“انتيفاشيستەردiڭ” ارتىندا كiم تۇر؟
"قازاقستانداعى انتيفاشيستiك ۇيىم" دەگەن جۇمباق تiركەستiڭ ءوزi - وسى ءسوزدiڭ ماعىناسىنا ۇڭiلۋگە تىرىسقان ادامدى ۇرەيمەن شىرماپ تاستايدى ەكەن. كوز الدىڭا ەرiكسiز تاريحتا قاندى iزiن قالدىرعان گيتلەر مەن مۋسسوليني كەلەدi. اللاعا شۇكiر، قازاقستاندا جۇرت تىنىش، ەل امان، سان ۇلت كەڭپەيiلدi قازاققا ريزا كوڭiلمەن جاراسىمدى تۇرىپ جاتىر. سوندا اشىق كۇندە قارا بۇلتتى ءتوندiرiپ اتوي سالۋ كiمگە قاجەت بولدى ەكەن؟
"انتيفاشيستەردiڭ" قازاقستان رەسەي جانە بەلارۋس سياقتى سلاۆيان مەملەكەتتەرiمەن تۇركi دۇنيەسiندە دارا وزىپ كەدەندiك وداق قۇرعاننان سوڭ، بiرىڭعاي ەكونوميكالىق كەڭiستiككە بەت العان كەزiندە پايدا بولۋى كەزدەيسوق ەمەس سياقتى. ويتكەنi ەلiمiزدە ەكونوميكالىق جاعىنان تيiمسiز، كەشەگi وداقتىڭ كۇلiمسi يiسi اڭقيتىن كەدەندiك وداققا قارسىلار از ەمەس. ال بiرىڭعاي ەكونوميكالىق كەڭiستiكتەن دە كەشەگi كەڭەس يمپەرياسىنىڭ سۇلباسى كورiنiپ تۇر. تاۋەلسiزدiككە تونگەن قاتەردi سەزiنگەن حالىقتىڭ ساناسىنا ىقپال ەتۋدiڭ رەسەيشiل ساياساتكەرلەر ءۇشiن ۇيرەنشiكتi ءادiسi - يدەولوگيالىق ناسيحات قىلبۇراۋىن قاتايتا ءتۇسۋ، iشتەن جاۋ iزدەۋ.
"قازاقستانداعى انتيفاشيستiك ۇيىم" دەگەن جۇمباق تiركەستiڭ ءوزi - وسى ءسوزدiڭ ماعىناسىنا ۇڭiلۋگە تىرىسقان ادامدى ۇرەيمەن شىرماپ تاستايدى ەكەن. كوز الدىڭا ەرiكسiز تاريحتا قاندى iزiن قالدىرعان گيتلەر مەن مۋسسوليني كەلەدi. اللاعا شۇكiر، قازاقستاندا جۇرت تىنىش، ەل امان، سان ۇلت كەڭپەيiلدi قازاققا ريزا كوڭiلمەن جاراسىمدى تۇرىپ جاتىر. سوندا اشىق كۇندە قارا بۇلتتى ءتوندiرiپ اتوي سالۋ كiمگە قاجەت بولدى ەكەن؟
"انتيفاشيستەردiڭ" قازاقستان رەسەي جانە بەلارۋس سياقتى سلاۆيان مەملەكەتتەرiمەن تۇركi دۇنيەسiندە دارا وزىپ كەدەندiك وداق قۇرعاننان سوڭ، بiرىڭعاي ەكونوميكالىق كەڭiستiككە بەت العان كەزiندە پايدا بولۋى كەزدەيسوق ەمەس سياقتى. ويتكەنi ەلiمiزدە ەكونوميكالىق جاعىنان تيiمسiز، كەشەگi وداقتىڭ كۇلiمسi يiسi اڭقيتىن كەدەندiك وداققا قارسىلار از ەمەس. ال بiرىڭعاي ەكونوميكالىق كەڭiستiكتەن دە كەشەگi كەڭەس يمپەرياسىنىڭ سۇلباسى كورiنiپ تۇر. تاۋەلسiزدiككە تونگەن قاتەردi سەزiنگەن حالىقتىڭ ساناسىنا ىقپال ەتۋدiڭ رەسەيشiل ساياساتكەرلەر ءۇشiن ۇيرەنشiكتi ءادiسi - يدەولوگيالىق ناسيحات قىلبۇراۋىن قاتايتا ءتۇسۋ، iشتەن جاۋ iزدەۋ.
وتىز جەتiنشi جىلى دا توتاليتارلىق جۇيەنiڭ جەندەتتەرi باس كوتەرەر قازاق زيالىلارىن "ۇلتشىل-فاشيستەر" دەپ ايىپتاپ قۇرتقانىن ۇمىتپايىق! بiر قىزىعى، "ۇلتشىل" دەگەن ۇعىم باتىس ەلدەرiندە رەسەيدەگiدەن باسقاشا قالىپتاسقان. سەكسەن التىنشى جىلدىڭ جەلتوقسانىندا توتاليتارلىق بيلiكتiڭ وكتەمدiگiنە قارسى كوتەرiلگەن قازاق جاستارىن ماسكەۋ "ۇلتشىلدار" دەپ ايىپتاعاندا ولاردى قىلمىسكەرلەرگە تەڭەگەنi بەلگiلi. ال "ۇلتشىل" ءسوزiنiڭ ماعىناسىنا تەرەڭ ءۇڭiلۋ ءۇشiن اعىلشىن تiلiنiڭ ماكميللان تۇسiندiرمە سوزدiگiنە كوز جۇگiرتەيiك: "nationalist 1. someone who believes that their group, state or nation should be independent: Serb/ Kazakh/ Zulu nationalists; 2.someone who feels that their nation's interests should be considered more important than those of other nations" (Macmillan English Dictionary, p.943). ياعني "ۇلتشىل" ءسوزiنiڭ بiرiنشi ماعىناسى - 1. ءوز قاۋىمى، مەملەكەتi, ۇلتى تاۋەلسiز بولۋى كەرەك دەپ ويلايتىن ادام، مىسالى: سەرب/ قازاق\ زۋلۋ ۇلتشىلدارى 2. ءوز ۇلتىنىڭ مۇددەسi باسقا ۇلتتىڭ مۇددەسiنەن جوعارى تۇرۋى كەرەك دەپ سەزiنەتiن ادام.
ەندەشە "انتيفاشيستەردiڭ" فاشيزم مەن ۇلتشىلدىقتى قاتار قويۋعا تىرىسۋىندا قانداي پيعىل جاتىر؟ وسى "انتيفاشيست ينتەرناتسيوناليستەر" رەسەي قالالارىندا ورىستىڭ "تاقىرباستارى" قازاقستان، ورتا ازيا، قاپ تاۋى ازاماتتارىن پىشاقتاپ جاتقاندا قايدا بولعان؟ نەگە ءالi دە رەسەيدەگi باتىس ءباسپاسوزi الاڭداۋشىلىقپەن جازىپ جاتقان ناسiلشiلدiكتi, ناعىز فاشيزمدi ايىپتاپ داۋىس كوتەرمەيدi?
دۇنيەدە ادام بالاسىن الالامايتىن ناعىز باۋىرمال حالىق بولسا، الاساپىران زاماندا قۋعىنعا ۇشىراپ جەر اۋىپ كەلگەندەردiڭ ءبارiن قۇشاعىنا تارتقان قازاقتاي عانا بولار. بۇل باۋىرمالدىق كەڭەس وداعى كوممۋنيستiك پارتياسىنىڭ باعدارلاماسىندا، «كوممۋنيزم كەزiندە ۇلت دەگەن بولمايدى، بارلىعى بiر تiلدە عانا سويلەيتiن كەڭەس ۇلتى عانا بولادى" دەپ جار سالاتىن سوتسياليستiك "ينتەرناتسيوناليزم", ەركiن سوزگە تىيىم سالىپ، اركiمنiڭ اۋزىن باعىپ، "فاشيستەردi" iزدەيتiن "انتيفاشيستەردiڭ ينتەرناتسيوناليزمi" دە ەمەس. بۇل قازاققا ءتان كەڭپەيiلدiلiك. ال وعان كولەڭكە ءتۇسiرiپ،"انتيفاشيستiك" دۇرمەكپەن ەل iشiندەگi تاتۋلىقتى، تىنىشتىقتى بۇزۋعا نيەتتiلەر زاڭ شەڭبەرiندە جازالانۋى كەرەك.
مارات ومارۇلى،
قىزىلجار قالاسى.
«جاس الاش» گازەتى
