قازاق فۋتبولىنىڭ بويىنا قان جۇگىرمەي-اق قويدى. ونى دامىتۋ ءۇشىن ءتۇرلى امالدار جاسالدى، جاسالىپ تا جاتىر. ازيا فۋتبول كونفەدەراتسياسىنىنىڭ قۇرامىندا قالساق الەمدىك دەڭگەيدە دوپ تەبە المايمىز دەپ تۋلادىق. سودان تەرريتوريامىزدىڭ ۇلتاراقتاي بولىگىنىڭ قارت قۇرلىقتا جاتقانىن بۇلداپ، ۋەفا-عا مۇشەلىككە ۇمتىلدىق.  دەگەنىمىز بولدى. 2002 جىلدىڭ 25 ساۋىرىندە ستوكگولمدە ۋەفا-نىڭ كونگرەسى ءوتىپ، وندا قازاقستان فۋتبول وداعى ەۋروپا فۋتبول قاۋىمداستىقتارى وداعىنىڭ قۇرامىنا قابىلداندى. ودان بەرى ونشاقتى جىل ءوتتى. بىراق، قازاق فۋتبولى «قارىشتاماق تۇرماق، ادىمداپ دامي المادى». ءتىپتى فيفا-نىڭ رەيتينگىندە جۇزدىكتىڭ قاتارىنا كىرۋ «قيامەتىڭ قىل كوپىرىنەن» وتكەننەن قيىنداپ كەتتى. نەگە؟ بۇل سۇراق سپورتتىڭ وسى ءتۇرىنىڭ باسى-قاسىندا جۇرگەن مامانداردان باستاپ سپورت جۋرناليستەرىن، فۋتبول دەسە دەلەبەسى قوزاتىن جانكۇيەرلەردى قاتتى تولعاندىرىپ ءجۇر.

ىرىكتەۋ تۋرنيرلەرىنەن وتە الماي-اق قويدىق

قازاق فۋتبولىنىڭ بويىنا قان جۇگىرمەي-اق قويدى. ونى دامىتۋ ءۇشىن ءتۇرلى امالدار جاسالدى، جاسالىپ تا جاتىر. ازيا فۋتبول كونفەدەراتسياسىنىنىڭ قۇرامىندا قالساق الەمدىك دەڭگەيدە دوپ تەبە المايمىز دەپ تۋلادىق. سودان تەرريتوريامىزدىڭ ۇلتاراقتاي بولىگىنىڭ قارت قۇرلىقتا جاتقانىن بۇلداپ، ۋەفا-عا مۇشەلىككە ۇمتىلدىق.  دەگەنىمىز بولدى. 2002 جىلدىڭ 25 ساۋىرىندە ستوكگولمدە ۋەفا-نىڭ كونگرەسى ءوتىپ، وندا قازاقستان فۋتبول وداعى ەۋروپا فۋتبول قاۋىمداستىقتارى وداعىنىڭ قۇرامىنا قابىلداندى. ودان بەرى ونشاقتى جىل ءوتتى. بىراق، قازاق فۋتبولى «قارىشتاماق تۇرماق، ادىمداپ دامي المادى». ءتىپتى فيفا-نىڭ رەيتينگىندە جۇزدىكتىڭ قاتارىنا كىرۋ «قيامەتىڭ قىل كوپىرىنەن» وتكەننەن قيىنداپ كەتتى. نەگە؟ بۇل سۇراق سپورتتىڭ وسى ءتۇرىنىڭ باسى-قاسىندا جۇرگەن مامانداردان باستاپ سپورت جۋرناليستەرىن، فۋتبول دەسە دەلەبەسى قوزاتىن جانكۇيەرلەردى قاتتى تولعاندىرىپ ءجۇر.

ىرىكتەۋ تۋرنيرلەرىنەن وتە الماي-اق قويدىق

ستاتيستيكاعا جۇگىنەيىك. ۋەفا-عا وتكەلى قازاقستان ۇلتتىق قۇراماسى ەكى مارتە ەۋروپا چەمپيوناتىنىڭ،  ەكى رەت الەم بىرىنشىلىگىنىڭ ىرىكتەۋ تۋرنيرلەرىنە قاتىسىپتى. ىشكى چەمپيوناتتاعى كوماندالارىمىز بىرنەشە جىلدان بەرى ەۋروكۋبوكتىق جارىستاردا باقتارىن سىنىپ كەلەدى. ەشقايسىنىڭ ناتيجەسى كوڭىل كونشىتپەيدى. قاراڭىز.  بىزدىڭ كوماندا 2006 جىلى الەم چەمپيوناتىنىڭ ىرىكتەۋ ءتۋرنيرى اياسىنداعى ەۋروپالىق ىرىكتەۋ توبىنداعى العاشقى ويىنىن 2004 جىلدىڭ 8 قىركۇيەگىندە باستادى. تۇركيا، دانيا، گرەكيا، ۋكراينا، البانيا جانە گرۋزياعا قارسى وينادىق. بۇلاردىڭ العاشقى تورتەۋىنىڭ ءباسى ءبىزدىڭ كوماندادان جوعارى بولعاندىقتان، گەرمانيادا وتكەن الەم چەمپيوناتى بىزگە ەسىگىن ايقارا اشپايتىنىن ءىشىمىز سەزسە دە، البانيامەن الىسۋعا، گرۋزيامەن جۇلىسۋعا قاۋقارلىمىز دەپ ويلاعانبىز. بىراق، ولاي بولمادى. ول ىرىكتەۋ تۋرنيرىندە 11 ويىندا جىگەرىمىز قۇم بولدى،  تەك ءبىر كەزدەسۋدە تەڭ وينادىق. تيىسىنشە جالعىز ۇپايمەن جۇرتتا قالىپ قويدىق. قارسىلاستارىمىز قاقپامىزدى 29 مارتە قاقىراتسا، ءبىز نەبارى 6 دوپ توعىتا الدىق.  دەڭگەيىمىز شامالاس دەگەن البانيا 13 ۇپاي، ال گرۋزيا 10 ۇپاي ەنشىلەپ، قارالارىن كورسەتپەي كەتتى. جولداستىق كەزدەسۋلەردىڭ كوبىندە جولىمىز بولمادى. بۇل ءبىر عانا مىسال. قالعان ىرىكتەۋ تۋرنيرلەرىندە دە سالىمىز سۋعا كەتتى. ارينە، اراسىندا ەۋروپانىڭ كەيبىر ورتاڭقول كوماندالارىن ۇتقان كەزدەرىمىز دە بولدى. بىراق، جالپىلاما العاندا جەرلەستەرىمىز جۇيەلى ويىن ورنەگىن كورسەتە الماي كەلەدى. ءبىزدىڭ كوماندا جاقىندا اياقتالعان 2012 جىلعى ەۋروپا چەمپيوناتىنىڭ ىرىكتەۋ تۋرنيرىندە دە سۇرەڭسىز وينادى. گەرمانيا، تۇركيا، بەلگيا، اۆستريا جانە ازىربايجانمەن كەزدەسكەن جەرلەستەرىمىز ون ويىننىڭ سەگىزىندە جەڭىلىپ،  توپتا سوڭعى ورىندى مىسە تۇتتى. تىم بولماسا ءازىربايجاننىڭ الدىنا تۇسسەك دەگەن ارمانىمىز ورىندالمادى. بۇل ىرىكتەۋ تۋرنيرىندە دە باياعى جۇيەسىز ويىنعا، شاشىراڭقى شابۋىلعا، قاۋقارسىز قورعانىسقا كۋا بولدىق. ۋەفا-نىڭ قاناتىنا كىرگەلى باپكەرلەر دە قۇتايماي-اق قويدى. اتتاي قالاپ الدىرعان شەتەلدىك ماماندار فۋتبولشىلارمىزدىڭ بابىن تابا المادى. سوندا گاپ نەدە، كىلتيپان قايسى؟

ساتسىزدىكتەرمىزدىڭ سەبەپتەرى قانداي؟

ۇلتتىق قۇرامانىڭ وسىعان دەيىنگى ىرىكتەۋ تۋرنيرلەرىندە ءساتسىز ويناعانىنىڭ سەبەپتەرى جەتىپ ارتىلادى. سونىڭ بىرقاتارىن ءتىزىپ شىقساق. بىرىنشىدەن، قۇراماداعى ويىنشىلاردىڭ كاسىبي شەبەرلىگى تومەن. ولاردىڭ فيزيكالىق تا، مورالدىك تە دايىندىعى ەۋروپالىق ويىنشىلاردىڭ دەڭگەيىنەن كوش كەيىن. باستى سەبەپ - بىزدە زاماناۋي بازا ءالى قالىپتاسپاعان. بۇل ويىنعا كەرى اسەرىن تيگىزىپ جاتىر. فۋتبولشىلارىمىز الاڭدا ءبىرىن-ءبىرى جاقسى تۇسىنبەيدى. سونىڭ سالدارىنان پاس الماسۋ كەزىندە كوپ قاتەلىكتەر جىبەرەدى. سوسىن سىلبىر قيمىلدايدى.  دوپتى ۇرشىقشا ءيىرىپ، ىرقىنا باعىندىرۋ  كوبىسىنىڭ قولىنان كەلمەيدى. تاعى ءبىر وسال تۇسى - شابۋىلدى جۇيەلى ۇيىمداستىرا المايدى. جۇيەسىزدىك - تەڭبىل دوپتىڭ تەنتىرەپ كەتۋىنە ۇلاسىپ جاتادى. وكىنىشكە قاراي، قۇرامادا كوماندانى جىگەرلەندىرەتىن، سوڭىنان ەرتە الاتىن مىقتى فۋتبولشى جوق. ايتپەسە، ارگەنتينانى الاڭعا باستاپ شىعاتىن مەسسيدىڭ ءوزى نەگە تۇرادى؟ نەمەسە پورتۋگاليالىق فۋتبولشىلاردى رۋحتاندىراتىن رونالدو مەن انگليالىقتاردىڭ ماقتانىشى رۋنيگە كىم سۇيسىنبەيدى؟ ءتىپتى كەشە عانا ءبىر شەكپەننەن شىققان رەسەي، ۋكراينا، بەلورۋس، گرۋزيا فۋتبولىندا دا كوماندا سەنىم ارتاتىن سەركەلەر كوپتەپ شىعىپ جاتىر. تاعى ءبىر كەمشىلىگىمىز - قورعانىسىمىز سىن كوتەرمەيدى. بۇعان تالاي مارتە كوزىمىز جەتتى. فۋتبولشىلارىمىز 90 مينۋت بويعى تىنىمسىز ويىنعا شاداماي، سوڭعى ساتتەردە دوپ وتكىزىپ الىپ، جانكۇيەرلەرىن تالاي جابىرقاتتى. وسىنىنىڭ بارلىعى - قازاقستان سپورتىنا، سونىڭ ىشىندە فۋتبولىنا كۇردەلى رەفورما قاجەتتىگىن بىلدىرەدى. ونسىز الەم بىرىنشىلىگى تۇرماق، ەۋروپا چەمپيوناتىنا جولداما الۋىمىز نەعايبىل.

قازاق فۋتبولىنا كۇردەلى رەفورما كەرەك

فۋتبولشىلارىمىزدىڭ شەبەرلىكتەرىنە قاتىستى تاعى بىرەر ءسوز. ءبىز ولاردىڭ كاسىبي دەڭگەيىنىڭ  تومەندىگىن يسپانيا، گەرمانيا، انگليا، فرانتسيا، يتاليا، برازيليا جانە الەمدەگى وزگە دە مىقتى قۇرامالاردىڭ ويىنشىلارى سياقتى وقۋ-جاتتىعۋ بازاسى زاماناۋي تەحنولوگيالارمەن جابدىقتالعان عيماراتتاردا جاتتىقپاعانىمەن جانە كاسىبي دەڭگەيى جوعارى، بىلىكتى جاتتىقتىرۋشىنىڭ نۇسقاۋلارىن تىڭداپ، ءتالىم-تاربيەسىن كورىپ، ءبىلىپ وسپەگەنىمەن دە بايلانىستىرعىمىز كەلەدى. سوندىقتان بولاشاقتا قازاق فۋتبولىن الەمدىك دەڭگەيگە كوتەرەمىز دەسەك، بىزگە بىرقاتار تۇيتكىلدى ماسەلەلەردى شەشۋ قاجەت. ول ءۇشىن، ەڭ الدىمەن،  فۋتبولدىڭ ينفراقۇرىلىمىن دامىتۋ ماڭىزدى. ياعني، رەسپۋبليكامىزدىڭ ءار ايماعىندا جاسوسپىرىمدەردى فۋتبولعا باۋليتىن، وقىتىپ، دايىندايتىن زاماناۋي  بازالاردى قالىپتىستىرۋىمىز كەرەك، ستاديونداردى الەمدىك ستاندارتتارعا سايكەستەندىرۋ قاجەت. سپورت مەكتەپتەرىنە قارادومالاقتاردى كوپتەپ تارتقان ءجون. بۇل دوپ تەبۋگە يكەمى بار بالالاردىڭ شەبەرلىكتەرىن شىڭداپ، كاسىبي دەڭگەيگە كوتەرىلۋىنە ىقپال ەتەدى. ال، بۇل ارماننىڭ تالاي قارادومالاقتىڭ كوكەيىندە سايراپ جاتقانىنا ءباس تىگە الامىز.  فۋتبولى دامىعان شەتەلدەردە بۇل ءىس جۇيەلى تۇردە جولعا قويىلعان. جوعارىدا اتتارى اتالعان فۋتبولشىلاردىڭ بارلىعى وسىنداي مەكتەپتىڭ تۇلەكتەرى.

سونىمەن قاتار شەتەلدەردەن «سايدا سانى، قۇمدا ءىزى جوق» مامانداردى تارتا بەرمەي، بىلىكتى كادارلارعا، پسيحولوگتارعا قۇدا ءتۇسۋ قاجەت. ماسەلەن، گوللانديالىق بىلىكتى مامان گۋس حيددينگ جاتتىقتىرعان كورەيا قۇراماسى 2006 جىلى ءوز ەلىندە وتكەن الەم چەمپيوناتىنىڭ قولا جۇلدەگەرى اتانعانىن ەشكىم ۇمىتقان جوق. نەمەسە نەمىستىڭ تاجىريبەلى مامانى وتتو رەحاگەل باپتاعان  گرەكيا سىندى ءبىر كەزدەگى ورتاڭقول كوماندا ىرىكتەۋ تۋرنيرىنەن سۋرىلىپ شىعىپ قانا قويماي، فرانتسيا، يتاليا، پورتۋگاليا، يسپانيا، انگليا ءتارىزدى ازۋلى كوماندالاردى سان سوقتىرىپ، 2004 جىلى ەۋروپا چەمپيونى اتانعانىن جانكۇيەرلەر جاقسى بىلەدى.  قازىر گرەكيا قۇراماسىمەن الەمنىڭ ازۋلى كوماندالارى ساناسادى. حيددينگ رۋحتاندىرعان كورەي فۋتبولى دا قارىشتاپ دامىپ كەلەدى.  الەمدە مۇنداي تاجىريبە جاقسى جولعا قويىلعان جانە وسىلاي ىستەۋ ارقىلى فۋتبولىن دامىتىپ وتىرعان مەملەكەتتەر از ەمەس. بۇل ءىستى جولعا قويا بىلسەك، فۋتبولىمىزدى دامىتىپ قانا قويماي، جەرگىلىكتى جاتتىقتىرۋشىلاردىڭ دا جاڭا مەكتەبىن اشۋعا مۇمكىندىك تۋار ەدى.

قۇراماداعى قارادومالاقتاردىڭ قاراسىن كوبەيسە يگى

تاعى ءبىر وزەكتى ماسەلە: قازىرگى وگىزاياڭ قالپىمىزدان ارىلۋ ءۇشىن  ۇلتتىق قۇراماداعى قازاقتاردىڭ شوعىرىن كوبەيتۋ كەرەك . سەبەبى، سپورتتىڭ قانداي تۇرىندە بولماسىن جەڭىسكە جەتۋ ءۇشىن ادام بويىندا ۇلتتىق رۋح جوعارى بولۋى ءتيىس، بۋىرقانعان نامىس تىنىم بەرمەۋى كەرەك. ونسىز بيىكتەردى باعىندىرۋ قيىن. وكىنىشكە قاراي، قازاقستان ۇلتىق قۇراماسىندا ونەر كورسەتەتىن ويىنشىلاردىڭ بويىندا باسقا كەمشىلىكتەردى بىلاي قويعاندا، ازىرگە وسى قاسيەتتەر كەمشىن ءتۇسىپ جاتقان سياقتى... ارينە،  ۇلكەن جەڭىستەر قيىنشىلىقتارسىز، تەر توگۋسىز، جەڭىلىستەرسىز كەلمەيدى. ادال توكەن تەردىڭ ەرتە مە، كەش پە وتەۋى بولاتىنىن ەسكەرسەك، قازاق فۋتبولى ءۇشىن «بوركىمىزدى اسپانعا اتىپ قۋاناتىن» كۇندەردىڭ اۋىلى الىس ەمەستىگىنە سەنگىمىز كەلەدى.

«اباي-اقپارات»