قاشىقتان ءبىلىم الۋدىڭ كەسىرىنەن ءبىلىم ساپاسى وتە تومەن دەڭگەيگە ءتۇستى. قاشىقتان وقۋ وقۋشىنى دا، مۇعالىمدى دە قاجىتتى.

الەمدىك پاندەميا ءبىلىم سالاسىنا ۇلكەن سوققى اكەلدى، مەكتەپ بالادان، بالا مەكتەپتەن ايىرىلدى. جوعارى وقۋ ورىندارى مۇرايجايدىڭ كەبىن كيدى. ءبارى قاڭىراپ بوس تۇر. وقۋشى ويىن الاڭىندا، ستۋدەنت قۇرلىستا، ماگيستر قارا جۇمىستا ءجۇر. بۇنىڭ زاربادىن بولاشاقتا تارتامىز عوي دەپ ۇستاز رەتىندە جۇرەگىم اۋىرادى.

الەم ەلدەرىنە قاراساق، قاشىقتان وقۋدى ەكى ايعا جەتكىزبەي ءبارى وزگەرتتى. ءدال قازىر پاندەميا ءورشىپ تۇرعان ەۋروپا، كورشىمىز رەسەي مەن قىتاي، ون ميلليون ادام اۋىرعان اقش ءداستۇرلى ءبىلىم بەرۋ جولىمەن وقىپ جاتىر.

گەرمانيا مەن انگليادا قاتاڭ كارانتين، ءبارى جابىق. ويىن الاڭدارىنان باستاپ بازارعا دەيىن، كينو تەتردان باستاپ ۇلكەن وندىرىستەرگە دەيىن قاشىقتان جۇمىس ىستەۋگە كوشكەن. بىراق، تەك بالاباقشا مەن مەكتەپ اشىق. نەگە؟ سەبەبى، ەكونوميكامىز قۇلاسا ءبىلىم-عىلىم تىرىلتەدى، ءبىلىم-عىلىم قۇلاسا نە تىرىلتەدى دەگەن جۇرتتىڭ تىرلىگى ول.

ال، ءبىز شە؟

بىزدە ءدال قازىر ءبارى اشىق. باسسەيىن دە، بالالار ويىن الاڭى دا، بازارى دا، ءتىپتى توپىرلاعان تويحانالار دا اشىق. تويلارىن جاساپ، ويىنحانادا ويلارىنا كەلگەنىن ىستەپ ءجۇر. بىراق، مەكتەپ پەن ۋنيۆەرسيتەت جابىق. نەگە؟ بىزگە ءوزى ءبىلىم كەرەك پە؟ الدە ۇرپاقتىڭ ءبىلىمىنىڭ تومەندىگى، حالىقتىڭ توپاستىعى قاجەت پە؟

مەن تۇسىنبەدىم.

بالالار قاشىقتان ءبىلىم الىپ جاتىر عوي، - دەپ ايتا كورمەڭىز. ينتەرنەتى 5G, 4G ەلدەردىڭ ءوزى ونلاين وقۋدى ساپاسىز دەپ، وقۋشى ءۇشىن ءتيىمسىز دەپ توقتاتتى. ال، بىزدە مەگاپوليستىڭ ورتالىعىنان ءسال الىستاساق، ينتەرنەت 2G نەمەسە مۇلدە جوق. ال، حالىقتىڭ الەۋمەتتىك جاعدايى بالاسىنا جاعداي جاساۋعا تۇگەلدەي كەلە بەرمەيدى.

WhatsApp-تا وقىپ ءجۇر تالاي قازاق بالاسى. بىراق، ءبىلىم بار ما؟ جوق!

قاشىقتان وقۋدان ءىرى قالالار ونلاين وقۋعا كوشتى، بىراق، وعان بارلىق بالا قاتىسا ما؟ جوق. كۇنى بويى بالاسىنىڭ ساباعىن قاداعالاۋعا اتا-انانىڭ ءالى دە، ۋاقىتى دا جەتپەيدى. بالاسى وقىماسا دا، اتا-اناسى جۇمىستا. ءدال قازىر ونلاين ساباققا ءار سىنىپتىڭ ورتاشا قاتىسۋ كورسەتكىشى 50 پايىزعا دا جەتپەيدى. شىندىققا تۋرا قاراساق ءدال سولاي، 100 قويدان 120 قوزى الاتىن اسىرەگە بارساق، ارينە كۇللى بالا بىلىممەن قامتاماسىز ەتىلىپ جاتىر دەپ جاۋىردى جابا توقۋعا بولادى. نەگە؟

سەبەبى، بىرىنە ينتەرنەت، بىرىنە تەلەفون، بىرىنە كومپيۋتەر پروبلەما. حالىقتىڭ الەۋەتى قاشىقتان وقۋعا جەتپەيدى. ال، كومپيۋتەر تاراتۋ مەن پلانشەت ۇلەستىرۋ جىرتىقتى جاماپ، ساپانى ارتتىرمايدى.

مەملەكەتتىڭ باستى بايلىعى - حالىق دەنساۋلىعى. ءيا، ەلدىڭ اماندىعى، جۇرتتىڭ تىنىشتىعى، دەننىڭ ساۋلىعى، بالالاردىڭ اۋىرماعانى بارىنەن ماڭىزدى. بىراق، بالالار تەك مەكتەپكە كەلسە كوۆيد جۇعىپ، ءبىلىم السا عانا اۋىرا ما؟ - دەگەن ويعا قالاسىڭ بىزدەگى جاعدايدى كورىپ وتىرىپ.

سەبەبىن تالداپ كورەيىك:

- بىرىنشىدەن، بالالاردىڭ ويىن الاڭى، باسسەيىندەر مەن سپورت كەشەندەرى اشىق. سوندا وندا جۇرگەن ادامدار اۋىرمايدى ما؟

- ەكىنشىدەن، بالالار ەسىك الدىندا، كوشەدە، ويىن الاڭدارىندا سىنىپتاستارىمەن ونسىز دا كەزدەسىپ، قارىم قاتىناستا ءجۇر عوي، سوندا تەك مەكتەپتە كەزدەسپەسە اۋرۋ تاراماي ما؟

- ۇشىنشىدەن، اقىلى مەكتەپتەر، ءبىلىم بەرۋ ورتالىقتارى اشىق. مەملەكەتتىك مەكتەپتەر جابىق. بۇنى قالاي تۇسىنۋگە بولادى؟ اقشا تولەپ وقيتىن جەردە اۋرۋ جۇقپاي ما؟ بۇل قانداي لوگيكا؟

- ماگيسترلەر مەن دوكتورانتتارعا كەلىپ وقۋعا نە كەدەرگى؟ الدە ولار دا كارانتين تالابىن ساقتاۋعا شاماسى كەلمەيتىن بالا ما؟ ماگيسترلەردى 10 ادامنان ءبولىپ وقىتۋعا، دوكتورانتۋرا توبىنداعى 5 ادامدى وقىتۋعا كارانتين تالابىن ساقتاۋعا مۇمكىندىك جوق پا؟ وندا 100 ادامدىق جينالىس، 60 ادامدىق اسار، 30 ادامدىق ويىن ساۋىق ءوتىپ، كىتاپ تۇساۋ كەسەرلەرى كەسىلىپ، كونفەرەنتسيادا لەكتورلار كوسىلىپ جاتىر عوي، الدە؟ ونداي جەردەن كوۆيد قورقىپ قاشا ما؟

تاراتا بەرسەك، لوگيكاعا دا، كارانتيننىڭ تالابىنا دا سىيمايتىن جاعداي جەتكىلىكتى. اۋەل باستا وسى قاشىقتان وقۋعا بىزدەگى ورىس ءتىلدى قاۋىم ءبىراز قارسىلىق تانىتتى. ءبىز اۋەلگى قاتاڭ كارانتين كەزىندەگى ۇيدەن شىقپاعان بالالارعا قاراپ، اۋرۋدان امان بولسىن دەپ، سابىر تانىتقان ەدىك. بىراق، قازىر كارانتين تالابى دا جوق، ءبىلىم دە جوق. وقۋشى ويىن قۋىپ، ستۋدەنت قارا جۇمىستا ءجۇر. وعان قاراپ وتىرا بەرۋگە، ۇندەمەۋگە، ءبىلىم ساپاسىنىڭ كەتىپ بارا جاتقانىنا قاراپ، تىنىش وتىرا المادىم. ايتپاسا ءسوزدىڭ اتاسى ولەدى.

ءيا، بۇل ءوزىمنىڭ ازاماتتىق پىكىرىم. لاۋازىمدىق كوزقاراسىم ەمەس ەكەنىن ەسكەرتە كەتەيىن، سەبەبى، ۇجىم اتىنان ايتىلار وي ەمەس، ءوزىمنىڭ جەكە پىكىرىم.

ەكى توقساندى ەپتەپ وتكىزدىك، وقىعان بالا وقىدى، ءالى جەتكەن اتا-انا اقىلىعا سۇيرەدى، جاعدايىن جاسادى. ءالى جەتپەگەن اتا-انانىڭ بالاسى نە بولىپ جاتىر؟ قاداعالاۋعا، بالاسىنىڭ بىلىمىنە كوڭىل بولۋگە شاماسى جەتپەيتىن اتا-انا شە؟ ارينە، ءبىلىمنىڭ كۇيى كەتىپ، ساپاسى قاشىپ كەتتى. بالالار بوساڭسىعان، قىزعۋشىلىق كەمىپ، سترەسكە تۇسكەن، ۇيدەن قاجىپ، قىدىرۋدان شارشاعان، بجب، تجب - سىن بىرەۋدەن كوشىرىپ، توقساندىعىنا توقمەيىلسىپ وتىرعان وقۋشى كوپ.

ءبىلىم ساتىلى پروتسەسس، ءبىر دەڭگەيى ناشار بەرىلسە، ءبىر ءبولىمى وقىلماسا ءبىر ءومىر زاردابىن تارتادى. ءبىر سىنىپتا جاقسى وقىماعان بالانىڭ ءبىلىمىن تولىق قالپىنا كەلتىرۋ مۇمكىن ەمەس. ول ەسى دۇرىس پەداگوگكە تۇسىنىكتى. قاشىقتان وقۋدان وقۋشى تۇگىل مۇعالىم دە قاجىدى. ساپاسىز بىلىمنەن سانا شارشادى.

ءيا، بۇل ماسەلەنى رەتتەيتىن، رۇقساتىن بەرەتىن باس سانيتار مەن دەنساۋلىق ساقتاۋ ءمينيسترى تسوي مىرزا. بىراق، تسويدىڭ بالاسى قالاي ءبىلىم الىپ جاتقانىن بىلمەيمىن، ەلدىڭ بالاسىنىڭ ءبىلىمى تومەندەپ بارا جاتقانى ءۇشىن شىرىلداپ وتىرمىن. قاشىقتان وقۋ كەلەسى توقساندا تاعى جالعاسسا وندا ءبىلىم سالامىز كەمى ون جىلعا كەرى كەتەدى. ساپا تۋرالى اۋىز اشۋدىڭ ءوزى وتىرىك بولادى.

ءبىرىنشى كۋرس ستۋدەنتتەرى، مەكتەپ بىتىرەتىن تۇلەكتەرگە جانىم تىپتەن اشيدى. وقۋدىڭ، ءبىلىم الۋدىڭ قامىن قىلماساق، ەرتەڭ ونسىز دا مىناۋ ءبىلىم عاسىرىندا قازاق جۇرتى ەلدەن كەنجە قالماسىن. بۇگىنگى عىلىم تەحنيكا، بۇگىنگى مەديتسينا بىزدە ناشار دەپ وكپەلەپ جۇرگەندە ودان دا تومەن كۇيگە تۇسپەلىك.

ءيا، دەنساۋلىق ماڭىزدى دەپ شۋلارمىز، سول بالاڭىز ەسىكتەن شىقپاي، ءوزىڭىز وزگەلەرمەن قارىم قاتىناس جاساماي ساقتىق شاراسىندا ءومىر ءسۇرىپ جۇرسەڭىز اڭگىمە باسقا. توپىرلاعان تويعا بارىپ، ادام لىق تولى اۆتوبۋسقا وتىرىپ، كوشەدەگى كوپ جۇرتپەن كەزدەسىپ ءجۇرىپ، جوق، بالام اۋىرادى مەكتەپكە جىبەرمەيمىن، - دەۋ جاي عانا اقىماقتىق.

ساقتىق كەرەك ارينە، بىراق، ساقتانۋ تەك ءبىلىم الۋمەن بەرۋ پروتسەسىنەن قاشۋعا اكەلمەۋى كەرەك. مەكتەپپەن ۋنيۆەرسيتەت ءداستۇرلى ءبىلىم بەرۋگە تەزدەتىپ كوشىپ، ءبىلىم ساپاسى قاداعالانۋ كەرەك. بۇگىنگى ءبىلىم ەلدىڭ ەرتەڭگى بولاشاعى.

اياتجان احمەتجانۇلى

Abai.kz