جالپى، وبلىستارداعى، اۋداندارداعى ءبىلىم بەرۋدىڭ ەلىمىزدىڭ باستى ءۇش قالاسىنا قاراپ بوي تۇزەيتىنى جاسىرىن ەمەس. 2020/21 وقۋ جىلى اياقتالعان شاقتا نۇر-سۇلتان، الماتى جانە شىمكەنتتەگى قازاق، ورىس جانە وزبەك تىلىندە ءبىلىم الىپ جاتقان شاكىرتتەردىڭ ۇلتتىق قۇرامى جۇرتتى ويلانتۋعا ءتيىس.

قازاق وركەنيەتىنىڭ تاعانتاسى بولىپ تۇرعان اتالعان ءۇش قالاداعى قازاق تىلىندە ءبىلىم بەرۋدە كەتكەن كەمشىلىكتەردى وي ەلەگىنەن وتكىزەتىن ۋاقىت كەلدى. ەتنيكالىق ورىستار مەن سلاۆيانداردىڭ اتالعان قالالاردا سانى از بولسا دا، قازاقتاردىڭ بالالارىن ورىس مەكتەبىنە بەرۋ ءۇردىسى ورىس مەكتەپتەرىن ساقتاپ قالۋعا تۇرتكى بولىپ وتىرعانى جۇرتتى ويلانتۋعا ءتيىس.

78 پايىز قازاق تۇراتىن نۇر-سۇلتاندا 2020/21 وقۋ جىلىندا قازاق تىلىندە 108 مىڭ، ال، ورىس تىلىندە 85 مىڭ شاكىرت ءبىلىم العان. كەيبىر دەرەكتەردە 45 مىڭ قازاق بالاسى ورىس مەكتەپتەرىندە وقىپ جاتىر دەلىنەدى. سوندا ەلورداداعى شاكىرتتەردىڭ 155 مىڭىن قازاقتار قۇراپ وتىر. پايىزعا شاقساڭىز قانشا بولاتىنىن ەسەپتەي بەرىڭىز؟ 40 مىڭ ەتنيكالىق ورىستار مەن سلاۆيانداردىڭ جانە ورىس ءتىلدى وزگە ەتنوستاردىڭ ءبىلىم الۋى ءۇشىن نەشە مەكتەپ كەرەك ەكەندىگىن... 2-4 مىڭ شاكىرت وقيتىن وقيتىن نە 10, نە 20 مەكتەپ. بۇنى قالالىق ءبىلىم بەرۋ مەكەمەسىندەگىلەر جانە نۇر-سۇلتاننان پارلامەنتكە سايلانعان دەپۋتاتتار نەگە ەسكەرمەيتىنىنە تاڭىمىز بار.

شىمكەنتتە قازاق تىلىندە - 152 مىڭ، ورىس تىلىندە - 54 مىڭ، وزبەك تىلىندە - 20 مىڭ شاكىرت ءبىلىم السا، الماتىنىڭ جاعدايى ويلانتادى. سەبەبى بۇل قالادا 153 مىڭ شاكىرت ورىس تىلىندە، 140 مىڭ شاكىرت قازاق تىلىندە ءبىلىم الۋدا. ەندى وسى شاكىرتىڭ ەتنيكالىق قۇرامى:

قازاقتار - 195 مىڭ،

ورىستار - 53 مىڭ،

ۇيعىرلار - 19 مىڭ،

كارىستەر - 5,5 تىس،

تاتارلار - 3,3 تىس،

ازەرلەر - 3,2 مىڭ ت.ب.

نۇر-سۇلتانداعىداي بۇل قالادا دا 45 مىڭ قازاق بالاسى ورىس مادەنيەتى مەن رۋحىنى ءوز بويىنا ءسىڭىرىپ جاتىر. ءارى بىتىرگەن سوڭ تاعدىرىن قازاق ەلىمەن بايلانىستىرمايدى. 90 مىڭ بالا كىشىگىرىم ەكى اۋداننىڭ حالقى جانە نۇر-سۇلتان مەن الماتىدا حالىق سانى وسكەنىمەن، مەكتەپكە باراتىن بالا سانى شىمكەنتتەن از ەكەندىگى بايقالادى. دەمەك، سوڭعى ەكى قالادا دەموگرافيالىق ۇيلەسىمسىزدىك بار.

ءبىزدىڭ ايتپاعىمىز شاكىرتتەردىڭ ۇلتتىق قۇرامىنا قاتىستى مەكتەپتەردى قازاقشا جانە ورىسشا دەپ بولەتىن كەز كەلدى. سوندا ءۇش قالاداعى قازاق مەكتەبىنىڭ سانى ارتىپ، بالاسىن ورىس مەكتەبىنە بەرگىشتەر ۇلتتىق مەكتەپكە بەرە باستايدى.

بۇل ارادا ەسكەرەتىن دۇنيە - 3 مىڭنان اسقان دياسپورا وكىلدەرىنە قازاق-وزگە ۇلت مەكتەپتەرىن اشۋدى قولعا الۋ. بۇل ءۇشىن كەيبىر بۇگىنگى ارالاس مەكتەپتەردى قازاق-ۇيعىر، قازاق-تاتار، قازاق-كارىس، قازاق-ازەربايجان مەكتەپتەرىنە اينالدىرۋ. قازاقستان حالقى اسسامبلەياسى استانا مەن نۇر-سۇلتانداعى ورىس ءتىلدى مەكتەپتەردى قازاق-وزگە ۇلت مەكتەپتەرىنە اينالدىرۋدى قولعا الۋى كەرەك-اق. بۇعان ەلىمىزدەگى كارىس جانە ازەربايجان ەلشىلىكتەرى دە قارسى بولا قويمايدى.

ورىس ءتىلدى مەكتەپتەردى ەلىمىزدەگى دياسپورا سانىنا وراي قازاق وزگە ۇلت مەكتەپتەرىنە اينالدىرماي، ءبىز ءبىرتۇتاس قازاق ۇلتىن قالىپتاستىرا المايمىز. ەگەر بۇلاي ەتپەسەك، وزگە ۇلت ۇلاندارى قازاق ەمەس، ورىس مادەنيەتىن بويىنا ءسىڭىرىپ، تيتۋلدى ۇلتقا جاتباۋىر بولىپ وسەدى.

قازىر 1960 جىلعا دەيىن ەلىمىزدە 150-دەن اسا ۋكراين باستاۋىش مەكتەپتەرى بولعانىن ەشكىم بىلە بەرمەيدى. الاش ەلىندە قازاق جانە وزگە تىلدە وقىتاتىن مەكتەپتەر اشاتىن كەز كەلدى. رەسمي دەرەكتەردەگى ءبىلىم بەرۋ تولىقتاي وزبەك، تاجىك، ۇيعىر جانە ۋكراين تىلدەرىندە جۇرگىزىلەتىن 88 مەكتەپ جۇمىس ىستەيدى. 108 مەكتەپتە 22 ەتنوستىڭ ءتىلى جەكە ءپان رەتىندە جۇرگىزىلەدى. وسىمەن قاتار، بالالاردان باسقا ۇلكەندەر دە 30 ەتنوس تىلدەرىن وقۋعا مۇمكىندىك العان 195 ەتنو-ءبىلىم بەرۋ كەشەندەرى، جەكسەنبىلىك جانە لينگۆيستيكالىق مەكتەپتەر اشىلدى دەگەن كوزبوياۋشىلىقتى جويىپ، سانى 100 مىڭنان اساتىن ورىستان باسقا ديساپورالار ءۇشىن قازاق وزگە ۇلت ارالاس مەكتەپتەرىن اشاتىن كەز كەلدى.

ورىس ءتىلدى وزگە ۇلتتى ءبىلىم بەرۋ سالاسىندا قازاقتىڭ ماڭىنا توپتاستىرماساق، بارىنەن كەش قالىپ، بولاشاقتا تيتۋلدى ۇلت پەن قازاقستاندىق ۇلت تەكەتىرەسىنىڭ الاڭىنا اينالامىز.

ءابىل-سەرىك الىاكبار

Abai.kz