-شارۋاشىلىق ماسەلەلەرىمەن شۇعىلدانۋعا مۇمكىندىك الادى.

بەسىنشى. بيلىك جۇيەسىندەگى كوزگە كورىنبەس ماتەريالدىق-اكىمشىلىك ىسىراپشىلدىعى ۋشىعىپ تۇر. ماسەلەن، جاڭا كەلگەن اكىم بۇرىنعى باسشىدان قالعان اۆتوكولىكتى پايدالانبايتىنى، 50-60 مىڭ اقش دوللارى تۇراتىن جاڭاسىنا تاپسىرىس بەرەتىنى شىندىق. ودان ورىنباسارلارى مەن قۇرىلىم باسشىلارى دا قالىسپايدى. مۇنى توقتاتۋدىڭ بىردەن-ءبىر جولى – ولاردى تەگىس تاكسيگە وتىرعىزۋ. 2018 جىلى استانا اكىمدىگىنىڭ قىزمەتكەرلەرى وسىنداي تاجىريبە جاساپ، تاكسيگە اۋىسقانى بار. بۇرىن اۆتوكولىككە ايىنا 40 ميلليون تەڭگە ءبولىنىپ كەلسە، اتالمىش شارادان كەيىن بۇل كورسەتكىش 13,5 ميلليونعا تۇسكەن ەكەن. جۇرگىزۋشىلەر جالاقىسى، تەحنيكانى جوندەۋ  شىعىندارى جويىلىپ، اكىمدىكتىڭ قارجىسى 60 پايىزعا ۇنەمدەلىپتى.

بىراق، بۇل جاڭاشىل ءادىستى باسقا وڭىرلەر «بايقاماعان» سىڭاي تانىتتى.

كەلەسى ءبىر كىلتيپان، باسشىلاردىڭ اتشاپتىرىم قىزمەتتىك كابينەتى، دەمالىس بولمەلەرى «ەۆرورەمونتپەن» ارلەنىپ جاتقانى جاسىرىن ەمەس. كەز-كەلگەن اكىم مەن ءماسليحات حاتشىسىنىڭ كابينەتىنە كىرىپ كورسەڭىز، وعان كوز جەتكىزۋگە بولادى. بەكىتىلگەن ەرەجە بويىنشا (ونىڭ ءوزى رەسەيدەن كوشىرىلىپ الىنعان) جەرگىلىكتى اتقارۋ ورگاندارى باسشىسىنىڭ كابينەتى 30 شارشى مەتردەن (ورىنباسارى 20 ش.م.، قىزمەتكەرلەرى 7,5 ش.م.) اسپاۋى ءتيىس. كابينەتتە ۇستەل، كرەسلو، كومپيۋتەر، تەلەفون اپپاراتى، شكافتان وزگە بوگدە زات تۇرماۋى كەرەك. الايدا، كوپتەگەن لاۋازىمدى تۇلعالاردىڭ قىزمەتتىك كابينەتتەردى پايدالانۋ ستاندارتىنا پىسقىرمايتىنى انىق. القىزىل كىلەم، ەمەن ۇستەلدەر، ديۆان، كرەسلولار، اكۆاريۋم، قىمبات جادىگەرلەردەن كوز تۇنادى. مۇنداي كەلەڭسىز «دەرت» تەز تارايدى. ءتىپتى، كوللەدج، مەكتەپ ديرەكتورلارى اراسىندا (وقۋ كلاستارى ەسەبىنەن) ءوز كابينەتتەرىن ۇلعايتىپ، دۋش كابيناسىن، دەمالىس بولمەسىن جاساقتاعان فاكتىلەر جەتەرلىك. وسىندايدى كورگەن كەزدە، كابينەتتىك جۇيەدەن باس تارتاتىن ۋاقىت جەتكەنىن سەزىنەسىڭ. باسشى دا، قوسشى دا باتىس ۇلگىسىمەن سالىنعان، ۇلكەن شىنىلى تسەحتاردا وتىرعانىن كورۋدى ويلايسىڭ. قانشاما كابينەت بوساپ، ورتاق ىستەگى ەڭبەك ونىمدىلىگى ارتا تۇسەر ەدى. ەڭ باستىسى، بيۋدجەتتىڭ قىرۋار تەڭگەسى ۇنەمدەلەرى انىق.

جالپى، قولدا باردى ۇنەمدەي الماۋ ءبىزدىڭ قازاقتىڭ قانىنا سىڭگەن ادەت سياقتى. ادەت بولماسا، كۇندىزدىڭ وزىندە مەملەكەتتىك مەكەمەلەردە (اكىمدىك، عىلىم، ءبىلىم وشاقتارى، كىتاپحانالار، مادەنيەت، سپورت عيماراتتارىندا) جارقىراتىپ، جارىق جاعىپ قويا ما؟ اتشاپتىرىم كونفەرەنتس-زالدار ايلاپ، جىلداپ قۇلازىپ، بوس تۇرا ما؟ بۇل زالداردى ۇستاۋعا، جارىق پەن جىلۋعا كەتىپ جاتقان ەسىل اقشانى، قۇمعا سىڭگەن سۋداي حالىق قارجىسىن ىزدەسە قانە؟

سوندايدا، بيلىك قۇلاعىندا وتىرعاندارعا «تارتا جەسەڭ، تاي قالار، قويا جەسەڭ، قوي قالار، قويماي جەسەڭ نە قالار؟» دەگەن حالىق دانالىعىن ايقايلاپ تۇرىپ، ايتقىڭ كەلەدى. ەستىر قۇلاق بولسا...

قايىم-مۇنار تابەەۆ،

جۋرناليست-جازۋشى، ساياساتتانۋشى.

Abai.kz