21 قاڭتار كۇنى قاسىم-جومارت كەمەلۇلى توقاەۆ كاسىپكەرلەرمەن كەزدەسۋ وتكىزىپ، ەلدەگى ماسەلەنى تالقىلاپ، قاتاڭ تالاپتار قويدى. پرەزيدەنت جيىندى ەلدەگى حالىقتىڭ تابىسىن تۇگەندەۋدەن باستادى. مەملەكەت باسشىسىنىڭ سوزىنشە ەلىمىزدەگى جاعداي تىم اۋىر. 

توقاەۆ ۇلتتىق تابىس بويىنشا 2020 جىلى بيزنەس ەڭ جوعارى ۇلەسكە يە ەكەنىن ايتتى. ول 61,5 پايىز بولادى. سالىقتىڭ ۇلەسى 7,3 پايىزدى قۇراسا، قازاقستاندىقتاردىڭ جالاقىسى ۇشتەن ءبىر بولىگىنە دە جەتپەيدى.

«بۇل وتە از. مىسالى، رەسەيدە وسىنداي ەكونوميكا بولعانىنا قاراماستان، جالاقى 46,7 پايىز بولادى، ياعني بىزدەن 1,5 ەسە كوپ. ۇلتتىق تابىستى ءبولۋدىڭ ايقىن تەڭگەرىمسىزدىگى بايقالادى ءارى ادىلدىك جاعىنان ماسەلە بار.

حالىقارالىق ساراپشىلار، سونىڭ ىشىندە KPMG, 162 ادامعا بايلىقتىڭ تەڭ جارتىسى تيەسىلى ەكەنىن راستايدى. ال حالىقتىڭ جارتىسىندا كىرىس 50 مىڭ تەڭگەدەن اسپايدى. بۇل جىلىنا 1300 دوللاردان ءسال اسادى. مۇنداي تابىسقا ءومىر ءسۇرۋ مۇمكىن ەمەس، جاعدايدى شۇعىل تۇردە وزگەرتۋ كەرەك»، - دەدى پرەزيدەنت بيزنەس وكىلدەرىمەن كەزدەسۋدە.

وسى سوزىمەن پرەزيدەنت ۇزاق جىلدار بويى جاسالىپ كەلگەن وتىرىك ستاتيستيكانىڭ تاس-تالقانىن شىعاردى. «ورتاشا جالاقى ەكى ءجۇز مىڭنان استى، حالىقتىڭ ءتورت پايىزى عانا جۇمىسسىز، باسپانامەن قامتىلعان حالىق سانى ارتتى»، دەگەن جالعان اقپاراتتاردىڭ بارلىعى ءاپ-ساتتە جوق بولعانداي. ايىنا حالىقتىڭ تەڭ جارتىسى 50 مىڭنان اسپايتىن ايلىق الۋ دەگەنىمىز افريكا ەلدەرىمەن پارا-پار كورسەتكىش دەگەندى انىق مەڭزەيدى. ال ءبىزدىڭ كەڭەستىك كەزەڭنىڭ تاربيەسىن الىپ، «ءجۇز قويدان ءجۇز ەلۋ قوزى الۋ كەرەك» دەگەن جالعان ۇراندى جادىنا ساقتاعان كەي ستاتيستيكا ماماندارى ەلدەگى تابىس كولەمىن جىل سايىن وتىرىك اسىرىپ كەلدى ەمەس پە؟!

پرەزيدەنت بۇعان دەيىن قازاقستاندا وليگوپوليا بار ەكەنىن ايتقانىن ەسكە الدى. «مەن ءدال وسى تەزيستى پارلامەنتتە 11 قاڭتاردا قايتالادىم. مۇندا قاتىسقانداردىڭ ءبارى وليگوپوليانىڭ كلاسسيكالىق انىقتاماسىن بىلەدى دەپ ۇمىتتەنەمىن. بيزنەستىڭ ءبىر قولعا شوعىرلانۋى، كاسىپكەرلىككە قابىلەتتى باسقا ادامداردىڭ اينالىسۋ مۇمكىندىگى بولماۋى بارلىق مەملەكەت ءۇشىن قاۋىپتى ءۇردىس سانالادى.

ءبىزدىڭ جاعدايدا بۇل ەرەكشە كۇشپەن كورىندى. وليگوپوليا - بيزنەستى ارتاراپتاندىرۋعا تۇراقتى ۇمتىلىس، بىراق بۇل ەل ەكونوميكاسىن ءارتاراپتاندىرۋ ءۇشىن ەمەس. ياعني، سول ادام نەمەسە سول كومپانيا وندىرەدى، وڭدەيدى جانە بانكتەرمەن جۇمىس ىستەيدى جانە باسقا دا كوپتەگەن بيزنەستەردى جۇزەگە اسىرادى، ال قالعاندارى تيگەنىن الادى», - دەدى توقاەۆ.

پرەزيدەنت بيزنەستى مونوپوليالاۋ دۇرىس ەمەس ەكەنىن ايتتى. «ادامدار بيزنەستىڭ بارلىق ءتۇرى نەگە ءبىر ادامدار قولىندا دەپ ويلايدى. «ءبىزدىڭ قاي جەرىمىز كەم» دەگەن سۇراق قويادى. گەگەلدى بابەلمەن شاتاستىراتىن، ارنايى ءبىلىمى جوق ادامدار بار، بىراق ولاردىڭ قولىندا ۇلكەن بيزنەس بار. سونىمەن قاتار، ارنايى كۋرستاردى بىتىرگەن ءبىلىمدى ادامدار بيزنەس كوزدەرىنە، نەسيە رەسۋرستارىنا جانە ت.ب. قول جەتكىزە المايدى. بيزنەس دامي بەرەدى، بۇل دەپرەسسيانى، قوعامعا سەنبەۋدى، وسىدان تۋىندايتىن بارلىق الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق سالدارمەن ادىلدىككە سەنبەۋدى تۋدىرادى»، - دەپ قوستى مەملەكەت باسشىسى.

راسىمەن قازاقستان قوعامىندا ۇزاق جىلدار بويى بەلگىلى ءبىر توپ قانا ءىرى كاسىپ كوزدەرىن يەمدەنىپ كەلەدى. ولاردىڭ بايلىعى ميلليونداعان حالىقتىڭ تابىسىنان دا ارتىپ كەتتى، ارينە بۇل بۇقارا حالىق اراسىندا ۇلكەن سۇراقتاردى تۋىنداتۋدا.

بۇعان دەيىن پرەزيدەنت تاپسىرماسىمەن «قازاقستان حالقىنا» قورى قۇرىلعان بولاتىن. مىنە، سول قوردىڭ جۇمىسىنا قاتىستى مەملەكەت باسشىسى بىلاي دەيدى: «ۇندەۋىمدى قولداپ، «قازاقستان حالقىنا» قورىنا قاراجات اۋدارىپ جاتقاندارعا العىس بىلدىرەمىن. بۇل يگى جانە دەر كەزىندە جاسالعان ارەكەتتەر ەڭ جوعارى باعاعا لايىق. بىراق بۇل جەردە فورماليزم مۇلدەم بولماۋى كەرەك. مەملەكەتتىك قىزمەتشىلەردەن، بيۋدجەتتىك قىزمەتكەرلەردەن ءبىر كۇندىك جالاقى جينالا باستادى. بۇل مۇلدە قاجەتسىز باستاما». راسىمەن قاراپايىم حالىقتان قارجى جيناۋ قيسىنسىز.

مەملەكەت باسشىسىنىڭ ايتۋىنشا، قاڭتارداعى وقيعالار جىلدار بويى جيناقتالعان پروبلەمالاردى اشتى.

«الدىمىزدا بارلىق الەۋمەتتىك قۇرىلىمدى وزگەرتۋگە ستراتەگيالىق مىندەت تۇر. بىزگە قازاقستان ازاماتتارىنىڭ مۇددەسىنە ساي كەلەتىن رەفورمالار قاجەت، ەل وزگەردى جانە ازاماتتارىمىزدىڭ ەكونوميكالىق جۇيەگە جانە جالپى ومىرگە دەگەن كوزقاراسى وزگەردى.

بايلار مەن كەدەيلەر اراسىنداعى الشاقتىق جول بەرۋگە بولمايتىن دەڭگەيگە جەتتى. سىبايلاس جەمقورلىق فونىندا، وزدەرىڭىز جاقسى بىلەسىزدەر، كاسىپكەرلەر جاقسى بىلەدى، تابىستاردىڭ مۇنداي ستراتيفيكاتسياسى وق-ءدارى تولى بوشكەگە جاعىلعان سىرىڭكە ءرولىن اتقاردى، ونى تەرروريستەر، سودىرلار جانە ولاردىڭ ارتىندا تۇرعان كەلىسسوزشىلەر پايدالاندى», - دەدى توقاەۆ نۇر-سۇلتانداعى بيزنەس وكىلدەرىمەن كەزدەسۋ كەزىندە.

بايلار مەن كەدەيلەر اراسىنداعى تابىس كوزىنىڭ تىم الشاق ەكەنى بۇعان دەيىن دە ايتىلعان. الايدا مەملەكەت باسشىسىنىڭ اۋزىنان ءبىرىنشى مارتە شىعىپ وتىر. بۇگىنگى پرەزيدەنت وتكىزگەن جيىندى ءبىر عانا سوزبەن سيپاتتاۋعا بولادى، «پرەزيدەنت - وتىز جىلدىق ءميفتىڭ تاس-تالقانىن شىعاردى». 

كا مىرزا

Abai.kz