حالىقتىڭ وتكەن ءومىرى جالپىقوعامدىق ءمانى بار تاجىريبە رەتىندە قورىتىلىپ، بەلگىلى ءبىر دارەجەدە ۇلت يگىلىگىنە اسقاندا عانا قۇندىلىققا اينالادى. ونسىز وتكەن تاريح قىسىر اڭگىمە عانا. ەگەر ءبىز الاش قوزعالىسىن ۇلت تاريحىندا ەرەكشە ورنى بار قۇبىلىس رەتىندە عانا باعالاۋمەن شەكتەلسەك، وندا ءبىز ونى تۇسىنە الماعان ۇرپاق بولىپ شىعار ەدىك.
بىزگە بۇگىن جالپىۇلتتىق دەڭگەيدە قورىتىلىپ جالپىۇلتتىق دەڭگەيدە يگەرىلگەن، ياعني ۇلتتىق دۇنيەتانىم مەن ۇستانىمنىڭ ىرگەتاسى مىندەتىن اتقارا الاتىن تاريح قاجەت. ال الاش قوزعالىسى سول دۇنيەتانىمدىق تاريحتىڭ وزەگى. ويتكەنى الاش حالقىمىزدى بەسىگىندە تەربەتىپ، ەسەيىپ ات جالىن تارتىپ مىنگەندە بويىنا كۇش-قۋات جانە سەنىم بەرگەن - ۇلتتىق يدەيا. الاش - ۇلتتىڭ ءوزىن بولىنبەس تۇتاس جەر، ياعني تەرريتوريا رەتىندە سەزىنۋى. الاش - ۇلتتىڭ اسپان استى، جەر ۇستىندە ءوز ورنى بار ەل رەتىندە ءوز ەنشىسى مەن ۇلەسىن انىقتاۋ حاراكەتى.
وسىدان تۋرا توقسان جىل بۇرىن ءاليحان نۇراحمەتۇلى بوكەيحانوۆ باستاعان قازاق ساياسي توبى ۋاقىتشا ۇكىمەت ۇستانىمىن قولداپ بولشەۆيكتەرمەن ىمىراسىز ەگەسكە ءتۇستى. سونداي-اق بۇل الىپ يمپەريانىڭ ساياسي ومىرىندەگى كەزەكتى ءبىر كيكىلجىڭنىڭ كورىنىسى ەمەس-ءتىن. قازاق ساياسي ۇيىم قۇرىپ يمپەريا ءومىرىن، ونىڭ قۇرامىنداعى قازاق ۇلتىنىڭ ءومىرىن رەفورمالاۋ ارقىلى تۇبەگەيلى وزگەرتۋدى جاقتايتىن باعدارلامالىق نەگىزى بار جول ۇسىندى. بۇل قازاق تاريحىندا بۇرىن بولماعان، وراسان زور ماڭىزى بار جاڭا قۇبىلىس ەدى.

حالىقتىڭ وتكەن ءومىرى جالپىقوعامدىق ءمانى بار تاجىريبە رەتىندە قورىتىلىپ، بەلگىلى ءبىر دارەجەدە ۇلت يگىلىگىنە اسقاندا عانا قۇندىلىققا اينالادى. ونسىز وتكەن تاريح قىسىر اڭگىمە عانا. ەگەر ءبىز الاش قوزعالىسىن ۇلت تاريحىندا ەرەكشە ورنى بار قۇبىلىس رەتىندە عانا باعالاۋمەن شەكتەلسەك، وندا ءبىز ونى تۇسىنە الماعان ۇرپاق بولىپ شىعار ەدىك.
بىزگە بۇگىن جالپىۇلتتىق دەڭگەيدە قورىتىلىپ جالپىۇلتتىق دەڭگەيدە يگەرىلگەن، ياعني ۇلتتىق دۇنيەتانىم مەن ۇستانىمنىڭ ىرگەتاسى مىندەتىن اتقارا الاتىن تاريح قاجەت. ال الاش قوزعالىسى سول دۇنيەتانىمدىق تاريحتىڭ وزەگى. ويتكەنى الاش حالقىمىزدى بەسىگىندە تەربەتىپ، ەسەيىپ ات جالىن تارتىپ مىنگەندە بويىنا كۇش-قۋات جانە سەنىم بەرگەن - ۇلتتىق يدەيا. الاش - ۇلتتىڭ ءوزىن بولىنبەس تۇتاس جەر، ياعني تەرريتوريا رەتىندە سەزىنۋى. الاش - ۇلتتىڭ اسپان استى، جەر ۇستىندە ءوز ورنى بار ەل رەتىندە ءوز ەنشىسى مەن ۇلەسىن انىقتاۋ حاراكەتى.
وسىدان تۋرا توقسان جىل بۇرىن ءاليحان نۇراحمەتۇلى بوكەيحانوۆ باستاعان قازاق ساياسي توبى ۋاقىتشا ۇكىمەت ۇستانىمىن قولداپ بولشەۆيكتەرمەن ىمىراسىز ەگەسكە ءتۇستى. سونداي-اق بۇل الىپ يمپەريانىڭ ساياسي ومىرىندەگى كەزەكتى ءبىر كيكىلجىڭنىڭ كورىنىسى ەمەس-ءتىن. قازاق ساياسي ۇيىم قۇرىپ يمپەريا ءومىرىن، ونىڭ قۇرامىنداعى قازاق ۇلتىنىڭ ءومىرىن رەفورمالاۋ ارقىلى تۇبەگەيلى وزگەرتۋدى جاقتايتىن باعدارلامالىق نەگىزى بار جول ۇسىندى. بۇل قازاق تاريحىندا بۇرىن بولماعان، وراسان زور ماڭىزى بار جاڭا قۇبىلىس ەدى.
جالپى العاندا 1917 جىلى قازاق حالقىنىڭ ءومىرىن ءدۇر سىلكىندىرگەن، وعان ديناميكا بەرگەن بىرنەشە ءىرى وقيعالار بولىپ ءوتتى. ولار: ۇلت تاريحىنداعى  تۇڭعىش ساياسي ۇيىم - ۇلتتىق-دەموكراتيالىق پلاتفورماداعى الاش پارتياسىنىڭ ومىرگە كەلۋى (شىلدە) ; رەسەي يمپەرياسى قۇرامىندا الاش اۆتونومياسىن قۇرۋ تۋرالى ۇسىنىستىڭ جاريا ەتىلۋى; الاش اۆتونومياسىنىڭ ۇلتتىق كەڭەسى - ءا. بوكەيحانوۆ باستاعان الاشوردا ۇكىمەتىنىڭ قۇرىلۋى ەدى.(5جەلتوقسان).      وسىدان بىرنەشە كۇن بۇرىن، ياعني 1917 جىلعى 28 قاراشا كۇنى قوقان قالاسىندا جۇمىسىن باستاعان ءىۇ-ءشى  توتەنشە ولكەلىك مۇسىلماندار سەزى تۇركىستان ولكەسىن تۇركىستان اۆتونومياسى جاريالاپ، ونىڭ 12 ورىننان تۇرعان ۋاقىتشا ۇكىمەتىن بەكىتتى. ونىڭ تۇڭعىش توراعاسى م.تىنىشپاەۆ، كەيىن ونى مۇستافا شوقاي اۋىستىردى. ال وسى ساياسي جانە مەملەكەتتىك قۇرىلىمداردىڭ ومىرگە كەلۋى نەگىزسىز، كەزدەيسوق وقيعا ما ەدى؟ ارينە كۇتپەگەن كەزدەيسوق وقيعا ەمەس-ءتىن. مەنىڭ ءبىر اسپيرانتىم                            (ق. ءىلياسوۆا) «قازاق سەزدەرى»  اتالاتىن ديسسەرتاتسيالىق زەرتتەۋ جۇمىسىن جازدى. (ول جاقىندا كىتاپ بولىپ جارىق كورمەك). سوندا ايتىلادى: 1917-1918 جىلدارى قازاق دالاسىندا وتكىزىلگەن قازاق سەزدەرىنىڭ ۇزىن سانى 68-گە جەتكەن. وسى اتالعان مەزگىلدە ۇلت ازاتتىعىن، ونىڭ ەڭ وزەكتى دەگەن ومىرلىك ماسەلەلەرىن تالقىعا سالىپ، بەلگىلى ءبىر شەشىمدەر قابىلداعان قازاق سەزدەرى دەرلىك بارلىق وبلىس جانە ۋەز ورتالىقتارىندا بولىپ ءوتتى.           سول قازاق سەزدەرىندە قابىلدانعان شەشىمدەردىڭ ەڭ نەگىزگىسى، ارينە، بارلىق ەلدى ورتالىقتاردا قازاق كوميتەتتەرىن  قۇرۋ تۋرالى شەشىم بولاتىن. ال قازاق كوميتەتتەرى بولسا بولاشاق ۇلتتىق مەملەكەتتىكتىڭ نەگىزى، باستاۋ كوزدەرى ەدى.
مىنە وسى وتكىزىلگەن قازاق سەزدەرى مەن قۇرىلعان قازاق كوميتەتتەرى قازاق قوعامىنىڭ ساياسي بەلسەندىلىگىنىڭ جوعارى بولعاندىعىن ايعاقتاپ قانا قويمايدى، سونىمەن بىرگە سول بەلسەندىلىكتى دۇرىس باعىتتاي العان ۇلتتىق باسقارۋشى توپتىڭ دا ساياسي دەڭگەيىنىڭ زامان تالابىنا لايىق بولعاندىعىن انىق بايقاتادى.
الاشتىق باسقارۋشى توپتىڭ الدىنا قويعان ماقسات-مۇددەسىن، وسى تۇرعىدان ونىڭ ينتەللەكتۋالدىق-ساياسي دەڭگەيىن باعالاۋعا مۇمكىندىك بەرەتىن نەگىزگى قۇجات، ارينە، بۇل الاش پارتياسىنىڭ باعدارلاماسى. باعدارلاما نە ايتادى؟ باعدارلاما قازاق قوعامىنىڭ الدىندا تۇرعان نەگىزگى ەكى قوعامدىق ماسەلەنى شەشۋدى كوزدەدى. ولار بىرىنشىدەن، قازاق ەلىن وتارلىق تاۋەلدىلىكتەن ازات ەتۋ، ەكىنشىدەن، تەگەۋرىندى رەفورمالىق شارالاردى ىسكە اسىرۋ ارقىلى قازاق ءومىرىن جاڭا ساپاعا كوتەرۋ ەدى.
ءاليحان بوكەيحانوۆ پەن ونىڭ سەرىكتەرىنىڭ ۇستانىمى بويىنشا  1917 جىلعى الاساپىران وزگەرىستەر جاعدايىندا قازاق قوعامى ءبىرجولا مەملەكەتتىك دەربەستىك الىپ، ءبولىنىپ شىعۋعا دايار ەمەس-ءتىن. ءا. بوكەيحانوۆ ول جونىندە مەملەكەتتىك ءىسىن «جۇرگىزىپ اكەتەرلىك كىسىمىز ءتىپتى جەتكىلىكسىز، قازاقتىڭ جالپىسىن تاريح دايارلاعان جوق،» سوندىقتان دا قازاق جۇرتى «جەرى بىرگەلىك اۆتونوميانى قابىلداپ» رەسەي يمپەرياسى قۇرامىندا بولا تۇرادى، ال قاي كۇنى ءوزىن-ءوزى باسقارۋعا جاراسا، سول كۇنى ءبولىنىپ دەربەس مەملەكەت قۇرۋعا كۇش سالادى دەپ جوبالادى. بۇل تۇرعىدان العاندا ءبىز كەڭەستىك جۇيە جاعدايىندا مەملەكەتتى باسقارۋ مەكتەبىنەن وتتىك. تاريحي شىندىق سونداي.
الاش باعدارلاماسىندا رەسەي مەملەكەتى «دەموكراتيالىق، فەدەراتيۆتىك رەسپۋبليكا» رەتىندە قۇرىلىپ، ال شاشىراندى قازاق وبلىستارى ءوز بيلىگى وزىندە تۇتاس ءبىر مەملەكەتكە بىرىگىپ، اۆتونوميالىق نەگىزىندە رەسەي فەدەراتسياسىنىڭ قۇرامىنا ەنۋگە ءتيىس ەدى.ءسوز ورايىنا قاراي ايتا كەتەيىك، كەڭەستىك جانە پوستكەڭەستىك كەزەڭدەردە جارىق كورگەن قايسىبىر ەڭبەكتەردە كەڭەستىك بيلىك پەن كوممۋنيستىك پارتيانى قازاق  ەلىنە ونىڭ جەرىن جيناپ، مەملەكەتتىگىن قۇرىپ بەرۋشى كۇشتەر رەتىندە كورسەتۋ ەتەك الدى.     ءيا، راس، بۇل تۇجىرىممەن بەلگىلى دارەجەدە عانا كەلىسۋگە بولادى، دەگەنمەن ونى تولىق كۇيىندە قابىلداۋ قيىن. ويتكەنى قازاق جەرىنىڭ تۇتاستىعى مەن ونىڭ مەملەكەتتىگى جونىندەگى يدەيا سونداي-اق ونى ىسكە اسىرۋ ارەكەتى كەڭەستىك زاماندا عانا ەمەس، ودان دا ەرتە كەزەڭدەردە، تىپتەن رەسەي يمپەرياسى قۇرامىنا ەنگەن ۋاقىتتان بۇرىن دا انىق كورىنىس تاپقان بولاتىن.
وسى تۇرعىدان العاندا ۇلتتىق مەملەكەتتىك دەربەستىككە بايلانىستى الاش يدەياسى ابىلاي حان، ونىڭ نەمەرەسى كەنەسارى حان، قازاق قوعامىنداعى باسقا دا ازاتتىق ءۇشىن قوزعالىستار مەن قىزمەتتىڭ كەزەكتى تابيعي كورىنىسى جانە تىكەلەي جالعاسى رەتىندە قاراستىرىلۋى تولىق نەگىزدى.
الاشتىق توپتىڭ قازاق شارۋاسىنا، قاراپايىم جۇرتقا قاتىستى ۇستانىمى جونىندە  الاشتى قازاق قوعامى تاپتىق جىكتەلۋدەن الىس جاتىر دەپ ءتۇسىندى. وتارلىق ەزگىگە قارسى كۇرەس پلاتفورماسىندا تۇرعان ولار باسىمدىلىقتى جالپىۇلتتىق مۇددەگە بەردى. مۇنداي ۇستانىم ازاتتىق قوزعالىستىڭ ىشكى لوگيكاسىنان تۋىنداپ جاتتى جانە ول دۇرىس تا بولاتىن.
الاشوردا ۇكىمەتىن سايلاعان ەكىنشى جالپىقازاق سەزى قوزعالىستىڭ ۇلتارالىق ساياساتتاعى نەگىزگى باعىتتارىن بەلگىلەپ بەردى. سەز قاۋلىسىندا: «V. قازاق اراسىندا تۇرعان از حالىقتاردىڭ قۇقىقتارى تەڭگەرىلەدى»، -دەپ كورسەتىلەدى. سەزدە قۇرىلعان الاشوردا ۇكىمەتىندەگى 25 ورىننىڭ 10-ى قازاق اراسىنداعى باسقا حالىقتارعا قالدىرىلدى. بۇل ارادا ءبىزدىڭ باعدارلامانى كەڭىرەك تالداۋعا الۋ مۇمكىندىگىمىز شەكتەۋلى. ەگەر دە تۇجىرىمداپ ايتار بولساق، ونىڭ سول تاريحي مەزگىلدەگى بەدەلدى ساياسي پارتيالاردىڭ باعدارلامالارىمەن يىقتاس ەكەندىگىنە جەڭىل-اق كوز جەتكىزۋگە بولادى.
الاش باعدارلاماسى ومىرلىك شىندىققا اينالا العان جوق. وقيعالار اعىمى رەسەي قوعامىندا قازاق سياقتى حالىقتاردىڭ مەملەكەتتىك دەربەستىككە ەمەس، تىپتەن يمپەريا قۇرامىندا مەملەكەتتىك اۆتونوميا الۋىنا ءۇزىلدى-كەسىلدى قارسى كۇشتەردىڭ باسىم ەكەندىگىن انىق كورسەتىپ بەردى. رەسەي يمپەرياسىن ءبىرجولا ىدىراۋدان ساقتاپ قالۋ قامىنا كىرىسكەن بولشەۆيكتەر پارتياسى قوعامدىق دامۋدا رەسەيدەن جوعارى تۇرعان پولشا مەن فينليانديانىڭ مەملەكەتتىك دەربەستىگىن مويىنداي وتىرىپ، ۋكراين، گرۋزين، قازاق سياقتى حالىقتاردى يمپەريا قۇرامىندا ۇستاپ قالۋ ماقساتىندا ءتۇرلى ءادىس-ايلاعا كوشتى، ال الاش سياقتى ازاماتتىق كۇشتەرمەن كۇرەس بارىسىندا رەپرەسسيالىق شارالارعا ءجيى جانە ەمىن- ەركىن بارىپ وتىردى. مەن وسى ارادا سىزدەردىڭ نازارلارىڭىزدى مىناداي ءبىر ماسەلەگە اۋدارعىم كەلەدى. كەڭەستىك بيلىك الاش زيالىلارىنا قارسى اشىق ءارى پەرمانەنتتى رەپرەسسيالىق شارالاردى جۇرگىزە وتىرىپ بۇل قوزعالىستىڭ ۇلت-ازاتتىق سيپاتىن ءتۇسىندى مە؟ بۇل ءبىز ءۇشىن رەسەي يمپەرياسى، سونان سوڭ كەڭەستىك مەملەكەت قۇرامىندا بولعان تاريحىمىزدى تۋرا ءتۇسىنۋ ءۇشىن اسا قاجەت نارسە. الەم تاريحىندا بىردە-ءبىر مەملەكەت ءوزىنىڭ وتارشىلدىق مازمۇنىن بۇركەمەلەپ، جاسىرىپ كورسەتۋدە كەڭەستىك بيلىكپەن تەڭ كەلە الار ما ەكەن؟ ءاي قايدام، تەڭ كەلە الماس.
كەڭەستىك بيلىكتىڭ الاش قوزعالىسىنىڭ ۇلت-ازاتتىق سيپاتىن جاقسى بىلگەندىگىن كۋالاندىراتىن قۇجاتتار از ەمەس، جەتكىلىكتى. بۇل رەتتە بىرىككەن مەملەكەتتىك ساياسي باسقارمانىڭ (وگپۋ) قازاق ازاتتىق قوزعالىسى، ۇلت زيالىلارى ۇستىنەن تۇراقتى تۇردە جۇرگىزىپ وتىرعان باقىلاۋ جۇمىسىنىڭ ەسەپ ماتەريالدارىن السا دا جەتكىلىكتى. 1922 جىلىدىڭ سوڭعى توقسانى بويىنشا جاسالعان سونداي ءبىر گپۋ ەسەبىندە وسى مەكەمەنىڭ تىكەلەي تاپسىرماسىمەن بوكەيحانوۆ پەن دۋلاتوۆتىڭ تۇتقىنعا الىنىپ ورىنبور گپۋ-ىڭ قاراۋىنا بەرىلىپ، سونداي-اق اقپاەۆتىڭ جانىندا ءۇش بەيمالىم سەرىكتەرىمەن قارقارالىدان 900 شاقىرىم جەردە تۇتقىندالعانى ەندىگى ۋاقىتتا بوكەيحانوۆتىڭ ماسكەۋگە جىبەرىپ، دۋلاتوۆتىڭ ورىنبوردا قالدىرىلىپ، ال اقپاەۆتىڭ سەمەيدە اباقتىدان بوساتىلىپ، گپۋ قاراۋىندا بولاتىندىعى ايتىلادى. ودان ارى ەسەپتە مىناداي سوزدەر بەرىلگەن: «رەزۋلتاتى اگەنتۋرنوي رازرابوتكي الاش وردى ي كيرگيزسكيح ناتسيونالنىح گرۋپپيروۆوك زا پوسلەدنيۋيۋ چەتۆەرت 1922 گودا، سۆيازاننىە س پولۋچەنيەم سۆەدەني، پومەششەننىح ۆ ناستوياششي دوكلاد، پوزۆولياەت سدەلات نيجەسلەدۋيۋششيە ۆىۆودى وب يزمەنياح ۆ ناتسيونالنو-وسۆوبوديتەلنوم دۆيجەني ي و حاراكتەرە ەگو زا وتچەتنىي پەريود». قازاق ۇلت-ازاتتىق قوزعالىسىنىڭ باسشىسى ءا. بوكەيحانوۆ وسى مەزگىلدەن باستاپ ءومىرىنىڭ سوڭىنا دەيىن (سەنتيابر 1937ج ) وعان ماسكەۋدەن ارنايى بولىنگەن ءبىر بولمەلىك پاتەردە باقىلاۋدا تۇرۋعا ءماجبۇر بولدى                      ( بۇدان بۇرىن ول 1908 -1917 ج. ارالىعىندا قازاق جەرىنە كەلۋ قۇقىنان ايرىلىپ، رەسەيدىڭ سامارا قالاسىندا تۇرعان ). بۇل بيلىك ورىندارىنىڭ قوزعالىس باسشىسىن قازاق ورتاسىنان الىس ۇستاۋىنىڭ ناقتى كورىنىسى ەدى.
1930 جىلى وگپۋ-دىڭ ورتالىق باسشىلىعى ءوزىنىڭ ورتاازيالىق بولىمىنە «قازاق زيالىلارىن قىسپاققا الۋدى كۇشەيتە ءتۇسۋ» جونىندە ارنايى تاپسىرما بەرەدى. 1927 - 1932 جىلدار ارالىعىندا الاش زيالىلارى ۇستىنەن ەكى دۇركىن جۇرگىزىلگەن سوت پروتسەسى قازاق ۇلت- ازاتتىق قوزعالىسىمەن ءبىرجولا ساياسي ەسەپ ايىرىسۋدىڭ، ياعني ونى تالقانداۋدىڭ ءوزى بولاتىن.
سونىمەن، حح عاسىردىڭ باسىندا، ياعني پاتشالىق جۇيە قويناۋىندا ناق باعدارلامالىق نەگىزدە ومىرگە كەلگەن قازاق ۇلت-ازاتتىق قوزعالىسىن كەڭەستىك بيلىك ءوز قولىمەن تۇنشىقتىرىپ، باستى. پرولەتاريات ديكتاتۋراسى اتانعان ساياسي بيلىك وسىلايشا ءوزىنىڭ ۇلتتىق يدەيامەن قاتار ۇيلەسىمدى ءومىر سۇرە المايتىندىعىن ءىس جۇزىندە كورسەتتى.
وسى رەتتە مەن سىزدەردىڭ نازارلارىڭىزدى باياندالعان ماسەلەگە تىكەلەي قاتىسى بار تاعى ءبىر تاريحي فاكتىگە اۋدارماقپىن. الاشتىق توپقا شابۋىلعا كوشكەن كەڭەستىك بيلىك، ءبىر قىزىعى سول، قازاق ساياسي باسشىلىعىنىڭ ەكىنشى بولىگىنە، ياعني بولشەۆيكتىك پلاتفورمانى العاشقى قادامىنان باستاپ-اق  قابىلداعان س. سەيفۋللين، س. مەڭدەشەۆ،
ت. رىسقۇلوۆ سياقتى بەدەلدى توپتىڭ قولداۋىنا سۇيەندى. ماسەلەن                                  س. مەڭدەشەۆ 1920 جىلى الاشتىق ساياسي توپتى سىناي كەلىپ، «بەلگىلى ءبىر ساياسي اعىمدى ۇستانعان، سونداي-اق ونىمەن شىنداپ كۇرەس جۇرگىزۋگە تۇرارلىقتاي قازاق ينتەلليگەنتسياسى بولعان ەمەس جانە قازىر دە جوق. ال كەزدەيسوق جانە ەشقانداي دا نەگىزسىز قۇرىلعان الاشوردانىڭ بولاسىسى باياعىدا-اق بولعان» - دەپ سالدى. س. مەڭدەشەۆتىڭ بۇل تۇجىرىمى قازاق وبلىستىق پارتيا كوميتەتىنىڭ حاتشىسى اۆدەەۆتىڭ 1922 جىلى ايتقان «ۋ ناس ەششە سۆەج دۋح الاش - وردى، ەتوت دۋح مى زاستالي ۆ ساموم راسسۆەتە»، - دەگەن پىكىرىنە مۇلدەم قايشى كەلەتىن ەدى.
كەڭەستىك بيلىك جۇيەسىندە قالىپتاسا باستاعان جاڭا پارتيالىق نومەنكلاتۋرا س. قوجانوۆ ايتقانداي، «كۇنىنە ءبىر مارتە الاش وردا جونىندە عايبات ءسوز ايتپاسا تاماعىنا اس باتپايتىنداي كۇيگە جەتتى».     مۇنداي قۇبىلىستى يمپەريالىق ورتالىقتىڭ «ءبولىپ ال دا، بيلەي بەر» ساياساتىمەن بايلانىستىرا سالۋ، ارينە جەڭىل، بىراق ماسەلە، ءبىزدىڭ تۇسىنىگىمىزشە، اناعۇرلىم تەرەڭىرەك سياقتى كورىنەدى.
الاش تاجىريبەسى نەنى كورسەتتى؟ بىرىنشىدەن، الاش يدەياسى بۇل بەلگىلى ءبىر توپتىڭ ەركىمەن ومىرگە كەلگەن  جاساندى، سوندىقتان دا وتكىنشى قۇبىلىس ەمەس. ول ۇلتپەن بىرگە ءومىر سۇرەتىن، ۇلت ومىرىنەن تامىر العان قۇندىلىقتار جيىنتىعى، ۇلتتىڭ ءومىر ءسۇرۋ كونتسەپتسياسى. الاش يدەياسىن ومىردەن ءبىرجولا ىعىستىرۋعا كوپ كۇش جۇمساعان  بولشەۆيكتەر قۇرعان بيلىك ومىردەن كەتە سالىسىمەن الاش يدەياسىنىڭ قايتا جاڭعىرۋى، قايتا كۇش الۋى ونىڭ ومىرشەڭدىك سيپاتىن ايعاقتايدى.
الاش يدەياسىنىڭ وزەگى - ۇلتتىق مەملەكەتتىك. قۇرمەتتى الەكەڭ، ءاليحان بوكەيحانوۆ ايتقانداي، مەملەكەتتىگى جوق حالىق - جەتىم حالىق. كەز-كەلگەن بولاشاعىنان ءۇمىتى بار ۇلت ءۇشىن مەملەكەتتىك نەگىزگى قۇندىلىق. مىنە وسى تۇرعىدان العاندا قازاقستان رەسپۋبليكاسى - الاش يدەياسىنىڭ ومىرلىك شىندىققا اينالۋىنىڭ كورىنىسى رەتىندە باعالانۋى ابدەن ورىندى. ال ونىڭ ىشكى الەۋمەتتىك مازمۇنى، دەموكراتيالىق پرينتسيپتەرگە  سۇيەنگەن قوعامدى حالىقتىڭ مادەني دەڭگەيىنە جانە ساياسي بەلسەندىلىگىنە تاۋەلدى ەكەندىگىن ۇمىتپاعانىمىز ءجون. بۇگىندە نارىقتىق ەكونوميكاعا بويلاپ كەلگەن حالىققا الەۋمەتشىل، قازاقتىڭ، قازاقستاندىقتاردىڭ بارلىق الەۋمەتتىك توپتارىنىڭ جاعدايىن بىردەي ويلايتىن بيلىك  كەرەك.
ەكىنشىدەن،  كەز - كەلگەن مەملەكەتتىڭ تىرەگى بەلگىلى ءبىر ۇلت، بارلىق مەملەكەت وسى جولمەن قالىپتاسقان. بىزدە دە سونداي. بۇگىندە حالىقارالىق دەڭگەيدە كەڭ تانىلا باستاعان قازاقستان اتالاتىن مەملەكەتكە دە ءوز اتىن بەرگەن دە، سونداي-اق ونىڭ حالقىنىڭ باسىم كوپشىلىگىن قۇراپ وتىرعان دا قازاق، ياعني الاش حالقى. مۇنداي شىندىقتى ايتۋ ۇلتشىلدىقتىڭ كورىنىسى رەتىندە قابىلدانعان زامان دا بولدى. ەندى مىنە جاڭا زاماندا قازاقتىڭ جوعىن ايتۋدى ۇلتشىلدىقتىڭ، سولشىل راديكاليزمنىڭ كورىنىسى رەتىندە ءتۇسىندىرۋدىڭ قيسىنى جوق.
مەملەكەت حالقىنىڭ باسىم كوپشىلىگى بولعاندىقتان قازاقتىڭ قورلانىپ قالعان ماسەلەلەرى دە از ەمەس. ال ولاردى اتاپ ايتۋ، ولارعا بيلىك ورىندارىنىڭ نازارىن اۋدارۋ - بۇل جەرگىلىكتى جۇرتقا ارتىقشىلىقتار تالاپ ەتۋ ەمەس. ورتاق مەملەكەتتىك جۇيەدە قازاق حالقىنىڭ ءتۇرلى تالاپ-تىلەكتەرى ءوز ۋاعىنا جانە زامان تالابىنا ساي دەڭگەيدە شەشىلسە بولعانى. الاش زيالىلارىنان بىزگە جەتكەن امانات تا وسى بولسا كەرەك.
احمەت بايتۇرسىنوۆ كەڭەستىك كەزەڭدە جازعان ماقالالارىنىڭ بىرىندە: «كوبىنەسە مادەنيەتى تومەن جۇرت اقكوڭىل، انايى كەلەدى. سوندىقتان دا مادەنيەتى جوعارى جۇرتپەن ارالاسقان جەردە الداۋىنا، ارباۋىنا ءتۇسىپ جەم بولادى.  .... ول جەم بولۋدان مادەنيەتى جەتىلگەنشە قۇتىلمايدى. قازاق جەم بولۋدان  تۇبىندە دەكرەت قۋاتىمەن قۇتىلمايدى، مادەنيەت قۋاتىمەن  قۇتىلادى،» -دەپ  كورسەتكەن بولاتىن.
تۋرا وسى مازمۇنداعى ۇستانىمدى ەلباسى ن.ءا.نازارباەۆتىڭ ارقاشاندا ءبىلدىرىپ جۇرگەنىنە ءبارىمىز دە كۋامىز. وسى ۇستانىمعا بەرىك بولايىق.

"قاسىم - اقپارات"

http://qasym.kz