بۇگىنگى كۇنى ءپۋتيننىڭ شاقشاداي باسىن شاراداي ەتىپ وتىرعان  گاملەتتىڭ اۋزىنان ءتۇسپەيتىن: «بول­ام با، بولمايمىن با؟» – دەگەن رەسەي يمپەرياسىنىڭ تاعدىرشەشتى ساۋالى.

الەمدە دە، قازاقستاندا دا ۋكرايناداعى سوعىس تۋرالى بىرجاقتى اقپارات كوپ، وعان اۋزىن اشىپ سەنىپ وتىرعاندار دا كوپ. بىرەۋدى كىنالاپ، بىرەۋىن قولداپ فۋتبول ويىنىن كورىپ وتىرعانداي شۋىلداعاننىڭ ءمانى جوق.

بىراق ۋكراينادا نە بولىپ جاتقانىن ءتۇسىنۋىمىز كەرەك. اشىعىن ايتقاندا، رەسەي فەدەراتسياسى دۇنيەجۇزىلىك كارتادا قالا ما، جوق پا، ونى وسى ۋكراينادا شەشپەكشى. رەسەيدىڭ بار بولۋى مەن جوق بولۋى قازاقستاننىڭ دا  بولاشاقتاعى تاعدىرىنا اسا زور اسەر ەتەدى.

ازيادا رەسەيدى قىتاي باسقىنشىلىعىنان بوگەپ تۇرعان ەكى ۇلكەن مەملەكەت بار. ول – قازاقستان مەن موڭعوليانىڭ تەرريتورياسى. بۇل ەكى ەل بولماسا، رەسەي وڭتۇستىگىندە قىتايمەن شەكتەسەدى. قىتايلىقتار ءسىبىردى رەسەيدەن ايىرىلعان تاريحي تەرريتورياسى دەپ سانايدى جانە مۇمكىندىكتى اسىعا كۇتىپ وتىرعان ەل.

ال ەۋروپا باعىتىندا اقش باستاعان ناتو-نىڭ بۇنداي ارەكەتىنە توسقاۋىل قويىپ وتىرعان ەكى ەل – بەلارۋس پەن ۋكراينا. اسىرەسە، ۋكرايناداعى قىرىم تۇبەگى ورىستاردىڭ قارا تەڭىز ارقىلى جەرورتا تەڭىزىنە وتەتىن بىردەن-ءبىر جولى. ونى جوعالتۋ – ورىس فلوتىن جويۋمەن بىردەي بولار ەدى. سونىمەن قاتار، ۋكراينا شەكاراسى ماسكەۋگە جاقىن. ەگەر ۋكراينا ناتو-عا قوسىلسا، اقش ۋكرايناعا اسكەرى مەن زىمىراندارىن ورنالاستىرىپ، بەس مينۋت ىشىندە رەسەي استاناسى ماسكەۋگە يادرولىق سوققى بەرە الادى.

اقش 1991 جىلدان بەرى ەۋروپاداعى ورىستىڭ شاعىن كورشىلەرىن ءوز قاتارىنا قوسىپ، رەسەيدى قورشاپ، قارۋ-جاراق ورنالاستىرىپ كەلەدى. پۋتين ۋكراينا مەن بەلارۋستى ناتو-عا بەرىپ قويسا، رەسەي قالعان بارلىق ارتىقشىلىعىنان ايىرىلىپ، اقش-تان جەڭىلەدى. پۋتين جەڭىلسە،  رەسەي 1990 جىلعى حاوسقا قايتا ورالىپ، باس-اياقسىز ىدىراپ، جەرىن شەتەلدىكتەر ءبولىپ الا باستايدى. بۇل رەتتە قىتاي «جوعالعان تەرريتوريا» سانايتىن سىبىرمەن قوسا قازاقستاننىڭ جارتىلاي تەرريورياسى جانە موڭعوليا ماسەلەسىن دە كوتەرەدى.

وكىنىشكە وراي، ۋكراينادا ۇلكەن ماسەلە كوتەرىلدى. اقش جانە ەۋروپا رەسەيگە ادال جالعىز ەۋروپالىق كورشىسى بەلارۋستە ءتۇرلى-ءتۇستى توڭكەرىس جاساي الماسا دا، 2014 جىلى ۋكراينادا اقش-تى جاقتايتىن كۇشتەردى بيلىككە كەلتىرە الدى. وسىعان بايلانىستى رەسەي قىرىم تۇبەگىندەگى اسكەري-تەڭىز كۇشتەرىن جوعالتىپ الماۋ ءۇشىن قىرىم تۇبەگىنە اسكەرىن كرگىزىپ ونى وزىنە قوسىپ الدى. سول ءۇشىن باتىس رەسەيگە قارسى سانكتسيا سالىپ، ۋكراينا جۇرتشىلىعىنىڭ رەسەيگە قارسى نارازىلىعىن قوزدىرىپ، رەسەيگە دەگەن وشپەندىلىك  تۋدىردى، اقىرى ۋكراينالىقتاردىڭ ۆ.زەلەنسكيدى  پرەزيدەنت ەتىپ سايلاۋى ۋكراينانىڭ ناتو-عا كىرۋىنە تۇرتكى بولدى.

بىرنەشە كۇن بۇرىن زەلەنسكيدىڭ ارەكەتىنە «جىندانعان» رەسەي پرەزيدەنتى ۆلاديمير پۋتين ۋكراينانىڭ ناتو-عا كىرۋىنە ءۇزىلدى-كەسىلدى قارسى ەكەنىن ايتىپ، ەگەر ۋكراينا ناتو-عا مۇشە بولىپ، ال اقش قارۋ-جاراعىن ۋكراينا تەررريتورياسىنا ورنالاستىراتىن بولسا اقش 5-اق مينۋتتا ماسكەۋگە زىمىراندارمەن سوققى بەرە الاتىن مۇمكىندىككە يە بولادى دەگەندى اشىق ايتقان  بولاتىن. الايدا زەلەنسكيگە قايتكەندە ناتو-عا كىرۋ تۋرالى باتىستان بەرىلگەن نۇسقاۋى بار ەكەنى بەلگىلى بولدى.

پۋتيندە تاڭداۋ قالمادى. رەسەي ءوز تاۋەلسىزدىگىن قورعاۋ ءۇشىن ناعىز «ۇلى وتان» سوعىسىنا كىرىسۋدە ...

قازاقستان ءۇشىن «ەكى تۇيە سۇيكەنسە...» بولماسا ەكەن، «ءوزىمدىڭ ەكى ءۇي دە امان بولسا ەكەن!»، - دەپ تىنىشتىقتى تىلەۋدەن باسقا جول جوق!

امانتاي تويشىبايۇلى

Abai.kz