باقىتجان توباياقوۆ. تاۋەلسىزدىك تولعاۋى
ءى. تاۋەلسىزدىك ءتاجى
ازاتتىققا اتا-بابام عۇمىر بويى شولدەگەن،
قاپتاپ جاتسىن جاۋلارىم،
تاپتاپ جاتسىن باۋلارىن،
سوندا-داعى جانى ءسىرى، ولمەگەن
قازاعىم-اي،
عاجابىن-اي بۇگىندە
بۇرىن-سوڭدى كورمەگەن،
وتىرمىز عوي توبەدە سەن، توردە مەن.
تۇرلەنگەندەي بالماعىزداي
بايتاق مەنىڭ مەكەنىم،
بۇرلەنگەندەي بۇتاقتارىم،
داليعانداي ەتەگىم.
بۇلاعايلى-تولاعايلى كۇشپەنەن
كورەرسىڭدەر، شىنار-شىڭعا جەتەمىن.
بايسىڭ قانداي قازىنالى جەرلەرىم،
ەلىممەنەن،
سەنىممەنەن مەن دە بۇگىن ەرلەدىم.
ساردارلارمەن، ساربازدارمەن سايداقتاي
ءور بيىككە ورمەلەدىم، ورلەدىم.
ايقىن قانداي ايپارالى استانام،
سۇيسىنەدى تۇرپاتىنا
كارى مەنەن جاس بالام.
شارىقتايدى،
قالىقتايدى كوگىندە
القاۋ تىلەك،
القىن جۇرەك اسقاق ءان.
جيىرما جىلىم زىمىرانداي ءوتتى بەك،
ۇشپاعىنا ۇشقان قۇستاي جەتتى دەپ.
تاۋەلسىزدىك تاڭىمەنەن تۋعاندار
قومدانعانداي،
سومدانعانداي تەكتى لەك.
ارتتا قالدى ايقاستارىم، شايقاسىم،
قۋعىندالدى،
قىرعىندالدى ساي-تاسىم.
ەندىگىدە ەمەن-جارقىن ەلىمنىڭ
كوك بايراعىن كوپسىنگەندەر بايقاسىن.
قايران ەرلەر،
ساكەن، ماعجان - سەركەلەر،
الاشىمنىڭ تورىندەگى ەركەلەر،
ءى. تاۋەلسىزدىك ءتاجى
ازاتتىققا اتا-بابام عۇمىر بويى شولدەگەن،
قاپتاپ جاتسىن جاۋلارىم،
تاپتاپ جاتسىن باۋلارىن،
سوندا-داعى جانى ءسىرى، ولمەگەن
قازاعىم-اي،
عاجابىن-اي بۇگىندە
بۇرىن-سوڭدى كورمەگەن،
وتىرمىز عوي توبەدە سەن، توردە مەن.
تۇرلەنگەندەي بالماعىزداي
بايتاق مەنىڭ مەكەنىم،
بۇرلەنگەندەي بۇتاقتارىم،
داليعانداي ەتەگىم.
بۇلاعايلى-تولاعايلى كۇشپەنەن
كورەرسىڭدەر، شىنار-شىڭعا جەتەمىن.
بايسىڭ قانداي قازىنالى جەرلەرىم،
ەلىممەنەن،
سەنىممەنەن مەن دە بۇگىن ەرلەدىم.
ساردارلارمەن، ساربازدارمەن سايداقتاي
ءور بيىككە ورمەلەدىم، ورلەدىم.
ايقىن قانداي ايپارالى استانام،
سۇيسىنەدى تۇرپاتىنا
كارى مەنەن جاس بالام.
شارىقتايدى،
قالىقتايدى كوگىندە
القاۋ تىلەك،
القىن جۇرەك اسقاق ءان.
جيىرما جىلىم زىمىرانداي ءوتتى بەك،
ۇشپاعىنا ۇشقان قۇستاي جەتتى دەپ.
تاۋەلسىزدىك تاڭىمەنەن تۋعاندار
قومدانعانداي،
سومدانعانداي تەكتى لەك.
ارتتا قالدى ايقاستارىم، شايقاسىم،
قۋعىندالدى،
قىرعىندالدى ساي-تاسىم.
ەندىگىدە ەمەن-جارقىن ەلىمنىڭ
كوك بايراعىن كوپسىنگەندەر بايقاسىن.
قايران ەرلەر،
ساكەن، ماعجان - سەركەلەر،
الاشىمنىڭ تورىندەگى ەركەلەر،
قۇربان بولدى ازاتتىقتىڭ جولىندا،
ۇرپاقتارى جوقتاتپايتىن تەر توگەر.
احمەتتەي، ءاليحانداي ارداقتار،
مۇستافاداي، جاھانشاداي ساڭلاقتار
ەلى ءۇشىن ەڭىرەگەن بوزداقتار،
جولدارىنان تارالعانداي تارماقتار.
مۇحتارياتتى قۇردى ولار العاشقى،
اق پەن قارا ءابجىلانداي ارباستى.
وتارشىلدىق پيعىلدى كىل الباستى
سارگەرلەردىڭ ەتەگىنەن جارماستى،
ايارلىقپەن اڭدىپ ءجۇرىپ سوڭىرا
اتتى، ايدادى، اياماي-اق دارعا استى.
ەھ، كوردى سونداي زۇلماتتاردى قىراندار،
مۇرالارىن مۇراعاتتان سۇراڭدار.
ولار تىككەن تۋلار ەندى قيسايماس،
ارتتارىندا جەلكىلدەگەن ۇلان بار.
تاۋبە دەسپىن،
زاۋدە ەشبىر جىعىلماس،
جاۋ بىتكەنىڭ شەكاراما سۇعىنباس.
...تاۋەلسىزدىك! ءتاۋ ەتەمىن ماڭگىلىك،
ماڭگى وسىنى سەرتكە تاعىپ ۇعىن جاس!
ءىى.تاۋەلسىزدىك-تاۋمەنىم
زەر سالساڭشى، دوستىم-اۋ،
وتكەنىمە ءۇڭىل دە.
جولدا قانشا توسقىن-اۋ،
قالاي جەتتىك بۇگىنگە.
قورقىت بابا كۇيىنەن
ۇقتىم زامان زاحمەتىن.
اللا بەرگەن سىيىمەن
الدىق ساۋاپ-راحمەتىن.
اسان اتا جەرۇيىق
ۇرپاعىنا ىزدەگەن.
كەڭ دالامدا كەرميىق
كوسىلىپ ەك ءبىز دەگەن.
وتاۋ بولدىق بولەكشە،
تۇران - ەلدىڭ ءسانى دەپ.
حاندىق قۇردى ەرەكشە
كەرەي مەنەن جانىبەك.
رابات سالىپ دالامدا
اتا جاۋمەن ايقاستىق.
الىسپەنەن، جاقىنمەن
بايىرقاستىق، بايقاستىق.
قالماق بىتكەن قاس جاۋمەن
ارپالىستىق قوس عاسىر.
دانا بيلىك باستاۋمەن
ايتا بىلدىك دوسقا سىر.
ءاز تاۋكەنىڭ ميزامى
العىشارتتاي بولدى نۇر.
جەتى جارعى، ءۇي زاڭى
بوساتتىردى قولدى ءبىر.
ورداباسى، كۇلتوبە -
كۇللى الاشتىڭ سۇمبەسى.
توقايلاستى ءدۇر تورە،
بار قازاقتىڭ مۇددەسى.
بىرلىك ەدى ماقساتى،
تىرلىك ەدى تەگىندە.
وسى ءۋازيپا - جاقسى اتى،
ارمان ءالى ەلىمدە.
ارمان ەدى تاۋەلسىز
ەلگە اينالۋ ايپارا.
وتارشىلدىق اۋەنسىز
ءوز ءانىڭدى ايتا الا.
جەتتىك سوعان، جەتە الدىق،
جولدار بولدى بۇرالاڭ.
وتكەلەكتەن وتە الدىق،
بالپاڭ باسىپ جۇرە الام.
وتارشىلدىق بۇعاۋمەن
بۋىندىردى قامىتتاي.
شۇرق تەسىك شۇلعاۋمەن
ءوتتى ءومىر تامۇقتاي.
قارس ايىردى حان كەنەم
ورىس-نويىس جاقتارىن.
تاۋەلسىزدىك نار كەمەم
بۇزىپ-جاردى قاقپانىن.
ميات ەدى حالقىما
ارىستارى الاشتىڭ.
سالتاناتى-سالتىنا
تاڭىرقادىم، تاڭ استىم.
كەسكەك سويى قازاقتىڭ
ءاليحان مەن مىرجاقىپ.
شەككەن تالاي ازاپ كۇن
تۇڭعيىققا كىل باتىپ.
ازات جولدىڭ حيكمەتىن
كوردى سونداي مىڭ قۇربان.
الاشوردا ۇكىمەتىن
بىرگە قالاپ، ءبىر قۇرعان.
تاۋەلسىزدىك وتتارىم
لاۋلادى ورتتەي ورىمدە.
جەلتوقساندىق دوستارىم
مەرەيتويلىق تورىمدە.
بۇعاۋلىقتىڭ تاس ءجىبىن
زۇلپىقارداي قيدى ولار.
قانىن شاشىپ، راس، بۇگىن
تاۋاريحقا سىيدى ولار.
جيىرما جىلدىق بەلەستە
جيىرما عاسىر تاريح بار.
تاۋەلسىزدىك ەمەس پە
ەلدىڭ بەتىن انىقتار.
قاراوتكەلدە سالىنعان
ەجەلگى ول - بىتىعاي.
ۇلدە-مۇلدە مالىنعان
استانا تۇر ۇتىپ-اي.
...سىمبال سۇلۋ جاقسىداي
تۋا بەرەر ىزگى جاس.
حان كەنە تۇر ساقشىداي
ەسكەرتكىشى مىزعىماس!
ءىىى. جەلتوقسان جەلى
تاۋەلسىزدىك ءدامى قانداي-تاتىعام،
وتكەندى ويلاپ تالاي تاڭدى اتىرام.
جەلتوقساننىڭ ىزعارىندا، جەلىندە
سىرتقا شىقتى ىشىمدەگى زاپىران.
سىرتقا شىقتى زورلىق پەنەن زومبىلىق،
ۇستەمدىك پەن جابىرلەنۋ، قور قىلىق.
جەلتوقساننىڭ جەلى وڭمەننەن ءوتتى عوي،
ءالى كۇنگە كەلەدى ول توڭدىرىپ.
مومىن ەدىك،
توڭىپ ەدىك ىزعاردان،
تاپتالعاندى بويىمداعى ىزگى ارمان.
تالاتقاندا يتتەرىنە اياماي،
جۇرەگىمدە جازىلمايتىن ءىز قالعان.
ويىم انىق،
مويىمادىق، تىك تۇردىق.
بۇگىپ بەلىن وتارشىنىڭ، بۇكتىردىك.
ار-نامىسىن جىبەرمەيتىن ەشقاشان،
الەمگە ءبىز قازاق اتىن ۇقتىردىق.
قىسىمىنا قىستالاڭدا قىڭبادىق،
اباقتىعا قاماتتى دا، سىنبادىق.
اتامەكەن، جەرىم، ەلىم ءۇشىن دەپ
وشپەيتۇعىن ولەڭ-جىردى جىرلادىق.
نە كورمەدىك، باستان ءوتتى زوبالاڭ،
ەسىمدە عوي جاستار بىتكەن تولى الاڭ.
تاۋقىمەتىن تارتىپ بىرگە ناۋبەتتىڭ،
ءالى كۇنگە زار يلەيدى سول انام.
...بوستان بولدىق، ەندى كوزىم قىراعى،
كوز الدىمدا جەلتوقسان-قىس تۇرادى.
الاۋلايدى ءالى قۇربان جاستاردىڭ
سول الاڭعا ماڭگى جاققان شىراعى!
ءىءۇ. تاۋەلسىزدىك پەرزەنتى
تاۋەلسىزدىك! اتا-بابام اڭساعان،
قانشاما جىر ارنادى ەكەن جان ساعان.
كوك بايراعىم جەلبىرەگەن ساتتەردە
قادامىڭا قازاقستان تامسانام...
استانام-اي!
باس قالام-اي، باس تۇعىر،
شاتتىق كەرنەپ كوزدەرىمە جاس تىعىل.
شاھار قانداي-ءتۇس كورگەندەي!
كوڭىل-دونەن
شالقىپ-تاسىپ كەمەرىنەن استى ءبىر.
سوندا تۇرام،
سوندىقتان دا ماقتانام،
اقجارما كۇي اعىل-تەگىل اقتارام.
كۇللى الەمدىك استانالار شەرۋىن
باستاپ كەتتى بايتاق مەنىڭ باس قالام.
سۋسىندايمىز بىلىممەنەن سارقىلماس،
ەرتەڭگى ىستەر وركەندەردەن ارتىلماس.
كەل، بىرىگىپ كىرپىشتەرىن قالايىق
بولاشاققا جول اشاتىن، ارشىن جاس!
ءۇ. تاۋەلسىزدىك ءانى
اتا-بابام اڭساعان
ازاتتىقتى قارسى العام.
جەر-جاھانعا، عالامعا
بوستانمىن دەپ جار سالعام.
قۇلدىق سانا-تامۇقتان
قۇتىلدىق قوي قامىتتان.
قازاق ءوزىن پاش ەتىپ
بار الەمگە تانىتقان.
ازاتتىقتىڭ ۇرانى
الاش ەدى جىر-ءانى.
قالىقتايدى كوگىمدە
ەركىندىكتىڭ قىرانى.
قۋعىن-سۇرگىن، زۇلماتتى
كوردى قازاق تىم قاتتى.
ازاپ-توردىڭ قۇرساۋى
ارقامىزعا شىن باتتى.
جەلتوقساننىڭ ىزعارى
قاريدى عوي ءبىزدى ءالى.
قۇربان بولعان قۇربى ءۇشىن
جۇرەگىمىز سىزدادى.
تاۋەلسىزدىك! ءتاۋ ەتەم،
اۋەلەتەم، اندەتەم.
ازاتتىقتىڭ اق تاڭى
ولشەنبەيتىن مانگە تەڭ.
ءۇى. استانالار پارادى
ۋاقىت دەگەن ۇرشىقتاي زىرلاپ اققان،
ايىرماشى ءتاڭىرىم، جىر-قاناتتان.
اسقاقتاعان استانا شەجىرەسى
باستاۋ العان ەلوردام-سىعاناقتان.
كونەنىڭ كوزىندەي عوي سول شاھارلار،
ولارعا ۇزىلمەگەن جول ساپارلار.
وركەنيەت ۇلگىسىندەي ولكەدەگى،
تاريحتاعى كەنتتەرىم بولسا پارلار.
جايباراقات الايىن قالاي تىنىم،
وتكەلەكتى وتكەردى تالاي سىنىم.
سامالاداي بولعان عوي سار دالاعا
سان عاسىردىڭ كۋاسى سارايشىعىم.
انتالاسا جاۋ بىتكەن كىل تۇستان مىڭ،
جاۋىپ قاقپا، قولىما كىلت ۇستادىم.
قامالىنداي قازاقتىڭ، قورعانىنداي
تۇركى دۇنيە كىندىگى تۇركىستانىم.
سالساداعى دۇشپاندار جالىن ءورتىن،
وشىرمەدى جۇرەكتى-جانىم، سەرتىم.
فەنيكستەي تۇلەگەن ءدۇر سىلكىنىپ،
جىبەك جولى بويىندا يانىكەنتىم.
ساحارادا ساپ تۇزەپ عاسكەر لەگىم،
ەل قورعاعان باتىردى داستەرلەدىم.
كۇللى تۇركى ءدۇنياسى دۇرمەگىندەي
دۇرىلدەگەن جاھانعا تاشكەن دەدىم.
شەكارامدى بەكىتتىم تولىم قولداي،
توبا دەيمىن وتكەنگە، جولىم بولعاي.
ورىس جۇرتقا كەتسە دە تاريحىمىز،
بولدى استانام ويكۇمەن ورىنبورداي.
ودان ءارى تىرەلدىك اقمەشىتكە،
ونى ۇلىقتار استانا، باس دەسىپ پە.
اق پەن قىزىل شايقاسىپ، سانسىراتىپ،
سانامىزدى بۇرعانداي باسقا ەسىككە.
قاسيەتى قالار ما قارعا تۇنباي،
بار ما شاھار ءدۇلدۇلى الماتىمداي.
وركەنيەت ورىسىمەن، جەلىسىمەن
زۋلاي بەرەر زىمىراپ العا تىنباي.
نەدەن مەن دە جىعىلىپ، ۇتىلايىن،
ەندىگىدە الاشتىڭ قۇتى دايىن.
اقمولا مەن استانا تۇعىرلارى
ەجەلگى كەنت بوزوعىم، بىتىعايىم.
ارنايمىن عوي تاسىنا داستان ءاربىر،
بار الەمگە بارقادار باس قالام جىر.
ارىنداسىن الاشتىڭ اتى كوككە،
جالىنداسىن جارقىراپ استانام ءدۇر!
باقىتجان توباياقوۆ
حالىقارالىق تۇركى پوەزياسى جانە اباي پوەزياسى
فەستيۆالدەرىنىڭ لاۋرەاتى
استانا
«اباي-اقپارات»
