ماقپال مۇقانقىزى. التىنبەك سارسەنبايۇلىنىڭ ءولىمى بويىنشا سوتتالعان شەنەۋنىكتىڭ تۇرمەدەگى ءومىرى
قوعامدىق بەلسەندى كارىباي قۇسايىنوۆ التىنبەك سارسەنبايۇلىنىڭ ءولىمى بويىنشا ۇزاق جىلدارعا سوتتالعان بۇرىنعى شەنەۋنىك ەرجان وتەمباەۆتىڭ بوستاندىقتا جۇرگەنىن جوققا شىعارادى.
قوعامدىق بەلسەندى كارىباي قۇسايىنوۆ التىنبەك سارسەنبايۇلىنىڭ ءولىمى بويىنشا ۇزاق جىلدارعا سوتتالعان بۇرىنعى شەنەۋنىك ەرجان وتەمباەۆتىڭ بوستاندىقتا جۇرگەنىن جوققا شىعارادى.
ۆاديم كۋرامشين استانالىق كولونيادا ءتارتىپتى قاداعالاۋ كەڭەسىنىڭ توراعاسى، 25 جىلعا سوتتالعان سەرگەي پوتولوۆتىڭ «جايلى ورىندار» ءۇشىن اقشا جينايتىنىن، وعان تاپسىرمانى سول تۇرمەدە وتىرعان بۇرىنعى شەنەۋنىك، التىنبەك سارسەنبايۇلىنىڭ ءولىمى بويىنشا سوتتالعان ەرجان وتەمباەۆتىڭ ءوزى بەرۋى مۇمكىن ەكەنىن ايتقان ەدى.
«تەك بوستاندىق قانا جەتپەيدى»
سەنات اپپاراتىنىڭ بۇرىنعى جەتەكشىسى ەرجان وتەمباەۆ 2006 جىلى التىنبەك سارسەنبايۇلىنىڭ ءولىمى بويىنشا ىستە باستى تاپسىرىس بەرۋشى رەتىندە تانىلىپ، 20 جىلعا باس بوستاندىعىنان ايرىلعان بولاتىن. ول سودان بەرى استانا قالاسىنداعى ەتس 166/10 قاتاڭ تارتىپتەگى كولونيادا جازاسىن وتەپ جاتىر.
وسىعان دەيىن ەرجان وتەمباەۆتىڭ بوستاندىقتا جۇرگەنى تۋرالى ءتۇرلى سىبىستار تاراعان ەدى. ءبىرى ونىڭ الماتىنىڭ شەتىندەگى ۆيللاسىندا ەكەنىن، ەندى ءبىرى دۋبايدا دەمالىپ جۇرگەنىن ايتقان بولاتىن.
استانا قالاسىندا ورنالاسقان وسى كولونيادا جازاسىن وتەپ، بوستاندىققا
استانا قالاسىنداعى تۇرمەدەن جازاسىن وتەپ شىققان كارىباي قۇسايىنوۆ. الماتى، 26 قازان 2011 ج.
شىققان كارىباي قۇسايىنوۆ ەرجان وتەمباەۆتىڭ بوستاندىقتا ەمەس، تۇرمەدە ەكەنىن ايتادى.
– مەن كەشە زوناعا حابارلاستىم، ونىڭ سول جاقتا ەكەنىن ايتتى، – دەيدى كارىباي قۇسايىنوۆ.
كارىباي قۇسايىنوۆ ازاتتىق راديوسىنا ەرجان وتەمباەۆتىڭ تۇرمەدە قانداي جاعدايدا «جازاسىن وتەپ جاتقانىن» ايتىپ بەردى. استانانىڭ بۇرىنعى شەنەۋنىگىنە ەرەكشە قولايلى جاعداي جاسالعانىن ايتقان كارىباي قۇسايىنوۆ «وعان تەك بوستاندىق قانا جەتپەيتىنىن» ايتادى.
– ەرجان وتەمباەۆقا ساناتوري نە كۋرورتتاعىداي جاعداي جاسالعان. ول قازىر №1 وتريادتا تۇرىپ جاتىر. وندا نەگىزىنەن شارۋاشىلىق قىزمەت اتقاراتىندار – اسحانا جۇمىسشىلارى مەن تۇرمەدەگى ءتارتىپتى قاداعالاۋ كەڭەسىنىڭ مۇشەلەرى تۇرادى، – دەيدى كارىباي قۇسايىنوۆ.
«VIP-عيمارات»
كارىباي قۇسايىنوۆ ەرجان وتەمباەۆ تۇرىپ جاتقان تۇرمە ىشىندەگى «VIP-عيماراتتى» بىلايشا سيپاتتايدى:
– بۇل جارىق ەكى قاباتتى عيمارات. ەدەنگە كىلەم توسەلگەن. وندا
كارىباي قۇسايىنوۆتىڭ ايتۋىنشا، تۇرمەنىڭ ىشكى ەرەجەلەرى دە بۇرىنعى شەنەۋنىككە جۇرمەيدى. ونىڭ ويىنشا، ەرجان وتەمباەۆ بۇل مىندەتتەن بوساتىلعان بولۋى مۇمكىن.
– ول تەكسەرۋگە بارمايدى. ءبىر جىل بويى جازامدى سول كولونيادا وتەگەن ۋاقىتتا ونى تەكسەرۋدەن بىردە-ءبىر رەت كورمەدىم. ال تەكسەرۋ – سوتتالۋشىلار ءۇشىن ماڭىزدىنىڭ ماڭىزدىسى. تاڭەرتەڭگى جانە كەشكى تەكسەرۋلەر وتە كوپ ۋاقىتتى الادى، ىستىقتا دا، سۋىقتا دا، جاڭبىر بولسا دا، اشىق اسپان استىندا دا سوتتالۋشىلار تۇرادى. بۇل ىشكى ەرەجەنىڭ اجىراماس بولىگى. ەگەر قاراپايىم سوتتالۋشى تەكسەرۋگە شىقپاسا، اكىمشىلىك تارتىپپەن جازالانادى، – دەيدى بۇرىنعى تۇتقىن.
جالعىز جۇرمەيتىن تۇتقىن
ونىڭ ايتۋىنشا، ەرجان وتەمباەۆ تۇرمەدەگى باسقا تۇتقىنداردان وقشاۋلانعان، جەكە تاماقتانادى.
– ونىڭ جانىندا ءوزى ءۇشىن جانە ءتارتىپتى قاداعالاۋ كەڭەسىنىڭ توراعاسى پوتولوۆ ءۇشىن تاماق ازىرلەيتىن سوتتالۋشىلاردان سايلانعان اسپاز تۇرادى. ياعني، ول سوتتالۋشىلاردىڭ نەگىزگى ماسساسىمەن كەزدەسپەۋگە تىرىسادى، – دەيدى ول.
كارىباي قۇسايىنوۆ سوتتالۋشىلار مەن ەرجان وتەمباەۆقا بەرىلەتىن تاماق
ساپاسىنداعى ايىرماشىلىقتى دا اتاپ وتەدى. قاراپايىم سوتتالۋشىلارعا ەكىنشى سورتتى ەتتىڭ ءوزى جەتپەي جاتسا، وتەمباەۆ تۇراتىن جاتاقحانا اۋلاسىندا كاۋاپ ءجيى قۋىرىلىپ جاتادى ەكەن.
– №1 وتريادتىڭ جاتاقحاناسى باسقا وتريادتاردان الشاق ورنالاسقان. سوندىقتان اۋلاسىندا كاۋاپ ءجيى قۋىرىلىپ جاتادى. ول ءوزىن-ءوزى ەشتەڭەدەن شەكتەمەيدى، – دەيدى بۇرىنعى تۇتقىن.
ونىڭ ايتۋىنشا، وزگە سوتتالۋشىلارعا ۇيىنەن سالەمدەمە دوربامەن جەتىپ جاتسا، وتەمباەۆقا قويدى تىرىدەي كولىكپەن اكەلەدى.
كارىباي قۇسايىنوۆتىڭ ايتۋىنشا، تۇرمەدەگى ەڭ جايلى جۇمىس – كىتاپحاناشى بولۋ دا ەرجان وتەمباەۆقا بۇيىرعان.
– مەن ونىڭ گازونوكوسيلكامەن (كوگال شاباتىن قۇرال) كىتاپحانا
قازاقستان قىلمىستىق اتقارۋ جۇيەسى كوميتەتىنىڭ عيماراتى. استانا، تامىز، 2010 ج.
ماڭىنداعى ءشوپتى ورىپ جۇرگەنىن بىرنەشە مارتە كورگەنمىن. سەبەبى، كىتاپحانا ماڭىندا ارنايى ءشوپ ءتۇرى وسىرىلەتىن، – دەيدى ول.
ونىڭ ايتۋىنشا، كىتاپحانا مەن جاتاقحاناعا ەۋرو ۇلگىدەگى جوندەۋ جۇمىسى جاسالعان. بۇل جۇمىستاردى ەرجان وتەمباەۆتىڭ ءوزى جەكە قاراجاتىنا جوندەتكەنى تۋراسىندا سوتتالۋشىلاردان ەستىگەنىن ايتادى.
ەرجان وتەمباەۆ «قاۋىپسىزدىك ماقساتىندا ما، الدە باسقا سەبەپتەن بە – ەشقاشان جالعىز جۇرمەيدى» ەكەن.
كارىباي قۇسايىنوۆتىڭ ايتۋىنشا، باسقا تۇتقىندارعا ەرەجە بويىنشا ءۇش ايدا ءبىر رەت تۋىستارىمەن كەزدەسۋگە رۇقسات ەتىلسە، وتەمباەۆ ايىنا ءبىر رەت ايەلىمەن كەزدەسىپ تۇرادى.
– وتەمباەۆقا سوڭعى بولمە بەرىلگەن. وتباسىمەن تەك سول جەردە عانا كەزدەسەدى. بۇل - وتە كەڭ بولمە. وندا دا ۇلكەن تەلەديدار بار، كىلەم توسەلگەن. كونديتسيونەر دە ورناتىلعان، – دەيدى كارىباي قۇسايىنوۆ.
قويعا – رۇقسات
ەرجان وتەمباەۆتىڭ جۇبايى ليۋدميلا وتەمباەۆا كۇيەۋى تۋرالى ءتۇرلى سىبىستاردىڭ ءبارىن جوققا شىعاردى.
– كاۋاپ قۋىردى دەگەن نە ءسوز؟ مىسالى، مەن كەزدەسۋگە بارعان كەزدە پالاۋ، ءمانتى، تاعى باسقا تاماق پىسىرەمىن. ونىڭ نە ايتىپ وتىرعانىن بىلمەيمىن.
ول ەرجان وتەمباەۆتىڭ تۋىستارىمەن قانشالىقتى ءجيى كەزدەسىپ تۇراتىنىن ناقتىلاماسا دا، «زاڭدى» كەزدەسۋلەردەن بولەك «قوسىمشا كەزدەسۋلەر» دە بار ەكەنىن سەزدىردى.
– زاڭدى كەزدەسۋلەر بار. توعىز ايدان كەيىن زاڭ بويىنشا جەڭىلدەتىلگەن رەجيم بەرىلگەن. ىنتالاندىرۋعا باعىتتالعان كەزدەسۋلەر بار. ۇلگىلى ارەكەتى ءۇشىن بەرىلەتىن كەزدەسۋلەر دە بولادى. ول بۇعان لايىقتى. ونىڭ ەندى تەرروريست ەمەس ەكەنىن بىلەسىزدەر عوي، - دەيدى ليۋدميلا وتەمباەۆا.
«ۇلگىلى تۇتقىن»
ەرجان وتەمباەۆ وتىرعان استانا قالاسىنداعى ەتس 166/1 كولونياسىنىڭ باستىعى اقىلبەك ءابدىراحمانوۆتىڭ ايتۋىنشا، ەرجان وتەمباەۆ تۇرمەگە تۇسكەننەن بەرى جازالاۋ مەكەمەسىنەن ەشقايدا شىعىپ كورمەگەن.
كولونيا باسشىسى ازاتتىق تىلشىسىمەن اڭگىمەدە ەرجان وتەمباەۆقا «ەشقانداي ارتىقشىلىق جاسالماعانىن»، ءتىپتى ونى وزگە سوتتالۋشىلاردان ايىرۋدىڭ ءوزى قيىن ەكەنىن ايتتى.
– مەن ويلاعانمىن، ول كىسى كەلگەندە قانداي دا ءبىر ارتىقشىلىقتار... ەشتەمە بولعان جوق. تۇتقىنداردىڭ اراسىندا ءجۇر. نەشە جىل بولدى. ءتىپتى ۇمىتىپ كەتۋگە بولادى، – دەيدى ول.
اقىلبەك ءابدىراحمانوۆتىڭ ايتۋىنشا، ەرجان وتەمباەۆ تۇرمەگە تۇسكەننەن بەرى بىردە-ءبىر رەت رەجيمدى بۇزىپ كورگەن ەمەس، سونىڭ ارقاسىندا 2007 جىلدان بەرى جەڭىلدەتىلگەن رەجيمگە كوشىرىلگەن، مۇنداي رەجيمدە جازاسىپ وتەپ جاتقاندار ءۇش ايدا ءبىر رەت تۋىستارىمەن كەزدەسەدى.
– ءۇش ايدا ءبىر رەت ايەلى كەلىپ تۇرادى. وندا سوڭعى رەت قىسقا مەرزىمدى كەزدەسۋ (4 ساعات) 4 تامىزدا بولسا، ۇزاق مەرزىمدى كەزدەسۋ ء(ۇش كۇن) 7 شىلدەدە بولعان، – دەيدى اقىلبەك ءابدىراحمانوۆ.
«ءبارى – وتىرىك»
ونىڭ ايتۋىنشا، «جەڭىلدەتىلگەن رەجيمنىڭ» وزگە رەجيمنەن ارتىقشىلىعى – تەك تۋىستارمەن كەزدەسۋ جيىلىگىندە عانا. سوندىقتان ەرجان وتەمباەۆ وزگە سوتتالۋشىلارمەن بىرگە تۇرىپ، بىرگە جۇمىس ىستەيدى.
– №1 وتريادتا 56 ادام بار. سولارمەن بىرگە تۇرادى. كۇندىز كىتاپحانادا جۇمىس ىستەيدى. تۇندە سول جاققا بارىپ جاتادى، – دەيدى تۇرمە باستىعى.
ول ەرجان وتەمباەۆتىڭ جەكە تاماقتاناتىنىن، تۇرمەنىڭ ىشكى ەرەجەلەرىنە
قاستاندىقپەن ولتىرىلگەن ساياساتكەر التىنبەك سارسەنبايۇلى مەن ونىڭ ەكى كومەكشىسى – باۋىرجان بايبوسىن جانە ۆاسيلي جۋراۆلەۆتىڭ دەنەلەرى. الماتى ماڭى، 13 اقپان 2006 جىل. (سۋرەت راحات اليەۆتىڭ "وكىل قايىن اتا" كىتابىنان الىندى)
باعىنبايتىنىن دا جوققا شىعاردى:
– بىرگە تۇرادى، بىرگە جاتادى. ساعات 10-دا جاتادى. ساعات 6-دا تۇرادى. كولونيا ىشىندەگى بارلىق شارالارعا قاتىسىپ تۇرادى.
اقىلبەك ءابدىراحمانوۆتىڭ ايتۋىنشا، 5-6 جىلدان بەرى تۇرمەدە «اشىق ەسىك كۇنى» وتكىزىلىپ كەلەدى. ول تامىز ايىنا بەلگىلەنگەن. «بۇل كۇنى سوتتالۋشىلاردىڭ تۋىستارى ولار تۇراتىن جەرلەردى، تاماق ىشەتىن ورىنداردىڭ ءبارىن كورىپ كەتەدى» دەيدى ول.
ونىڭ ايتۋىنشا، بۇل كولونيا استانا قالاسىندا ورنالاسقاندىقتان تەكسەرۋلەر ءجيى بولىپ تۇرادى. «سوندىقتان بۇل تۇرمەدە ءبارى اشىق» دەيدى.
– اي سايىن كوميسسيا كەلىپ، تەكسەرىپ كەتەدى. بىزدە ءبارى اشىق. بىزدە بىرەۋگە جاعداي جاساۋ دەگەن سياقتى نارسەلەر جوق. تەلەۆيزوردا، گازەتتەرگە ايتىلىپ جاتقان نارسەلەردىڭ ءبارى – وتىرىك، - دەدى اقىلبەك ءابدىراحمانوۆ.
