لوندون وليمپياداسىنداعى «كلاسسيكتەر» باسەكەسى اياقتالعان سوڭ، گرەك-ريم كۇرەسىنەن جاقسىلىق ۇشكەمپىروۆ پەن ءشامىل سەرىكوۆ جەڭىپ العان التىندار ودان ءارى سۇرلەنە ءتۇستى. قازاق جانكۇيەرى سارىلا كۇتكەن سارى التىن تۇماندى البيوندا دا بۇيىرعان جوق.  قازاق بالۋاندارى الەم كوز تىككەن دودادان قولا جۇلدە الۋعا دا قابىلەتسىز ەكەن. ال ءۇشىنشى ورىن يەگەرى دانيال گادجيەۆ قازاق كۇرەس مەكتەبىنىڭ وكىلى ەمەس. ول - داڭقى جەر جارعان داعىستان كۇرەس مەكتەبىنەن قاناتتانعان. وسىلايشا، گرەك-ريم كۇرەسىنەن  32 جىل بويى وليمپيادا التىنىن كۇتىپ كەلگەن ءبىز ءانۇرانىمىز ريو-دە-جانەيروداعى كەلەسى ويىنداردا شىرقالىپ قالار دەگەن كومەسكى ۇمىتكە عانا الدانىپ، وليمپياداداعى  «كلاسسيكتەر» باسەكەسىن ەڭسەمىز تۇسكەن كۇيدە اياقتادىق...

لوندون وليمپياداسىنداعى «كلاسسيكتەر» باسەكەسى اياقتالعان سوڭ، گرەك-ريم كۇرەسىنەن جاقسىلىق ۇشكەمپىروۆ پەن ءشامىل سەرىكوۆ جەڭىپ العان التىندار ودان ءارى سۇرلەنە ءتۇستى. قازاق جانكۇيەرى سارىلا كۇتكەن سارى التىن تۇماندى البيوندا دا بۇيىرعان جوق.  قازاق بالۋاندارى الەم كوز تىككەن دودادان قولا جۇلدە الۋعا دا قابىلەتسىز ەكەن. ال ءۇشىنشى ورىن يەگەرى دانيال گادجيەۆ قازاق كۇرەس مەكتەبىنىڭ وكىلى ەمەس. ول - داڭقى جەر جارعان داعىستان كۇرەس مەكتەبىنەن قاناتتانعان. وسىلايشا، گرەك-ريم كۇرەسىنەن  32 جىل بويى وليمپيادا التىنىن كۇتىپ كەلگەن ءبىز ءانۇرانىمىز ريو-دە-جانەيروداعى كەلەسى ويىنداردا شىرقالىپ قالار دەگەن كومەسكى ۇمىتكە عانا الدانىپ، وليمپياداداعى  «كلاسسيكتەر» باسەكەسىن ەڭسەمىز تۇسكەن كۇيدە اياقتادىق...

گرەك-ريم كۇرەسىنەن كىلەمگە العاش بولىپ اسحات دىلمۇحامبەتوۆ شىقتى. 74  كەلى سالماق دارەجەسىندەگى اسحات كۇرەستەن وزگە، ەسەپكە دە جۇيرىك جىگىت ەدى. الەم چەمپيوناتىندا 5-ءى ورىن العان سوڭ، لوندونعا تىكەلەي اتتانعان دىلمۇحامبەتوۆ قارسىلاستارى ءۇشىن جۇمباق بالۋان دەگەندى باس باپكەر تىلگە ءجيى تيەك ەتەتىن. الايدا اسحاتتىڭ جۇمباعى ءبىرىنشى بەلدەسۋىندە-اق شەشىلىپ قالدى. بەلورۋسسيالىق الەكساندر كيكينەۆ ءبىزدىڭ بالۋان­دى وپ-وڭاي اۋناتا سالدى.  بەس ساۋساقتىڭ ءبىرىن بۇگىپ، ەرتەڭگى سايىس كۇنىن اسىعا كۇتتىك.
قازاقستان بايراعىن وليمپيادانىڭ اشىلۋ سالتاناتىندا جەلبىرەتىپ شىققان نۇرماحان ءبىرىنشى بەلدەسۋىندە-اق ۇتىلىپ قالادى دەگەن وي كىمنىڭ باسىنا كەلىپتى؟! الەم چەمپيوناتىندا ەكى مارتە تۇعىردان كورىنىپ، ازيا ويىندارىندا قازاق ءانۇرانىن اۋەلەتكەن جىگىت لوندوندا جۇلدە اكەلەتىندەر تىزىمىندە بولاتىن. بىراق ءتىزىمدى ءبىز قۇرعانمەن، كىلەمدەگى جاعداي  ىرقىمىزعا باعىنبايدى عوي...  تىناليەۆ العاشقى ايقاسىندا شۆەتسيالىق يوحان ەۋرەنگە ەسە جىبەردى. مۇمكىن، ەسە جىبەردى دەگەن ءسوز تىم جەڭىل ماعىناسىندا ايتىلىپ تۇرعان شىعار... نۇرماحانمەن بىرگە، بۇكىل قازاقتىڭ ەسەسى كەتكەندەي كورىندى بىزگە. اۋىر سالماقتاعى الىپ جىگىتتەر ەل ايبىنىن كوتەرىپ تۇرماۋشى ما ەدى؟! الىپ ءبىر اۋناپ العان سوڭ، ارتىنان ەرگەن جىگىتتەردەن دە جىگەر كورە المادىق.  فۋتبول مەن حوككەيدە قارا ءۇزىپ كەتكەنىمەن، جەكپە-جەك تۇرلەرىندە جۇلدەگە سىنىق سۇيەم دە جاقىنداي المايتىن شۆەدتەن ۇتىلعان سوڭ، باسقالارى تۋرالى ويلاۋدىڭ ءوزى قورقىنىشتى ەدى... يوحاننىڭ اقتىق سىنعا جەتپەيتىنىن ءاۋ باستان سەزدىك تە، نۇرماحان تىناليەۆتىڭ لوندون كىلەمىنە قايتا شىقپايتىنىنا تۇبەگەيلى كوزىمىز جەتتى...
ال 60 كەلىدەگى  المات كەبىسپاەۆ بەلدەسۋلەرىن وتە بەلسەندى باستادى. اقش-تىڭ بەدەلدى باسىلىمىنان باستاپ، قاراپايىم قازاق جانكۇيەرىنە شەيىن وسى جىگىتتەن لوندون التىنىن كۇتكەن. ءبىرىنشى بەلدەسۋىندە ۋكراينالىق لەنۋر تەمىروۆتى وڭاي جىقتى، ەكىنشى سىندا ۆەنەسۋەلا بالۋانىن ۇيىنە قايتاردى. ءۇشىنشى بەلدەسۋدە بۇكىل يراننىڭ ءۇمىتى وميد نورۋزيمەن جول ءتۇيىستى. وسى ورايدا بالۋاندار باسەكەسىندەگى جەرەبە تارتۋ راسىمىنە دە ءبىراز وكپەلەپ الدىق. الەم چەمپيونى مەن الەم چەمپيوناتىنىڭ كۇمىس جۇلدەگەرى ءبىر توپقا تۇسكەن. ماسەلەن، بوكس پەن دزيۋدو فەدەراتسيالارى ۇزدىكتەر مەن دەڭگەيى ءبىر باس تومەن سپورتشىلاردى ايقاستىرىپ، ءسۇت بەتىندە قالقىعان قايماقتاردى فينالدا نەمەسە جارتىلاي فينالدا كەزدەستىرۋگە مۇددەلى. جەرەبەنى وسىعان ىڭعايلاستىرىپ تۇزگەن. بىراق، كۇرەستە بۇلاي بولمادى...
ءبىر جىل بۇرىن تۇركيادا توسەلگەن كىلەمدە بۇل بالۋاندار الەم بىرىنشىلىگىنىڭ التىنى ءۇشىن تالاسىپ، يران بالۋانى الماتتى جەڭىپ كەتكەنى جادىمىزدا تۇر. بىراق وليمپيادا رۋحى بولەك باسەكە! الەم مەن قۇرلىقتى باعىندىرعان بالۋان وليمپيادانى دا ۇتىپ الادى دەگەن قاتىپ قالعان زاڭ جوق. سەيداحمەت بەردىقۇلوۆشا ايتساق، وليمپيادادا كىمنىڭ رۋحى مىقتى، كىمنىڭ جەڭىسكە دەگەن جىگەرى ارتىق، كىم سول ساتتە، سول سەكۋندتا ناعىز بابىندا تۇر - سونىڭ مەرەيى ۇستەم بولادى. سوندىقتان دا ءبىز جاقسىلىقتان ۇمىتتەنىپ، الماتتان ەرلىك كۇتتىك! الايدا تاۋىمىز تاعى دا شاعىلدى. نورۋزي راسىندا ناعىز تالانت ەكەن! ءبىزدىڭ باتىردى 3:1 جانە 3:0 ەسەبىمەن ەڭسەرىپ كەتكەنىن كوز كوردى. 
التىنعا بارار جولدا سۇرىنگەسىن، كوڭىلى قالدى ما، الدە راسىندا كۇشىن سارقىپ الدى ما، كىم ءبىلسىن، المات وسىدان سوڭ جارقىراي العان جوق. وميد نورۋزي فينالعا جەتكەسىن الاقانىمىزدى سوعىپ، كەبىسپاەۆتىڭ جۇبانىش بەلدەسۋىن تاماشالادىق. بولگار بالۋانى يۆو انگەلوۆ بۇرىن الماتتى جەڭىپ كورمەگەسىن، جەڭىستەن ۇمىتتەنۋگە قۇقىمىز بار ەدى. ايتقانىمىز كەلىپ، كەبىسپاەۆ قولا جۇلدەگە تالاسۋ باقىتىنا يە بولدى. الايدا قولا دا ءبىزدىڭ جىگىتكە بۇيىرمادى! المات باسقا ەمەس، جاپون بالۋانىنان جەڭىلىپ قالدى. ەگەر دزيۋدوشىلارىمىز جاپونعا جول بەرسە، ءدال  بۇلاي جازعىرماس ەدىك. بالۋان بابالارىمەن ماقتاناتىن، كىشكەنتايىنان كۇرەسىپ وسەتىن قازاق جىگىتىنىڭ جاپوننان ۇتىلۋى كوڭىلگە اۋىر تيەدى ەكەن... ءتىپتى سوڭعى بەلدەسۋدە ءبىز الماتتىڭ كوزىنەن وت كورگەن جوقپىز. كۇشى سارقىلعانى كورىنىپ تۇر. قايتا-قايتا جاپون بالۋانىنا باسىن بەرىپ قويعاننان كەيىن، قولانىڭ بۇيىرمايتىنى بەلگىلى بولدى. 
84  كەلىدەگى دانيال گادجيەۆ العاشقى اينالىمدا الەم چەمپيونى حريستو مارينوۆتى جەڭىپ، بىردەن رەسەيلىك الان حۋگاەۆپەن بەلدەستى. بۇگىنگە دەيىن رەسەيدەن كەلىپ، قازاقستان نامىسىن قورعاعان بالۋانداردىڭ بارلىعى دا ءوزىنىڭ بۇرىنعى وتانداستارىن الەمدىك سىندا ۇتىپ كورمەگەن. 2008 جىلى ماريد ءمۇتالىموۆ داعىستاندىق باحتيار احمەتوۆكە جول بەردى، تەيمۋراز تيگيەۆ اقتىق سىندا رەسەيلىك شيرۆاني مۋرادوۆتان ۇتىلىپ قالدى. سوندىقتان، دانيالدىڭ الاننان اسا المايتىنىن بىردەن بولجاعانبىز. تاپ سولاي بولىپ شىقتى. الان وسەتيانىڭ تۋىن تۇسىرگەن جوق، دانيالدى عانا ەمەس، بارلىق قارسىلاستارىن جايپاپ ءوتتى. گادجيەۆ بولسا، قولا مەدال ءۇشىن كۇرەستە گرۋزين جىگىتىنەن باسىم بولىپ، «كلاسسيكتەردىڭ» لوندون وليمپياداسىنداعى جالقى مەدالىن ءوز ەنشىسىنە جازدى.
المات پەن نۇرماحاننان قايىر بولماعاسىن، دارحان باياحمەتوۆ ءۇشىن تاقىم قىستىق. دارحان بەيجىڭدەگى ويىندارعا قاتىسىپ، وليمپيادانىڭ رۋحىن سەزىنىپ كورگەن بالۋان. سول سەبەپتى، لوندوندا نامىستى قولدان بەرمەيدى دەپ ءۇمىت ەتكەنبىز. وكىنىشتىسى، ءۇمىتىمىز تاعى سەلگە كەتتى. العاشقى اينالىمنان وڭاي وتكەن دارحان ەكىنشى بەلدەسۋىندە ليتۆا بالۋانىن جەڭە الماي، پۇشايمان بولدى.
لوندونعا سەنىپ جىبەرگەن سەركەلەردىڭ كۇيى وسىنداي. قازاق بالۋاندارى قاشان وسەتيا، داعىستان، قاپقاز جىگىتتەرىن تىزەرلەتەدى دەپ جۇرگەندە، كۇرەستەن الار سىباعاسى از جاپونيا، شۆەتسيا  جانە  ليتۆا جىگىتتەرىندە كەگىمىز كەتتى.  ارينە، وليمپياداعا وسالدار بارمايدى. بىراق قازاق بالۋانىنىڭ كەز كەلگەنگە وڭاي ولجا بولعانىن كورۋ قيىن ەكەن. مۇمكىن، باق شاپپاعان شىعار؟! مۇمكىن، بابىمىز كەلىسپەدى؟! قارسىلاسىن كىلەمنەن جۇلىپ الا الماعان جىگىتتەردە جانكەشتىلىك از با، الدە؟! كوزدەرى ءدۇمپيىپ ءىسىپ، اشىلماي قالسا دا، قارسىلاسىنان جەڭىستى تارتىپ العان كارىس بالۋانى كيم حەن ۋدىڭ قولىنان كەلگەن ەرلىكتى ءبىزدىڭ جىگىتتەردەن كۇتىپ ەدىك قوي.    كۇرەستەگى ناتيجەسىزدىك لوندون وليمپياداسىندا تاعى قىلاڭ بەردى. برازيلياداعى ويىنداردان سوڭ دا جاقسىلىق پەن ءشامىل اعالاردىڭ التىنىنا  شۇكىرشىلىك ەتىپ وتىرماساق يگى ەدى...

اقىرىس بوكەنبايقىزى

«جاس قازاق» گازەتى