ءبىز، قازاقتار، اقىن-جىرشى، شەشەن حالىقپىز دەپ ماقتانامىز. باسقا ءتىلدى ۇيرەنسەك تە، تازا، اكتسەنتسىز سويلەپ كەتۋىمىز وڭاي. وسىنىڭ ءبىر سەبەبى تىلىمىزدەگى دىبىستاردىڭ مولدىعىنان سياقتى. مىسالى،  گارمون اسپابىن ويناساڭىز، كەيبىر ارالىق دىبىستاردى تاپ باسىپ شىعارا الماۋىڭىز ىقتيمال، بايان اسپابىندا تۇيمەلەر ودان كوبىرەك بولعاندىقتان، كەز كەلگەن اۋەندى نەعۇرلىم تازا ويناۋعا مۇمكىندىك بار. مەن قازاق ءتىلىن تۇيمەلەرى (ياعني دىبىس نەمەسە ارىپتەرى)  بەس قاتارلى بايان اسپابىنا تەڭەر ەدىم. تۇيمەلەرى كوپ بولعان سايىن تارتىپ ۇيرەنۋ قيىن، ال ءبىر ۇيرەنىپ الساڭىز قۇيقىلجىتا بەرەسىز.

ءبىز، قازاقتار، اقىن-جىرشى، شەشەن حالىقپىز دەپ ماقتانامىز. باسقا ءتىلدى ۇيرەنسەك تە، تازا، اكتسەنتسىز سويلەپ كەتۋىمىز وڭاي. وسىنىڭ ءبىر سەبەبى تىلىمىزدەگى دىبىستاردىڭ مولدىعىنان سياقتى. مىسالى،  گارمون اسپابىن ويناساڭىز، كەيبىر ارالىق دىبىستاردى تاپ باسىپ شىعارا الماۋىڭىز ىقتيمال، بايان اسپابىندا تۇيمەلەر ودان كوبىرەك بولعاندىقتان، كەز كەلگەن اۋەندى نەعۇرلىم تازا ويناۋعا مۇمكىندىك بار. مەن قازاق ءتىلىن تۇيمەلەرى (ياعني دىبىس نەمەسە ارىپتەرى)  بەس قاتارلى بايان اسپابىنا تەڭەر ەدىم. تۇيمەلەرى كوپ بولعان سايىن تارتىپ ۇيرەنۋ قيىن، ال ءبىر ۇيرەنىپ الساڭىز قۇيقىلجىتا بەرەسىز.

كەيىنگى كەزدە قازاق تىلىنە ءتان ەرەكشە دىبىستارىمىزدى «قىسقارتۋعا» ۇشىراتىپ، ايتپاي كەتۋ ادەتكە اينالىپ بارا جاتىر. اسەلدەر اسەل، ىنجۋلەر ينجۋ بولىپ ءجۇر. «ڭ» دىبىسىنا مۇلدە قيانات جاساپ، «كونىل»، «باراسىن با» دەپ ايتاتىندارىمىز بار. قازاق ءتىلىنىڭ ومىرشەڭ بولۋىنا ءسوز تازالىعى قانداي قاجەت بولسا، دىبىستىڭ ايتىلۋ تازالىعى دا سوندايلىق ماڭىزدى دەپ بىلەمىز. ءا، ع، ق، ڭ، ءو، ۇ،ءۇ، ھ، ءى  سياقتى «ۇلتشىل» ارىپتەردى ساقتاماساق، ءتىلىمىزدىڭ جويىلۋ قاۋپى كۇشەيە تۇسپەك. بۇل ارىپتەرىمىز قازىر اۋىلدان قالاعا كەلگەن قازاقتار سياقتى شەتقاقپاي كورىپ ءجۇر. سوندىقتان، وتباسىڭىزدا وسى ارىپتەردى تازا ايتىپ ءجۇرسىز بە، بالالارىڭىز قالاي ايتىپ ءجۇر، وسىعان كوڭىل بولسەڭىز عانيبەت بولار ەدى. ەسەسىنە، ايىرۋ بەلگىسى (), جىڭىشكەلىك بەلگىسى () قازاق تىلىنە مۇلدە قاجەتى جوق سياقتى. بۇل بەلگىلەردى قازاق الىپبيىنەن الىپ تاستاپ، باسقا ءتىلدى ۇيرەنۋ بارىسىندا عانا قولدانسا جەتكىلىكتى دەگەن پىكىرلەرگە قوسىلامىز. جوعارىدا اتالعان ءا، ءۇ، ءى، تاعى باسقا دىبىستارىمىز ءسوزدى جىڭىشكەرتۋگە ونسىز دا قىزمەت ەتە الادى.  ۆ، يو، ف، تس، چ، شش، ە، يۋ، يا ارىپتەرى تۋرالى دا ويلانۋ كەرەك.

مەن كەيىنگى كەزدە ورىس تىلىندە تازا سويلەيتىندەردەن گورى، اكتسەنتپەن، قازاقى اۋەزبەن سويلەيتىن، «ۇلتتىق ارىپتەردى» انىق ايتاتىن  بالا كورسەم قۋاناتىن بولدىم. ءتىلدى ساقتاپ قالۋعا سولار قىزمەت ەتەتىن ءتارىزدى كورىنەدى.

كەلەسى ءبىر ماسەلە - سوزدەگى ەكپىن ماسەلەسى. فرانتسۋز ءتىلىن وزگە تىلدەردەن تەز اجىراتۋعا بولادى، ويتكەنى ونداعى ەكپىن ءسوزدىڭ سوڭعى بۋىنىنا ءتۇسىپ وتىرادى.  قۇلاققا دا جاعىمدى ەستىلەدى. قازاق تىلىندە دە ەكپىن نەگىزىنەن سوڭعى بۋىنعا تۇسەدى. ءبىر وكىنىشتىسى، قازىرگى جاستارىمىز ەسىمدەرىن اتاعاندا ەكپىندى بۇزىپ ايتادى. مىسالى، دانا، بوتا دەگەندە سوڭعى «ا»-نى سوزۋدىڭ ورنىنا ءبىرىنشى بۋىندى سوزادى. مۇنداي مىسالدار وتە كوپ. بۇل دا ءتىلىمىزدى بۇزاتىن جاعدايلار. ءتىل مامانى ەمەس، جۋرناليست رەتىندە ءوزىمىزدى تولعاندىرىپ جۇرگەن كەيبىر وي ۇزىكتەرى وسىنداي. ءسىز قالاي ويلايسىز؟

«اباي-اقپارات»