«جاڭاوزەن ءىسى»: لاقاپ ات جامىلعان كۋانىڭ ءبىرى جىلامسىراپ شىنىن ايتتى
حالىقارالىق «جاڭاوزەن-2011» كوميتەتى مۇشەلەرىنىڭ حابارلاۋىنشا، اقتاۋداعى سوت پروتسەسىنىڭ سوڭعى ەكى وتىرىسى تومەندەگىدەي جاعدايلاردا وربىگەن.
23-ءساۋىر، 20-شى وتىرىس (اياعى)
روزا تولەتاەۆانىڭ باتىروۆقا سۇراعى: سەنى بەتتەسۋگە الىپ كەلگەندە ادۆوكاتىڭ بولعان جوق قوي، سوندىقتان سەن حاتتامادا جازىلعان سەنىڭ سوزدەرىڭ ەمەس، تەرگەۋشىنىڭ قوسقانى ەكەنىن ايتىپ، تاڭ قالدىڭ، سولاي ەمەس پە؟
باتىروۆ: يا، سولاي. تەرگەۋشىلەر، ولارعا كەرەگىن ايتپاسام، «سەنىڭ پروبلەمالارىڭ بولادى» دەپ قورقىتتى، «ءبىز سەنىڭ ايەلىڭە بىردەڭە ىستەيمىز، بالالارىڭنىڭ دا پروبلەمالارى بولادى» دەدى.
تاڭاتار قاليەۆ: سەن بىزدەردىڭ بىرەۋىمىزدەن «كوتەرىلۋ كەرەك» دەگەندى ەستىدىڭ بە؟
باتىروۆ: جوق، ەستىگەن ەمەسپىن.
ادۆوكات سارسەمبينا: جاۋاپتاۋلاردان كەيىن ەكى اي بويى سەن جولداستارىڭا جالا جاپقانىڭدى ويلامادىڭ با؟ نەگە كورسەتۋلەرىڭدى تەرىسكە شىعارۋ جونىندە ارىز بەرمەدىڭ؟
باتىروۆ: تەرگەۋشىلەردەن قورقتىم، سوندىقتان بۇكىل شىندىقتى سوتتا ايتۋدى ۇيعاردىم.
حالىقارالىق «جاڭاوزەن-2011» كوميتەتى مۇشەلەرىنىڭ حابارلاۋىنشا، اقتاۋداعى سوت پروتسەسىنىڭ سوڭعى ەكى وتىرىسى تومەندەگىدەي جاعدايلاردا وربىگەن.
23-ءساۋىر، 20-شى وتىرىس (اياعى)
روزا تولەتاەۆانىڭ باتىروۆقا سۇراعى: سەنى بەتتەسۋگە الىپ كەلگەندە ادۆوكاتىڭ بولعان جوق قوي، سوندىقتان سەن حاتتامادا جازىلعان سەنىڭ سوزدەرىڭ ەمەس، تەرگەۋشىنىڭ قوسقانى ەكەنىن ايتىپ، تاڭ قالدىڭ، سولاي ەمەس پە؟
باتىروۆ: يا، سولاي. تەرگەۋشىلەر، ولارعا كەرەگىن ايتپاسام، «سەنىڭ پروبلەمالارىڭ بولادى» دەپ قورقىتتى، «ءبىز سەنىڭ ايەلىڭە بىردەڭە ىستەيمىز، بالالارىڭنىڭ دا پروبلەمالارى بولادى» دەدى.
تاڭاتار قاليەۆ: سەن بىزدەردىڭ بىرەۋىمىزدەن «كوتەرىلۋ كەرەك» دەگەندى ەستىدىڭ بە؟
باتىروۆ: جوق، ەستىگەن ەمەسپىن.
ادۆوكات سارسەمبينا: جاۋاپتاۋلاردان كەيىن ەكى اي بويى سەن جولداستارىڭا جالا جاپقانىڭدى ويلامادىڭ با؟ نەگە كورسەتۋلەرىڭدى تەرىسكە شىعارۋ جونىندە ارىز بەرمەدىڭ؟
باتىروۆ: تەرگەۋشىلەردەن قورقتىم، سوندىقتان بۇكىل شىندىقتى سوتتا ايتۋدى ۇيعاردىم.
ودان سوڭ باتىروۆ ءوز كورسەتۋلەرىن تولىقتىرعان: مەن قايرات ءادىلوۆتىڭ ءبىر جاس جىگىتتەرگە مەملەكەتتىك تۋدى ورتەتپەي، ونى وزىمەن الىپ كەتكەنىن كوردىم. سونداي-اق، ءبىز جاراس (بەسماعامبەتوۆ. - ج.ق.) ەكەۋمىز جاس جىگىتتەردىڭ الاڭ جانىنداعى اۆتوموبيلدەردىڭ اينەكتەرىن سىندىرماق بولىپ، ولاردىڭ يەلەرىن قورقىتقانىن كورىپ، «ويتپەڭدەر» دەپ ەدىك، جىگىتتەر قۇلاق استى. ءماشينالار ءجۇرىپ كەتتى.
ادۆوكات باتيەۆا سۋدياعا: «ءالى سۇرالماعان جابىرلەنۋشىلەر بويىنشا پروتسەسسۋالدىق شەشىمدەر قابىلداندى ما؟» - دەپ سۇراق قويىپ، ەكس-اكىم ساربوپەەۆتى سوتقا شاقىرۋ جونىندەگى تالاپ-تىلەكتى ەسىنە سالعان. سۋديا: «جاقسى»، - دەدى دە، كەلەسى كۋالاردى شاقىرتقان.
«مۇنايشى» مادەنيەت ءۇيىنىڭ قىزمەتكەرلەرى سامبەتوۆ پەن امانباەۆ وزدەرىنىڭ بۇرىنعى كورسەتۋلەرىن راستاپ، ودان باسقا ەشتەڭە قوسپاعان.
كۋا، ءورت ءسوندىرۋشى جىلگەلديەۆ مايرامباي: 16-جەلتوقساندا ءبىز 10 رەت، 17-سىنە 10 رەت، 18-ىنە 2 رەت شاقىرۋلار بويىنشا شىقتىق. العاشقى ەكى كۇن وبەكتىلەردىڭ كوبىسىنە جەتە المادىق، ويتكەنى پوليتسيا قاۋىپسىزدىكتى قامتاماسىز ەتپەدى. ال ءبىزدىڭ اسكەري جارعىدا قاۋىپ تونگەن جاعدايدا ءورت ءسوندىرۋشىنىڭ شىقپاۋعا قۇقىعى بار دەپ كورسەتىلگەن.
بىراق جىلگەلديەۆ: «باسشىلىق تاراپىنان وبەكتىگە جەتپەۋ جونىندە بۇيرىق بولدى ما؟» - دەگەن سۇراققا جاۋاپ بەرۋدەن باس تارتقان.
ادۆوكات سانسىزبايۇلى: ورتەنگەن كيىز ۇيلەردى سوندىرۋگە شاقىرۋلار بولدى ما؟
جىلگەلديەۆ: جوق، الاڭ ماڭايىندا ءبىزدىڭ راسچەت بولدى، بىراق ول دا كيىز ۇيلەرگە جەتە الماعان.
ەرەۋىلگە قاتىسقان مۇنايشى كاراجانوۆ راحمەتوللا 16-جەلتوقساندا الاڭعا ءۇش جاسار نەمەرەسىمەن كەلگەندىكتەن وقيعالاردان تىسقارى قالىپ، ۇيىنە ەرتە كەتىپ قالعانىن ايتىپ، «تالعات ساقتاعانوۆتىڭ دا الاڭنان ەرتە كەتكەنىن كوردىم» دەگەن.
ەرەۋىلگە قاتىسقان مۇنايشى ىسقاقوۆ قايرات سوت پروتسەسىندە ءبىرىنشى رەت پوليتسەيلەردىڭ الاڭدا كوزدەن جاس شىعاراتىن گاز قولدانعانىن (شاماسى، ول باللونشالاردان بۇركىلسە كەرەك) ايتىپ، بۇل زالداعى جۇرتتىڭ اشۋ-ىزاسىن تۋدىرعان. كۋا مۇنايشىلاردىڭ سۋداي جاڭا ارنايى كيىمدەرىن كيگەن كوپتەگەن بەيتانىستار، سونداي-اق، وڭكەي قارا كيىم كيىپ، بەتتەرىن بوكەبايمەن تۇمشالاپ العان جاس جىگىتتەر جونىندە ايتقىن.
ىسقاقوۆ: ءدال وسى جاڭا ارنايى كيىم مەن قارا كيىم كيگەندەر پوليتسەيلەردىڭ شەبىنە سوقتىعىپ، ونى بۇزىپ وتۋگە تىرىستى. يتەرەدى دە، شەگىنىپ كەتەدى، قايتادان پايدا بولىپ، تاعى يتەرەدى دە، شەگىنىپ كەتەدى. اقىرىندا ولار شەپتى بۇزىپ ءوتىپ، ساحناعا جۇگىرىپ شىقتى.
پروكۋرور: ءسىز قالاي ويلايسىز، تۇپتەپ كەلگەندە، تارتىپسىزدىكتەر ءۇشىن كىم كىنالى؟
ىسقاقوۆ: قالاي بولعاندا دا، مىنا 37 ادامنىڭ ورنىندا ايتقۇلوۆ، ساربوپەەۆ، ەشمانوۆتار وتىرۋى كەرەك. مەن ءۇشىنشى ۇرپاقتاعى مۇنايشىمىن، مەنىڭ اتام وزەن كەنىشتەرىن اشتى، اكەم سوندا جۇمىس ىستەدى، ال مەن ءتىپتى ءوز بالالارىما لاگەرگە جولداما الا المايمىن. جىل سايىن ءوتىنىش جازامىن، بىراق لاگەرگە تەك باستىقتاردىڭ عانا بالالارى بارادى. مەنىڭ تىكەلەي باسشىلارىم - مۇلدە سارىاۋىز جاس جىگىتتەر. ولار جوندەپ ءىس بىلمەيدى، ال تەحنيكاعا اقاۋ تۇسسە بولدى، باس سالىپ ءبىزدى، قاتارداعى جۇمىسشىلاردى كىنالاپ، دەرەۋ سىياقىدان قاعادى. تەحنيكا دەگەنىڭ تەمىر عوي، ال ءبىز ادامدارمىز.
ىسقاقوۆ ءوزىنىڭ ءسوزىن قوبالجۋلى داۋىسپەن: «قۇرمەتتى سۋديا، ءسىز ادىلەتتى شەشىم قابىلدايسىز عوي دەپ سەنەمىن! ءسىز ادىلەتتى حالىق سوتىسىز، بۇكىل ءۇمىت سىزدە!» - دەپ اياقتاعان.
سوتتالۋشىلار ايجان دۇيسەنباەۆا مەن پاراحات دۇيسەنباەۆتىڭ قوسىمشا كۋالارى - دامەلى دۇيسەنباەۆا مەن مارجان اقباسوۆا ايجاننىڭ تارتىپسىزدىكتەرگە قاتىسىپ، پوليتسەيلەرگە تاس لاقتىرۋى مۇمكىن ەمەس ەكەنىن، ويتكەنى ونىڭ اياعىنان اۋىر جارالانىپ، الاڭعا جەتپەگەنىن ايتقان.
كۋا قوجامبەرديەۆ بەردەن ءوزىن 27-جەلتوقساندا اناسىمەن بىرگە كوشەدە كەلە جاتقان جەرىنەن تۇتقىنداپ، پوليتسياعا الىپ بارعانىن، سوندا ماسكا كيگەن ادامدار: «16-سى كۇنگى وقيعالار جونىندە نە بىلەسىڭ؟» - دەپ سۇراعاندا: «ەشتەڭە بىلمەيمىن» - دەپ جاۋاپ بەرگەنىن، ودان سوڭ ونى ۇرىپ-سوعىپ: «ءوزىڭ بانكوماتتى بىرگە توناعان ەرمۇقانوۆ ەرتايدى بىلەسىڭ بە؟» - دەپ سۇراعانىن، «جوق» دەگەن سوڭ ودان بەتەر ۇرىپ-سوققانىن، باسىنا تسەللوفان پاكەت كيگىزگەنىن، ءوزىنىڭ قاتتى قورقىپ، كىمگە بارىپ، قالاي شاعىمدانارىن بىلمەي ساسقانىن، اقىرى امالسىزدان حاتتاماعا قول قويىپ، ەرتايعا جالا جاپقانىن، ودان سوڭ ەرتايدىڭ اناسىنا بارىپ، شىندىقتى ايتقانىن اڭگىمەلەپ بەرگەن.
قوجامبەرديەۆ: ەرتاي جونىندە بىلەتىنىم - ول ەرەۋىلگە قاتىسقان جوق. مەن تەرگەۋ كەزىندە بەرگەن كورسەتۋلەرىمنەن باس تارتامىن.
ادۆوكات باتيەۆا سوتقا كۋا رەتىندە جاڭاوزەن ءىىب-نىڭ باستىعىن، ال ادۆوكات جۋاسپاەۆا قوسىمشا كۋالار - اجىعاليەۆا، پوپوۆا، پياستولوۆ پەن جانار ساقتاعانوۆانى شاقىرۋ جونىندە تالاپ-تىلەك تۇسىرگەن.
ودان ءارى جىلدام قارقىنمەن قورعانىس تارابىنىڭ قوسىمشا كۋالارى بەكتۇروۆا ايشا (س. قويشيباەۆتان), نايجانوۆا تازاگۇل (ءادىلوۆتىڭ اناسى), تاناتوۆ اڭسار (جۇماعاليەۆ مۇراتبايدان) جانە باسشيەۆ داۋىلبەك ء(ادىلوۆتان) سۇرالىپ، ولاردىڭ بارلىعى قىسقاشا كورسەتۋلەر بەرگەن.
بۇل كۇنى جالپى سانى 26 كۋا سۇرالعان.
24-ءساۋىر، 21-ءشى وتىرىس
سوت وتىرىسى باستالار الدىندا سوتتالۋشىلار وتىراتىن جەر مەن ادۆوكاتتار اراسىنىڭ ەداۋىر قاشىقتاپ كەتكەنى بايقالعان. كەشە عانا ادۆوكاتتار ءوز قورعاۋىنداعىلارمەن ەركىن cويلەسە السا، قازىر ەكى ارانى ءبىر مەتر قاشىقتىق پەن كونۆويشى ءبولىپ تۇراتىن بولعان.
سوتتالۋشى ەسەنگەلدى ءابدىراحمانوۆ ءوزىنىڭ دەنساۋلىعى ناشارلاپ كەتۋىنە بايلانىستى بۇلتارتپاۋ شاراسىن ەشقايدا كەتپەۋ جونىندەگى قولحاتقا اۋىستىرۋدى وتىنگەن. باسقا سوتتالۋشىلار مەن ادۆوكاتتار مۇنى قولداعان، ال پروكۋرورلار ول ءۇشىن دارىگەرلىك قورىتىندى قاجەت دەگەن.
سوتتالۋشى سامات قويشىباەۆ سۋديادان قپك-ءنىڭ 100-بابى قولدانىلعان كۋالاردىڭ زالدا سۇرالۋىن وتىنگەن: «ءبىز ءبىر مافيا نەمەسە لاڭكەستەر ەمەسپىز عوي، كۋالاردىڭ ەسىمدەرىن جاسىرۋدىڭ قانداي قاجەتى بار؟» سۋديا ارالباي ناعاشىباەۆ: «مەن بۇل جونەندە الدەنەشە رەت ايتتىم، زاڭ بۇكىل ەرەجەلەردىڭ ورىندالۋىن تالاپ ەتەدى»، - دەپ جاۋاپ بەرگەن.
داۋىس كۇشەيتكىشتەن: «ارمان» دەگەن لاقاپ اتتى كۋا كورسەتۋلەر بەرۋگە دايىن، - دەپ حابارلاعان (زالداعى بىرەۋ: «بۇنداي دا بولادى ەكەن عوي!» - دەپ تاڭ قالعان).
ءوزىن «پوليتسيا قىزمەتكەرىمىن» دەپ تانىستىرعان «ارمان» سەرگەك، وزگەرتىلگەن داۋىسپەن ءوزىنىڭ الدىن-الا تەرگەۋ كەزىندەگى كورسەتۋلەرىن قايتالاعان: «ەرەۋىلشىلەر الاڭداعى ادامداردى، كيىز ءۇي يەلەرىن قورقىتتى، ءبىزدىڭ ار-ابىرويىمىزدى قورلادى، ودان سوڭ ناقتى ارەكەتتەرگە كوشتى. پوليتسەيلەردى ۇرىپ-سوقتى، تاس، جانعىش شولمەكتەر لاقتىردى، ورتەدى، قيراتتى». سوتتالۋشىلار دوسماعامبەتوۆ، پ.دۇيسەنباەۆ، ا.دۇيسەنباەۆا، ەرعازەۆ، اسپەنتاەۆ، تولەتاەۆا، قاراجانوۆ، تاجەنوۆ، ءامينوۆ، نەپەستەردى اتاپ، تاجەنوۆتى «پيراميدا» دەپ تە اتايتىنىن ايتقان.
پروكۋرورلار وعان بىرنەشە سۇراق قويعان.
سۇراق: ءسىز سوتتالۋشىلاردىڭ اتى-جوندەرىن قايدان بىلەسىز؟
جاۋاپ: ءوزىم پوليتسەي جانە جاڭاوزەن تۇرعىنى بولعاندىقتان، ولاردىڭ كوبىسىن بىلەمىن.
سۇراق: تاجەنوۆتى نەگە «پيراميدا» دەيدى؟
جاۋاپ: ونىڭ يىعىندا پيراميدا بەينەلەنگەن تاتۋيروۆكا بار، سوندىقتان.
سۇراق: ءسىز ايەلدەر بوساناتىن ءۇي جاقتان قالقان، قارۋ ۇستاپ شىققان پوليتسەيلەر توبىندا بولدىڭىز با؟
جاۋاپ: يا، بولدىم. ءبىر توپ بۇزاقىنىڭ ايەلدەر مەن بالالاردىڭ سوڭىنان قۋىپ كەلە جاتقانىن كورىپ، سولاردى قورعاۋ ءۇشىن اسپانعا وق اتتىق.
سۇراق: ءسىز جاراقات الدىڭىز با؟
جاۋاپ: يا، باسىما جاراقات الدىم، ماعان باۋىرجان نەپەس تاس لاقتىردى.
ودان سوڭ سوتتالۋشىلار سۇراقتار قويعان.
پاراحات دۇيسەنباەۆ: بۇل ادام قارۋسىز جۇرتقا وق اتتى، سوندىقتان دا ول بەتىن كورسەتكىسى كەلمەيدى. ونىڭ ايتقانىنىڭ ءبارى - وتىرىك!
وسى جەردە باسقا سوتتالۋشىلار دا ورىندارىنان ۇشىپ تۇرىپ: «ونىڭ سوزىنە سەنبەڭدەر! ول وتىرىك ايتادى، بۇل ادام - حالىققا وق اتقان قىزىلقۇلۇلى! ەگەر بىزگە «سروك جونىپ بەرگىڭىز» كەلسە، سىرتتاي سوتتاڭىز!» - دەپ ايقايلاعان.
سۋديا: قالاي بولعاندا دا، ءبىز لاقاپ اتتى كۋالاردىڭ بارلىعىن سۇرايمىز، ودان دا وسى مۇمكىندىكتى پايدالانىپ، سۇراقتار قويىڭىزدار، كەيىن پىكىرتالاستا وزدەرىڭىزدىڭ دۇرىستىعىڭىزدى دالەلدەيسىزدەر.
ءسال تىنىشتلعان سوتتالۋشىلار سۇراقتار قويۋعا كوشكەن.
اسپەنتاەۆ: ءسىز كيىز ۇيلەردىڭ بىرىندە قالعان پوليتسيا قىزمەتكەرى اديەۆا ءمادينا تۋرالى ايتىپ، بەينە ءبىر ونى تىرىلەي ورتەمەك بولدى دەدىڭىز. ونداي مالىمەت قاشان ءتۇستى؟
«ارمان»: مالىمەت راتسيا ارقىلى 12:00 مەن 15:00 ارالىعىندا ءتۇستى.
اسپەنتاەۆ: مىنە، تاعى ءبىر وتىرىك. ءمادينا بولعان كيىز ءۇي يەسىنىڭ ايتقانى - ءمادينا اسىقپاي، زاتتاردى جيناۋعا كومەكتەسىپ، ەمىن-ەركىن كەتىپ قالعان.
سۋديا: يا، دۇرىس ايتاسىز.
زيادا وتەبەكوۆا، كامەلەتكە تولماعان قويشىباەۆتىڭ اناسى: ءسىز تارتىپسىزدىكتەر كۇنى ازىق-تۇلىك ساتىلعان قامازداردى توناعان دەدىڭىز. بارلىعى قانشا ءماشينا بولىپ ەدى؟
«ارمان»: ەسىمدە جوق.
زيادا وتەبەكوۆا: مەن 16-جەلتوقسانعا دەيىن بىرنەشە اي بويى ءدال سول ءماشينالاردا ساتۋشى بولىپ جۇمىس ىستەدىم، سوندىقتان انىق بىلەتىنىم - سول كۇنى بۇكىل كامازدار جانە مەنىمەن بىرگە جۇمىس ىستەگەن ادامدار تۇگەل الاڭنان ەشقانداي زارداپسىز كەتتى.
ايجان دۇيسەنباەۆا: مەن سول كۇنى قانداي كيىمدە بولدىم؟
«ارمان»: ەسىمدە جوق.
ايجان دۇيسەنباەۆا: دەمەك، وتىرىك ايتاسىڭ. جاراقاتتانعان ادامدارعا نەگە كومەكتەسپەدىڭ؟
«ارمان»: ءبىزدىڭ مىندەتىمىز قۇقىقتىق ءتارتىپتى كۇزەتۋ بولدى.
ايجان دۇيسەنباەۆا: مەنى الاڭنان قاي كەزدە بايقادىڭ؟
«ارمان»: شامامەن، 12:30-داردا.
ايجان دۇيسەنباەۆا: وتىرىك، بۇل كەزدە مەن اۋرۋحاناد بولدىم.
تاجەنوۆ: ەگەر مەنى الاڭدا كورگەن بولساڭىز، ۇستىمدە قانداي كيىم بولدى؟ باس كيىمىم قانداي بولدى؟ جالپى بولدى ما؟
«ارمان»: ەسىمدە جوق.
تاجەنوۆ: سەن مۇراتسىڭ عوي؟ مۇرات قىزىلقۇلۇلى؟ ەگەر مەنىڭ لاقاپ اتىم «پيراميدا» بولسا، سەنى «ەشەك-مۇرات» دەيدى، مەن سەنى تانىدىم.
وقتى قارۋ قولدانۋ جانە وقتى قارۋدان جاراقاتتانعاندار جونىندەگى سۇراقتارعا «ارمان» جاۋاپ بەرۋدەن باس تارتقان. سونداي-اق، ونىڭ ايتۋىنشا، ول ءوزى اتاعانداردىڭ بارلىعىنىڭ ارەكەتىن كورگەن جانە، ءتىپتى، ولاردىڭ اڭگىمەلەرىن ەستىگەن. الايدا، سوتتالۋشى دوسماعامبەتوۆ الاڭداعى اڭگىمەلەردى ەستۋ مۇمكىن بولماعانىن، ويتكەنى دىبىس كۇشەيتكىشتەر ارقىلى بەرىلگەن مۋزىكانىڭ دىبىسى وتە قاتتى بولعاندىعىن ايتقان. سودان كەيىن «ارمان» دوسماعامبەتوۆتىڭ نە ىستەمەك بولعانىن ونىڭ سوزدەرىنەن ەمەس، تەك دەنە قيمىلدارىنان عانا بولجادىم دەگەن.
سۋديا: دوسماعمبەتوۆتىڭ قيراتۋعا، ۇرىپ-سوعۋعا، ورتەۋگە شاقىرعانىن ناقتى ەستىدىڭىز بە؟
«ارمان»: جوق، ناقتى ەستىگەن جوقپىن.
ءامينوۆ: ءسىز مەنى قاي كەزدە كوردىڭىز؟
«ارمان»: شامامەن، 12:30-داردا.
ءامينوۆ: وتىرىك، مەن الاڭعا 13:00-دەن كەيىن كەلدىم.
جۇماعاليەۆ: قۇرمەتتى سۋديا، كۋا «ارمان» نەگە شىندىقتى ايتۋ جونىندە انت بەرمەدى؟ جانە نەلىكتەن ول، باسقا كۋالار ءتارىزدى، قۇجاتتارعا قول قويمايدى؟
سۋديا: مۇنداي كۋالارعا ويتۋگە زاڭ مۇمكىندىك بەرەدى.
ادۆوكات تاسقىنباەۆ: تەرگەۋ كەزىندە ءسىز نەشە رەت كورسەتۋلەر بەردىڭىز؟
«ارمان»: ەسىمدە جوق.
ادۆوكات تاسقىنباەۆ: ايجان دۇيسەنباەۆا تۋرالى ءسىز تەرگەۋشىگە ءبىرىنشى كورسەتۋ بەرگەننەن كەيىن تەك ءبىر اي وتكەسىن بارىپ ايتتىڭىز. مۇنداي ۋاقىت الشاقتىعى نەلىكتەن؟
«ارمان»: كورسەتۋلەردى ەسىمە ءتۇسۋ رەتىنە قاراي بەرىپ وتىردىم.
ادۆوكات تاسقىنباەۆ: بۇرىن دۇيسەنباەۆانىڭ مەكەن-جايىن بىلەتىن بە ەدىڭىز؟
«ارمان»: جوق.
تاسقىنباەۆ: قۇرمەتتى سۋديا، كۋا «ارماننىڭ» تەرگەۋ كەزىندە بەرگەن كورسەتۋلەرىنە سىلتەمە جاساۋعا رۇقسات ەتىڭىز.
سۋديا: رۇقسات.
تاسقىنباەۆ: كۋا «ارمان»، ءسىز ءوزىڭىزدىڭ كورسەتۋلەرىڭىزدە ايجان دۇيسەنباەۆانىڭ تولىق اتى-ءجونىن، مەكەن-جايىن، تۋعان جىلىن اتاعانسىز، ەندەشە نەگە قازىر مەكەن-جايىن بىلگەن جوقپىن دەيسىز؟
«ارمان»: ءسىرا، ول كەزدە ءبىلىپ، قازىر ۇمىتقان بولارمىن.
تاسقىنباەۆ: الاڭدا قانشا ادام بولدى؟
«ارمان»: بىلمەيمىن.
تاسقىنباەۆ: تەرگەۋ كەزىندە ءسىز الاڭدا 4505 ادام بولدى دەگەنسىز.
«ارمان»: ءسىرا، ۇمىتسام كەرەك.
تاسقىنباەۆ: مۇمكىن، ايجان دۇيسەنباەۆا جونىندە «ەسىڭىزگە ءتۇسىرۋدى» سىزدەن وتىنگەن بولار؟ ونىڭ اكەسى الاڭدا ءولتىرىلدى عوي، سوندىقتان بىرەۋ وسى ءولىم جونىندەگى تەكسەرىستەن قورققان شىعار؟
«ارمان»: جوق، ەشكىم ەشتەڭە ايتقان جوق.
ادۆوكات تولەۋقۇلوۆ: تاجەنوۆتى ءسىز قايدان بىلەسىز؟
«ارمان»: ول بۇرىن ۇستالىپ، پوليتسياعا اكەلىنگەن.
تولەۋقۇلوۆ: ول قالاي كيىنگەن ەدى؟ ونىڭ باسىندا قانداي باس كيىم بولدى؟
«ارمان»: نازار اۋدارمادىم، ۇمىتقان دا شىعارمىن.
تولەۋقۇلوۆ: ءسىز ءتىپتى ونىڭ تاتۋيروۆكاسىن دا ەسىڭىزگە ءتۇسىردىڭىز، نەگە وندا كيىمى، باس كيىمى بولعان-بولماعانى ەسىڭىزدە جوق؟
«ارمان»: ۇمىتتىم.
تولەۋقۇلوۆ: تاجەنوۆ بۇرىن قاي باپ بويىنشا سوتتالىپ ەدى؟
«ارمان»: بىلمەيمىن.
تولەۋقۇلوۆ: تەرگەۋدە ءسىز تاجەنوۆتىڭ 179-باپپەن سوتتالعانىن بىلەمىن دەگەنسىز. وسىنداي ماڭىزدى فاكتىلەردى ءسىزدىڭ بىرەسە ەستە ۇستاپ، بىرەسە ۇمىتۋىڭىزدى نەمەن تۇسىندىرۋگە بولادى؟
«ارمان» جاۋاپ بەرمەگەن.
ادۆوكات الىبيەۆ: 16-جەلتوقساندا سىزدە قىزمەت كولىگى بولىپ پا ەدى؟
«ارمان»: بۇل سۇراقتىڭ قارالىپ جاتقان ىسكە قاتىسى جوق.
سۋديا: كەلەسى سۇراق.
الىبيەۆ: جاۋاپ بەرسىن.
سۋديا: الىبيەۆ، مىندەتتى تۇردە جاۋاپ بەرۋدى تالاپ ەتۋگە بولمايدى.
الىبيەۆ: ءسىز سوتتالۋشىلاردىڭ مىندەتتى تۇردە جاۋاپ بەرۋىن تالاپ ەتەسىز عوي.
سۋديا: قاشان؟
الىبيەۆ: «ارمان»، ءسىزدىڭ جانىڭىزدا قانداي قارۋ بولدى؟
«ارمان»: بۇل سۇراققا جاۋاپ بەرۋدەن باس تارتامىن، ويتكەنى ونىڭ بۇل ىسكە قاتىسى جوق.
الىبيەۆ: سىزگە ناقتى قانداي قاۋىپ ءتونىپ ەدى؟
«ارمان»: ماعان تاس، جانعىش شولمەك لاقتىردى.
الىبيەۆ: ءسىز قانداي كيىمدە بولدىڭىز؟ ارنايى كيىمدە بولدىڭىز با؟
«ارمان»: فورمامدا بولدىم، ارنايى كيىم جونىندە جاۋاپ بەرمەيمىن.
الىبيەۆ: ءسىز قۇلاعان پوليتسەيلەردى كوردىڭىز بە؟
«ارمان»: الاڭعا ءبىرىنشى رەت كەلگەندە كوردىم، ەكىنشى كەلگەندە كورمەدىم.
الىبيەۆ: ءسىز قىىب-ءنىڭ قىزمەتكەرىسىز بە؟
«ارمان»: مەن پوليتسيا قىزمەتكەرىمىن.
الىبيەۆ: ەكىنشى رەت كەلگەندە پوليتسەيلەر توبىن كىم باستادى؟
«ارمان»: بۇل سۇراققا جاۋاپ بەرۋدەن باس تارتامىن، ويتكەنى ونىڭ بۇل ىسكە قاتىسى جوق.
تالعات ساقتاعانوۆ پەن روزا تولەتاەۆا: قۇرمەتتى سۋديا، ءسىز ءبىزدى جاۋاپ بەرۋگە ماجبۇرلەيسىز، ال ونى نەگە ماجبۇرلەمەيسىز؟
سۋديا: مەن سىزدەردى ماجبۇرلەگەن جوقپىن.
ادۆوكات جۋاسپاەۆا: «ارمان»، دوسماعامبەتوۆ پەن اسپەنتاەۆتىڭ مەكەن-جايلارىن ايتىڭىزشى.
«ارمان»: بۇل سۇراققا جاۋاپ بەرۋدەن باس تارتامىن.
سۋديا: ايتىڭىز، ەگەر بىلسەڭىز.
«ارمان» شامامەن ايتقان.
جۋاسپاەۆا: روزا تولەتاەۆانىڭ مەكەن-جايىن ايتىڭىز.
«ارمان»: ۇمىتتىم.
جۋاسپاەۆا: تەرگەۋدە ءسىز روزانىڭ تولىق مەكەن-جايىن ايتقانسىز.
«ارمان»: ال قازىر ۇمىتتىم.
جۋاسپاەۆا: سىزگە فوتو كورسەتىپ پە ەدى؟
«ارمان»: فوتودان تانىعاندارىمنىڭ بارلىعىن مەن اتادىم.
جۋاسپاەۆا: تانۋ نەنىڭ نەگىزىندە جۇرگىزىلدى - كسەروكوشىرمەلەر، ءتۇرلى-ءتۇستى فوتولار، ءتىرى ادامدار؟
«ارمان»: قارالاۋ بەينەلەر نەگىزىندە.
جۋاسپاەۆا: ءسىز دەنە زاقىمدارىن الدىڭىز با؟
«ارمان»: يا، موينىمنىڭ سىرت جاعىندا، دارىگەرلىك كۋالاندىرۋدان ءوتتىم، جابىرلەنۋشى بولىپ مويىندىلدىم.
ادۆوكات باتيەۆا: قپك-ءنىڭ 100-بابىن قولدانۋدى سىزگە تەرگەۋشى ايتتى ما؟
«ارمان»: جوق، بۇل مەنىڭ ىنتام بولدى.
ادۆوكات سانسىزبايۇلى: مەنىڭ قورعاۋىمداعى قوسبارماقوۆتىڭ پوليتسەي اتابايعا قاتىستى ارەكەتتەرىن ناقتى سۋرەتتەي الاسىز با؟
«ارمان»: ناقتى سۋرەتتەي المايمىن.
جۋاسپاەۆا: الدىن-الا تەرگەۋدە ءسىز بارلىعىن بۇگەلى-شىگەلى سۋرەتتەگەنسىز، ال قازىر ويتپەيسىز. ءسىز كورسەتۋلەردەن باس تارتاسىز با؟
«ارمان»: جوق، باس تارتپايمىن.
سوتتالۋشالار تاراپىنان كەيبىر جەڭىل سۇراقتارعا دا «ارمان» نە جاۋاپ بەرۋدەن باس تارتقان، نە «بىلمەيمىن» دەگەن.
«ارماندى» سۇراۋ اياقتالعان سوڭ سوت تۇسكى ۇزىلىسكە كەتكەن.
ۇزىلىستەن سوڭ سوتتالۋشى وتەبەكوۆ جانايدار شاقىرعان قوسىمشا كۋا سۇيەۋوۆ بولاتبەك سۇرالىپ، تەرگەۋ «ۆەرسياسى» بويىنشا ءدال جانايدار تارتىپسىزدىكتەرگە «قاتىسقان» ۋاقىتتا ول سوتتالۋشى مەن ونىڭ اناسىن ءوز ماشيناسىمەن ءبىر جەرگە اپارعانىن ايتقان.
ادۆوكات الىبيەۆ ءبىرىنشى سوت وتىرىسىندا ادۆوكاتتاردىڭ لاقاپ ات جامىلعانداردى كۋالار قۇرامىنان الىپ تاستاۋ جونىندە تالاپ-تىلەك جاساعانىن، سوت ول تالاپ-تىلەكتى اشىق قالدىرعانىن، ال قازىر ونداي كۋالاردى سۇراۋ باستالىپ كەتكەندىگىن سۋديانىڭ ەسىنە سالعان. سۋديا وسىعان وراي سوتتالۋشىلار، ادۆوكاتتار مەن پروكۋرورلاردىڭ پىكىرىن سۇراعان. پروكۋرورلار ادەتتەگىدەي قارسى بولعان. سۋديا كۋالار قۇرامىنان قپك-ءنىڭ 100-بابى قولدانىلعان كۋالاردى شىعارىپ تاستاۋ جونىندەگى تالاپ-تىلەكتى قاناعاتتاندىرمايتىندىعىن بىردەن جاريالاپ, «ازامات» دەگەن لاقاپ اتتى كۋانى شاقىرعان. ول ءوزىنىڭ سوتتالۋشى جىگەر امانجولوۆتى «سۋلپاك» دۇكەنىنىڭ سىنعان تەرەزەسىنە كىرىپ بارا جاتقان جەرىندە كوردىم دەگەن بۇرىنعى كورسەتۋىن قايتالاعان. جىگەردىڭ دۇكەننەن قالاي كەرى شىققانىن كورمەگەن. وسىدان كەيىن ونى پوليتسياعا شاقىرىپ، ول وندا اتا-اناسىز بارعان. ولار كەيىن كەلگەن.
ادۆوكات سارسەمبينا: «ازامات»، ايتىڭىزشى، قازىر ءسىزدىڭ قاسىڭىزدا كىم وتىر؟
«ازامات»: ءبىر قىز بەن مەنىڭ مامام.
سارسەمبينا: ايتىڭىزشى، سىزگە قاتىستى ءىس قوزعالىپ، امنيستيا قولدانىلىپ پا ەدى؟
«ازامات»: جوق، ءىس قوزعاعان جوق.
سوتتالۋشى امانجولوۆ: ءسىز كورسەتۋلەردى قاشان بەردىڭىز جانە تانۋ ءۇشىن فوتونى سىزگە قاشان بەردى؟
«ازامات»: ەسىمدە جوق.
امانجولوۆ: ءسىز مەنىڭ كوزىم بايلاۋلى بولدى دەدىڭىز. مەنىڭ قاي كوزىم بايلاۋلى ەدى؟
«ازامات»: ەسىمدە جوق.
ادۆوكات الىبيەۆ: ءسىز «مەنى ۇستادى» دەدىڭىز. كىم جانە قاشان ءسىزدى ۇستادى؟
«ازامات»: پوليتسەيلەر 16-جەلتوقسان كۇنى ايالدامادا، شامامەن 17:00-18:00-دە ۇستادى، انىق ەسىمدە جوق.
ودان سوڭ «نايكس» دەگەن لاقاپ اتتى كامەلەتكە تولماعان كۋانى سۇراعان. ول دا جىگەر امانجولوۆتىڭ «سۋلپاك» دۇكەنىنىڭ تەرەزەسىنە كىرىپ بارا جاتقانىن كورگەن جانە ونى دا پوليتسيا «شامامەن 17:00-دە ۇستاعان».
كەلەسى سۇرالعان «ورازباەۆ الماز» («وا») لاقاپ اتتى كۋا ءوزىنىڭ تەرگەۋ كەزىندە ايتقانىن قايتالاعان: الاڭدا بولعان، «ارۋانا» قوناق ءۇيىنىڭ ماڭايىندا بولعان، ەشمانوۆتىڭ ءۇيىنىڭ جانىندا بولعان، ءبوپىلوۆ، سارىباەۆ، قويشىباەۆ، ەرمۇقانوۆتىڭ توناپ، ورتەپ، قيراتقانىن كورگەن. «وا» بىرنەشە ءىرى وقيعانىڭ - «ارۋانا» قوناق ءۇيىنىڭ اۋلاسىندا بانكوماتتى قيراتىپ، توناۋدىڭ، ەشمانوۆتىڭ ءۇيىن ورتەۋدىڭ، اۆتوموبيلدەردى ورتەۋدىڭ - كۋاسى بولىپ ۇلگەرۋىمەن «ەرەكشەلەنگەن».
وعان دا «ءداستۇرلى» سۇراقتار قويىلعان: سوتتالۋشىلاردىڭ قالاي كيىنگەندىگى، ولاردى قاشان كورگەندىگى جانە ت.ب. جاۋاپ بەرۋ بارىسىندا «وا» كۇردەلى قاتەلىكتەر جىبەرگەن: تەرگەۋ كەزىندە ول بانكوماتتى ۋاز اۆتوماشيناسىنىڭ كومەگىمەن الىپ شىقتى دەسە، ەندى... قولمەن كوتەردى دەگەن. سونداي-اق، سوتتالۋشى ءبوپىلوۆتىڭ فاميلياسىن فوتوكەستەنى قاراعان كەزدە ءبىلدىم دەگەن، ال فوتوسۋرەتتەردىڭ فاميليا... كورسەتىلمەي نومىرلەنەتىنى ايقىندالعان. تەرگەۋ كەزىندە ەرمۇقانوۆتىڭ قولىندا جانعىش شولمەك پەن تاياق كوردىم دەسە، سوتتا تەك شولمەكتى عانا ايتقان. بۇل قاراما-قايشىلىقتارعا ءتىپتى پروكۋرورلاردىڭ ءوزى نازار اۋدارعان. ماسەلەن، «وا» بۇرىن سارىباەۆتىڭ بانكوماتتى ومگ اۋلاسىندا قيراتقانىن كوردىم دەسە، ەندى ول «ارۋانا» قوناق ءۇيىنىڭ اۋلاسى بولىپ شىققان. جانە ول تەرگەۋ كەزىندە بەردەن قوجامبەرديەۆتى تانيتىنىن، ءتىپتى ونىمەن سويلەسكەنىن ايتسا، ەندى «تانىمايمىن» دەگەن.
«ورازباەۆ المازدىڭ» وسىنشالىقتى رەت شاتاسۋىنا نازار اۋدارعان كەزدە ول مۇنى «سۇراقتاردىڭ كوپ بولىپ»، «باسىن قاتىرىپ جىبەرۋىمەن» تۇسىندىرگەن.
ودان كەيىن سۇرالعان «الپىسباەۆ قايرات» («اق») لاقاپ اتتى كۋا باسشىلىقتىڭ ءوزىن كيىز ءۇي تىگۋگە جىبەرگەنىن، الاڭداعى تارتىپسىزدىكتەردىڭ باستاپقى كەزىن كورگەنىن، بىراق ناقتى كىمدەردىڭ تاس لاقتىرىپ، كيىز ۇيلەردى قيراتىپ، ورتەگەنىن كورمەگەنىن ايتقان. ونىڭ سوزىنشە، تارتىپسىزدىكتەردىڭ الدىندا وعان جاننات مۇرىنباەۆ كەلىپ قورقىتىپ، الاڭنان كەتۋىن تالاپ ەتكەن. وسى كەزدە ءسوز سۇراعان مۇرىنباەۆ: «اق»، ءسىز دىنگە سەنەسىز بە؟» - دەپ سۇراعان. ءسال ۇنسىزدىكتەن كەيىن: «دۇعا وقۋدى قويعانسىڭ با؟ بوجەنكو, سەن مۇنىڭدى قوي، سول كۇنى مەن سەنەن جۇمىس تۋرالى سۇرادىم، ەش قورقىتقان جوقپىن. مەن سەنى كوپ نارسەگە ۇيرەتىپ ەدىم عوي. نەگە ماعان جالا جاباسىڭ؟» - دەگەن. ۇنسىزدىكتەن كەيىن كەنەت «الپىسباەۆ قايرات» جىلامسىراپ: «جاننات، باۋىرىم، كەشىر مەنى. انت ەتەم، مەن ءبارىن ايتقىم كەلگەن. مەنى ماجبۇرلەدى. 18-جەلتوقساندا مەنى ۇستاپ الىپ، پوليتسياعا اپاردى دا، ۇرىپ-سوعىپ، ازاپتادى. مەن سەنى، سەنىڭ وتباسىڭدى بىلەمىن، ەكى اي بويى قينالدىم، اسىلىپ ولگىم كەلدى. سەن وتىرماۋىڭ ءۇشىن مەن ءبارىن ىستەيمىن!» - دەگەن.
مۇرىنباەۆ: مەن سەنى كەشىرەمىن، اللا سەنى كەشىرەدى، جىگىتتەردىڭ ءبارى كەشىرەدى، قورقپا، شىق بەرى.
ادۆوكات بيسەكەشەۆ: قۇرمەتتى سوت، كۋا «الپىسباەۆ»-بوجەنكونى سوت زالىنا وتكىزۋدى وتىنەمىن.
سۋديا پروتسەسس تاراپتارىن سۇراعان. بارلىعى بيسەكەشەۆپەن كەلىسكەن، تەك پروكۋرورلار سوتتىڭ قاراۋىنا قالدىرعان. بىراق سۋديا سوتتىڭ حاتشىسىنا بوجەنكونى الىپ كەلۋ جونىندە نۇسقاۋ بەرگەندە ول «كەتىپ قالدى» دەپ، تابا الماعان. زالداعىلار: «ونى قورعاۋ كەرەك. وعان قاۋىپ ءتونۋى مۇمكىن»، - دەپ سىبىرلاسا باستاعان.
(كەيىنىرەك، الەكساندر بوجەنكونىڭ بالالار ءۇيىنىڭ تاربيەلەنۋشىسى، جاقىندا عانا بىرەۋ اسىراپ العان جەتىم ەكەندىگى ايقىندالعان).
ودان سوڭ «ساپارعاليەۆ ارتۋر» لاقاپ اتتى كۋا، پاترۋل پوليتسياسىنىڭ قىزمەتكەرى 16-جەلتوقساندا پوليتسيا شەبىندە تۇرىپ، سوتتالۋشى مۇرات قوسبارماقوۆتىڭ پوليتسەيلەرگە تاس لاقتىرىپ، «قىسىمشىلىك ءسوز ايتقانىنا» كۋا بولعانىن، اقىر ياعىندا پوليتسەيلەردىڭ الاڭنان قاشىپ كەتكەنىن كورسەتكەن.
قوسبارماقوۆ: مەن قالايشا «سوزبەن قىسىمشىلىق جاسادىم»؟ قۇلاعىڭا سىبىرلادىم با، الدە بۇكىل الاڭعا ايقايلادىم با؟ سوندا پوليتسەيلەر مەنەن قورقىپ جان-جاققا قاشتى ما؟
«ساپارعاليەۆ»: بارلىعىنا سوزبەن قىسىمشىلىق جاسادىڭ.
ادۆوكات سانسىزبايۇلى: الاڭدا جينالعانداردىڭ قولىنان بىردەڭە كوردىڭىز بە؟
«ساپارعاليەۆ»: كورەتىن مۇمكىندىك بولعان جوق.
سانسىزبايۇلى: قوسبارماقوۆ لاقتىرعان تاستاردىڭ كولەمى قانداي ەدى؟
«ساپارعاليەۆ»: كولەمىن ايتا المايمىن.
سانسىزبايۇلى: سىزگە فوتوگرافيالار كورسەتتى مە؟
«ساپارعاليەۆ»: يا، 5-6 فوتوگرافيا كورسەتتى، سولاردان مەن قوسبارماقوۆتى تانىدىم.
سانسىزبايۇلى: قوسبارماقوۆ بىرەۋگە تيگىزدى مە؟
«ساپارعاليەۆ»: كورمەدىم.
سۇراۋدىڭ اياعىندا قوسبارماقوۆ كۋانىڭ داۋىسىنان سوتتالۋشىلاردى الىپ جۇرگەن كەزدە ۇنەمى ولارعا قىسىم جاساپ، قورقىتاتىن كونۆويشى شامشۋددينوۆتى تانىعانىن مالىمدەگەن.
ەڭ سوڭى بولىپ قوسىمشا كۋا -سوتتالۋشى وتەبەكوۆ جانايداردىڭ اناسى ەرمەكوۆا قىرمىزى سۇرالعان. ول تارتىپسىزدىكتەر كۇنى ۇلىنىڭ ءوزىنىڭ قاسىندا بولعاندىعىن ايتقان.
جاسارال قۋانىشالين،
حالىقارالىق «جاڭاوزەن-2011» كوميتەتىنىڭ
اقپاراتتىق توپ جەتەكشىسى.
الماتى قالاسى،
2012 جىلدىڭ 25-ءساۋىرى.
«اباي-اقپارات»
