بەرىك ابدىعاليۇلى،

ارقالىق قالاسىنىڭ اكىمى:

- بەرىك اعا، ارقالىقتىڭ قوردالانىپ قالعان ماسەلەلەرىن شەشۋدى نەدەن باستاۋ كەرەك ەكەن؟ قالا بيۋدجەتىن قاي ىسكە كوبىرەك جۇمساپ جاتىرسىز؟

- قازىر عالامتورداعى ارقالىققا قاتىستى كەز كەلگەن ماقالانى قاراپ وتىرساڭىز، بۇل جەر تۋرالى «ولگەن قالا» دەگەن ماعىناعا ساياتىن قوعامدىق پىكىر قالىپتاسىپ كەتكەن. ەڭ سىپايى ايتقاننىڭ وزىندە دە، سىرت كوز «داعدارىستا تۇرعان قالا» دەسەدى. شىن مانىندە، ارقالىق باسقا ءوڭىر ورتالىقتارىنان ەش كەم ەمەس. شاعىن دا، جايلى مەكەن. بۇل جەردە ەشقانداي دا «ادامداردىڭ ءبارى كەدەي، جۇمىسسىز» دەگەندەي ۇعىم جوق. جۇرت جاعىمسىز ءيميدجدى كەزىندە وبلىس ىدىراپ، زاۋىتتاردىڭ جۇمىسى توقتاپ، جەرگىلىكتى تۇرعىندار سىرتقا قاراي ۇدەرە كوشىپ، قالانىڭ ۇشتەن ءبىر بولىگى بوساپ قالعاننان كەيىن قالىپتاستىرعان عوي. ال كۇنى بۇگىنگە دەيىن قالانىڭ دامۋىنا كەدەرگى كەلتىرىپ كەلگەن جالپى ماسەلەنى ءۇش تۇرعىدان الىپ قاراۋعا بولادى.

بەرىك ابدىعاليۇلى،

ارقالىق قالاسىنىڭ اكىمى:

- بەرىك اعا، ارقالىقتىڭ قوردالانىپ قالعان ماسەلەلەرىن شەشۋدى نەدەن باستاۋ كەرەك ەكەن؟ قالا بيۋدجەتىن قاي ىسكە كوبىرەك جۇمساپ جاتىرسىز؟

- قازىر عالامتورداعى ارقالىققا قاتىستى كەز كەلگەن ماقالانى قاراپ وتىرساڭىز، بۇل جەر تۋرالى «ولگەن قالا» دەگەن ماعىناعا ساياتىن قوعامدىق پىكىر قالىپتاسىپ كەتكەن. ەڭ سىپايى ايتقاننىڭ وزىندە دە، سىرت كوز «داعدارىستا تۇرعان قالا» دەسەدى. شىن مانىندە، ارقالىق باسقا ءوڭىر ورتالىقتارىنان ەش كەم ەمەس. شاعىن دا، جايلى مەكەن. بۇل جەردە ەشقانداي دا «ادامداردىڭ ءبارى كەدەي، جۇمىسسىز» دەگەندەي ۇعىم جوق. جۇرت جاعىمسىز ءيميدجدى كەزىندە وبلىس ىدىراپ، زاۋىتتاردىڭ جۇمىسى توقتاپ، جەرگىلىكتى تۇرعىندار سىرتقا قاراي ۇدەرە كوشىپ، قالانىڭ ۇشتەن ءبىر بولىگى بوساپ قالعاننان كەيىن قالىپتاستىرعان عوي. ال كۇنى بۇگىنگە دەيىن قالانىڭ دامۋىنا كەدەرگى كەلتىرىپ كەلگەن جالپى ماسەلەنى ءۇش تۇرعىدان الىپ قاراۋعا بولادى.

بىرىنشىدەن، قالاداعى جىلۋ ورتالىعى مازۋتپەن جۇمىس ىستەپ تۇرعاندىقتان، ءبىز ۇكىمەتتىك رەزەرۆكە تاۋەلدىمىز. مازۋت باعاسىنىڭ قىمباتتىعىنا بايلانىستى، ول تاراپتان جىل سايىن ميللياردقا جۋىق قاراجات بولىنگەندە عانا قىستان امان-ەسەن شىعا الامىز. ەگەر ۇكىمەت سونداي سومامەن ۇنەمى قامتاماسىز ەتىپ وتىرماسا، تۇرعىنداردىڭ جىلۋعا جيناعان ءتاريفى قىس بويى جاعىلاتىن مازۋتقا مۇلدە جەتپەيدى. سوندىقتان وبلىس باسشىلىعى مەن وسىنداعى ماعان دەيىنگى اكىمدەر دە جوعارى جاققا كومىرمەن جۇمىس ىستەيتىن جاڭا جىلۋ ورتالىعىن سالۋ جونىندە ۇسىنىس جاساعان بولاتىن. قازىر دە ءبىز وسى ماسەلەنى شەشۋ جاعىن قاراستىرىپ وتىرمىز. شۇباركولگە تارتىلىپ جاتقان تەمىرجول قۇرىلىسى اياقتالسا، سونداي جەو-نىڭ تيىمدىلىگى ارتار ەدى. قازىرگى جەو-نى مازۋتتان كومىرگە اۋىستىرۋ وتە قىمباتقا تۇسەدى. دەمەك، عىلىمي ينستيتۋت ماماندارىنىڭ «جاڭاسىن سوققان ءجون» دەگەن شەشىمىنە توقتام جاساپ وتىرمىز.

ەكىنشىدەن، تاس جول قۇرىلىسىن رەتكە كەلتىرىپ الۋىمىز كەرەك. ارينە، حالىققا ۇلكەن سەرپىلىس بەرگەن تەمىر جولدىڭ دامۋىنا ءبارىمىز ءبىر كىسىدەي قۋاندىق. ەندى «جەزقازعان-ارقالىق» تاس جولىن جوندەۋ جونىندەگى ۇكىمەتتىڭ 2011 جىلعى قاۋلىسىنا سايكەس جۇمىس ىستەلسە يگى. جوسپار بويىنشا، قۇرىلىسى 2014 جىلى باستالۋى ءتيىس ەدى، بىراق، ونى ۋاقىتشا توقتاتىپ قويدى.«ارقالىق-تورعاي»، «ارقالىق-ەسىل-استانا» جولدارىن دا جاساۋ كەرەك. اسىرەسە، ارا قاشىقتىعى 200-اق شاقىرىم ارقالىق پەن ۇلىتاۋدىڭ جولىن جوندەپ، «قىزىلوردا-جەزقازعان» جولدارىن قوسساق، وسى وڭىرلەر ءبىر-ءبىرىنىڭ قارىشتى دامۋىنا سەپتەسىپ تۇرار ەدى. قاجەتتى جەمىس-جيدەكتى استانا، قوستاناي ارقىلى تاسىماي، تىكەلەي كەلسە، باعاسى دا تومەن بولادى.

«ارقالىق-شۇباركول» تەمىر جول قۇرلىسى 2015 جىلى اياقتالماق. بۇرىن بۇل جەردىڭ قازبا بايلىقتارىن سىرتقا تاسىمالداۋ قيىندىق تۋدىرسا، ەندى ولارعا جول اشىلادى. سول كەزدە ينۆەستورلار دا كوپتەپ تارتىلادى دەپ سەنەمىن.

ۇشىنشىدەن، قاڭىراپ بوس قالعان ۇيلەردەن قۇتىلۋدىڭ امالىن تاپتىق.ۇكىمەت پەن وبلىس باسشىلىعى قولداپ، «اليۋميني قازاقستان» قارجىلاي كومەكتەسسە، بارلىق ەسكى عيماراتتاردان ءبىر-ەكى جىلدىڭ ىشىندە قۇتىلۋعا  بولادى.

- ولاردىڭ ورنىنا نە سالماقسىزدار؟

- حالىققا جەكە مەنشىك ءۇي سالىپ الۋىنا 9-شى شاعىن اۋداننان جەر ءبولىپ بەرەمىز دە، ورتالىقتاعى 6-شى، 7-ءشى شاعىن اۋدانداردى اباتتاندىرىپ، ساياباق جاساماق ويىمىز بار. سونداي-اق، 5 جىلدىڭ ىشىندە 5 قاباتتى 12 تۇرعىن ءۇيدى قالپىنا كەلتىرىپ، ءبىراز ادامدى باسپانامەن قامتاماسىز ەتپەكپىز. ودان كەيىن ەپتەپ جاڭا ۇيلەردى سالۋعا دا قام-قارەكەت جاساي بەرەمىز.

الدىمەن وسى ءۇش ماسەلەنى شەشىپ الساق، قالانى «داعدارىستا تۇر» دەپ اتاماۋعا زور مۇمكىندىك اشىلادى. قازىردىڭ وزىندە جاڭا الەۋمەتتىك مەكەمەلەر اشىلىپ جاتىر. حالىق ۋاقتىلى ەڭبەكاقىلارىن الىپ تۇرادى. سۋ، جىلۋ، ەلەكتر جارىعى جەتكىلىكتى.

- دەمەك، حالىق تولىقتاي جۇمىسپەن قامتىلادى عوي؟

- جۇمىسسىزدىق بارلىق جەردە بولىپ تۇرادى عوي. دەگەنمەن، باسقا وڭىرلەرگە قاراعاندا، بىزدەگى جۇمىسسىزداردىڭ قاتارى 8 پايىزدى عانا قۇرايدى. بۇگىندە تەمىرجول قۇرىلىسىنىڭ وزىندە سىرتتان كەلگەندەردى قوسا ەسەپتەگەندە، 1 مىڭعا جۋىق ۋاقىتشا جۇمىسكەرلەر قامتىلادى دەگەن جوسپار بار. قۇرىلىس اياقتالعاننان كەيىن وعان تۇراقتى تۇردە جۇمىس ىستەيتىن 500-دەي ادام قابىلدانۋى ءتيىس. الداعى ۋاقىتتا قالا تۇرعىندارىنىڭ دەنى باسقا دا جۇمىستارمەن قامتىلادى دەگەن ۇمىتتەمىز. سەبەبى، مۇندا شاعىن جانە ورتا بيزنەس جاقسى قولداۋعا يە. ەلدى مەكەندەردى دە دامىتۋ تۋرالى ارنايى باعدارلاما دايىن.

- قازىر ارقالىققا قارايتىن ونداي قانشا ەلدى مەكەن بار؟

- بىزگە قاراستى 19 ەلدى مەكەن جانە 16 اكىمدىكتەرىمىز بار. جالپى، كەزىندە تورعاي وبلىسىنىڭ ورتالىعى بولعان بۇگىنگى ارقالىق - 1,5 ميلليون گەكتار جەردى الىپ جاتقان، ونىڭ 300 مىڭ گەكتارىندا ەگىنى بار ۇلكەن اۋدان ورتالىعى سانالادى.

- ءسىز قاي قىزمەتتە جۇرسەڭىز دە، ۇلتتىق ۇستانىمنان ءبىر تانعان ەمەسسىز. قازاعى ءۇشىن قۇربان بولعان تورعاي ءوڭىرىنىڭ ءبىرتۋار تۇلعالارى جونىندە دە ويعا العان تىڭ دۇنيەلەرىڭىز بار شىعار؟

- جالپى، تورعاي وتە قاسيەتتى جەر عوي. بۇل ءوڭىردىڭ قازاق تاريحىنداعى ءرولى، اسىرەسە، ءحىح عاسىردىڭ ورتاسىنان باستاپ، حح عاسىردىڭ باسىندا قاتتى ارتتى. ازاتتىق ءۇشىن رەسەي يمپەرياسىنا قارسى كۇرەسكەن كەنەسارى حاننىڭ سەرىكتەرى، اتاقتى شاقشاق جانىبەك باتىردىڭ ءىزباسارلارى - يمان باتىر، جاۋكە باتىر، بالۋانكول جاقتاعى جەكە باتىر، تەرىساققاننان جانايدار باتىر - ايگىلى ءبىر تولقىن. ەكىنشىدەن، وقۋ-اعارتۋ تولقىنىن تورعايلىق ىبىراي التىنسارين باستادى دەسەك، ودان كەيىنگى كەزەكتە «الاش» قايراتكەرلەرى احمەت بايتۇرسىنوۆ، مىرجاقىپ دۋلاتوۆ، احمەت ءبىرىمجانوۆ، ءنازيپا قۇلجانوۆا مويىندارىنا زور جاۋاپكەرشىلىك ارتىپ، ارقاشان دا بارشا قازاق جۇرتىنان قولداۋ تاۋىپ وتىردى. ۇلت-ازاتتىق كوتەرىلىسىنىڭ جەتەكشىلەرى - «كوزمەرگەن» امانگەلدى جانە «قولمەرگەن» كەيكىنىڭ دە قازاق ۇلتىنىڭ دامۋىنا قوسقان ۇلەستەرى وراسان. ونى جۇرتتىڭ ءبارى مويىندايدى. بىراق، كوممۋنيستتەر بەلگىلى ءبىر تۇلعالاردى عانا كەڭىنەن ناسيحاتتاپ جىبەردى دە، قالعاندارىنىڭ اتىن اۋىزعا الۋعا قاتاڭ تىيىم سالدى. مىسالى، بۇگىندە ەلىمىزدىڭ اۋدان، كوشە، مەكتەپتەرىنە امانگەلدى يمانوۆ پەن ءالىبي جانگەلديننىڭ اتىن بەردى. ال، ولارمەن ۇزەڭگىلەس بولعان كەيكى كوكەمبايۇلىنىڭ، ابدىعاپار حاننىڭ اتتارىن ناسيحاتتاۋ جاعى ءالى كۇنگە دەيىن ءبىر قالىپقا تۇسپەي جاتىر. ءبارى ءوزىنىڭ لايىقتى باعاسىن العان ساتتە عانا ەل تۇزەلىپ، ۇلتتىق مىنەز قالىپتاسادى. ارقالىقتىڭ وزىندە ۆوستوچنىي، فۋرمانوۆا، تسەلينىي، مولودەجنىي، ميرنىي دەگەن اۋىل اتاۋلارى بارشىلىق. سولاردىڭ ءبارىن وزگەرتىپ، ءاربىر ىستە ۇلتتىق مۇددەنى العا قويا ءبىلۋ كەرەك. وسى جاعىن باسا ەسكەرسەك دەيمىن.

- ەرلان قارين مەن ايدوس سارىم «الاش» ۇكىمەتىنىڭ قۇرىلعانىنا 100 جىل تولۋىنا وراي الداعى ۋاقىتتا قابىلدانار مەملەكەتتىك جوبا جاساماق نيەتتە ەكەن. مۇمكىن، بۇل تۇرعىداعى ۇسىنىسىڭىزدى سولارعا قوسارسىز؟

- پرەزيدەنت اكىمشىلىگىندە قىزمەت ىستەپ جۇرگەنىمدە، وسى ەرلان قارين ءبارىمىز «الاشتىڭ» 90 جىلدىعىنا ورايلاستىرىپ ۇلكەن جوبا دايىنداعانبىز. وكىنىشكە قاراي، وعان تولىق قولداۋ تاپپادىق. استانانىڭ تورىنەن «الاش» زيالىلارىنا ەسكەرتكىش ورناتۋ ءۇشىن مادەنيەت جانە اقپارات مينيسترلىگى 80 ميلليون تەڭگە قارجى ءبولىپ، ارنايى جەر دە ءبولىنىپ قويعان بولاتىن. سودان، ەسكەرتكىش سوعاتىن مۇسىنشىلەر اراسىندا بايقاۋ ۇيىمداستىرىلىپ قويعاننان كەيىن، اياق استىنان مەملەكەتتىك حاتشىنىڭ 100 جىلدىق قارساڭىندا عانا رۇقسات دەگەن تاپسىرماسى كەلىپ، وعان تيەسىلى قارجىنى باسقا جوبالارعا جۇمساۋ كەرەكتىگى ايتىلدى. ءبىز ونىمەن قويماي، زيالى قاۋىمنىڭ كومەگىمەن دابىل قاعىپ ەدىك، ەسكەرتكىشتى سەمەيگە اۋىستىراتىن بولىپ شەشتى.

وكىنىشكە قاراي، ءاليحان بوكەيحان ءالى دە ءوزىنىڭ تولىققاندى تاريحي ورنىن الا المادى. شىن مانىندە، ول - ۇلت كوسەمى، قازاق مەملەكەتىنىڭ تۇڭعىش باسشىسى. قازىرگى قازاقستان رەسپۋبليكاسى - الاش رەسپۋبليكاسىنىڭ مۇراگەرى بولىپ ەسەپتەلۋى كەرەك. ويتكەنى، كوممۋنيستتەر: «سىزدەر ءبىزدى قولداساڭىزدار، اۆتونوميالىق رەسپۋبليكالارىڭىزدى قۇرىپ بەرەمىز»، - دەگەندى سول الاش رەسپۋبليكاسىن مويىنداعاندىقتان ايتقان. سوندىقتان دا، رەسپۋبليكامىزدىڭ تۋعان كۇنىن بەرتىندەگى تاۋەلسىزدىك العان جىلدان ەمەس، «الاشتىڭ» قۇرىلعان كۇنىنەن باستاپ تويلاساق، نۇر ۇستىنە نۇر بولار ەدى. بۇل دەگەنىڭىز - ازاتتىق جولىنداعى العاشقى قادام. «الاشتىڭ» اسىل مۇرالارىن جەتكىلىكتى دەڭگەيدە زەرتتەۋ شارت. ەڭ باستى ماڭىز توي وتكىزىپ، ەسكەرتكىش ورناتىپ وتىرۋعا ەمەس، ءاليحان بوكەيحان باستاعان زيالىلاردىڭ ارتىندا قالعان التىن ارقاۋ سوزدەرى ارقىلى ۇلتتىڭ اداسپاۋىن قامتاماسىز ەتۋگە بەرىلۋ كەرەك. ەلباسىنا دا، مينيسترلەرگە دە، دەپۋتاتتارعا دا، اكىمدەرگە دە... كىم بولسا دا، «الاش» تۇلعالارىنىڭ رۋحى ارقاشان دا تەمىرقازىق سياقتى جول كورسەتىپ تۇرۋى ءتيىس. قاسىم، ەسىم، تاۋكە، حاقنازار، كەنەسارى حاندار تۋرالى كوركەم فيلمدەر تۇسىرىلسە، سونداي-اق، ءاربىر ءبيدىڭ، باتىردىڭ ۇلتقا قىزمەت ەتۋدەگى ەرلىگى سيپاتتالاتىن شىعارمالار كوبەيسە، قازاق سودان رۋحاني ءنار الىپ، جان-جاقتى دارەجەدە كۇشەيە تۇسەدى.

- تاۋەلسىزدىك العاننان بەرى «ۇلت، ءتىل، ءدىن» دەپ قىزىلكەڭىردەك بولىپ جاتىرمىز ءالى. وسى ماسەلەلەردى ايقايسىز-اق شەشۋدىڭ العىشارتتارى بار ما؟

- ءبىزدىڭ ۇلتقا جاڭادان دىنگە قاتىستى ءبولىنۋ قاۋپى ءتونىپ كەلە جاتقان شاقتا «ءتىل، ءتىل» دەپ ايقايلاپ جۇردىك. قازاق تىلىندە سويلەسە دە، لاڭكەستىك ءىس-قيمىلعا باراتىن ادامداردىڭ پايدا بولا باستاعانىن بايقاعاندار ۇندەمەدى. دۇشپاندىق پيعىلدىلاردىڭ ءدىن تاساسىنان سىعالاۋى - قوعامنىڭ تىنىشتىعىن بۇزىپ، تاۋەلسىزدىگىمىزگە ۇلكەن قاۋىپ توندىرەتىن ءۇردىس. ءاربىر ەلدى مەكەندە سونداي ۇرەي بار. ارينە، ءبىز ءبىراز ۋاقىتتى جىبەرىپ الدىق. قازاقتى بولە-جاراتىن ەشتەڭەسى جوق، ءورىستىلدىسى مەن قازاقتىلدىسىنىڭ تۇبەگەيلى ۇلتتىق مۇددە جولىندا بىرىگەتىن رەتى باياعىدا-اق كەلگەن. ەلىمىزدەگى كەز كەلگەن ادامعا قازاقشا وقىتىپ، ۇيرەتۋ وڭاي. ال، وزگە ءدىن سەنىمىندەگى قازاقتاردى ءوز دىنىنە قايتارىپ الۋ - وتە كۇردەلى ماسەلە. دەمەك، ءبىزدىڭ ۇكىمەت تاراپىنان باس ءمۇفتي ءابساتتار قاجى دەربىسالىگە ءاردايىم ۇلكەن قولداۋ كورسەتىپ، مەكتەپ وقۋشىلارىن يماندىلىق ساۋابىن ۇلگى ەتە وتىرىپ تاربيەلەۋدى كۇشەيتۋ كەرەك. مەدرەسەلەردەگى وقۋ-اعارتۋ جۇمىسىن نىعايتىپ، مەملەكەتتىك قامقورلىققا العان ابزال. ىشكى ساياساتىمىزدى وڭىرلەرگە كوڭىل بولۋگە، حالىقتىڭ ءال-اۋقاتىن جاقسارتۋ باعىتىنا بۇرماساق بولمايدى. شالعايداعى اۋىز سۋى، ەلەكتر جارىعى، جۇمىسى جوق ەلدى مەكەندەرگە ءارتۇرلى اعىمداعى ءدىني وكىلدەر بارىپ، الداپ-سۋلاپ ءوز جاعىنا تارتىپ الەك. اقشانىڭ ءبارىن تەك جىلتىراعان ۇلكەن قالالاردى دامىتۋعا سالا بەرمەي، الىس اۋداندارعا دا كوبىرەك اۋدارسا ەكەن. سالىق جاعىنان دا ايماقتاردى كوبىرەك قالدىرۋ كەرەك-اق.

- وعان قوسا، مەملەكەت تاراپىنان ەڭبەك تۋرالى دا ءسوز ايتىلا باستادى ەمەس پە؟

- وكىنىشكە قاراي، ەل ارالاپ جۇرگەنىمدە، اۋىلداردا جالقاۋلىق بەلەڭ الىپ كەتكەنىن بايقادىم. قازىر كوپشىلىكتىڭ مال باسىن كوبەيتىپ، باققىسى كەلمەيدى. ودان باسقا جۇمىس تا تاپشى عوي ەندى. «ءوزىڭ بىلمە، بىلگەننىڭ ءتىلىن الما» دەمەكشى، بىرەۋدەن بىردەڭەنى ۇيرەنگىسى جوق. مىڭ جەردەن «ەڭبەك، ەڭبەك» دەپ جالاۋلاتىپ گازەتتەرگە جازىپ، تەلەارنالاردان كورسەتىپ جاتساڭ دا، ودان ەشكىم جۇمىس ىستەپ كەتپەيتىن بولىپ العان. سوندىقتان حالىقتى ەڭبەككە تارتۋدىڭ ناقتى جولدارىن قاراستىرۋ كەرەك. شارۋاشىلىققا اقشا اۋدارعانمەن، بىرىنەن كەيىن ءبىرى تۋىنداي بەرەتىن ءتۇرلى سەبەپتەر كوپ. الدىمەن سول جاعىن شەشىپ العان تيىمدىرەك دەپ ويلايمىن.

- بىزدە شىن مانىندەگى ۇلتتىق بۋرجۋازيا بار دەي الاسىز با؟

- قۇدايعا شۇكىر، ۇلتتىڭ دامۋىن ءوز جاۋاپكەرشىلىگىنە الىپ، قامقورلىق تانىتىپ جۇرگەن ازاماتتار بار. ونداي جانداردىڭ ساياساتپەن دە اينالىساتىن مۇمكىندىگى بولۋ كەرەك. بىزدە، كەرىسىنشە، ولاردىڭ ساياسات ساحناسىندا جۇرۋىنە تىيىم سالىنعان. كەزىندە «كازكوممەرتسبانك»، «تۇرانالەمبانكى» توڭىرەگىندە جۇرگەن جىگىتتەر ارالاسىپ ەدى، كوبىسى قۋدالاندى، وپپوزيتسيالىق كۇشكە اينالىپ كەتتى. «ۇلتتىق بۋرجۋازيا» دەپ سولار سياقتى تەك قانا قالتالى ازاماتتاردىڭ توبى ەمەس، سونىمەن قاتار، ساياساتتا وزىندىك ۇستانىمى بار، وزىنە ساياسي جاۋاپكەرشىلىك الاتىن، رەسمي قالىپتاسقان تۇلعالاردى ايتادى. بۇگىندە ءبىزدىڭ ەلىمىزدە وندايلار جوق. ال بيلىكتىڭ قۇندىلىعىن قابىلداعان بانكيرلەر وزدەرىن «بۋرجۋازيا» دەپ اتاعانمەن، ساياساتقا مۇلدە ارالاسپايدى. ءبارى دە تەك ۇكىمەتتىڭ ينۆەستيتسيالىق باعدارلاماسىمەن «نۇر وتان» پارتياسىنىڭ قاراماعىندا ەڭبەك ەتىپ جۇرگەن كاسىپكەرلەر. ولاردى مەن «ۇلتتىق بۋرجۋازيا» دەپ ايتا المايمىن. ال «پارتيالىق بۋرجۋازيا»، «دەمەۋشى» دەي سالۋعا ابدەن لايىق. ۇلت - پارتيالىق دەڭگەيدەن الدەقايدا جوعارى!

- ەندى، اڭگىمەڭىزدى كادۋىلگى ساياساتتانۋشى ازامات رەتىندە تۇيىندەسەڭىز... مىسالى، ءسىز جەزقازعان، ۇلىتاۋ، ارقالىق ماڭايىنداعى اۋىلداردىڭ تامىرىنا قان جۇگىرتىپ، ءوڭىن كىرگىزۋگە تىرىسىپ كەلەسىز. ال مەملەكەت وسىنداي ءبىردى-ەكىلى ىسكەر ازاماتتاردىڭ ارەكەتىنە قاراپ قالماۋى ءتيىس قوي. بۇل تۇرعىدا ساياساتتى قالاي جۇرگىزگەن ءجون؟ قاي ەلدەن قانداي ۇلگى الۋىمىز نەمەسە ولارعا قانداي ۇلگى كورسەتۋىمىز كەرەك؟

- تاۋەلسىزدىكتىڭ العاشقى جىلدارىندا سينگاپۋردەن، تۇركيادان، تاعى سول سياقتى ەلدەردەن ۇلگى الۋ جولدارى قاراستىرىلىپ تۇراتىن. قازىر ىشكى ساياساتتاعى وزىندىك جولىمىز قالىپتاسىپ قالدى عوي. ءبىز تاڭداعان جولدارمەن كەزىندە بارلىق مەملەكەت وتكەن. بيلىكتىڭ باسىمدىلىعىمەن، جەكە تۇلعانىڭ ەرەكشە ورنىمەن، ءبىر پارتيانىڭ باسشىلىعىمەن ساياسات ۇستانعاندارى كوپ. بۇگىندە ولاردىڭ ارقايسىسىنىڭ ءوز ەرەكشەلىگى بار.

ال ءدال قازىرگى جاعدايدا بىزدەگى اۋىس-ءتۇيىستىڭ، بەلگىلى ءبىر قۇندىلىقتاردىڭ، زامان تالابىنا ساي جاڭا تۇلعالاردىڭ قاجەتتىلىگى ءپىسىپ-جەتىلىپ تۇر. بۇنى ۇلكەن ساياسي ناۋقان دەپ ايتۋعا ءالى ەرتەرەك سياقتى. ەڭ باستىسى، قوعامدا سونداي ساياسي تۇلعالاردىڭ الماسۋىنا سۇرانىس بار. ويتكەنى، تازا دەموكراتيالىق الماسۋلار بولماعان سوڭ، ساياسي سالماعى باسىم تۇلعالاردىڭ ورىن اۋىستىرىپ وتىرۋىنا ۇلكەن ءمان بەرىلەدى. قاي جەرگە قانداي تۇلعا كەلسە، وندا ول جەردە وزگەشە ساياسي كۇشتەردىڭ بالانسى قالىپتاسا باستادى دەگەن ءسوز.

ءبىزدىڭ كۇن تارتىبىندە تۇرعان اسا ماڭىزدى ماسەلە - قازاقتىڭ ەل رەتىندە تۇتاس ۇلت بولىپ قالىپتاسۋى. سوندىقتان كەز كەلگەن پارتيالار، كەزەكتى اۋىس-تۇيىستەر، بەلگىلى ءبىر دارەجەدە قالىپتاسىپ جاتقان ساياسي جۇيە ۇلتتىق مۇددە جولىمەن ءجۇرىپ وتىرسا كەرەك. الدىمەن ۇلتتى دۇرىس قالىپتاستىرمايىنشا، مەملەكەتتىڭ تاۋەلسىزدىگىنە ارقاشان دا قاۋىپ ءتونىپ تۇراتىن بولادى. ءوز-ءوزىن قۇرمەتتەيتىن، ءوزىن وزگەلەرگە سىيلاتا بىلەتىن بولساق قانا تۇراقتىلىق ورنايدى. ال ءبىر ۇلتتىڭ ءوزى ىشتەي تىلگە، دىنگە، جۇزگە، وڭىرگە بولىنە بەرەتىن ەلدىڭ ىرگەتاسى شايقالىپ، ونىڭ ءتۇبى جاقسىلىققا اپارمايدى.

- اڭگىمەڭىزگە راحمەت!

سۇحباتتاسقان ەركەعالي بەيسەنوۆ

«ۇلت Times»