وتكەن جىلدىڭ  جەلتوقسان ايىنىڭ 17-ءسى كۇنى ەۋروپارلامەنتتەگى قىزۋ پىكىرتالاستار بارىسىندا ماجارستاننىڭ ەكونوميكالىق احۋالى مەن كونستيتۋتسياسى تۋرالى كوپتەگەن اقپاراتتارعا  قانىقتىق. پىكىرتالاس كەزىندە باتىس ەۋروپالىق ساياساتكەرلەردىڭ كوتەرىلىپ وتىرعان تاقىرىپ تۋرالى ءبىلىمىنىڭ تايازدىعىنا جانە دورەكىلىگىنە كۋا بولدىق. ماجارستانداعى سوڭعى جاعدايلارعا بايلانىستى ەۋروپارلامەنتتە ايتىلعان سىندارعا جاۋاپ بەرۋگە كەلگەن پرەمەر-مينيستر ۆيكتور ورباننىڭ باتىل قادامى ءتانتى ەتسە، باتىس ەۋروپالىق  دەپۋتاتتاردىڭ ورىنسىز ارەكەتتەرى مەن وداعاي مىنەزدەرى ەرىكسىز باس شايقاتتى. ەۋروپارلامەنتتە ورىن العان تۇرپايى ارەكەتتەردى نيدەرلاندى ۇلتتىق راديوسىنىڭ (NOS) بريۋسسەلدەگى ءبولىمىنىڭ ءتىلشىسى كريسس وستەندورف بىلاي سيپاتتايدى. «شىندىعىندا ەۋروپارلامەنت ماجارستان پرەمەرىن جاقتىرمايدى. ونىڭ دوستارىنىڭ دا سانى مۇندا از. دەپۋتاتتار وعان داۋىس كوتەرىپ سويلەدى، ءتىپتى تۇكىرۋگە تىرىسقاندارى دا بولدى». ءسوزىنىڭ سوڭىندا ءتىلشى بۇل ارەكەتتەردى «شوۋ» رەتىندە باعالايتىنىن ايتتى.

وتكەن جىلدىڭ  جەلتوقسان ايىنىڭ 17-ءسى كۇنى ەۋروپارلامەنتتەگى قىزۋ پىكىرتالاستار بارىسىندا ماجارستاننىڭ ەكونوميكالىق احۋالى مەن كونستيتۋتسياسى تۋرالى كوپتەگەن اقپاراتتارعا  قانىقتىق. پىكىرتالاس كەزىندە باتىس ەۋروپالىق ساياساتكەرلەردىڭ كوتەرىلىپ وتىرعان تاقىرىپ تۋرالى ءبىلىمىنىڭ تايازدىعىنا جانە دورەكىلىگىنە كۋا بولدىق. ماجارستانداعى سوڭعى جاعدايلارعا بايلانىستى ەۋروپارلامەنتتە ايتىلعان سىندارعا جاۋاپ بەرۋگە كەلگەن پرەمەر-مينيستر ۆيكتور ورباننىڭ باتىل قادامى ءتانتى ەتسە، باتىس ەۋروپالىق  دەپۋتاتتاردىڭ ورىنسىز ارەكەتتەرى مەن وداعاي مىنەزدەرى ەرىكسىز باس شايقاتتى. ەۋروپارلامەنتتە ورىن العان تۇرپايى ارەكەتتەردى نيدەرلاندى ۇلتتىق راديوسىنىڭ (NOS) بريۋسسەلدەگى ءبولىمىنىڭ ءتىلشىسى كريسس وستەندورف بىلاي سيپاتتايدى. «شىندىعىندا ەۋروپارلامەنت ماجارستان پرەمەرىن جاقتىرمايدى. ونىڭ دوستارىنىڭ دا سانى مۇندا از. دەپۋتاتتار وعان داۋىس كوتەرىپ سويلەدى، ءتىپتى تۇكىرۋگە تىرىسقاندارى دا بولدى». ءسوزىنىڭ سوڭىندا ءتىلشى بۇل ارەكەتتەردى «شوۋ» رەتىندە باعالايتىنىن ايتتى.

ەۋروپارلامەنت تۋرالى 30 جىل بويعى جاسالعان رەپورتاجداردا مۇنداي جاعداي ءبىرىنشى رەت بولىپ وتىر. وستەندورف بۇل ارەكەتتەر باتىس دەموكراتياسىنا يلانۋشىلاردى ءتۇڭىلدىردى دەپ سيپاتتايدى. ەۋروپارلامەنت دەپۋتاتتتارى ءادىل ءارى دەموكراتيالىق جولمەن سايلانعان، ءار ءسوزىن دالەلمەن سويلەگەن، سالقىن قاندىلىعىن ساقتاعان ماجارستان باسشىسىنا قارسى مادەنيەتسىزدىك كورسەتتى جانە قۇرمەتسىزدىك تانىتتى. وكىنىشكە وراي ەۋروپانىڭ بۇگىنگى جاعدايى شۋمان مەن ve موننە قيالداعان نەمەسە كول مەن ميتتەران قۇرۋعا تىرىسقان ءبىر وداققا ۇقسامايدى. بۇل مورالدان الشاق تۇرعان كوميسسارلاردىڭ ەۋروپاسىنا اينالىپ بارادى.

مۇنداي جاعدايلارعا كۋا بولعاننان كەيىن «ەۋروپارلامەنتتەگى جۇمساق كرەسلودا وتىرعان كون-بەنديت  پەن ونىڭ دوستارىنىڭ ساياساتىن قولداپ ماجارستاننىڭ اسكەرلەرىن سىرت ەلدەرگە اپارىپ سوعىستىرۋ قاجەت پە؟» دەگەن سۇراق تۋىندايدى. مورالسىزدىق بەلەڭ العان ايماقتىڭ مۇددەسى ءۇشىن، ەو-تىڭ مۇشەسى بولىپ تابىلاتىن مەملەكەتتىڭ باسشىسىنا ەشقانداي قۇرمەت كورسەتپەگەن ادامداردىڭ سپەكتاكلدەرىن ويناۋ ءۇشىن باسقا وڭىرلەرگە اسكەر جىبەرىپ ماجار قانىن توگۋدىڭ ماعىناسى بار ما؟

مۇمكىن وسى «كورىنىس» ماجارستان ءۇشىن پايدالى شىعار، ەندىگى جەردە ءححى عاسىرداعى الەمدىك ءتارتىپ ۇسىنىپ وتىرعان جاڭا مۇمكىندىكتەردى پايدالانۋدىڭ ءساتى تۇسكەن بولار. ياعني، كوپۆەكتورلى ساياسات ۇستانۋعا مۇمكىندىك تۋىپ تۇر. بۇدان كەيىن ەۋرو-اتلانتيكالىق دەپ اتالاتىن باعىتقا عانا باسىمدىق بەرەتىن سىرتقى ساياساتتان باس تارتۋ قاجەت، ويتكەنى ول باعىت قاۋىپتى. بۇل ساباقتى ستراسبۋرگتاعى «كورىنىستىڭ» قورىتىندىسىنان كەيىن الدىق. ارينە سىرتقى ساياساتتا رەاليست بولۋ كەرەكتىگىن تۇسىنەمىن، الايدا سىرتقى ساياساتتا ءوزارا سەنىم، قۇرمەت پەن ىنتىماقتاستىق بولۋى كەرەك دەپ ويلايمىن.

قازىرگى تاڭدا ەو بانكروت بولعان، شوگۋدىڭ الدىندا الدىندا تۇرعان ۇيىم. ويتكەنى ەو  ازىرگە شەشىمى تابىلماعان ەكونوميكالىق قانا ەمەس، ودان دا قاۋىپتىرەك مورالدىق داعدارىستى باستان كەشىرۋدە. قۇددى ءبىر زامانىنداعى ستاليندىك رەجيمنىڭ ساياسي شوۋى سياقتى بولعان ستراسبۋرگتەگى كورىنىس مۇنىڭ ايقىن دالەلى.
ەۋروپا بۇل داعدارىستان شىعا المايدى، باسقاشا ايتۋ قازىرگى جاعدايدا قيىن. گەرمانيانىڭ سىرتقى ساياساتىنداعى بەتبۇرىستار ولاردىڭ ەندىگى جەردە بۇل وداق ءۇشىن باسىن اۋىرتقىسى كەلمەيتىندىگىن كورسەتتى. ەندىگى جەردە وداقتىڭ ءمانى قالمادى، بۇل «يەسىز قالعان» جانە ەكونوميكالىق، يدەولوگيالىق تالاستىڭ ورتاسىندا قالعان ءبىر ۇيىم. ەگەر بۇل ۇيىمنان شىعۋ مۇمكىن ەمەس بولسا، وندا اعىلشىندار سياقتى شارتتى تۇردە مۇشە بولىپ قالۋ كەرەك.
ءححى عاسىر الدەقاشان باستالعانىنا قاراماستان ەۋروپا حح عاسىردا قالىپ قويدى. بۇل عاسىردا باتىستىڭ ۇستەمدىگى جويىلاتىنىن بولجاۋ قيىن ەمەس. ءوز ىشىندەگى كىشكەنتاي عانا ەل سانالاتىن ماجارستانعا سولشىل توپتار مەن ليبەرالدار كواليتسياسىنىڭ ءسوزىنىڭ وتپەۋى جانە ولاردىڭ قارجى مانيپۋلياتسيالارىن ورىنداتا الماۋى دا وسى ءسوزىمىزدىڭ  دالەلى بولىپ تابىلادى. وسى جولى جاڭا ارناعا بەت بۇرعان ماجارستانعا بۇيرەگى بۇراتىن ەلدەردىڭ بارلىعىن دا كوردىك. مەن بۇل ارادا پولشانىڭ كورسەتكەن قولداۋىن مەڭزەپ تۇرمىن. پولشانىڭ پرەمەر-ءمينيسترى دونالد تۋسكتى بۇگىنگى ەۋروپا باسشىلارىنىڭ اراسىنداعى ەڭ اقىلدىسى دەپ اتۋعا بولادى. دەمەك پولشا-ماجارستان اليانسىنىڭ ىنتىماقتاستىعىن ارتتىرۋ قاجەت، وسىلايشا ناتو-داعى بايلانىستى دا جانداندىرا الامىز. وتكەن جىلى قىتايمەن جاسالعان كەلىسىم-شارتتاردى كوپۆەكتورلى ساياساتتىڭ العاشقى ادىمى دەپ باعالاۋ كەرەك، الايدا بۇل ءالى دە جەتكىلىكسىز. ءححى عاسىرداعى جاھاندىق وزگەرىستەر كوپتەگەن مۇمكىندىكتەر ۇسىنىپ وتىر. سوندىقتان ماجارستانعا تاۋەلسىز ەل رەتىندە جەكە ارەكەت ەتۋگە، الەمدىك ساياساتتا ويناۋعا مول مۇمكىندىكتەر بار. تاريحتا ورىن العان 1848-1849 جانە 1956 جىلعى توڭكەرىستەر مەن قاسىرەتتەردى ۇمىتىپ ەل مۇددەسى ءۇشىن رەسەيمەن دە جاقىنداسار ءسات تۋدى.  پولشا-ماجارستان اليانسىن قولدانا وتىرىپ وسى باعىتتا جىلجۋى كەرەك. ەگەر ۆ. پۋتين پرەزيدەنتتىككە سايلانسا، رەسەيمەن ىنتىماقتاستىقتى جانداندىرۋعا مۇمكىندىك تۋاتىن شىعار. الايدا كەلىسسوزدەردى بىزگە ۆاسسال سەكىلدى قارايتىن بۇرىنعى ديپلوماتتارمەن ەمەس، تەڭدارەجەلى ۇستەلگە وتىرۋعا لايىقتى جاستارمەن جۇرگىزۋ قاجەت. سونداي-اق ماجارستانعا تۇرىك الەمىمەن جاقىنداسار ءسات تە كەلدى.  تۇرىك الەمى بىزگە قۇرمەتپەن قارايدى، ءارى باۋىرى رەتىندە ءىش تارتادى. تۇركيا، ازەربايجان جانە قازقستان سياقتى ەلدەر الداعى ونجىلدىقتا ەكونوميكالىق تا مورالدىق تا جاعىنان دامىعان مەملەكەتتەر بولماق.
ءححى عاسىر الدەقاشان باستالدى. سوندىقتان ۇلتتىق رەڭكتى كونستيتۋتسيا قابىلداپ، شەتەلدەردەگى ماجارلارمەن قارىم-قاتىناستاردى جانداندىرعاننان كەيىن ماجارستان جاھاندىق الاڭدا بەلسەندى ويىنشى بولۋى كەرەك.

ارنايى  ABAI.KZ اقپاراتتىق پورتالى ءۇشىن دايىنداعان ەركەبۇلان ءالىمحانۇلى

P.S. لاسلوۋ ماراتس ەۋروپالىق وداق تۋرالى زەرتتەۋلەر جۇرگىزىپ جۇرگەن نيدەرلاندى كورولدىگىندە تۇراتىن ماجار عالىمى، امستەردام ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ دوتسەنتى.
«اباي-اقپارات»