بۇگiندەرi مۇعالiم دەسە، كوز الدىمىزعا «مەنiڭ اتىم قوجا» فيلمiندەگi كەنەكەڭ (كەنەنباي قوجابەكوۆ) سومداعان راحمانوۆ مۇعالiم مەن مايقانوۆا اپاي ەلەستەمەيتiن بولدى. سول بiر ءجۇزi جادىراعان، قاتالدىعىنىڭ وزiنەن مەيiرiم شاشىراپ تۇراتىن ۇستازداردىڭ بەينەسi كەڭەس زامانىمەن بiرگە ماڭگiلiككە جادىمىزدان وشكەندەي. تيiسiنشە بۇگiنگiنiڭ ۇستازى، اۋىل مۇعالiمi كوپكە ۇلگi بولۋدان قالىپ بارادى. نارىقتىق زاماننىڭ قاتال قىسپاعىنا ۇشىراعاننان با، الدە زامان اعىمىنىڭ تاسقىنى قاتتى بولدى ما، ايتەۋiر كەيبiر مۇعالiمنiڭ بويىنان نەشە ءتۇرلi «مiنەز» تاباسىڭ. بiلiمi مەن بiلiگiن سارالاماي-اق قويالىق، قاراپايىم عانا ادەپتiلiك پەن مەيiرiمiدiلiك جەتiسپەي جاتادى كەيدە.
تاياۋدا وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسىنا قاراستى قازىعۇرت اۋدانىندا جان تۇرشىگەرلىك وقيعا بولدى. قاراپايىم مۇعالىم ايەل تاپا-تال تۇستە قارىزىن سۇراي بارعان ارىپتەسىن سوققىعا جىعىپ، بالعامەن باسىنان تومپەشتەپ ۇرىپ ولتىرگەن. ءوز باقىتىنا «بالتا شاپقان» باقىتكۇل ەسىمدى الگى قانىپەزەر ۇستازدىڭ ايتۋىنشا، جىل باسىندا قىزمەتتەس قۇربىسىنان ون مىڭ تەڭگە قارىز العان. ارىپتەسى سول قارىزىن داۋلاپ ۇيىنە كەلىپتى. باستاۋىش سىنىپ وقىتۋشىسى قارىزدى ۇستەمە پايىزبەن، ون مىڭدى ەلۋ مىڭ تەڭگە ەتىپ قايتاراسىڭ دەپ ايعايدىڭ استىنا السا كەرەك. تابان استىندا ونداي اقشانى قايدان تابا قويسىن؟! ونىڭ ۇستىنە، بانكتەن العان نەسيەسىن ۋاقتىلى تولەمەگەنى ءۇشىن جالاقى الاتىن كارتوچكاسى دا جابىلىپ قالعان. جان قۇربى دەپ قارىز العانداعى جاعدايىن ايتقانىمەن ارىپتەسى تۇسىنبەپتى. تۇسىنگىسى كەلمەپتى. اقشاسىن قايتارۋدى تالاپ ەتىپ، جەر تەكپىلەپ تۇرعاندا ونسىز دا تۇتانۋدىڭ از-اق الدىندا تۇرعان داۋ بۇرق ەتىپ، ارتى قىپ-قىزىل توبەلەسكە اينالعان. توبەلەستىڭ سوڭى جاڭاعىداي. بولماشى پۇلدىڭ كەسىرىنەن بىرەۋى جەر جاستانىپ، ەندى ءبىرى كەشىرىلمەس كۇناعا باتتى.
قولى قانعا بويالىپ، ەسىن جيعاندا نە ىستەرىن بىلمەي بويىن شاراسىزدىق بيلەگەن باقىتكۇل ارىپتەسىنىڭ ءمايىتىن كىلەمگە وراپ، ءۇي ارتىنداعى سارايعا جاسىرىپ تاستاعان. ارادا ەكى كۇن وتكەن سوڭ ءبىر بالەنىڭ بولعانىن ءىشى سەزگەن كۇيەۋى باقىتكۇلدى سۇراقتىڭ استىنا الىپتى. بار ءجايتتى ەستىگەن سوڭ بۇرىنعى پوليتسيا قىزمەتكەرى ايەلىن پوليتسياعا ءوز ەركىمەن بارىپ بەرىلۋگە زورعا دەپ كوندىرگەن. جاسى 42-گە اياق باسقان باقىتكۇلدىڭ ارتىندا كوزدەرى جاۋتەڭدەگەن ەكى بىردەي بالاسى بار. قىلمىسىن ءوز ەركىمەن مويىنداعانى ەسكەرىلىپ، قىلمىسكەر ايەلدىڭ جازاسى قانشالىقتى جەڭىلدەرىن ەندى تەك سوت شەشپەك. قان قىزۋىمەن قىزمەتتەسىنىڭ ءومىرىن قيعان مۇعالىم جاساعان قىلمىسىنا قاتتى وكىنىپ وتىرسا كەرەك. «شايتاننىڭ ارباۋىنا ءتۇسىپ قالعان عوي. ايتپەسە بۇرىن مۇنداي قىلىعى بولماعان پاقىر كىسى ءولتىرۋشى مە ەدى» دەپ اۋىل تۇرعىندارى وقيعاعا نە سەنەرىن، نە سەنبەسىن بىلمەي دال بولۋدا. قايتكەندە دە قولمەن ىستەگەندى مويىن كوتەرەتىنى حاق. تەك وسىنداي جاعداي باسقا جەرلەردە دە قايتالانباسا ەكەن دەپ تىلەيمىز قۇدايدان.
دەگەنمەن مۇعالىمدەردىڭ قاتىسۋىمەن جىل باسىنان بەرى تىركەلگەن قىلمىس تەك بۇل ەمەس. ناۋرىز مەيرامىنىڭ قارساڭىندا ءدال وسى قازىعۇرتتا شۋلى ءبىر وقيعا بولعان-دى. 36 جاستاعى ايەل كۇندەسىنىڭ كوزىن قۇرتۋ ءۇشىن كيللەر جالدايدى. تاڭ قالارلىعى - جالدامالى جانالعىش تا ايەل ادام بوپ شىققان. ال كۇيەۋىنىڭ ەكىنشى ايەلىن ولتىرتپەك بولعان كەلىنشەك اۋدانداعى مەكتەپتەردىڭ بىرىندە مۇعالىم ەكەن. تاپسىرىس بەرۋشى ايەل 218 مىڭ تەڭگەگە قوسا كيللەرگە جاس توقالدىڭ مەكەن-جايى مەن ول تۋرالى تولىق مالىمەتتى دە بەرىپتى. الايدا سوڭعىسى ۋادەسىن ورىنداۋعا اسىقپاعان. «قازىعۇرتتا قاندى قىلمىس ورىن العالى جاتىر» دەگەندى ەستىگەن، مۇندايعا قۇلاعى قاشان دا ءتۇرۋلى ءتارتىپ ساقشىلارى الدىمەن جالدامالى جانالعىشتى قولعا تۇسىرەدى. كۇندەسىنىڭ كوزىن قۇرتپاق بولىپ كيللەر جالداعان ايەلدىڭ مۇعالىم ەكەنى جانە بۇل تاپسىرىستى ورىنداۋدى موينىنا العان دا ايەل بولعانى پوليتسەيلەردى تاڭ قالدىرىپتى. بۇل «پەداگوگيكالىق تاسىلگە جاتپايدى» دەپ تۇيگەن ءتارتىپ ساقشىلارى كۇدىكتىنى قىلمىس ۇستىندە قولعا تۇسىرمەك بولادى. ول ءۇشىن ۇستالعان جالدامالى جانالعىشتىڭ قاتىسۋىمەن ارنايى وپەراتسيا ۇيىمداستىرىلعان. اقىرى، كۇندەسىن ولتىرتپەك بولعان كەلىنشەك كيللەرگە تاعى دا قوسىمشا اقشانى بەرىپ جاتقان جەرىندە ۇستالعان. ۇستاز ايەل وتباسىن ساقتاپ قالۋ ءۇشىن وسىنداي قادامعا بارعانىن ايتىپ اقتالعىسى كەلگەن. ايتۋىنشا، وسىدان بىرنەشە جىل بۇرىن كۇيەۋى ەكىنشى ايەل الىپتى. ودان ەكى پەرزەنتى دە بار ەكەن. بىراق بايبىشە مەن توقالدىڭ ارا قاتىناسى تىعىرىققا تىرەلگەن. اقىر سوڭى جاڭاعىداي. توقالدىڭ سوڭىنا جەتەم دەپ، ەندىگى قالعان ءومىرى اباقتىدا وتەدى.
ۇستازدار قاۋىمىنىڭ قادىرىن تۇسىرەتىن وسىنداي وقيعالاردىڭ تىم جيىلەپ كەتكەنى كوڭىلگە قورقىنىش ۇيالتادى. سانانى سابان اقشا بيلەگەن مىنا قاتال زامان بارلىعىنىڭ ەسىن الىپ ءبىتتى ايتەۋىر. قىلمىستىڭ اۋىرىن ەركەكتەر جاسايدى، سونىڭ ىشىندە كىسى ولتىرۋگە ەركەكتەر عانا بارادى دەگەن تۇسىنىك كەلمەسكە كەتكەن. ەڭ سوراقىسى سول، وسىنداي قانىپەزەر مۇعالىمدەردىڭ قولىنان ءدارىس الىپ شىققان بالالارىمىز ەرتەڭ قاندىقول قاراقشى، كىسى ءولتىرۋشى بولماسىنا ەشكىم كەپىل بولا المايدى.
ۇستاز بىتكەننىڭ بارىنە كۇيە جاعۋعا بولمايدى، ارينە. دەگەنمەن ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىندە، جالپى مەكتەپتەردە جۇيكەسى سىر بەرگەن، مىنەزىندە اگرەسسيا بەلگىلەرى بار ۇستازدار از ەمەس. وقۋشىلاردى سوققىعا جىقتى، بالالار ۇيىندەگى جاسوسپىرىمدەردى زورلاماق بولدى، اتپاق بولدى، ولتىرمەك بولدى دەگەن سياقتى جەر-جەرلەردەن ەستىلىپ جاتاتىن وقيعالار وسىعان دالەل. رەفورمالاۋدان كوز اشپايتىن ءبىلىم سالاسىنىڭ باسى-قاسىندا جۇرگەندەر وسى ماسەلەنى دە وي ەلەكتەرىنەن وتكىزىپ، ۇستازداردىڭ پسيحولوگيالىق جاعدايىن تەكسەرۋ جاعىن ويلاستىرۋى كەرەك بولار. قالاي دەسەك تە ەلدەگى 2.5 ميلليوننان استام وقۋشىلاردىڭ تاعدىرىن كىمنىڭ قولىنا ۇستاتقانىمىزدى قوعامنىڭ بىلۋگە حاقى بار. بۇل جاعدايعا اتا-انالار دا الاڭداۋلى ەكەنىن ۇمىتپايىق.

داۋرەن ءابدىرامانوۆ

وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسى

«تۇركىستان» گازەتى