ەلباسىمىزدىڭ رەسپۋبليكامىزدىڭ قورعانىس قۋاتىن ارتتىرۋداعى تاريحي ءرولى ولشەۋسىز ەكەنى داۋ تۋدىرمادى.

ەلىمىزدىڭ تاۋەلسىزدىك جىلدارىنداعى ايتۋلى جەتىستىكتەرىنىڭ قاتارىنا كاسىبي ارميانىڭ جاساقتالۋىن قوسقان ءجون. وسى جونىندە ەلباسى: «تاۋەلسىزدىك جىلدارى مەملەكەتىمىز كاسىبي ارميا قالىپتاستىردى، ەل مۇددەسىنە تولىق ساي كەلەتىن اسكەري دوكترينا ءتۇزىلدى. ءبىزدىڭ قاسيەتتى توپىراعىمىز اۋەدە دە، جەردە دە جانە سۋدا دا قورعانىس اياسىندا. ءبىز بارلىق كورشىلەس ەلدەرمەن دوستىق قارىم-قاتىناستامىز. قازىر ارميا كەز كەلگەن جاعدايعا دايىن بولۋى ءتيىس. بۇل – اسكەري قىزمەتشىلەر الدىنا مەملەكەت قويىپ وتىرعان مىندەت»، دەگەن ءسوزىنىڭ استارىندا زور تاعىلىمدى ءمان-ماعىنا جاتىر.

ەندى عانا ءوز تاۋەلسىزدىگىن جاريالاعان جاس مەملەكەتتىڭ سەنىمدى اسكەري قاۋىپسىزدىك جۇيەسىن قۇرۋ قاجەت بولدى. ويتكەنى، ەل اۋماعىندا كەڭەس وداعىنان قالعان اسكەري قۇرىلىمداردىڭ قارۋ-جاراعى مەن اسكەري تەحنيكاسىن تاۋەلسىز قازاقستاننىڭ زاڭدى قۇزىرەتىنە كوشىرۋ قاجەتتىلىگى ءومىر تالابى ەدى.

ۇلتتىق قارۋلى كۇشتەردى جاساقتاۋدا ەلباسىمىز ۇستانعان باعىت ناقتىلاي ايتار بولساق، سان ەمەس، ساپا بولاتىن. نۇرسۇلتان نازارباەۆ اسكەر سانىنىڭ كوپ بولۋىنان گورى شاعىن ءارى ۇتقىر ارميا ماڭىزدى دەپ سانادى. سوعان وتىز جىلدا قول جەتكىزە الدىق.

قازىرگى تاڭدا قازاقستان قارۋلى كۇشتەرى تەك قورعانىسقا كوڭىل بولگەن، جاپپاي قارۋلانۋدى جاقتامايتىن، كاسىبي دەڭگەيى جوعارى قۇرىلىمعا اينالدى. ەگەمەندىك تاريحىندا قابىلدانعان ءتورت اسكەري دوكترينامىزدىڭ بارلىعىندا قورعانىسقا باسىمدىق بەرىلدى. سويتە تۇرا، بۇل قۇجاتتاردا ەلگە ءتونۋى مۇمكىن ىقتيمال قاۋىپ-قاتەرلەر مەن الەمدەگى اسكەري-ساياسي جاعدايلار ۇدايى ەسكەرىلگەن. 2017 جىلى قابىلدانعان سوڭعى دوكترينادا كيبەر جانە اقپاراتتىق قاۋىپسىزدىك، گيبريدتى سوعىس پەن وعان توسقاۋىل قويۋ امالدارى دا قاراستىرىلدى. مۇنىڭ ءوزى اسكەري سالانىڭ زاماناۋي سىن-قاتەرلەرگە دەر كەزىندە تويتارىس بەرۋگە يكەمدىلىگىن كورسەتەدى.

وسى كەزدەردەگى ەلباسىمىزدىڭ ءرولىن تاۋەلسىزدىك جىلدارى قورعانىس ءمينيسترى قىزمەتىن اتقارعان ارميا گەنەرالى، حالىق قاھارمانى مۇحتار التىنباەۆ: «نۇرسۇلتان نازارباەۆ كوزقاراسىنىڭ پراگماتيزمى قيىن-قىستاۋ ساتتەردە شەشىمىن تاۋىپ، بۇرىنعى بىرقاتار كەڭەس ەلدەرى باسىنان وتكەرگەن قاتەلىكتەردى جىبەرمەۋگە تىرىستى»، دەپ ەسكە الادى.

بۇگىنگى شيراق قيمىلدى ءارى اسكەري دايىندىعى مىعىم تاس قامال قارۋلى كۇتەرىمىز سوقىپالى دا، سوقپاقتى جولدان ءجونىن تاۋىپ وتە ءبىلدى. ال، وتىز جىل بۇرىن حان يەمىز كەنەسارىدان كەيىن تۇراقتى اسكەر ۇستاماعان ءبىزدىڭ ەلىمىز جول ايىرىعىندا تۇرعان بولاتىن.  «اسكەري كۇشىمىز قانداي بولۋى كەرەك؟»، «اسكەري بىلىكتى مامانداردى قالاي دايىنداۋ قاجەت؟»، «كەڭەستەن قالعان اسكەري كۇشتى قارجى جانە تەحنيكالىق جاقتان قالاي قامتاماسىز ەتۋگە بولادى؟» سىندى شەشۋى قيىن سان الۋان ساۋالدار كەسكەستەدى. وسى كۇرمەۋى قيىن ساۋالداردىڭ ءبارى قازاقستان پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ كۇنى-ءتۇنى مازاسىن الىپ، دەگبىرىن كەتىردى. بىراق، ەلىمىزدىڭ باس قولباسشىسى جاۋاپكەرشىلىكتەن بويىن اۋلاق سالماي، قازاق ارمياسىنىڭ ىرگەتاسىن قالاپ، كەرەگەسىنە كەڭگە سالۋى جولىندا الدىندا كەزىككەن قيىندىقتاردى شەشىمىن تاۋىپ ورىندى جەڭە الدى.

ەلباسىمىزدىڭ وسى جولداعى ءار ساليقالى قادامى – قر قك قالىپتاسۋىنىڭ ايشىقتى مەزەتتەرى بولىپ سالادى. ويتپەي شە، قازاق ەلى ءوز تاۋەلسىزدىگىن جاريالاعان تۇستا ءبىزدىڭ رەسپۋبليكامىزدىڭ اۋماعىندا سانسىز كوپ اسكەري بولىمدەر جانە بازالار، اسكەري-زەرتتەۋ نىساندارى مەن پوليگوندار ورنالاسقانتىن.

وسىنىڭ ءبارىن ورىن-ورنىنا قويىپ، ءبىر ىزگە سالۋدا قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى – ەلباسى نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ ساليقالى ساياساتى وسى ءبىر ماڭىزدى مىندەتتەردى ابىرويمەن ورىنداپ، زور وزگەرىستەرگە قول جەتكىزۋگە سەبەپ بولا الدى. بۇل ءبىزدىڭ 30 جىلداعى باسىپ وتكەن الىپ قادامىمىزدىڭ ايشىقتى ءىزى.

قازاقستان قارۋلى كۇشتەرى تمد-نىڭ سىرتقى شەكاراسىن قورعاۋعا اتسالىسىپ، 9,5 مىڭنان استام سارباز بەن وفيتسەرىمىز تاجىك-اۋعان شەكاراسىن كۇزەتۋگە قاتىستى. ال 2005-2008 جىلدار ارالىعىندا «قازبات» باتالونى يراك جەرىن مينادان تازارتۋ جۇمىسىنا بەلسەنە كومەكتەستى.

قازىرگى تاڭدا ەلىمىزدە قارۋلى كۇشتەرىندە رەسەي، بەلارۋس، يزرايل، تۇركيا، قىتاي، وڭتۇستىك افريكا رەسپۋبليكاسى، اقش، فرانتسيا سياقتى مەملەكەتتەردىڭ ءتۇرلى تەحنيكاسى قولدانىلىپ ءجۇر. قازاقستان راديو-ەلەكتروندى بايلانىس قۇرالدارىن، راديولوكاتسيالىق جابدىقتاردى، تۇندە كورۋ قۇرىلعىلارىن، بروندى كولىكتەردى، اسكەري كاتەرلەردى قۇراستىرىپ، پاترون وندىرەتىن دەڭگەيگە جەتكەنى ءبارىمىزدى قۋانتادى.

قازاقستان اسكەرى مول تاجىريبەدەن وتكەنى، ساربازداردىڭ ءبىلىمى مەن بىلىكتىلىگىنىڭ ارتقانى، الەمدىك قاۋىمداستىق الدىندا ەل بەدەلىنىڭ وسكەنى كوڭىل جۇباتادى. بۇنىڭ بارلىعى دا ەلباسىمىزدىڭ باسشىلىعىمەن جۇرگىزىلگەن اسكەري رەفورمانىڭ ارقاسىندا مۇمكىن بولدى دەسەك، ەش ارتىق ايتپايمىز.

ەگەمەندىكتىڭ ارايلى 30 جىلىندا ەلىمىزدىڭ قورعانىس قۋاتى بارىنشا ەسەلەپ ارتتى. ەندى اسكەري كۇشتەرىمىز باسىپ وتكەن وسى ءبىر تاريحي كەزەڭگە كوز جۇگىرتەر بولساق، وتكەن عاسىردىڭ 90-شى  جىلدارىنىڭ باسىندا قالىپتاسقان جاعدايدى جانە ەلدىڭ اسكەري قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋدىڭ ماڭىزدىلىعىن ەسكەرگەن مەملەكەت باسشىسى نۇرسۇلتان نازارباەۆ تاريحي شەشىمگە كەلدى. ءسويتىپ، قازاق كسر-ءىنىڭ پرەزيدەنتى ن.ءا.نازارباەۆ رەسپۋبليكانىڭ تاۋەلسىزدىگىن، ايماقتىق تۇتاستىعىن، قورعانىستىق جانە باسقا دا ومىرلىك ماڭىزدى مۇددەلەرىن قامتاماسىز ەتۋ ماقساتىمەن 1991 جىلدىڭ 25 قازانىندا «قازاق كسر-ءنىڭ مەملەكەتتىك قورعانىس كوميتەتىن قۇرۋ تۋرالى» جارلىعىن جاريا ەتتى.

اتالعان جارلىقتى جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن مينيسترلەر كابينەتى مەملەكەتتىك قورعانىس كوميتەتى رەسپۋبليكانىڭ اسكەري ينفراقۇرىلىمىنىڭ مەملەكەتتىك باسقارماسىنىڭ ورگانى رەتىندە تانىلىپ، ونىڭ قاراماعىنا اسكەري كوميسساريات پەن ازاماتتىق قورعانىس شتابى ءوز قۇزىرىنداعى بولىمشەلەر مەن مەكەمەلەرىمەن قوسا بەرىلەتىنى جونىندە قاۋلى قابىلدادى. وسىعان وراي ەكى اي مەرزىم ىشىندە مەملەكەتتىك قورعانىس كوميتەتى جونىندە جوبا ازىرلەۋ كەرەكتىگى ءسوز ەتىلدى. وسىعان ساي رەسپۋبليكا اۋماعىندا ورنالاسقان كسرو قورعانىس مينيسترلىگىنىڭ قۇرامالارى مەن بولىمدەرىمەن ءوزارا ءىس-قيمىلدى ۇيىمداستىرۋ، جۇمىلدىرۋ جانە ازاماتتىق قورعانىس ماسەلەلەرىن شەشۋ مىندەتى العا قويىلدى.

بۇل مىندەتتى جۇزەگە اسىرۋعا تارتىلعان ماماندار ەكى اي ىشىندە وتە كوپ جاۋاپتى قۇجاتتاردى جۇزەگە اسىردى. ءسويتىپ، جەلتوقسان ايىنىڭ ورتاسىنا قاراي نەگىزگى لاۋازىمدىق تۇلعالاردى تاعايىنداۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلدى.

مەملەكەتتىك قورعانىس كوميتەتىنىڭ توراعاسى بولىپ ساعادات قوجاحمەتۇلى نۇرماعامبەتوۆ تاعايىندالدى.

ساعادات نۇرماعامبەتوۆ بۇعان دەيىن كسرو قارۋلى كۇشتەرىنىڭ ساپىندا ءىى دۇنيەجۇزىلىك سوعىستاعى ورىس-نەمىس مايدانىن باستان وتكەرگەن كەڭەس وداعىنىڭ باتىرى اتانعان تانىمال كوماندير ءارى جوعارى باسشىلىق قۇرامىندا بولعان قولباسشى ەدى. كسرو قورعانىس ءمينيسترىنىڭ 1989 جىلعى 6 ماۋسىمداعى № 0398 بۇيرىعىنىڭ نەگىزىندە قۇرمەتتى دەمالىسقا شىققانىمەن اسكەري ومىردەن قول ۇزبەگەن جان. 1990 جىلعى 5 قاڭتاردا قازاقستان كوممۋنيستىك پارتياسى اتىنان قازاق كسر-نىڭ دەپۋتاتتىعىنا ۇسىنىلعان. سول جىلعى 16 قاڭتاردان باستاپ رەسپۋبليكالىق سوعىس جانە ەڭبەك ارداگەرلەرى كوميتەتىنىڭ توراعاسى، ال 19 ناۋرىزدا رەسپۋبليكا جوعارعى كەڭەسىنىڭ دەپۋتاتى بولىپ سايلانعان. قىسقاسى، ول ارميادان «الىستاعانىمەن»، ونىڭ وزەكتى پروبلەمالارىمەن قول ۇزبەستەن ۇزدىكسىز اينالىسىپ وتىردى.

مەملەكەتتىك قورعانىس كوميتەتى باس شتابىنىڭ باستىعى ءارى توراعانىڭ ورىنباسارى لاۋازىمىنا پولكوۆنيك سەيىلبەك التىنبەكۇلى التىنبەكوۆ (كەيىننەن گەنەرال-مايور), توراعانىنىڭ ازاماتتىق قورعانىس جانە توتەنشە جاعدايلار جونىندەگى ورىنباسارى لاۋازىمىنا گەنەرال-مايور نيكولاي يۆانوۆيچ حليۋپين، توراعانىڭ قورعانىس ءوندىرىسى جونىندەگى ورىنباسارى لاۋازىمىنا ميحايل ميحالوۆيچ سافرىگين، جەتەكشى باسقارمالار مەن بولىمدەردىڭ باستىقتارى بولىپ پولكوۆنيكتەر مەن پودپولكوۆنيكتەر كيم سەرىكبايۇلى سەرىكباەۆ، قاليجان قۋانىشبايۇلى ءالجانوۆ، ەميل اعىبايۇلى المانيازوۆ، لەونيد كۋسمانوۆيچ باكاەۆ، قادىرجان يسمايلۇلى بايجىگىتوۆ، نيكولاي ەگوروۆيچ بورتنيكوۆ، اباي بولەكبايۇلى تاسبولاتوۆ، باقىتجان ەرتايۇلى ەرتاەۆ، ۆياچەسلاۆ گريگورەۆيچ كوبىليانسكي، مۇباراك ورىنبەكۇلى ورىنبەكوۆ، لەونيد ميحايلوۆيچ سەلەزنەۆ، نيكولاي الەكساندروۆيچ سۋحوۆ، ساعيتجان دوسىمۇلى تاسماعامبەتوۆ، مەلس جۇمانۇلى شامپيەۆ، سوۆەت ساۋمەنۇلى تاۋلانوۆ ت.ب. ءوز ىسىنە ادال اسكەري تۇلعالار تاعايىندالدى.

قازاقستان پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازارباەۆ 1992 جىلعى 8 جەلتوقساندا كۇشتىك ۆەدومستۆولار قۇرامالارى باسشىلارى مەن كومانديرلەرىنىڭ العاشقى جينالىسىندا: «ءبىز – ەگەمەن، تاۋەلسىز مەملەكەتپىز، سوندىقتان قاۋىپسىزدىكتى قامتاماسىز ەتۋ ماسەلەسى ىشكى جانە سىرتقى ساياساتتى قالىپتاستىرۋدىڭ جالپى قۇرىلىمىنداعى ەڭ وزەكتى ماسەلە بولۋى قاجەت. سول سەبەپتى بىزگە سانى جاعىنان شاعىن، بىراق زامانعا ساي قارۋ-جاراقپەن جابدىقتالعان، جوعارى ۇتقىر، ءبىلىمدى، ەگەمەن ەلىمىزدى قورعاۋ مۇددەسى ءۇشىن كەز كەلگەن جاعدايدا ءتۇرلى ءىس-قيمىلعا دايار ارميا قاجەت»، دەگەن كەسىمدى پىكىرىن ايتتى. قارۋلى كۇشتەردىڭ جوعارعى باس قولباسشىسى رەتىندە قازاقستان ارمياسىن قالىپتاستىرۋدا اسكەري سالاداعى العاشقى ناقتى قادامداردى بەلگىلەپ، ىسكە اسىردى.

ەلباسىمىزدىڭ بەل شەشە ارالاسۋىمەن تمد كەڭىستىگىندەگى سان سالالى ساياسي ىنتىماقتاستىق كەلىسىم ارقىلى تاۋەلسىز ەلىمىزدىڭ تەرريتورياسىنا ورنالاسقان اسكەري بىرلەستىكتەر، قۇرامالار، بولىمدەر، مەكەمەلەر، ۇيىمدار، پوليگوندار، ارسەنالدار، ساقتاۋ بازالارى مەن  قويمالار، جىلجيتىن جانە جىلجىمايتىن اسكەري مۇلىكتەر بۇدان بىلاي قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ زاڭدى مۇلكى بولىپ تابىلاتىندىعى، سونىمەن قاتار قازاقستان رەسپۋبليكاسى قارۋلى كۇشتەرىنىڭ قۇرامىندا بولاتىنداعى تۋرالى تاريحي شەشىم قابىلداندى.

وسىلايشا، ەندى عانا ءوز تاۋەلسىزدىگىن العان قازاقستاننىڭ جاڭادان قۇرىلعان قارۋلى كۇشتەرىنىڭ تاريحي جاسامپاز شەرۋىن باستادى. ەلباسىمىز وسى جاعدايدى كەيىن: «1992 جىلعى 7 مامىردا مەنىڭ جارلىعىممەن قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ قارۋلى كۇشتەرى قۇرىلعان بولاتىن. بۇل سالادا ءبىز بارلىعىن جاڭادان باستاعان ەدىك: شتاتتىق كەستە بويىنشا وفيتسەرلەردىڭ 40-45 پايىزى عانا قالعان; اسكەرلەردى باسقارۋدىڭ بىرىڭعاي جۇيەسى جوق; ەسكىرگەن تەحنيكاعا تولى قويمالار; تاجىريبەلى ۇشقىشتار مەن وتىننىڭ جوقتىعىنان ۇشپاي تۇرعان ۇشاقتار; بەرەكەسى كەتكەن اۋە شابۋىلىنا قارسى قورعانىس جۇيەسى عانا بار ەدى» دەپ ەسكە الدى.

مىنە، وسى تۇستا قابىلدانعان قازاق كسر-ءى پرەزيدەنتىنىڭ 1991 جىلعى 12 قىركۇيەكتەگى «اسكەري قىزمەتكە شاقىرۋ تۋرالى» جارلىعى اسكەري ماسەلەلەردى مەملەكەتتىك دارەجەدە شەشۋدىڭ العاشقى باستاماسى بولدى دەسەك ەش ارتىق ايتپايمىز. بۇلاي بولاتىن سەبەبى، اتالعان قۇجات نەگىزىندە بۇدان بىلايعى كەزەڭدە قازاقستاننىڭ ازاماتتارىن اسكەرگە جانە اسكەري قىزمەتكە شاقىرۋ تەك رەسپۋبليكا باسشىلىعىنىڭ باقىلاۋىمەن عانا جۇزەگە اسىرىلاتىندىعى ەدى. بۇل ورايدا ەرەكشە اتاپ وتەرلىك دۇنيە، وسى جارلىق ارقىلى قازاقستاننىڭ اسكەري كوميسسارياتتارىنا رەسپۋبليكالىق ورگاننىڭ مارتەبەسى بەرىلىپ، اسكەرگە شاقىرىلۋشىنى رەسپۋبليكا اۋماعىنان تىس جەردەگى اسكەري قۇرىلىس جانە ىشكى اسكەرلەرگە جىبەرۋگە تاس قامال توسقاۋىل قويىلعاندىعى بولدى.

مىنە وسى ءبىر قيىن-قىستاۋ شاقتا مەملەكەتتىك قورعانىس كوميتەتى ۋاقىتپەن ساناسپاي جۇمىس ىستەپ، از ۋاقىتتىڭ ىشىندە وتە كوپ ءىس-شارالاردى جۇزەگە اسىرا ءبىلدى. قاداپ ايتار بولساق، باسقارۋ جۇيەسىن ورتالىقتاندىرۋ، ءارتۇرلى باعىتتارداعى ۇيىمداستىرۋشىلىق جانە شىعارماشىلىق ساراپتاۋ جۇمىستارى، باقىلاۋ فۋنكتسيالارى سياقتى تولىپ جاتقان ءىس-شارالاردىڭ ارقايسىسى ءبىر-ءبىر كىتاپقا ارقاۋ بولارلىقتاي تاعىلىمدى عيبرات. ويتكەنى، ولاردىڭ ارقايسىنىڭ استارىندا تولىپ جاتقان قۇجاتتار مەن ءىس جۇزىندەگى ءىس-ارەكەتتەردىڭ بار ەكەندىگى كوزى قاراقتى، كوكىرەگى وياۋ ءاربىر ادامعا ايتپاسا دا تۇسىنىكتى دۇنيەلەر بولىپ تابىلادى.

مەملەكەتتىك قورعانىس كوميتەتى اتقارعان جۇمىستاردىڭ تاعى ءبىر باعىتى –تاۋەلسىز مەملەكەتتەر دوستاستىعى ەلدەرىمەن قاتار الىس-جاقىن شەت ەلدەرمەن جۇرگىزگەن كەلىسسوزدەر. شەتەلدىك ارىپتەستەرمەن كەزدەسۋلەر بارىسىنداعى ونداي كەلىسسوزدەردىڭ تاۋەلسىزدىگىن ەندى عانا العان قازاقستان ارمياسىنا بەرەرى اسا زور بولاتىن. سول كەزدەردەگى تاريحي قۇجاتتارعا كوز جۇگىرتسەك، سوناۋ 1992 جىلعى قاڭتار ايىندا امەريكا قۇراما شتاتتارىنىڭ جوعارى لاۋازىمدى مەملەكەتتىك شەنەۋنىكتەردىڭ قازاقستان ەلىنە كەلگەنىن كورەمىز. ولاردى اقش مەملەكەتتىك حاتشىسىنىڭ ورىنباسارى ر.بارتولوميۋ باستاپ كەلگەن ەدى. ءبىزدىڭ ەلدىڭ باسشىلىعىنىڭ شەشىمىمەن ولاردى مەملەكەتتىك قورعانىس كوميتەتى قابىلدادى. وسى ماڭىزدى كەزدەسۋدى قازاقستاندىق اسكەريلەر تاراپىنان ساعادات قوجاحمەتۇلى نۇرماعامبەتوۆ، سەيىلبەك التىنبەكۇلى التىنبەكوۆ، كيم سەرىكبايۇلى سەرىكباەۆ جانە ساعيتجان دوسىمۇلى تاسماعامبەتوۆتەر ساتىمەن وتكىزە ءبىلدى. ونىڭ ۇستىنە ەكى ەلدىڭ ءبىر-بىرىنە دەگەن سەنىمىنەن گورى كۇدىگى باسىم كەز بولعاندىعىن جاسىرىپ جابۋعا بولمايدى. سودان دا بولار كەلىسسوزدەر مەن پىكىرتالاستار وتە الاڭداۋلى جاعدايدا ءوتتى.

1992 جىلعى 19 قاڭتارداعى ماسكەۋ كەزدەسۋىندە وعان قاتىسۋشى تمد ەلدەرى باسشىلارىنىڭ مالىمدەمەلەرىنەن كەيىن ءار ەلدە وزدەرىنىڭ جەكە ۇلتتىق اسكەرىن قۇرىلاتىندىعى ايقىندالدى. بۇدان ءارى اقپان، ناۋرىز، ءساۋىر، مامىر ايلارىندا قازاقستان تەرريتورياسىندا ورنالاسقان قارۋلى كۇشتەردىڭ قاتارى ازايدى. ءدال وسى كەزدە اسكەري بولىمدەر مەن اسكەري مەكەمەلەردە جارعىلىق ءتارتىپتىڭ ساقتالماۋى كۇرت بەلەڭ الدى. وفيتسەرلەر مەن مەرزىمنەن تىس قىزمەتتىڭ اسكەري قىزمەتشىلەرى اراسىندا وزدەرىنىڭ تۋعان ەلدەرىنە كەتىپ قالۋ فاكتىسى ارتا ءتۇستى. بۇل كەزدە اسكەري مىندەتىن وتەۋشى ساربازداردىڭ توپ-توپ بولىپ اسكەري بولىمدەردى ءوز ەرىكتەرىمەن تاستاپ كەتۋى زاڭدى قۇبىلىسقا اينالعانتىن.

تاپ وسى ۋاقىتتاردا، اسىرەسە، بۇعان دەيىن ورتالىق باعىنىستا بولعان كوپتەگەن اسكەري بولىمدەردىڭ، قويمالار مەن ارسەنالداردىڭ اسكەري قىزمەتكەرلەرى ەندى كىمگە باعىناتىنىن بىلمەي، ءارى-ءسارى كۇيگە ءتۇستى. ولاي بولۋى ابدەن ورىندى ەدى. ويتكەنى، ولاردى بۇرىنعى تۇركىستان اسكەري وكرۋگى دە، كسرو قورعانىس مينيسترلىگى دە قولدانىستاعى زاڭدىلىقتارعا سايكەس ەشكىمگە وتكىزىپ بەرگەن جوق. ەلىمىزدە جاڭا عانا قۇرىلعان مەملەكەتتىك قورعانىس كوميتەتى ولاردى قابىلداي المادى. مامانداردىڭ ايتۋىنشا، ول ماسەلە كوميتەتتىڭ مىندەتىنە كىرمەيتىن.

ەلباسىمىز وسى كۇردەلى دە، شەشۋى قيىن دۇنيەنى ورايىن تاۋىپ، ساتىمەن شەشە ءبىلدى. وسىنداي الماعايىپ زامان پرەزيدەنتىمىزدەن قورعانىس مينيسترلىگىن قۇرۋدى تالاپ ەتتى. جانە ول سولاي بولدى دا.

سونىمەن، 1992 جىلعى 7 مامىردا شىققان قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان ءابىشۇلى نازارباەۆتىڭ «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مەملەكەتتiك قورعانىس كوميتەتiن قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ قورعانىس مينيسترلiگi ەتiپ قايتا قۇرۋ تۋرالى» 1992 جىلعى 7 مامىرداعى № 738 جارلىعىنىڭ نەگىزىندە سول كۇنگە دەيىن قىزمەت ەتىپ كەلگەن قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مەملەكەتتىك قورعانىس كوميتەتى ەندىگى جەردە قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ قورعانىس مينيسترلىگى بولىپ قايتا قۇرىلدى. اتالعان جارلىقتا سونىمەن قاتار ەلىمىزدىڭ ۇلتتىق قاۋىپسىزدىگىنە قاتىستى مينيسترلىكتىڭ اتقاراتىن نەگىزگى ماسەلەلەرى ەگجەي-تەگجەيلى  ايقىندالدى.

ءدال سول، 7 مامىر كۇنى قازاقستان رەسپۋبليكاسى پرەزيدەنتىنىڭ تاعى ءبىر، اتاپ ايتقاندا، «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ قارۋلى كۇشتەرىن قۇرۋ تۋرالى» №745 جارلىعى دا قوسا جاريالاندى. وندا قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ اۋماعىندا ورنالاسقان اسكەري بىرلەستىكتەردىڭ، قۇرامالاردىڭ، بولىمدەردىڭ، مەكەمەلەردىڭ، ۇيىمداردىڭ، پوليگونداردىڭ، ارسەنالداردىڭ، ساقتاۋ بازالارىنىڭ، قويمالاردىڭ، جىلجيتىن جانە جىلجىمايتىن اسكەري بۇيىمداردىڭ ەندىگى جەردە قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ زاڭدى مۇلكى بولىپ تابىلاتىندىعى جانە قاراقستان رەسپۋبليكاسى قارۋلى كۇشتەرىنىڭ قۇرامىنا ەنگىزىلەتىندىگى تايعا تاڭبا باسقانداي ەتىپ كورسەتىلدى. جاڭادان قۇرىلعان قورعانىس مينيسترلىگىنە 3 اي مەرزىم ىشىندە اتالعان اسكەري قۇرىلىمداردى قابىلداي وتىرىپ، اسكەرلەردى باسقارۋ جۇيەسىن قامتاماسىز ەتۋ جانە ولاردىڭ جاۋىنگەرلىك ازىرلىكتەرىن ءتيىستى جاعدايدا ۇستاۋ تاپسىرىلدى. اسكەرلەر مەن اسكەري قۇرىلىمداردىڭ باسشىلىعىنا قازاقستان رەسپۋبليكاسى ۇكىمەتىنىڭ كەلىسىمىنسىز اسكەري بولىمدەر مەن مەكەمەلەردىڭ تۇراقتى مەكەنجايلارىن اۋىستىرۋعا، سونداي-اق تەحنيكالاردى، قارۋ-جاراقتاردى، ماتەريالدىق-تەحنيكالىق مۇلىكتەردى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ تەرريتورياسىنان شىعارۋعا تىيىم سالىندى. قۇجاتتا بۇلارمەن قاتار ەڭ باستىسى، قازاقستان رەسپۋبليكاسى مينيسترلەر كابينەتىنە اسكەري قۇرىلىمداردىڭ بارلىق ۇلەستىك جانە قامتاماسىز ەتۋ سۇراقتارىن شەشۋ جۇكتەلدى. ءسويتىپ، ەگەمەن ەلىمىزدىڭ دۇنيەگە كەلگەن ءوز اسكەرىنىڭ العاشقى قادامى باستالدى.

جالعاسى بار...

ءابىل-سەرىك الىاكبار

Abai.kz